Shkruan Zef Ndreka
Që në kohën e lashtë, limani i bukur i natyrës në detin Adriatik, quhej Shëngjin ose Nimfeum.
Një vend i pozicionuar rreth 18 km në juglindje të Grykës së Bunës dhe vetëm 8 km në veri-perëndim të qytetit historik të Lezhës.
Porti i Shengjinit, ka luajtur dhe luan një rol të rëndësishëm ekonomik për krahinat bregdetare e më tej të pjesës veriore të Shqipërisë.
Për vetë natyrën favorizuese të gjirit të saj të pajisur me një brez ranor në formën e gjysëm rrethit, Shëngjini tashmë konsiderohet si një vend me perspektive gjithnjë në rritje sidomos në fushën e turizmit.
Si u vëndos dhe pse u quajt Shëngjin emri i këtij vëndi, i këtij qyteti?!
Në kohën e vjetër dhe të mesme, gjithë gjysëm rrethi i kësaj skele, rrethuar me zona malore dhe ambiente fushore, formuan një krahinë mjaft pjellore të populluar mjaftueshëm me banorë të Ilirisë.
Ky vend dhe pak më poshtë për rreth grykës së Drinit, që në mijëvjeçarin e parë para erës sonë, është banuar nga fisi i abrejve, nga jugu gjatë bregut të Matit kufizohej me fisin e parthinëve, ndërsa nga lindja me Malësinë e Lezhës dhe të Mirditës me fisin e pirustëve.
Gjiri i këtij limani që herët është përdorur si strehë e sigurtë për anijet e fiseve ilire.
Si fillim, të terhequr nga bukuria e rrallë natyrale, grekët e quajtën këtë vend, pra Shëngjinin e sotëm Nimfeion, në përngjasim të simotrës së vet të pagëzuar me këtë emër që ndodhet pranë Apollonisë e themeluar aty nga viti 588 para erës sonë.
Emri Nimfeion vjen nga fjala e vjetër greke nimfè, që do të thotë nuse, kurse në kuptimin mitologjik mori vështrimin hyjnor të një femre të re çudibërëse, me bukuri vërbuese që besohej se jetonte në pyje, në male dhe pranë ujrave, për të cilën ne përdorim fjalët tona zanë apo perri.
Popujt e hershëm besonin se kishte në botë qenie të tilla të padukshme, shumë herë më të fuqishme se njerzit normalë, dhe mbaheshin për hyjni.
Vetë fjala Nimfeum do të thotë vend i zanave.
Ky emërtim i para dy mijë e pesëqind viteve për Shengjinin e sotëm u ruajt për për shtatë shekuj, deri në periudhën romake të pushtimit.
Ishte Jul Qezari, i pari që e përmend në veprën e vet emrin e limanit me fjalën Nymphaeum, dhe e cilëson tremijë hapa larg Lisit.
Në dokumentet e mesjetës, duke ruajtur plotësisht kuptimin mitologjik të fjalës të shqipëruar, ky emër ka vazhduar të ekzistojë gjatë, por jo për qytetin e sotëm të Shëngjinit, por për një zonë katër deri në tetë km rreth tij.
Në këtë shtrirje gjeografike ekzistojnë toponime me emër “Logu apo Fusha e Zanave”, rrotull Velipojës, në mes të detit dhe vargut të malit të Rrencit. Është “Pylli i Zanave”, si dhe “Kodra e Nuseve” në qytetin e sotëm të Shëngjinit.
Ndërsa në mesjetë, porti i Shëngjinit, mori emrin e ri të krejt krahinës bregdetare, Medua.
Në shekujt XIV-XV, krahina që shtrihej në mes të Grykës së Drinit pranë Lezhës, Velopojës dhe Kënetës së Kakarriqit, thirrej me emrin Medua. Kjo ka ndodhur gjatë pushtimit venecian të bregdetit shqiptarë.
Kjo krahinë, lidhej kishtarisht dhe administrativisht me qytetin e Lezhës dhe përfshinte nëntë fshatra të shpërndara të besimit katolik.
