Nr, 11 i gazetës në print

Ka rreth 14 – shekuj që ne shqiptarët u detyruam që si fqinjë të “parë” të kemi në veri e verilindje shtetin e importuar dhunshëm nga Karpatet e akullta, me emrin e vonshëm Serbinë. E ky shtet për fat të keq në analet e historisë anon gjithnjë jo vetëm jo vetëm nga fqinjësia e trazuar, por mbi të gjitha nga fqinjësia e përgjakur në tërë rrugën e mundimshme të të 1400 vjetëve të “bashkjetesës” “shpresëdhënës”; e që popujt e tjerë në përgjithësi (të paktën në Europë) e kanë jetuar në të shumtën si të tillë. Por që ne Shqiptarët jo për fajin tonë kemi jetuar në mes luftërash, e tmerresh të pafund, që për fatin tonë të keq grykësia  Sllave ka fituar mbi drejtësinë tonë në mbrojtje të lirisë, mvehtësisë e trojeve tona që zoti i kishte falur të parëve tanë Ilirë që mijëra vjet më parë se t’u dëgjohet emri Serbo – Sllavëve, e jo më të zbrisnin nga egërsia e akullsia e shpellave që zoti u kishte caktuar si vend të jetonin popujt sllavë.

Padyshim në këtë bashkëjetesë të gjakosur ndër shekuj nuk kanë faj vetëm popujt sllavë që zbritën me shumicë si re të Zeza mbi Ilirinë, pasi ata në fund të fundit kërkonin një jetë më të mirë se ato të shpellave që u kishte rezervuar fati; deri pas shekullit VI – të pas lindjes së Krishtit; kur ata filluan të prekin për herë të parë tokën e bekuar e të begatuar të parëve tanë, por një faj të pashoq dalëngadalë filloi ta kryejë Europa Plakë e cila jo vetëm nuk frenoi grykësinë permanente të Rusisë së Egër, e cila dalëngadalë, sllavët e rinj të Europës i pagëzoi si qytetarë të vjetër të Kontinentit, madje duke u dhënë pasaportën e të “drejtave” për t’u bërë shtet me prirje të përhershme zgjerimi në territore e njerëz; ku në shumicën e rasteve këto binin mbi shpinën e Ilirisë e më vonë Shqipërisë, që përfaqëson padyshim popullin më të vjetër e të qytetëruar të krejt kontinentit tonë. Madje Rusia sllavët e Jugut i pagëzoi jo vetëm si shtet, por si “Koburen” e saj që shtinte në çdo moment ndaj qytetërimit e përparimit të racës sonë të bekuar Ilire. E Europa në vend që të ndalonte ndërtimin e kësaj “Kobureje” gjigande Ruse shpesh luajti rolin e konstruktorit “modern”, që jo pak kjo “krijesë” përbindëshe ka qëlluar mbi vetë Europën e qytetërimin e saj. Padyshim rastet janë të shumta e kobndjellëse, që nga mesjeta e deri në ditët e sotme, ku çmimin më të lartë e paguam ne shqiptarët, por edhe vetë Europianët, të cilët veçanërisht në vitin e zi 1999 panë me sytë e tyre se çfarë krimesh monstruoze janë në gjendje të bëjnë sllavët e “vjetër” me Ideologjinë e re, me çetnikun “modern” Millosheviç, i cili jo vetëm nuk ishte kurrë i vetëm në ato momente të tmerrshme jo vetëm për ne shqiptarët kudo që ishim, por as sot kur një Millosheviç është në Hagë, se në fakt janë qindra të tjerë në tërë territoret e shtetit artificial të sllavëve të jugut të cilët nëse heshtin disi sot se gjinden ligshtë, përgatiten për nesër kur Europa  e Bota të gjinden ligshtë nga “Harresa” toleranca apo diçka tjetër që i mundoi në shekujt e kaluar…

Gjithsesi ne Shqiptarët kemi mësuar shumë nga e kaluara, e për këtë u japim prova se fatin tonë e kemi marrur në dorë ne, pasi vetë Krijuesi )Zoti) na mëson që të ruhemi vetë pak se ai na ruan fort… po, po më fort se kurrë… E shembulli më sinjifikativ është vetë Zemra e Shqipërisë, Kosova e pamposhtur që si Sfinksi që rilindte nga hiri i tij edhe kjo trevë Ilire ka rilindur ndër shekuj sa herë që armiqtë tanë janë munduar ta djegin, madje pas “zjarrit” flakadan sa gati nuk dogji vetë Europën në vitin e paharruar 1999, nga ku ajo është modeli i pashoq i qëndresës së Shqipëtarisë e qytetërisë mbi barbarizmat primitivë që ende edhe sot i sillen si Re të zeza jo vetëm Europës por edhe Botës, ku për fat të keq shpesh sjellin edhe shtërgata. Natyrshëm ne Shqiptarëve na lind si detyrë që historinë të mirë apo të hidhur t’jua lëmë pasardhësve tanë ashtu siç na e prunë e mësuan shekujt edhe për fqinjën tonë tashmë të pashmangshme, Serbinë… Historia e Serbëve para ardhjes së tyre në Gadishullin e Ballkanit, është e përzier me atë të sllavëve të tjerë përgjithësisht. Në fillim ato jetonin të gjithë me emra të ndryshëm në Veriperëndim të Karpateve, në luginën e Vistulë, Pripetit, dhe të Dniestrit të Epërm d uke pasur në veri të tyre edhe popullsi të tjera: stërgjyshët e popujve, që ishin farefisi i tyre më i afërt, të tillë si Lituanët, Letonët, e të tjerë, në lindje kishin popuj me prejardhje fine dhe në Juglindje popuj të ndryshëm që banonin në stepat e gjera të Skitisë…

Territoret që përbëjnë (ish) Jugosllavinë e sotme, para çfaqjes së Serbëve në këto rajone, banoheshin qysh prej kohësh që s’mbahen mend nga Pellazgët… Në luginat e Vardarit të Epërm dhe të Drinit të Bardhë, në Fushën e Kosifopedionit ose të Shkupit dhe në rajonin Nishit shtriheshin të famshmit Dradan (Kosova)… (Robert D’Anxheli tek Vepra e tij Enigma). Të gjitha këto popullsi siç thotë ùPlini ishin Autoktonë Ilirë. Apo Straboni që njoftonte se toka ndahej sërish ndërmjet anëtarëve të një dekurie (organizmi fisnor i lashtë), në çdo tetë vjetë, gjithashtu thoshte se gratë Ilire gëzoni një respekt të madhe dhe madje, mund të arrinin deri në fronin mbretëror… E kjo padyshim tregon qytetërimin modern të kohës për këtë Trevë Ilire, ku në treva të tjera në këtë kohë jetonin në regjimin e Poliandrisë… Gjithsesi edhe në këtë trevë kishte arritur perandoria Romake e më vonë Bizante, duke u përfshirë në baticat e zbaticat e shekujve, si dhe doktrina e kristianizmit kishte filluar të përqafohej që në fillimet e sajë, madje atje shënohen martirët e parë të këtij besimi…

Vetëm në shekullin e VI – të Serbët shfaqen në jug të Danubit, ku vërshimi i tyre shtyu një pjesë të popullsisë Ilire (shqiptare) autoktonte drejt Jugut, duke u përzënë jo pak toka e troje të begatëshme. Vërshimet pas shekullit VII – të (pas lindjes së Krishtit) ishin aq të mëdha sa mjafton të lexohet një kronist i famshëm i Bizantit siç ishte Prokopi i cili shkruante ndër të tjera… një fuqi e kombinuar sllavësh dhe Avarësh rreth 100. 000 vetë u nisën nga gryka e Danubit, duke bërë kërdinë në Iliri e Thrakë. Ata vranë, dogjën e plaçkitën për katër vjet rresht duke u bërë të pasur nga grabitja e kafshëve të trasha Iliro – Trake. Pas katër vjetëve ata u tërhoqën, shumica u vendosën aty, duke filluar kështu sllavizimi i Ballkanit… Sllavët kur erdhën në Ballkan edne nuk e njihnin besimin kristian. Ata vazhduan të ishin Pagan, kur me sa duket ajo i “ndihmonte” që të ishin kaq barbarë që Historiani  Ë. Temperly tek libri “Historia e Serbisë” shkruan si më poshtë: “Sllavët nuk erdhën si një ushtri Invaduese që mund të luftohej me armë, por si një masë njerëzish kundër të cilëve nuk kishte asnjë fuqi që mund të qëndronte. Ishte një gjë e lehtë me shfarosë individë ose grupe të tërë ndër invaduesit sllavë, por ishte e pamundur me ndalu dyndjet e tyre, ku numri ishte aq i madh sa zinte vendin e vetive luftarake”… Pas një farë “Qetësie” të vendosur nga Bizanti, popullsia sllave filloi të përqafonte krishtërimin, madje vetë Bizanti i kërkoi Papës së Romës të dërgonte priftërinj për të pagëzuar popullsitë sllave, fillimisht Kroatët e Sllovenët që u bënë e mbetën përgjithësisht Katolikë, ndërsa Serbët u pagëzuan të fundit, ku dalëngadalë bënë pjesë në kishën Ortodokse që janë edhe sot. Përqafimi i Kristianizmit nga popujt sllavë ka ndodhur rreth vitit 879…

