Shkruan Ilir Vata
Hetimi dhe dënimi i krimeve të komunizmit është një detyrim ligjor i shteti për të vendosur drejtësi, për ata që u martirizuan në kohë të diktaturës se ishin kundërshtar të regjimit komunist Pasi, Shqipëria i vetmi vend ish- komunist që nuk ka kryer asnjë herë hetim për krimet kundër njerëzimit, kur janë mijëra të vratë dhe më shumë se 6200 varre të humbura të burgosur dhe të përndjekur politikë të ekzekutuar nga regjimi komunist në Shqipëri.
Ende Shqipëria nuk ka një numër zyrtar sa persona janë ekzekutuar nga regjimi komunist, kur persekutorët janë ende gjallë, madje një pjesë e madhe janë në pushtet, në administratë në sistemin e drejtësisë.
Kodi Penal është aktiv dhe mund të nisë një hetim që tani nëse ka vullnet politik, se drejtësi dihet që s’ka.
Kodi Penal në Pjesën e Posaçme, kreu I, ku flet për krimet kundër njerëzimit, pikërisht, Neni 73, Genocidi (Ndryshuar me ligjin nr.8733, datë 24.1.2001, neni 79) citon se: “Zbatimi i një plani të paramenduar që synon shkatërrimin tërësisht apo pjesërisht të një grupi nacional, etnik, racial apo fetar i drejtuar kundër anëtarëve të grupit dhe i shoqëruar me veprat që vijojnë, si: vrasje me dashje të anëtarëve të grupit, dëmtime të rënda fizike dhe psikike, vendosja në kushte jetese të rënda që shkaktojnë shkatërrimin fizik, zbatimi i masave që synojnë pengimin e lindjeve, si dhe transferimi i detyrueshëm i fëmijëve të një grupi në një grup tjetër, dënohet me burgim jo më pak se dhjetë vjet ose me burgim të përjetshëm”.
Dhe në Nenin 74, Krime kundër njerëzimit (Ndryshuar me ligjin nr. 8733, datë 24.1.2001, neni 8; ndryshuar me ligjin nr.144, datë 2.5.2013, neni 13) ku citon se: “Vrasjet, zhdukja me forcë, shfarosjet, kthimi në skllevër, internimet dhe dëbimet, si dhe çdo lloj torture ose dhune tjetër njerëzore, të kryera, sipas një plani konkret të paramenduar, ose në mënyrë sistematike, kundër një grupi të popullsisë civile, për motive politike, ideologjike, raciale, etnike e fetare dënohen jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet ose me burgim të përjetshëm”.
Ndërsa në vijim, neni 75, Krimet e luftës (Ndryshuar me ligjin nr.8733, datë 24.1.2001, neni 79), “Veprat e kryera nga persona të ndryshëm në kohë lufte, si vrasja, keqtrajtimi ose dëbimi për punë skllavëruese, si dhe për çdo lloj shfrytëzimi tjetër çnjerëzor në dëm të popullsisë civile ose në territor të pushtuar, vrasja ose keqtrajtimi i robërve të luftës, vrasja e pengjeve, shkatërrimi i pasurisë private ose publike, shkatërrimi i qyteteve, komunave ose fshatrave, jo të diktuara nga nevoja ushtarake, dënohet me heqje të lirisë jo më pak se pesëmbëdhjetë vjet ose me burgim të përjetshëm”.
E të gjithë këtij cikli i vjen në ndihmë pikërisht neni, Neni 67, “Mosparashkrimi i ndjekjes penale, ku thuhet se: “Nuk i nënshtrohen parashkrimit të ndjekjes penale krimet e luftës dhe ato kundër njerëzimit”.
Shqipëria nuk do të ketë paqe pa dënimin e krimeve të komunizmit, pa transparencën me të shkuarën, pa dekomunistizimin e vendit, pa rehabilitimin e të burgosurve dhe të përndjekurve politik, ku të gjitha këto bëjnë atë që quhet pajtimi kombëtarë që ende nuk ka ndodhur madje po fryhet për acarim dhe ndarje.
Ende nuk janë gjetur mbi 6200 mijë varreve të humbura të të ekzekutuarve nga diktatura, tinëz dhe në fshehtësi nuk është bërë asgjë, madje vetëm në kuadrin e fjalëve, një demagogji boshe që në fakt ky proces duhet të ishte shoqëruar me një hetim kombëtar për krimet e diktaturës pasi vrasësit janë gjallë dhe të pushtetshëm, dhe akuza që rëndon mbi ta është krime kundër njerëzimit.