Konkretisht:
– fshati i Rrencit(sot Mali i Rrencit),
– fshati Sarakinopoli(sot Saraxhin),
– fshati Valmi(sot Knalli i Kallmit),
– fshati Dobrançi(sot Qafa e Dobraçit mbi Balldre),
– fshati Gunesi(sot Guri i Zi i Ranës së Hedhur, në bregdet në mes të Grykës së Vilunit dhe Shëngjinit),
– fshati Brom( sot Bromi i Sakës në mes të rrugës Lezhë-Shëngjin),
– fshati Madrosi( sot Mandrak ose Stomi i Madh, vend peshkimi në Ishull Shëngjin).
– fshati Kryethimose Frankesi(sot Frrakshi në mes të Shëngjinit dhe kënetës së Kakarriqit),
– fshati i Medes(sot Ishull Shëngjin).
Medua, kjo zo ë bregdetare, pjesërisht malore dhe moçalo-fushore, ishte e populluar me banorë të përzier, kryesisht mirditorë, pak malësor nga zona e mbi Shkodrës dhe nga ajo e fushë Zadrimës.
Për herën e parë, limani Medua është gjetur i dokumentuar në një udhërrëfyes detar në portolanin e Pjetër Viskontit në vitin 1318.
Nga kjo kohë, emri i ri i Shëngjinit bëhet i njohur në dokumente dhe shënohet në të gjitha hartat gjeografike dhe detare me termin Portus Medue, që do të thotë Porti i Medues.
Nga shekulli XV, ky port krahas trajtës së shqipëruar Shëngjin, njihej nga bota perëndimore me emrin San Giovani di Medua, që do të thotë Shën Gjini(Gjoni) i Medës.
Shtesa e re që vërehet për këtë liman, tregon qartë për ndikimin shumë të fuqishëm fetar të asaj kohe nga pushtimi venecian.
Kjo shtesë, i jepte limanit një kuptim të ri fetar që sillte me vete ndikimi i botës kristiane.
Shumë krahina të vendit tonë, u lidhën gjithnjë e më tepër me figura dhe emra shenjëtorësh të besimit katolik. Këtë e tregojnë emrst e disa vendeve të njohura tashmë si Shëngjergji, Shënkolli, Shëngjini, ShnaVlashi etj
Porti i Shëngjinit që njihej më parë me emrin Porto Medua, mori emrin e”shenjtorit” të kishës së saj të fshatit të Rrencit, San Giovanni Batticta-s( Shën Gjini ose Shën Gjon Pagëzuesit).
Pra, me figurën e këtij shenjtori u lidh edhe porti i Shëngjinit, duke ruajtur edhe trajtën e mbiemrit.
Përse u zgjatëm me emrin e Shëngjinit?!
Ka disa arësye:
E para që lidhet me keqkuptimet e qëllimshme nga shumë përsona dhe media të ndryshme të një shënimi që Kryetari i Bashkisë së Lezhës z.Pjerin Ndreu bëri disa ditë më parë lidhur me propozimin e dikurshëm të shoqërisë Vatra në USA për ti vënë emrin Willson qytetit të Shëngjinit dhe miratimit që i bëri aso kohe Kryeministri Fan Noli.
Emri në nder të Presidentit Willson nuk i rezistoi kohës, vetëm për tre muaj, megjithë kontributin e madh që luajti ai për ekzistencën e hartës së Shqipëriaë së sotme.
Së dyti, për t’iu përgjigjur me respekt dhe argumente shumë miqve dhe lexuesve për arësyet e këtij emri që mban Shëngjini dhe porti i tij
Kjo nuk është asgjë e re për ne.
Por për komentuesit që nuk dijnë të nëjnë lajm por të fantazojnë sipas orekseve dhe injorancave të tyre, është punë e tyre.
Emri i Shëngjinit, jo rastësisht ka një emër të madh.
Ka emrin e një shenjti, që jo vetëm nuk mund të ndërrohet e ska si të ndërrohet me asnjë lloj emri apo përsonaliteti kushdo të ketë qënë apo mund të jetë.