Por edhe në këto vite vazhdonin të vinin sllavë të rinj të cilët forconin ngulmimet e “Vjetra”, por krijonin edhe të reja, ku një rol negativ luajti Perandoria e Bizantit e cila tashmë funksiononte më shumë formalisht se sa realisht. Pushtimet Bullgar të shekujve 10 – të dhe 11 – të ishin tepër të dëmshme për shqiptarët, por edhe të favorshme për ardhacakët Sllavë, aq sa po nën vasalitetin e Bizantit serbët ishin fuqizuar duke ngritur shtetin e Rashës kunë krye kishin Zhupanin e madh Stefan Nemaja që “mbretëroi” rreth 30 vjet (1165 – 1195). Pas vitit 1205 kur Perandoria e Bizantit thuajse kishte rënë plotësisht mbi truallin e Kosovës filluan vërshimet sllave ku kulmi arriti në vitet 1330 – 1355 kur sundoi Car Stefan Dushani i cili kishte ngritur perandorinë më mizore të kohës ku viktimat në njerëz e treva i përkisnin thuajse tërë Ballkanit, por mbi të gjitha zemrës së Shqiptarisë Kosovës, mbi të cilën ranë mizoritë e tjetërsimit me dhunë e gjak të fesë Katolike në Ortodokse, si dhe shkatërrimin e pashoq të kishave Manastireve Katolike duke i kthyer ato në të besimit të dhunshëm Sllavo – Ortodoks, madje duke bërë edhe ndryshimin e emërtimeve të fshatarëve, lokaliteteve e qyteteve të tjera në emërtime Sllave, gjë që edhe sot pas rreth shtatë shekujsh e gjysëm e vuajmë ne shqiptarët. Për fat të mirë kjo mizori nuk zgjati mbi 20 vjet pasi S. Dushani vdiq e bashkë me këtë edhe perandoria e tij famëkeqe, pas kësaj pati një rigjallërim të Principatave Shqiptare të Balshajve, por kjo nuk zgjati shumë se mbi Ballkan e Europë filluan të duken përsëri Re të Zeza që paralajmëronin një shtrëngatë që rrezikonte të shkatërronte gjithshka e gjithë popujt e rajonit, qoftë edhe fqinjët tanë të dhunshëm Sllavët, e këto Re të Zeza ishin hordhitë e Perandorisë Turkoshake që tashmë kishte filluar të pushtonte e shkatërronte gjithshka. Për t’i bërë ballë këtij tmerri thuajse pa fund, popujt e Ballkanit u “Bashkuan” e organizuan në aleancën e tyre që arriti kulmin në betejën e famshme të Fushë – Kosovës në vitin problematik të 1389. Padyshim rolin parësor e luajtën të parët tanë së bashku me Serbët, Rumunët, Bullgarët e të tjerë Ballkanas, por gjithsesi kjo luftë kundër Perandorisë Otomane për fundoi në disfavorin e aleancës antiosmane, por edhe ajo pati martirët e saj që në shumicë ishin Shqiptarë, madje edhe kryeheroi që arriti të vrasë vetë Sulltani Muratin me emrin d.m.th. Mirash Kopili, që dalëngadalë historianët Serb e Sllavë i deformuan emrin në Millosh Kopiliqi me qëllimin e vetëm për ta quajtur këtë hero me origjinë sllave, madje historia serbe edhe sot ka deformuar e fallsifikuar këtë betejë tejet  heroike ndonëse të humbur, madje fallsifikimi i historisë ka arritur deri aty sa që Kosovën ta quajë Stara Serbia, pra Serbia e Vjetër. Gjithsesi në kushtet aktuale të shekullit 21 – të ky problem shpresojmë se është duke u tejkaluar.

Pas betejës së Fushë – Kosovës, serbët thuajse u dorëzuan ku kulmi arrin kur bijën e knjaz Llazarit (Hrebeljanoviçit) që u vra në betejë me 1389, Oliveren ia dhanë për grua Sulltan Bajazitit, që në fakt i kishte vrarë pra babën. Pas pushtimeve Osmane, Gjergj Brankoviçi i dha për grua Sulltan Muratit të dytë vajzën e tij, madje vetë Sulltan Murati i dytë ishte nip i një princeshe serbe. Madje kur Skënderbeu donte t’i shkonte në ndihmë Huniadit të Hungarisë me 1448 (kundër Turqve) Gjergj Brankoviçi, duke qenë Mik i turqve nuk lejoi që ushtria e Skënderbeut të kalonte nëpër Serbi. Gjithsesi me 1521 perandoria turke arriti kulmin e saj, e po në këtë vit pushtoi edhe Beogradin e me radhë fqinjët tanë.

Pas kësaj periudhe sundimi Osman ku edhe shteti i Rashës nën këmbët e perandorisë turkoshake erdhën vitet 1690 e 1737 kur prandori Leopold mori në mbrojtje këta Serb duke u garantuar lirinë e fesë. Në këtë kohë formohet bërthama e një borgjezie të vogël serbe me disa intelektualë e tregtarë e oficerë që formuan liceun serb të Karlovacit me 1790, ndërsa me 1791 doli gazeta e parë serbisht në Vjenë. Megjithë këtë orvatjet e hierarkisë Hungareze për të tërhequr ortodoksët serb në krahun e vet dështuan. Rusia në vijim të patronazhit të saj ndaj ortodoksisë serbe, në vitin 1726 Pjettri i Madh hapi një shkollë fillore që mësonte liturgjinë kishtare në gjuhën ruse, ndërsa në vitin 1733 u botuan libra për shkollat fillore, si dhe u dërguan disa njerëz të fesë të kryenin studimet në Rusi. (Historia e Ballkanit nga Xh. Kastelan). Qendra e Serbëve në shekullin e 18 – të ishte Smederevo në pashallekun e Beogradit, ku popullsia e pashallekut vlerësohej në rreth 400 mijë banorë dhe përqendrohej në zonën e Shumadijes, ku veprimtaria kryesore ishte rritja e derrave. Beogradi në vetvehte në atë kohë ishte një qytet modest me disa mijëra banorë, ku pasi në vitin 1756 u prish Patrikana e Pejës, për serbët kjo Patrikanë u vendos në Beograd. Kontributin më të madh në fushën e kulturës serbe e ka dhënë Dosidej Obradoviç (1744 – 1811) i cili në vitin 1789 deri me 1802 u bë murg dhe qëndroi në Vjenë prej ku inkurajonte serbët për t’u hedhur në kryengritje. Nga viti 1806 deri sa vdiq me 1811 u kthye në Serbi dhe ishte mësuesi i fëmijëve të Karogjorgjeviçit. Gjatë kësaj kohe ai predikonte bashkimin e sllavëve të jugut nga Dalmacia, Bosnja, Sllovenia e Serbia pamvarësisht nga besimet e ndryshme që kishin përqafuar gjatë shekujve, madje ai njihet si themeluesi i letërsisë moderne serbe. Kryengritjet serbe kundër turqve kishin filluar që në shkurt të vitit 1804 me kryetar Karagjorgjin i dalë nga një familje e varfër pa arsim prej shumadije (ku merreshin me rritjen e derrave). Politikani serb Dimitrie Tucoviq me librin e tij “Serbia dhe Shqipëria” shënon se një pjesë e fisit të Kelmendit u vendos në Rudnikun tonë dhe dha shumë njerëz të revolucionit popullor të vitit 1804…