Ndonëse krimet e diktaturës në Shqipëri janë në kushte të pastra të gjenocidit dhe krimeve të njerëzimti Shqipëria sa nuk ka marrë asnjë hap ligjorë për hetimin e krimeve të komunizmit, ndose vrasësit janë gjallë dhe të pandëshkuar.
Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miratoi konventën e saj për gjenocidin në vitin 1948. Këta elementë të domosdoshëm të krimit të gjenocidit kanë shërbyer si bazë për dënimin e personave të akuzuar për krimet e regjimeve naziste dhe komuniste në gjykatat e vendeve të veçanta. Personat e akuzuar për krimet e regjimit nazist dhe komunist janë dënuar gjithashtu sipas elementeve të nevojshme të krimit të vrasjes dhe të krimeve të tjera.
Që nga vitet 1990, personat fajtorë për krimet e regjimeve komuniste janë dërguar në gjykatë në shumë vende të ish-Bllokut Lindor
Në shumicën e vendeve të ish-Bllokut Lindor u formuan institucione të posaçme hetimore për trajtimin e periudhës së regjimit komunist. Në shumë vende, arkivat e ish-policisë sekrete, hetimi, i ashtuquajturi lustracion ose kontrollet e historikut të individëve që aplikojnë për poste publike të pushtetit dhe kërkimet historike janë kombinuar në një institucion të vetëm.
Shqipëria mbete i vetmi vend që nuk ka nisur hetimet për krimet e komunizmit dhe nuk ka muratuar ligjin më lustracion për hapjen e dosjeve të policisë politikë të diktaturës.
Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miratoi konventën e saj për gjenocidin në vitin 1948. Këta elementë të domosdoshëm të krimit të gjenocidit kanë shërbyer si bazë për dënimin e personave të akuzuar për krimet e regjimeve naziste dhe komuniste në gjykatat e vendeve të veçanta. Personat e akuzuar për krimet e regjimit nazist dhe komunist janë dënuar gjithashtu sipas elementeve të nevojshme të krimit të vrasjes dhe të krimeve të tjera.
Konventa për Parandalimin dhe Dënimin e Krimit të Gjenocid Miratuar dhe propozuar për nënshkrim dhe ratifikim ose aderim nga Rezoluta e Asamblesë së Përgjithshme 260 A (III) e 9 dhjetorit 1948, e cila hyri në fuqi 12 janar 1951, në përputhje me nenin XIII
Palët Kontraktuese, Duke marrë parasysh deklaratën e bërë nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në rezolutën 96 (I) të datës 11 dhjetor 1946 se gjenocidi është një krim sipas e drejta ndërkombëtare, në kundërshtim me frymën dhe synimet e Kombeve të Bashkuara dhe të dënuar nga bota e qytetëruar, Duke pranuar se në të gjitha periudhat e historisë gjenocidi i ka shkaktuar humbje të mëdha njerëzimi, dhe Duke qenë i bindur se, për të çliruar njerëzimin nga një fatkeqësi e tillë e urryer, kërkohet bashkëpunim ndërkombëtar,
Me këtë bini dakord siç parashikohet në vijim:
Neni I-Palët Kontraktuese konfirmojnë se gjenocid, qoftë i kryer në kohë paqeje apo në koha e luftës, është një krim sipas ligjit ndërkombëtar të cilin ata marrin përsipër ta parandalojnë dhe ta bëjnë ndëshkojnë.
Neni II- Në këtë Konventë, gjenocid nënkupton cilindo nga aktet e mëposhtme të kryera me synimi për të shkatërruar, tërësisht ose pjesërisht, një grup kombëtar, etnik, racor ose fetar, si të tilla:Vrasja e anëtarëve të grupit; Shkaktimi i lëndimeve të rënda trupore ose mendore për anëtarët e grupit;Shkaktimi i qëllimshëm i kushteve të jetës së grupit të llogaritura për të sjellë atëshkatërrim fizik tërësisht ose pjesërisht;Vendosja e masave për të parandaluar lindjet brenda grupit;Transferimi me forcë i fëmijëve të grupit në një grup tjetër.
Neni III- Dënohen veprimet e mëposhtme:Gjenocidi; Komploti për të kryer gjenocid;Nxitja e drejtpërdrejtë dhe publike për të kryer gjenocid;Përpjekje për të kryer gjenocid; Bashkëfajësi në gjenocid.
