Shkruan Qamil Gjyrezi
Qendra Kulturore “Pjetër Gaci” dhe Bashkia Shkodër, në bashkëpunim me ‘COD’ – Center for Openness and Dialogue, sollën në pedonalen e Shkodrës një mbrëmje të veçantë kushtuar traditës muzikore shkodrane. Më 29 shtator, në pedonalen e qytetit (Jubant), u përcoll atmosfera e ngrohtë e ahengut shkodran, një trashëgimi muzikore që brez pas brezi ka shoqëruar gëzimet dhe festat e qytetit të Shkodrës. Ahengu shkodran është një aktivitet që ruan e promovon identitetin kulturor të Shkodrës, duke e bërë atë pjesë të gjallë të jetës së sotme. Ahengu i Shkodrës është një nga format më të pasura të muzikës qytetare shqiptare, i lidhur ngushtë me traditën, jetën shoqërore dhe identitetin kulturor të Shkodrës. Ai është një kombinim i muzikës, këngës, instrumenteve tradicionale (mandolina, primi, saze, violinë, klarinetë, fizarmonikë, dajre), si dhe një mënyre të të kënduarit me shumë emocion dhe mjeshtëri.
Natyrë psikologjike dhe semiotike muzikore e Ahengut të Shkodrës
Dimensioni psikologjik i ahengut. Ahengu i Shkodrës nuk është vetëm muzikë, por një përjetim emocional kolektiv. Këngët shpesh shprehin nostalgji, mall, dashuri, humor, dhimbje. Ato krijojnë një katarsis psikologjik tek dëgjuesi dhe interpretuesi. Ahengu lidhet fort me identitetin qytetar shkodran, duke u bërë një “pasqyrë emocionale” e komunitetit. Në një tryezë ahengu, kënga nuk këndohet thjesht për të argëtuar, por për të ndarë ndjesi mes njerëzve. Çdo këngë është një gjendje shpirtërore që udhëton nga interpretuesi tek dëgjuesi. Ahengu krijon një ndjenjë çlirimi dhe bashkimi. Në kontekste historike të vështira, ai ka shërbyer si formë rezistence kulturore dhe shpirtërore. Nga këndvështrimi semiotik, ahengu është një sistem shenjash ku çdo element mbart kuptim. Fjalët janë shenja që mbartin mesazhe emocionale e shoqërore. Një varg humoristik mund të kritikojë realitetin, ndërsa një varg lirik sjell një mesazh dashurie universale Intonacioni i lartë apo i ulët, ornamentika e zërit dhe improvizimet janë shenja që komunikojnë emocione të koduara, gëzim, trishtim, ironi. Instrumentet si fizarmonika, violina, kitarra, klarineta, dajre, mandolin, primi, saze nuk janë thjesht instrumentet muzikor, por shenja të një identiteti të përbashkët kulturor. Tingulli i tyre bëhet simbol i Shkodrës. Ahengu i kënduar në dasma, gosti apo mbrëmje private merr kuptim ndryshe nga ai në skenë. Pra, situata është shenjë vetë, që i jep kuptim interpretimit.
Kur të gjithë këndojnë refrenin bashkë, kjo është një shenjë e fuqishme e bashkësisë dhe solidaritetit. Psikologjia dhe semiotika në aheng nuk qëndrojnë të ndara: Një shenjë muzikore (p.sh. një intonacion i lartë i violinës) shkakton një gjendje emocionale (trishtim ose mall). Një tekst humoristik (shenja verbale) gjeneron një efekt psikologjik kolektiv, të qeshura, relaksim, afrim mes pjesëmarrësve. Vetë struktura e ahengut (improvizim, ndërveprim mes këngëtarit dhe publikut) është një mekanizëm semiotik që nxit përjetime psikologjike të forta.
Një rëndësi të veçantë për ruajtjen, promovimin, përpunimin e ahengut të Shkodrës, ka sot edhe drejtuesi i orkestrës së Teatrit ‘Migjeni’, maestro Ilir Zoga, krahas drejtuesve organizativ, artistik, instrumentistëve dhe këngëtarëve të brezit të vjetër dhe të rinj. Duhet përmendur edhe kontributi i grupit ‘Karajfilat që ka Shkodra’ dhe së fundi edhe fëmijët e qendrës kulturore ‘Kujtim Alija’. Në këtë opinion po botoj edhe një intervistë të Maestro Ilir Zoga:
-Cilat janë lidhjet tuaja me Ahengun shkodran?
-Kam marrë pjesë në gëzime familjare, dasma që në moshën 13 vjeç.
-Në cilin vit keni filluar ta drejtoni këtë aktivitet për ahengun e Shkodrës?
-Në vitin 2012, që 13 vjet përpara.