Madje shumë studime pajtohen se prijësi i atij revolucioni i pari i dinastisë së Karagjorgjeviçëve, Karagjorgje Petroviç është me origjinë shqiptare. Në këtë revolucion prijësi serb Karagjorgji organizoi luftën çlirimitare nga turqit, kunë fakt në vitin 1804 kërkoi ndihmën e Austrisë por nuk e gjeti, por menjëherë atij i erdhi në ndihmë Rusia e cila e mbështeti me ndihma financiare e diplomatike. Por me 1805 ushtria Osmane e mundi Karagjorgjin momentalisht, i cili me përpjekje të jashtëzakonshme arriti që me 30 nëntor 1806 të marrë Beogradin, ku edhe filloi organizimi i vërtetë i shtetit serb. Me 1807 Serbia e Rusia nënshkruan një konventë e cila paraqiste pranimin e protektoratit të Rusisë ndaj Serbisë, ku pas kësaj Rusia dërgon pranë Karagjorgjit përfaqësuesin e Carit, Kostandin Rodofnikin me origjinë greke. Me 1808 Karagjorgji e shpalli vehten “Udhëheqës suprem i serbëve brez pas brezi”. Pas kësaj greko – rusi Kostandin krijoi një Opozitë kundrë Karagjorgjit, i cili si kundërpërgjigje u drejtua nga Austria. Me 1812 Rusia i trembej Napoleonit e për këtë bëri një paqe të fshehtë me Turqinë në Bukuresht, ku pranohej një autonomi e brendëshme serbe nën varësinë e Stambollit. Këtë marrëveshje serbët nuk e dinin prandaj ata vazhduan të luftonin, kundër Reshit Pashës që Stambolli e dërgoi si Guvernator të Beogradit. Madje Karagjorgji luftoi në krye të 41 mijë ushtarëve, por u thye, ndihma ruse ishte thuajse zero, ajo vetëm u hapi kufijtë ishtarëve të shpartalluar që u detyruan të largohen nga Beogradi, dhe ushtarët e ikur u kthyen shumica vetëm me 1813 kur u shpall amnestia. Me 11 prill 1815 filloi kryengritja tjetër serbe, por me një prijës të ri Mihal Obranoviçin të lindur me 1780 po në shumadije në një familje të thjeshtë. Kur lufta u ndez, kryengritësit shtinë në dorë disa qytete dhe i kërkuan ndihmë Austrisë, ndërsa Rusisë jo, pasi nuk harronin braktisjen e madhe të 1812. Kur porta e lartë drejtoi ushtri të mëdha ndaj kryengritjeve të Obranoviçit, ky i fundit hyri në bisedime me turqit, madje me sukses pasi arriti të ndihej si prijësi i serbëve dhe arriti të ngrinte një shtet disi autonom serb. Me 1817 Karagjorgjeviçi i kërkoi bashkëpunim Obrenoviçit për kryengritje antiosmane tashmë me ndihmën e Rusisë, por ishte tepër vonë pasi Obrenoviçi kishte aleancë me turqit e për këtë i preu kokën Karagjorgjit duke ia dërguar në Stamboll. Këtë bashkëpunim të Obrenoviçit me Stambollin e demostroi edhe në luftën Ruso – Turke të vitit 1828, madje në disa dokumenta serbe flitet se Obranoviçi kishte blerë tek Stambolli titullin dhe autonominë me 500 mijë piastra argjendi në dorë tek vetë sulltani. Me 1830 ky prijës serb mori nga porta e lartë titullin e Princit trashëgimtar të Serbisë, ku pashai i Beogradit mbeti thuajse një kukull ku nuk kishte asnjë të drejtë të ndërhynte në qeverisje e në gjykatat serbe. Pra ky ishte një sukses i vetë Obrenoviçit i cili krijoi shtetin autonom Serb në protektoratin Osman. Në maj të vitit 1833 Serbisë iu njohën kufinjtë nga 24 mijë km² në 37 mijë km² të cilat mbetën të pandryshuara deri në Kongresin e Berlinit me 1878. Ky udhëheqës serb u quajt edhe si Milloshi i Madh në historinë serbe, i cili në vitin 1831 ia lëshoi fronin djalit të tij Milanit. Me 1837 u krijua partia Konstitucionaliste me në krye Thoma Pershiç. Pas vdekjes së Milanit me 1860 në fron hipi i biri Mihajllo, në mbrojtje të të cilit ishte tashmmë partia Konservatore e Ilia Garshaninit i ardhur nga Oborri i rus, gjë që shënon rikthimin e fuqishëm të influencave ruse në Serbi, ndërsa partia tjetër thuajse mbeti në hije. Në vitin 1878 Kongresi i Berlinit nën trysninë e Rusisë i dha Serbisë trevat me shumicë shqiptare të Krushumilias, Leskovacit, Vranjan dhe Nishin, shqiptarët protestuan por kush ti ndihmonte, pasi edhe Porta e Lartë ishte në shtratin e lëngimit.

Mihajllo në vitin 1868 u vra, në vend të tij u vendos i biri Milani i cili me 1882 u bë mbret, ndërsa në vitin 1888 ai abdikoi fronin në favor të djalit të tij 13 vjeçar Aleksandrit të cilin në vitin 1903 e vranë për t’u hapur rrugë Karagjorgjeviçëve, ku u vendos mbret Pjetër Karagjorgji në moshën 59 vjeçare i martuar me bijën e princit të Malit të Zi, Nikollës, kjo bënte më të mundshëm atë bashkim të Malit të Zi (provincës) me Serbinë e cila donte Malin e Zi si portë dalje në detin Adriatik, pse jo pas kësaj ishte dora e Rusisë e cila këtë portë në Adriatik e konsideronte jetëdhënëse, madje për këtë ata krijuan idenë e “Serbisë së Madhe”, “Nacertanie”. Tashmë rusët po të jetonin vetëm një grusht ortodoksësh serbë në një trevë shqiptare ata do të pertendonin se ky vend është serb, e për këtë në vitet 1880 filloi të vlonte ideja se Fush – Kosova e Sanxhaku i Novi Pazarit duhej t’i jepeshin Serbisë se këtu gjoja është Serbia e vjetër, për këtë në vitin 1903 E. Durhami shkruan: “… pasi i vizitova këto zona unë pashë se shqiptarët janë shumë më tepër në numër se serbët, të cilët janë të pakët në Fushë – Kosovë dhe Snaxhakun e Novi Pazarit”. Gjithsesi Novi Pazari (Pazari i Ri) pas kësaj iu dha Serbisë, ndërsa Fushë – Kosova e Kosova ka kaluar tërë dramën e njohur deri në ditët tona. Padyshim politika më kriminale dnaj shqiptarëve i përket kohës kur Nikolla Pashiq (1845 – 1926) ishte kryeministër i Serbisë. Në vitin 1913 Konferenca e Londrës e la Kosovën me rrethinat tërësisht shqiptare nën sundimin serb, madje ajo konferencë arriti ta mbidyfishojë sipërfaqen e shteti serb, duke bërë që të shkatërrohen qindra qytete, lokalitete e fshatra shqiptarë, si dhe të derdhet lumë gjaku i pafajshëm i popullsisë autoktone që kishin të vetmin faj se ishin shqiptarë e zoti i kishte falë në këto troje, që kërkonin t’i mbronin nga pushtuesit serb. Numri i viktimave ishte tepër i madhe dhe e kemi dhënë tek një shkrim i mëparshëm, por duhet të cilësoj se këto përpjekje grabitqare ishin prezente edhe në Konferencën e Paqes në Paris të vitit 1919 – 1920 ku Pashiqi famëkeq kërkoi suprimimin e thuajse krejt Shqipërisë Veriore në favor të Malit të Zi e Serbisë ku në krah kishte si gjithnjë Rusinë, por edhe Francën e Anglinë, e nëse nuk u realizua ky kob plotësisht kjo është meritë jo vetëm e shqiptarëve, por mbi të gjitha e ish presidentit amerikan. Luftërat me këtë fqinjë janë nga më të tmerrshmet e të shumtat, por unë dua të cilësoj vetëm atë të vitit 1912 sipas shkrimit të vetë  një prej politikanëve e historianëve më në zë serb Dimitrie Tucoviç që në librin e tij “Serbia e Shqipëria” nënvizon, Politikën shoviniste të Pashiqit që arriti të pushtojë Shqipërinë deri në Durrës në vitin 1912, përveç viktimave nga shqiptarët flet për rreth 5000 të vrarë serb, dhe për një betejë në Berdicë (Shkodër) u vranë vetëm këtu 1300 oficerë e ushtarë serb, dikush për këtë duhet të përgjigjet, ndonëse ka prapavijë ruse, shkruan Tucoviç, por pas gjysmë viti uri, vuajtje, flijim, dekadencë, mbeturinat e ushtrisë serbe u kthyen mbrapa, duke lënë në Shqipëri 5000 varre ushtarësh dhge urrejtjen e përgjithshme të popullsisë shqiptare… Soldatska (ushtria) serbe bëri pluhur e hi katundet shqiptare dhe kthey në kremator barbar popullsinë e tyre ku dogji të gjallë me qindra gra e fëmijë…

Një tragjedi në vehte është ajo e Kosovës nga e cila janë larguar ndër vite nga terrori serb si më poshtë:

Në vitin 1878 –  60 mijë banorë, në vitet 1912 – 1914 –  240 mijë banorë.