Neni IV-Personat që kryejnë gjenocid ose ndonjë nga aktet e tjera të renditura në nenin III do të jenëdënohen, qofshin ata pushtetarë përgjegjës kushtetues, zyrtarë publikë apo privatëindividët.
Neni V-Palët Kontraktuese marrin përsipër të miratojnë, në përputhje me ato përkatëse. Kushtetutat, legjislacioni i nevojshëm për t’i dhënë fuqi dispozitave të kësaj Konventa dhe, në veçanti, për të parashikuar dënime efektive për personat fajtorë gjenocidin ose ndonjë nga aktet e tjera të renditura në nenin III.
Statuti i Romës të Ndërkombëtare Kriminale Gjykata
Neni 51-Krimet në juridiksionin e Gjykatës. Juridiksioni i Gjykatës do të kufizohet në krimet më të rënda që shqetësojnë ndërkombëtarët komuniteti në tërësi. Gjykata ka juridiksion në përputhje me këtë Statut në lidhje men krimet e mëposhtme:Krimi i gjenocidit;Krimet kundër njerëzimit;Krimet e luftës;Krimi i agresionit.
Neni 6, Gjenocid. Për qëllimin e këtij Statuti, “gjenocid” nënkupton cilindo nga aktet e mëposhtme të kryera me qëllim shkatërrojnë, tërësisht ose pjesërisht, një grup kombëtar, etnik, racor ose fetar, si i tillë: Vrasja e anëtarëve të grupit;Shkaktimi i lëndimeve të rënda trupore ose mendore për anëtarët e grupit;Shkaktimi i qëllimshëm në grup i kushteve të jetës të llogaritura për të sjellë shkatërrimin e tij fiziktërësisht ose pjesërisht;Vendosja e masave për të parandaluar lindjet brenda grupit;Transferimi me forcë i fëmijëve të grupit në një grup tjetër.
Neni 7-Krimet kundër njerëzimit. Për qëllimet e këtij Statuti, “krim kundër njerëzimit” nënkupton cilindo nga aktet e mëposhtme kur kryhet si pjesë e një sulmi të gjerë ose sistematik të drejtuar kundër çdo popullsie civile, me njohuri për sulmin:Vrasje;Shfarosja;Skllavërimi; Deportimi ose transferimi me forcë i popullsisë;Burgimi ose privimi tjetër i rëndë i lirisë fizike në kundërshtim me rregullat themelore tëligj nderkombetar;Torturë;Përdhunimi, skllavëria seksuale, prostitucioni i detyruar, shtatzënia e detyruar, sterilizimi i detyruar ose çdo formë tjetër të dhunës seksuale të gravitetit të krahasueshëm; Persekutimi kundër çdo grupi ose kolektiviteti të identifikueshëm në lidhje me çështjet politike, racore, kombëtare, etnike, kulturore, fetare, gjinore siç përcaktohet në paragrafin 3, ose arsye të tjera që njihen botërisht si e palejueshme sipas ligjit ndërkombëtar, në lidhje me çdo akt të përmendur në këtë paragraf ose çdo krim brenda juridiksionit të Gjykatës; Zhdukja me forcë e personave;Krimi i aparteidit;Veprime të tjera çnjerëzore të një karakteri të ngjashëm që i shkaktojnë qëllimisht vuajtje të mëdha ose lëndime të rënda trupit ose ndaj shëndetit mendor ose fizik.
Gjykata ushtarake ndërkombëtare e formuar në Nuremberg në vitin 1945 është modeli për hetimin dhe gjykimin e krimeve komuniste.
Në ish-vendet komuniste njerëzit janë dënuar dhe dënuar për krimet e regjimeve komuniste që nga Lufta e Dytë Botërore, por këto nuk kanë qenë vendime të gjykatave të vendeve të bazuara në shtetin ligjor.
Ndërkohë që ndryshimi i pushtetit ndodhi pa gjakderdhje në shumicën e vendeve të ish-Bllokut Lindor në 1989, grupi i fundit i Presidentit Nicolae Ceaușescu burgosi ish-presidentin dhe gruan e tij Elena gjatë ndryshimit të dhunshëm në pushtet në Rumani në dhjetor. Një gjykatë ushtarake i dënoi të dy me vdekje dhe ata u ekzekutuan në të njëjtën ditë. Procedura i ngjante mënyrës se si Beria dhe shokët e tij u dënuan me vdekje 36 vjet më parë.