-Cfarë ishte qëllimi i ‘Ahengut 2025’?
-Promovimi kryesisht i këngëve që janë pak të harruara, që nuk janë në ‘tregun e përditshëm në skenë, media dhe risjellja e këtyre këngëve për publikun shkodran.
-Cilat ishin risitë, këngët e reja të këtij aktiviteti?
Risia ishte se në këtë aktivitet morën pjesë fëmijët e qendrës kulturore ‘Kujtim Alija’ dhe pjesmarrja e disa këngëtarëve të rinj të talentuar.
-A i këndojnë këngëtarët e rinj shkodran, me dëshirë këngët e ahengut?
-Këngëtarët e rinj shkodranë i këndojnë këngët e ahengut shkodran, me shumë qejf, dëshirë e pasion në skenë dhe gëzime familjare.
-Si mendoni, si do të jetë e ardhmja e kësaj pasurie lokale e kombëtare, ahengut shkodran?
Nëse me kujdes do të fusim risitë, këngët që janë kënduar dhe ato që nuk janë promovuar për publikun risitë, do të ketë jetëgjatësi.
-A mendoni se ahengu shkodran, duhet të jetë pjesë e trashigimisë botërore, UNESKOS?
Për mendim tim është një proçes i vonuar. Ahengu duhet të jetë pjesë e UNESKOS, për shumë arësye, mesazhit artistik që transmeton, traditës muzikore, larmisë që sjell për publikun, melodisë, ritmikës dhe ndikimit që ka tek publiku. Shumë turistë nga vende të ndryshme të botës, edhe specialistë të muzikës, por edhe shumë shqiptarë që jetojnë në Europë dhe SH.B.A. prej vitesh, e dëgjojnë, këndojnë ahengun shkodran me shumë dashuri dhe pasion.
Sa për informacion për lexuesin pretendohet se ‘ahengu shkodran’, ka mbi 2000 këngë që duhet të studjohen, këndohen dhe ruhen me forma digitale.
“Ahengu Shkodran” si pjesë e shumë e rëndësishme e Trashëgimisë Kulturore Shqiptare mbetet gjithmonë gjallë, sepse ka bartësit e tij, ka vetë popullin e Shkodrës që e do dhe e trashëgon, jo vetëm nëpërmjet aktiviteteve të tilla, por edhe në jetën e tij të përditshme, në dasma e gëzime. Ahengu i Shkodrës është një univers shenjash dhe emocionesh. Në aspektin psikologjik, ai është një mjet i fuqishëm i përjetimit dhe çlirimit emocional, një hapësirë ku ndjenjat personale shndërrohen në përjetim kolektiv. Në aspektin semiotik, ai është një gjuhë e dytë, një sistem i ndërlikuar shenjash muzikore, poetike dhe rituale që bartin kuptime kulturore e shoqërore. Kjo e bën ahengun jo vetëm një zhanër muzikor, por një kod kulturor të qytetit të Shkodrës dhe të gjithë shqiptarëve.
Po botoj disa ide për prezantimin dhe ruajtjen e tij në shekullin e XXI-të:
1. Dokumentimi dhe arkivimi
Regjistrimi audio-vizual i ahengut në forma autentike, me këngëtarë e instrumentistë të brezit të vjetër. Botimi i antologjive me tekste dhe partitura.
2. Përcjellja te brezat e rinj
Krijimi i kurseve ose klubeve muzikore për të rinjtë që duan të mësojnë ahengun. Integrimi në shkollat artistike të Shkodrës, në Universitetin ‘Luigj Gurakuqi’ në degën e Albanologjisë si pjesë e kurrikulës së muzikës tradicionale.
3. Prezantimi në platforma moderne
Publikimi i këngëve të ahengut në YouTube, Spotify, e rrjete sociale, që brezi i ri të lidhet më lehtë me këtë muzikë. Përzierja e ahengut me elementë modernë të muzikës (jazz, world music) pa humbur thelbin.
4. Festivale dhe koncerte
Organizimi i festivaleve periodike të ahengut në Shkodër dhe qytete të tjera. Përfshirja në festivalet ndërkombëtare të muzikës tradicionale për ta bërë të njohur jashtë Shqipërisë.
5. Mbrojtja si trashëgimi kulturore
Mund të kërkohet njohja e Ahengut të Shkodrës si pjesë e trashëgimisë shpirtërore nga UNESCO, siç është bërë me iso-polifoninë, xhubletën dhe vallen e Tropojës.
Ruajtja e ahengut në shekullin XXI-të nuk nënkupton izolim, por adaptim kreativ dhe dokumentim të kujdesshëm, duke e mbajtur gjallë si një pasuri identitare të Shkodrës dhe gjithë Shqipërisë.
Ti dërgove