Në vitin 1919 – 1940 –  215 mijë banorë, në vitet 1952 – 1965 –  450 mijë banorë, ose më saktë deri në vitin 1965 gjithsej 965. 581 banorë të cilët në shumicë kanë ikur në Turqi, Shqipëri dhe vende të tjera perëndimore, ku kjo shifër është vetëm ajsbergu i shifrave zyrtare që jepte pushteti.

Largimet kanë vazhduar deri në ditët tona. Pasi është për t’u kujtuar edhe viti i zi 1945 kur komunistët kishin grabitur pushtetin edhe në Jugosllavi e Shqipëri, ku model i krimit komunist mbetet pushkatimi i rreth 5 mijë shqiptarëve kosovarë në bashkëpunim me serbo – komunistët shqiptarë e cila ka mbetur në histori si masakra e Tivarit. Gjithsesi për ta mbyllur këtë shkrim jo të plotë për fqinjën tonë të përgjakur Serbinë po citoj edhe një herë vetë politikanin potencial D. Tucoviç në librin “Serbia e Shqipëria” i cili në faqen 98 shkruan: “Sot u bë rrezik tepër i madh të predikosh nevojën e bashkëpunimit me shqiptarët. Shtypi serb duke u përpjekur të justifikojë më kot politikën e mbrapshtë, trilloi për shqiptarët një kështjellë të rreme dhe tendencioze, kurse politika pushtuese serbe me metodat e saj barbare i mbushi shqiptarët me një urrejtje të thellë ndaj nesh. Urrejtja e këtillë nuk ka ekzistuar që moti… Mirëpo të gjitha gjasat për një politikë miqësore u shkatërruan kësaj here shumë më tepër prej gjestit pushtues të Serbisë, se sa prej egërsisë së fiseve shqiptare. Serbia e humbi çdo kontakt me përfaqësuesit e popullit shqiptar dhe e hodhi këtë në urrjetje të tmerrshme kundër çdo gjëje që është serbe.”…

Mjerisht edhe sot pas rreth 90 vjetëve tingëllon aktuale, por jo për fajin tonë, por për të atyre që e zgjeruan shtetin serb nga 24 mijë km² që ishte me 1833 kur i njohën kufinjtë, e sot që ka rreth 88 mijë km² ku të paktën 34 mijë km² janë tokë të grabitura e stërvitura të Shqipërisë Etnike…

Ndue Bacaj

Nga Broz Simoni

Mësues i dekoruar me medaljen “Naim Frashëri”

Shqipëria Etnike dhe padronët komunistë

Çlirimi i Shqipërisë e gjeti vendin tonë të zhvilluar në të gjitha fushat e artit dhe të kulturës, si letërsi shqipe e të përkthyer në të tëra llojet e gjinive letrare. E gjeti me teatër, muzikë e kinematografi, folklor, gjuhësi, etnografi, filateli. E gjeti me biblioteka me literaturë të pasur vendase dhe të përkthyer nga kreyveprat e letërsisë botërore, posaçërisht evropiane perëndimre dhe muzeume arkeologjike nga më të pasurit. Kishim pra një kulturë brilante.

Në të gjithë këto lloje arti e kulture, një meritë të padiskutueshme, për të mos thënë parësore e pati kleri katolik, veçanërisht ai i Shkodrës.

Në qoftë se qytetin më verior të Atdheut, Shkodrën, e quajnë dhe është djepi i kulturës shqiptare, vulë të pashlyeshme në shekuj kanë për të pasur klerikët katolikë. As servili më profan s’mundtë belbëzojë të kundërtën.

“Janë klerikët ata që vazhdonin të zhvillonin edhe në fushën letraro – pedagogjike një veprimtari të dendur përmes shkollave fetare, të ulëta dhe të mesme, si ajo e Jezuitëve me 1887 dhe ajo e Françeskanëve me 1882”.

“Kushdo që e njef historinë e Krishtënimit në Shqipëri, – shkruan z. Sami Repishti, me banim në SH.B.A. – dhe rolin që ka luejtë popullisa e Kleri Katolik në vendin tonë që nga zanafilla…, arrin përfundimin  e paevitueshëm se çdo gja që ka të bajë me Shqipninë dhe mbijetesën e popullit Shqiptar, mban në bërthamën e vet elementin Shqiptar Katolik. Aty u ruajt gjuha shqipe, aty u mbrojt toka shqiptare, aty u majtën lidhjet e pandërpreme me Europën”.

Po ç’qëndrim mbajti ndaj kësaj trashëgimije të pasur kulturore e klerit katolik pushteti?

Filloi shkatërrimet me kulm e themel të objekteve kulturore që u përkisnin françeskanëve e jezuitëve, sepse, sipas tyre, do të “helmonin” mendjet e të rinjve të dalë nga lufta dhe brezit të ardhshëm revolucionar.

Në një shkrim të Lame Kodrës, pseudonim i Sejfulla Malëshovës, lexojmë:

“Kam dëgjuar se në disa rrethe (intelektualësh B.S.) ka tendenca që Faik Konica e Fishta të fshihen fare nga defteri… Faik Konica, Fan Noli dhe Fishta janë fytyrat më të mëdha të Shqipërisë në fushën e kulturës”.

Për këtë thënie të ish ministrit të parë të kulturës shqiptare të cilin më vonë diktatura e la në hije, në “Historinë e Letërsisë Shqiptare të Realizmit Socialist” shkruhet: “S. Malëshova ishte për integrimin e kulturës antipopullore çifligaro – borgjeze në kulturën e re. Letrarët reaksionarë, si: Gj. Fishta, F. Konica etj., ai i vinte barabar përsa i përket rëndësisë për Shqipërinë socialiste…

Dhe dihet si u veprua nga filokomunistët injorantë me eshtrat e Fishtës, të cilat ia zhvarrosën për t’ia hedhur në lumin Drin. Ky veprim makabër sllavo – bizantino – komunist nxiti poeten Tringë Dukagjini që në dhe të huaj, Itali, të shkruajë vargjet:

“Kur të varrosën / edhe gurët kjanë /. Kur të zhvarrosën, / të shkelën e të shanë. / Eshtrat rrugicave, prap i gëlltiti dheu, / dhe ti mbete pa varr, si Skënderbeu.”

Citojmë nga shkrimi i profesor Sami Repishtit, i cili konkludon:

“Kleri shqiptar katolik asht grupi fetar ma i persekutuem në tanë Europën Lindore.  Kleri Katolik ka qenë i vetmi grup i caktuem “Për Asgjësim” nga kriminelët e rregjimit komunist dhe në një masë të madhe ia ka mrritë qëllimit. Ata kanë njoftë për së afërmi jetën dhe vuejtjet e Klerit e popullsisë Shqiptare Katolike, ashtu si e kam jetue unë vetë për vite tëgjata në Shqipëri, kanë krijue përshtypjen e pashlyeshme se rrezistenca antikomuniste në Shqipni ka qenë ma e ndërgjegjshme, ma masive dhe ma pa kompromis në mesin e kësaj popullsie, viktimë e terrorit të kuq.”

***

Në letërsinë e “realizmit” socialist vërshuan krijues pa kurrfarë përvoje letrare,  mjaftonte të kishin kohë për të zhgarravitur e librat u botoheshin si specat në varg për tu vendosur pastaj nëpër vatrat e kulturës të kooperativave bujqësore, salla leximi reparteve ushtarake, biblioteka të shkollave 8 -vjeçare e të mesme. Shumica prej tyre mbetën stoqe, pa iu lexuar asnjë faqe. Kjo letërsi ishte uniforme, sikur i kishte shkruar një dorë, mjaftonte që ideologjia e partisë dhe “mësimet” e Enver Hoxhës ta përshkonin si “një fill i kuq”.