Republika Demokratike Gjermane u bashkua me Republikën Federale Gjermane në vitin 1990. Çështjet gjyqësore u ngritën kundër Erich Honecker, liderit të Partisë Komuniste të RDGJ, Erich Mielke, ministrit të saj të Sigurimit të Shtetit dhe Markus Ëolf, kreut të saj të jashtëm inteligjencës. Të tre kishin shërbyer në postet e tyre për disa dekada.
Honecker u akuzua për shkelje të të drejtave të njeriut gjatë regjimit komunist, por gjyqi u pezullua për shkak të shëndetit të dobët të të pandehurit. Mielke në vend të kësaj u dënua për një vrasje të kryer në vitin 1931 si anëtar i një trupe komuniste të stuhisë dhe kreu një dënim me katër vjet burg. Ëolf u arrestua në vitin 1991 dhe u akuzua për tradhti. Gjykata Kushtetuese e Gjermanisë vendosi në vitin 1993 se Republika Demokratike Gjermane ishte një shtet sovran dhe se inteligjenca e huaj ishte në përputhje me ligjet e saj. Akuza u anulua.
Në shumicën e vendeve të ish-Bllokut Lindor u formuan institucione të posaçme hetimore për trajtimin e periudhës së regjimit komunist. Në shumë vende, arkivat e ish-policisë sekrete, hetimi, i ashtuquajturi lustracion ose kontrollet e historikut të individëve që aplikojnë për poste publike të pushtetit dhe kërkimet historike janë kombinuar në një institucion të vetëm.
Këto institucione janë në varësi të kontrollit parlamentar dhe anëtarë të partive të ndryshme parlamentare i përkasin bordeve të tyre. Më i madhi nga këto institucione është Instituti polak i Kujtesës Kombëtare. Estonia dhe disa vende të tjera janë përjashtime.
Në Estoni, Arkivat Kombëtare janë përgjegjës për të gjitha arkivat, ndërsa hetimi i krimeve ndërkombëtare që nuk i nënshtrohen statutit të kufizimeve dhe pyetjeve që lidhen me betimin e ndërgjegjes janë nën juridiksionin e Shërbimit të Sigurisë së Brendshme të Estonisë. Instituti Estonez i Kujtesës Historike merret me kërkime historike dhe punë publicitare.
Që nga vitet 1990, personat fajtorë për krimet e regjimeve komuniste janë dërguar në gjykatë në shumë vende të ish-Bllokut Lindor.
Në vende të ndryshme hetohen krime të ndryshme. Ndërsa dëbimet dhe lufta e organeve të sigurimit të shtetit sovjetik kundër lëvizjes së rezistencës (lëvizja e vëllezërve në pyll) janë fokusuar në Estoni, Letoni dhe Lituani, të shtënat në kufi – vrasja e njerëzve në kufi që u përpoqën të arratiseshin në vendet perëndimore. – kanë qenë në qendër të vëmendjes së agjencive ligjzbatuese të Çekisë.
Në Shqipëri krimet e komunizmit janë në kushte të pastra të gjenocidit, pasi ka patur vrasje masive të një krahine, të intelektualëve, të grupeve të caktuara, dëbime masive nga vendi i origjinës, internime në grup, në fise, tortura çnjerëzore dhe përdhunime të të miturave dhe grave dhe ende nuk ka nisur një hetim edhe se kanë kalur 32 vite nga rënia e diktaturës, madje dhe kurimi me të shkuarën ëhstë një arnim sipërfaqësor, sa ende politika debaton për hapjen e dosjeve të sigurimit të shteti, një akt ligjor që duhet të ishte kryer dekada më parë.
Dhjetëra miliona viktima të terrorit dhe gjenocidit komunist, janë një paralajmërim nga e kaluara për pasojat e epshit për pushtet dhe politikë të udhëhequr nga ideologji çnjerëzore.
Viktimat e të gjitha regjimeve të terrorit meritojnë nderim dhe përkujtim. Krahasimi i viktimave dhe vuajtjeve është cinik. Viktimat e komunizmit duhet të mbahen mend si viktima të pafajshme të regjimeve të bazuara në ideologjinë komuniste dhe gjithashtu si njerëz që iu kundërvunë regjimeve të terrorit në emër të demokracisë, shtetit ligjor dhe shtetësisë së pavarur, ose për motive të tjera.
Shqipëria vazhdon të mbete një vend komunist, pasi nuk ka hetuar apo dënuar asnjë rast edhe se krimet janë të mëdha, të faktuara dhe përsekutorët janë gjallë. Sepse politika është e zotëruar nga ish-përsekutorët dhe trashëgimtarët e tyre dhe shteti ligjor nuk funksionon.