Në një këso librash shkruhej: “Ne s’kemi hall për tokën dhe për mollët, / (Ti Qazo, këtë mirë le ta dish) / Ne duam trutë e zemrat të shartojmë / , në trungun e përbashkët socialist.”

Në këtë amalgamë krijimesh bën pjesë edhe libri “Akuzojmë fenë” i Hulusi Hakos që po marrim në analizë, faqet e të cilit mund të jenë shfletura nga ndonjë komisar politik në reparte ushtarake për t’u lexuar rekrutëve të rinj në të ashtuquajturën “orë e punës politike”, ose sekretar partie për t’u bërë edukimin “ateist” masave.

Ky librë është botuar pas fjalimit të Luciferrit Enver Hoxha me 6 shkurt 1967. Është një “prozë dokumentare” ku janë montuar materiale të gjuajtura në arkivin e Ministrisë së Brendshme ose të fallsifikuara nga vetë autori. Faqja tre e këtij libri hapet me një citat të K. Marksit: “Braktisja e fesë si një lumturi e rreme e popullit, ishte kërkesa e lumturisë së tij të vërtetë.”

“Këtë libër “akuzues të fesë” thotë autori se ia kushton rinisë të shkollës së mesme, “N. Frashëri”, Durrës. Kuptohet, që këtë dhuratë pa vlerë, ia kushton asaj rinie të pashpresë që për pesëdhjetë vjet nuk mundi të shohë gjë përtej hundës së vet në Shqipërinë  – burg, rrethuar me tela me gjemba.

Libri është mbushur me citate tashmë të dalura jashtë kohe, të bracuara nëpër veprat e pluhurosura të marksizëm – leninizmit e thënie të ish – diktatorit. Nëprë faqet e tij, si të kishte dalë nga fundi i ferrit dantesk, shprehet një urrejtje biologjike e mllef mesjetaro – bizantin ndaj klerikëve katolikë, duke i quajtur “veladonzez”, të lidhur me gjithfarë armiqsh imagjinar, të fabrikuar me urdhër nga lart dhe të “pasuruara” nga imagjinata e shpërlarë ateiste e autorit. Ky i fajëson klerikët për faje të pabëra, vetëm se ashtu i është mbushur mendja, si: për prapambetjen e gruas shqiptare, të cilën e la të mbuluar e të mbështjellë në branavekë për pesëqind vjet pushtim turk, të cilës diktatura i zhduku rrobën kombëtare dhe i veshi një palë pantallona gjoja se po e “emancipon”, mashtron për priftërinjë që gjoja u kërkojnë besimtarëve nga një kokë berre (dele) për ditën e pranverës, për priftërinj që mbajnë ditar vetiak për poshtrësirat që bëjnë si puna e priftit të Kërcinajt në rrethin e Mirditës që shënon, gjithnjë sipas autorit: “10 korrik 1954; 10 babune drith; 31 dhjetor 1954; shuma në arkë 27 985, mirëfort prej zotit…”

Ndërsa me 30 maj 1956, (me siguri “dejshëm” prifti i atij fshati me emër qesharak B.S.) në ditar shënon: “Pagëzova 16 fëmijë, 17 gra në uratë, bekova 260 shtëpi, kungova 172 vetë, por me u shpërblye u shpërbleva pak…”

Sipas autorit, të gjithë këtë volum pune prifti e ka bërë brenda një dite. Kësaj i thonë: Shpif, shpif, se diçka mbetet: Të mos kishte qenë prifti, autori, bashkë me shokë, do ta kishte shpallur “Hero të punës socialiste”.

“Akuzojmë fenë për rolin reaksionar… kuhndër lëvizjes punëtore, kundër demokracisë, paqes së vërtetë dhe socializmit”, – përfundon kapitullin e parë akuzuesi.

Në të vërtetë Marksi në “Manifestin komunist” të vitit 1848 u bënte thirrje punëtorëve që të këpusin zinxhirët e robërisë së tyre, por Daniel Robs në “Historinë e Kishës” shkruan se qysh në vitin 1822 (d.m.th. 26 vjet para Marksit B.S.), prifti Lemenais, në dy artikuj, (nënvizimi im), të botuar në “Kujtime të përtej varrit”, duke u nisur nga vizioni kristian i shoqërisë… qenë ndër të parët që filluan trajtimin e çështjeve shoqërore. Në vitin 1931, me rastin e 40 – vjetorit të shpalljes së “Rerum NOvarum”,Papa Piu XI botoi enciklikën e vet me temë shoqërore të titulluar “Viti 40”. Aty trajtoheshin çështje shoqërore në relacion me situatat e reja të krijuara në botë…, por gjithmonë duke marrë si orientim ato që ishin thënë në Enciklikën e Leonit XIII. “Komunizmi, – thekson Papa Piu XI, – është për zhdukjen e plotë të pronës provate, zbaton në formën më të egër luftën e klasave dhe është armik i betuar i Zotit dhe i kishës”.

Philipe Bucher, në vitin 1829, nëntëmbëdhjetë vjet para Marksit, në emër të parimeve të krishtera, kritikoi rreptë rendin shoqëror të kohës, padrejtësitë, skandalet duke ia kaluar për rreptësi edhe shpirtit luftarak të Marksit. “Feja dhe traditat e përhapura më pas, – shkruan autori, – nuk ishin në gjendje të zhduknin krejtësisht të parat”.

Ai, pa dashje, pohon një të vërtetë të padiskutueshme. Tingëllon si paradoksale dhe ishte një nismë donkishoteskee regjimit komunist që festat fetare, si të Krishtlindjeve, Pashkëve, ditëve të shenjtorëve etj, t’i zëvendësonte me hiuje festash të improvizuara në tavolina heretikësh ku me marrëveshje “unanime”, nga frika e njëri – tjetrit, vendosej të festoheshin Dita e formimit të Partisë Komuniste, Revolucioni Socialist i tetorit, ditëlindja e E. Hoxhës, dita e formimit të kooperativës bujqësore, e shumë marrina të tjera.

Një kapitull në vete në librin prej 179 faqesh “Akuzojmë fenë”, zë edhe ky “zbulim”. “Feja vegël e pushtuesve, e politikës së tyre reaksionare të armiqve të kombit tonë”.

Që fenë e krishterë nuk e solli asnjë pushtues, kjo dihet. Ajo i ka rrënjët në Shqipëri që në fillimet e lulëzimit të saj në Evropë. Rreth vitit 61 pas Krishtit, Shën Pali Apostull, erdhi edhe në Iliri (Durrës) për të përhapur e propaganduar fenë e re të krishtërimit. Ai nuk ishte pushtues, por dëshmues i një feje të vërtetë.

Ismail Kadare shkruan: “Për një habi të pashpjegueshme qartë, dy nga popujt më të moçëm e kokëshkretë të rajonit, shqiptarët në Veri dhe kretasit në Jug bënë kthimet e para në fenë islamike… Askush s’mund të shpjegojë gjer në fund enigmën”. Askund Kadareja nuk thotë se pushtuesit turq erdhën në Shqipëri. Historikisht shqiptarët janë autoktonë në trojet e tyre pagane. Konvertimet në fe të tjera i kanë bërë vullnetarisht, sipas preferencave. Në fund të fundit fakti është se janë bërë.

G. Kastelan, në “Historia e Ballkanit”, shkruan: “Pati në fillim vendosje kolonësh nga Anadolli… këta turq ishin myslimanë. Por pati edhe konvertime shqiptarësh… të cilët udhëtarët i cilësonin si “turq” dhe që silleshin shpesh si të tillë…, sepse besnikëria e tyre ndaj Islamit kishte bërë që të zhdukej tek ata përkatësia në grupe kombëtare.”

Nga të parët tanë ne trashëgojmë cilësi pozitve dhe negative të cilat ua lëmë si atavizma pasardhësve.

Poeti i Rilindjes sonë kombëtare, N. Frashëri thotë:

Mos thuaj se vdes njeriu,

Se është fjalë çilimiu,

Tek i biri jetëgjati

Është fshehur i ati.

Kjo thënie e poetit iluminist po shihet fare qartë tek qëndrimet që millosheviqët e rinj, trashëgimtar të karaxhiqëve po mbajnë ndaj vëllezërve tanë të një gjaku, kosovarëve.

Ashtu si autori akuzues hulumtoi në Arkivat e shtetit dhe i shfrytëzoi ato dokumente për të vjellur vrerë ndaj klerikëve katolikë, edhe zhbirilues të tjerë, për hir të së vërtetës, gërmojnë në fondin e Shtabit të Përgjithshëm për të pasqyruar saktësisht atë që përgojohet ndaj brigatave të ushtrisë nacional – çlirimtare në Kosovë. Citojmë dosjen 447, Fondi i Shtabit të Përgjithshëm, Brigada e Pestë dhe e gjashtë, komisar Ramiz Alia: “Në bashkëpunim me divizionin e tretë e të njëzetedytë Jugosllav, pasi këta na komunikuan urdhërin… vumë në ndjekje të reaksionarëve kosovarë Brigadën e 5 – të (Shevqet Peçin)… Janë asgjësuar 68 “reaksionarë”. Pastaj si i mblodhën qindra kosovarë, i mashtruan gjoja se do t’i çonin në “shtetin amë”. I tutën pak, i drejtuan nga Shkodra, pastaj i ngjitën prap lart me tortura, i vranë udhës e në Tivar…”

Kësaj i thonë të tradhëtosh e shesësh interesat kombëtare te armiku shekullor serb e jo të akuzohen klerikët katolikë që në unitet predikuan e u përpoqën për një Shqipëri Etnike. Autorit nuk i ka pëlqyer ose ka qenë i udhëzuar të mos ballafaqojë të vërtetën, përkundrazi e ka shtrembëruar atë për t’ua bërë  qejfin padronëve komunistë.

Një mendimtar i madh ka thënë: “Kush nuk do të arsyetojë, është një fanatik, kush nuk di të arsyetojë, është njeri i marrë, kush nuk do të arsyetojë, është një skllav.”

Ata që kanë bërë historinë sikur futen tek skllevërit.

Nuk ka si të jetë në shërbim të armiqve një klerik katolik që jep kushtrimin: “Çohi, o bij të Skënderbegut, / turq e t’kshtenë, mos t’u ndajë feja! / Çohi e bini në fushë t’bejlegut, / tue gjimue ju porsi rr’feja.”

Ishin klerikët katolikë që ngritën zërin lart nëprë diplomacitë e Evropës dhe kryengritjet  e parreshtura të popullit shqiptar që e detyruan diplomacinë evropiane t’i vërë gishtin kokës e ta shpallë Shqipërinë të pavarur. Ishte një smirë e diktaturës për klerikët, të cilët kishin bërë shumë më tepër për Atdheun me motivin “Fe e Atdhe” se sa pushtetmbajtësit e rinj.

Gjusti thotë: “Smira është vesi më i prapë, më i turpshëm që ndyn zemrën njerëzore. Smirëziu, duke e parë veten më poshtë se të tjerët e duke mos pasur cilësi për t’u lartësuar, si dëshiron, jeton në një luftë të përhershme me veten e të tjerët.”

Citojmë: “postulatin” refren të paprovuar as nga autori akuzues, as nga paraardhësit e tij, dishepull i të cilëve është: “Një nga krerët më reaksionarë të katolicizmit, Gj. Fishta që në vitin 1933 në Hagë do të deklaronte: “E ta dijë bota mbarë se At Fishta s’asht ma shqiptar”.

Për këtë thënie të Fishtës që gjoja e paska shprehur në Hagë, akuzuesi sqaron në shënimet e tij se e paska marrë nga libri “Historia e Shqipërisë së Re”, f. 11, me autor N. Ivanaj. Kjo akuzë një refren i paskrupull i kalemxhinjëve të diktaturës, i ngjan asaj këpuce shkarpë të hedhur në mes të rrugës si e pavlerë,të cilën e kap një qen, e zhungullon dhe duke e kuptuar se është e pavlershme, e hedh pak më larg për ta kapur ndonjë qen tjetër i uritur…

Me sa kuptohet, akuzuesi nuk ka njohur ose nuk ka dashur ta dijë një polemikë të Fishtës me M. Ivanaj, ish Ministër i Arsimit në Qeverinë e Zogut, pas Hilë Mosit, për çështjen e mbylljes së të gjitha shkollave private me një dekret të datës 23 prill 1933, ku thuhej: “Shkollat private, çdo kategori qofshin, që kanë veprue deri sot, mbyllen.” Shkolla e pater Gjergjit u mbyll dy ditë pas daljes së dekretit, me 25 prill 1933. Fishta përlotshëm tha: “Shqipnia le të rrnojë edhe pa ne”.

Me atë dekret u mbyllën edhe shkolla të tjera private, si shkollat private industriale të italianëve, shkollat katolike të Shkodrës, Instituti Qirias, Instituti Kenedy, shkollat e komunitetit muhamedan, etj.

Për sa i përket vargut që cituam më lart, ai është shkëputur nga konteksti i poezisë “Metamorfoza”, një poezi satirike botuar në përmbledhjen e stirave të Fishtës “Anzat e Parnasit”, botuar në vitin 1909. Komentet e atij vargu janë bërë nga studiues seriozë të jetës e veprës së Fishtës dhe nuk kemi ç’të shtojmë më tej. Por duam të theksojmë se me atë varg, smirëzinjtë janë përpjekur të shpifin e spekullojnë për të zhvlerësuar meritat e Fishtës si atdhetar, i cili vikat: “Urra!, po djelm! Shqyptar kushdo ka le. / N’mos mujtet Shqyptar me metë, Shqyptar t’hijë n’dhe!” Ne, kur flasim për jetën e Fishtës duhet ta kuptojmë se flasim për jetën e Shqipërisë.

Autori, faqe pas faqeje, duke shfrytëzuar Arkivin e Shtetit (Fondi i Klerit), me pikësynim që të rëndojë sa më shumë klerikët, për qëndrimin e tyre antikomunist, citon nga dokumentat e më sipërm: “Klerikët tradhëtarë shfrynin: “Mallkuar qofshin komunizmi dhe partizanët!…, u bënin thirrje besimtarëve për t’u ngritur në luftë…”

Nuk ka si u bëhet më nder klerikëve katolikë, të cilët i bënin thirrje popullit të ngrihej në luftë kundër komunizmit. Ata e dinin shumë mirë se ç’farë e keqe e “dreq i kuq”, si e vulos Fishta, ishte komunizmi, metastazat e të cilit kishin filluar të përhapeshin edhe në Shqipëri, si në mbarë Evropën. Në revistën “Hylli i Dritës”, organ i klerit katolik që e drejtonte Fishta lexojmë: “Ndodhitë e Spanjës dëftojnë shka asht bolshevizmi: nji rregjim rrënimi, shkatërrimi e gjaksish…”. Priftërinjtë  ishin të ndërgjegjshëm se retë e zeza të komunizmit të kuq do të mbulonin qiellin shqiptar dhe se viktimat e para do të ishin klerikët katolikë. Dhe vërtetë, për atë që kishin frikë, ajo i gjeti. Filluan menjëherë pas çlirimit arrestimet e pushkatimet në masë të gjerë.

Kur u pushkatua Pater Anton Harapi, Enveri, për servilizëm, i thotë ambasadorit jugosllav në Tiranë: “E pushkatuam Pater Anton Harapin”. “Ambasadori i përgjigjet se të gjithë klerikët katolikë janë pater Anton Harapë, prandaj duhen zhdukur.”

Përmes këtij dialogu kuptojmë se çdo udhëzim për eleminimin e klerikëve diktohej nga udbashët jugosllavë. Komunizmi, i ulur këmbëkryq në Shqipëri, ishte një rregjim gjaku e urie, i bazuar në gënjeshtra e terror. Një diktator ka htënë për një diktaturë më të egër se e vetja: “Komunizmi është një organizm i çorganizuar në mënyrën më të përsosur dhe nuk është gjë tjetër veçse personifikim i degjenerimit njerëzor”.

Akuzuesi orvatet të trajtojë edhe çështje e edukatës në të cilën ndikon feja, kuptohet, për keq. Ai shkruan: “… kur feja lindi dhe vuri dorë edhe në edukatën morale, këtu ajo ka luajtur rolin më shkatërrimtar dhe reaksionar”. Është një shpifje e paskrupullt. A është feja ajo që jep një edukim të shëndoshë moral a s’është asnjë lloj shkolle, e aq më pak shkolla jonë e revolucionarizuar që e mbështeste edukatën në mësimet e m – l, të partisë e të E. Hoxhës. Tek fëmijët jepej një edukatë fallco që nuk zuri fare rrënjë tek shoqëria. Moralizime të tilla të thata, si: “të vëmë interesin e përgjithshëm mbi atë personal, prona e përbashkët socialiste është e shenjtë, partia nëna jonë, ishin vetëm një çorientim i fëmijëve për të cilat ato nuk u ndërgjegjësuan asnjëherë. Prona e përbashkët, jo vetëm që nuk u arrit të quhej e shenjtë, por përkundrazi u shpërdorua duke filluar nga masat e rrënuara punëtore e fshatare e deri tek krerët e lartë të pushtetit njeringrënës. Duke hequr edukatën fetare të fëmijëve, u zhduk ajo ndjenjë njerëzore që jepej në familje: Mos e bëj, se është gjynah”. U zhduk humanizmi njerëzor dhe u zëvendësua me humanizmin e përgjithshëm proletar, pa adresë të dashurisë për sllavë, rusë e kinezë…

George Kastelan, në librin “Historia e Ballkanit”, shkruan: “Edhe ikja dramatike e shqiptarëve 14 – vjeçarë, që donin të shihnin dritat e Brindisit, treguan jo vetëm mangësitë e edukimit në familje, por edhe dështimin e plotë të formimit ideologjik të të rinjve të Enver Hoxhës.”

Si mund të edukohet keq moralisht një fëmijë me mësimet e fesë së krishterë kur niset nga këto parime morale:

“O Zot, më bëj vegël të paqes sate, /

Ku është mëria, të sjell dashurinë,

Ku është fyerja, të sjell faljen,

Ku është  përçarja, të sjell mirëkuptimin,

Ku është mashtrimi, të sjell të vërtetën,

Ku është dyshimi, të sjell besimin,

Ku është dëshpërimi, të sjell shpresën,

Ku është terri, të sjell dritën,

Ku është pikëllimi, të sjell gëzimin”.

(Urata e Shën Françeskut)

Papa Wojtila, Gjon Pali i Dytë predikon:

“Ideologjia marksiste dhe shthurja morale kanë ndikuar që disa njerëz të mendojnë që të ndërtojnë një shoqëri më të mirë pa Zotin, por përvoja na mëson se shoqëria pa Zot zvetënohet e njeriut i hiqet gjëja më e shtrenjtë.” Libri “Akuzojmë fenë”, ka një kapitull, i parafundit, që titullohet: “Viti 1967”. Në “kokë” citatin: “Revolucioni përmbys një botë të tërë, dhe jo më një traditë” (E. Hoxha. 22).

I gjithë ky kapitull është mbushur me “heroizmat” e rinisë “që me duart e saj prishi kishat dhe xhamitë” dhe i ktheu, kuptohet, me urdhër të partisë, në palestra sporti e salla kinemaje. Shteti i diktaturës së proletariatit nga ky vit e pas, vazhdoi jo akuzat, por një shfarosje totale të klerikëve. Në Shqipëri u ringjall një Holokaust tjetër ndaj tyre, pa i lënë gjë mangut atij të Hitlerit ndaj hebrenjve. Emrat e klerikëve katolikë të terrorizuar, varë e pushkatuar me gjyq e pa gjyq, gjenden në gazetat “Liria” e “Kushtrimi” të vitit 1992 dhe më hollësisht në librin e dr. Pjetër Pepës, “Viktimat e Diktaturës”, “Portrete Klerikësh Katolikë” të ipeshkvit të Shkodrës, dom Zef Simonit, etj.

“Viti 1967 do të hyjë në historinë e sotme të Shqipërisë si vit i vendimeve dhe zhvillimeve katastrofike për kulturën shqipëtare, ideologjinë shoqërore dhe prangat shpirtërore që i vuri trurit të kombit”.

Pikat kulmore të luftës kundër klerit janë vitet 1944 – 1946 sipas udhëzimeve të jugosllavëve dhe 1967 – 1968, sipas shembullit të revolucionit kinez. As sundimtarët e egjër turq nuk i rrafshuan nga themelet institucionet fetare katolike si veproi diktatura komuniste, por u bë ajo që thotë populli: “Çohu prift të ulet hoxha”; d.m.th. u kthyen në xhami. Ajo që ngjau tek ne në ato vite, kishte ndodhur edhe në Perandorinë Romake, por atëhere ishte fjala për shtet i cili në emër të fesë pagane luftonte atë që mbështetej në Ungjillin e Krishtit. Në Shqipëri shteti zhduku çdo shfaqje fetare në emër të ateizmit të mbështetur në një sistem universal.

“Ndërsa në shqipëri shkatërroheshin kishaat dhe xhamitë me “Kushtetutë ateiste” dhe shpallej shteti i parë pa Zot, në Poloni, Hungari, Rumani, Çekosslovaki, Gjermani Lindore dhe sidomos në Jugosllavi, ku komunizmi ka qenë më i moderuar, priftërinjtë dhe hoxhallarët kryenin shërbimin fetar me vetura nëpër kisha dhe xhami luksoze.”

Komunitetet shqiptare donin t’u “jepnin mend” edhe vendeve të Lindjes… Kësaj i thonë: Eja baba, të të tregoj kufinjtë ose të tregohesh më katolik se Papa.

Gjatë vitit 1967 e më pas u botuan me dhjetëra libra ku “demaskohej” kleri. Disa prej tyre, pa pretenduar për cilësinë e sasinë e tyre, ishin:

1. “A ka ekzistuar Krishti?” T. 1967. Libërth anonim, shkruar nga “qoftëlargu”.

2. “Mbi fenë”, V. I. Leninit, J. V. Stalinit dhe Mao Ce Dunit.

3. “Mbi gruan” T. 1967, broshurëz simë sipër me sitate Co.

4. “Veprimtaria Antikombëtare e Klerit Katolik Shqiptar”, autor Rakip Beqaj, pa vit botimi, por, meqë në parathënie shkruhet “Ky botim që po del me rastin e 25 – vjetorit të çlirimit të Atdheut, pohuar nga Prof. Dr. Jup Kastrati, me një llogari të vockël del viti 1969, dy vjet më vonë nga shembja e kishave… “asht rezultat gjurmimesh dhe hulumtimesh, pre disa vjetësh nga ana e autorit”, – shkruan parathënësi i parathënies së “veprës”. Ky është një libër mbushur me mllef kundër klerit katolik të Shkodrës, pavarësisht se në titull pretendohet për “Klerin katolik Shqiptar”.

5. “Gjurmat të çojnë në qelë” T. 1969, tirazhi 12 000 kopje, autor Ilo Bodeci. Është një roman ku priftërinjtë jo vetëm që janë lidhur me agjentura të huaja e banditë, por njëri prej tyre na vuaka edhe nga sëmundja e inçestit dhe kryen marrëdhënie me njeriun që me të ka lidhje gjaku, Luçien, por që një prift tjetër përmes rrëfimit ua fal këtë mëkat…

6. “Cuca e Maleve” T. 1967, (dramë), autor gazetari Loni Papa. “Dramaturgu” me të vetmen dramë, nuk mundi të gjejësubjekt për veprimtarinë e ndonjë popi që helmoi mësuesin që u mësonte fëmijëve gjuhë shqipe, por bëri personazh të veprës së tij priftin katolik, dom Markun, që, sipas autorit, është i lidhur (si të gjithë priftërinjtë e tjerë) me banditë dhe që u vë gurë në shpinë besimtarëve për të larë mëkatet.

7. “Shembja e idhujve” autor Skënder Drini. Përmes këtyre veprave autori mundohet të patjetër të fajsojë priftërinjtë që të justifikohej në turmë e drejta e eleminimit fizik të tyre. Kjo të kujton atë anekdotën që është bërë qesharake, sipas së cilës duhej varur njëri prej tre rrobaqepësve të fshatit, sepse i vetmi kovaç i atij fshati kisht ekryer një krim që dënohej me vdekje.

8. Muzeu Ateist i Shkodrës me autor Niazi Vadahi është një shtupë letre me vrerë e helm ndaj klerit katolik…

Autorët e mësipërm, shkrimtarë pa vepra, me krijime të tilla bastardhe, jo vetëm që kërkonin të “shartonin tru e zemra” në “trungun socialist”, por kishin përfitime materiale: qëndronin në qytete dhe merrnin leje “krijuese” për të masturbuar nëpër Arkivat e Shtetit, siguronin një dhomë shtëpi më tepër në apartamente ose të drejtë studimi për fëmijët e tyre, pavarësisht nga niveli i dijeve, mjaftonte që dilnin “kuadro besnikë të partisë”. Ç’është më e keqja, krijuesit e sojit të mësipërm, me “veprat” e tyre “shkencore” morën dhe tituj shkencorë, që mund t’i gëzojnë edhe tani dhe shteti demokratik mund t’i shpërblejë.

Për priftërinjtë vazhdonte Kalvari i mundimeve, gjyqet e hakmarrjes komuniste më të egra se ato të mesjetës. Javë për javë shpalleshin dënime me vdekje, konfiskime pasurishë dhe bashkë me ta përvetësime vlerash kulturore e shkencore të lëna në dorëshkrim nga priftërinjtë, të cilat ndonj pseudoshkenctar i ka mbledhur si plaga qelbin dhe i publikon pikë – pikë “pa rënë në sy2, pa u hequr asnjë presje, por vetëm duke i kthyer në gjuhën e ashtuquajtur të përbashkët letrare.

Vetëm Fishta la 700 faqe krijime të daktolografuara, ndërsa gjuhëtari Justin Rrota, lajmëronte përmes revistës “Kumona e së Dielës”, vj. 5, nr. 45, 8 nëntor, 1942 se do tinte në shtyp pjesën e parë të morfologjisë me titull: “Gramatika e gjuhës shqipe”. “Gjer më sot nuk ka asnjë të dhënë të sigurtë që të mund t’na vinte në dijeni se ku ndodhet ky libër në dorëshkrim”, – shkruan dr. i shkencave gjuhësore z. Mina Gero.

S’duhet të harrojmë se gjatë revolucionit kulturor u shkatërruan nga themelet kisha të urdhërave katolike, domenikane e françeskane të shekullit të 13 – të, që kur ata u futën në Shqipërinë katolike.

Të tilla ishin: Kisha e Shën Mërisë në Vaun e Dejës, me piktura murale origjinale që i shërbenin popullit analfabet të lexonte përmes tyre “Biblën” “thonë se kisha e Dejës (Dagno), kje e ndreqme me shpenzime të Skanderbegut lexojmë në “Historinë e Skanderbegut simas gojëdhanave” të priftit katolik Marin Sirdani. U la në harresë gjatë viteve të diktaturës, megjithëse s’kish ç’të rrafshohej në kishën e Shën Bakut, Shën Shirqit a Shna Prendës, si e quan populli atë kishë 700 – vjeçare të ndërtuar në vitin 1290, në shekullin e 6 – të nga perandori Justinian. Është një ndër tri kishat më të vjetra të Ballkanit. Kishës vazhdon t’i afrohet çdo vit rrjedha e lumit Buna, deri sa një ditë ta rrëmbejë e pasardhësve t’ua tregojmë si legjendë: “Na ishte një herë një kishë në Shirq…”.

U gremis nga themelet Kisha e Zojës së Shkodrës, e cila ishte një ndër më të vjetrat në Shqipëri. Kjo kishte edhe vlera të pakrahasueshme arkitektonike. Kandidati i shkencave, Mikel Prendushi shkruan: “Kisha e Zojës së Nju Jorkut, është ndërtuar në ngjasim arkitektural me atë të Kishës së Zojës në Shkodër”.

Për këto shkatërrime katastrofike nga histeria e shfrenuar komuniste populli i prekur në shpirt thoshte: “Zoti s’ka nevojë me na l’shue tërmetin, se ka prue djalli Enverin e Mehmetin”.

Feja në vitet 1967 – 1990, u duk se ishte harruar, por rrënjët e saj të nëndheshme lëviznin dhe i ngjante një ajzbergu që pjesën më të vogël e ka mbi sipërfaqe. Këtë e tregoi thënia e meshës së parë në varret e Rrmajit me 11 dhe me 16 nëntor, pas një heshtjeje të gjatë 23 – vjeçare në të cilën morën pjesë mbi 33 mijë besimtarë të feve të ndryshme që jetonin në harmoni prej shumë shekujsh në këtë qytet.

Fenë e krishterë s’arritën ta zhduknin Perandorët e Romës e as Sulltanët e Stambollës e jo më ta gjunjëzonin liliputët me tru të tredhur, konformistët komunistë shqiptarë.

Nga faqet e fundit të librit autori e ka zgjeruar gjeografinë e akuzës duke gjykuar për “vdekje” vendet Perëndimore, Papët e Romës etj. Citojmë fragmentin: “Prej vetë thelbit të tij Vatikani ka qenë dhe mbetet armik i paqes dhe i klasës punëtore, armik i socializmit dhe i m – l”.

Tani autori është shprehur qartë dhe s’ka pasur arsye të pluhroset nëpër qilaret e Arkivave të Shtetit për t’na mbushur mendjen se armiqësia që paskan Vatikani e kleri për socializmin e m – l, qenka shkaku që diktatura i akuzoi, burgosi, internoi e zhduku fizikisht predikatorët e paqes e vllazërimit dhe jo se kanë qenë antikombëtarë të lidhur me armiq të pushtetit e mashtrues të popullit, si është munduar t’na mbushte mendjen akuquesi pa kurrfarë faktesh bindëse. E pse luftuan e luftojnë me fjalë marksizmin si ideologji ateiste, kjo është puna e tyre, ashtu si dogmatiku marksist ka të drejtën e tij që t’i dojë e mos t’i lëshojë aspak mendimet e veta…

Mjafton t’i kujtojmë “bukinistit” Papën e sotëm, Gjon Palin e Dytë që mban “Çmimin Nobel për Paqen” dhënë në vitin 1992 për rolin e madh që ka luajtur për përmbysjen e komunizmit në Evropën Qendrore e atë Lindore e bekimet e Tij për shuarjen e vatrave të luftës në të gjithë globin. Janë më shumë vlerë për të sotmen e të ardhmen e popujve fjalët profete të Papës së sotëm, Wojtila, që thotë: “Një demokraci pa vlera mund të shndërrohet lehtësisht në një totalitarizëm të hapur siç po na e tregon historia”.

E përsërisì, se klerikët katolikë u asgjësuan nga diktatura komuniste vetëm e vetëm se kritikuan hapur komunizmin si kundërshtarë të fesë e përhapjes së ideologjisë ateiste në popull.

E përfundoj këtë analizë modeste të atij libri akuzues të fesë duke shpresuar që rilindja e saj në Shqipëri të ndikojë në ringjalljen shpritërore të këtij kombi të martirizuar në gjithë historinë e ekzistencës së tij e Paja të mbretërojë në zemrat e të gjithëve.

Nga: Mark Bregu

Shqipnia nën peshën e diktaturës më të egër

– Enveri, Titoja, Çaushesku, e Zhivkovi ishin të një formati –

(“Për herë të parë e në nji vëllim të vetëm hidhet vështrim i plotë mbi komunizmin në përmasa gjeografike e kronologjike”). Marrë nga “Libri i Zi” me tre autorë francezë. Paris, 1998: Jean – François Revel “Leo Point”, Bruno Frappat “La Grois” dhe Jasques Almarnic, “Liberation”. Të tre ishin komunistë francezë. Komentet, të cilat po citojmë më poshtë janë marrë nga gazetarët e naltpërmendun. Të dhanat jepen për të sensibilizue atë pjesë të botës së lirë e cila kurrë nuk mund të imagjinonte për genocidin komunist i cili aplikohej prapa portave të “hekurta”. Por, para tabllos lemeritëse që paraqesin gazetarë e shkrimtarë Francezë, të njohur ish komunistë, me “Librin e Zi”, për vetë Atdheun e komunizmit mbas të cilit ishin marrosun, deri në çastin kur Hrushovi mbajti “Raportin Sekret” mbi krimet e komunizmit, bota Perëndimore po fillon të kuptojë se ishte pikërisht komunizmi ai që kreu krimet ma të llahtarshme e ma të përbindëshme, për nga përmasat e për nga egërsia shtazarake. Aq mizore sa që ato të nazizmit e të fashizmit të duken të venitura karshi një genocidi që arriti gadi në 100 milion viktima krejtësisht të pafajshme. Nji genocid i zbatuem me gjakftoftësi dhe program të studiuar, për të vetmin qëllim që të mbahej në dorë pushteti diktatorial prej nji klani të caktuem të nji pakice komunistash mbi popullsi qindra milionëshe.

Të drejtat e njeriut ishin varrosë që me kohë bashkë me njeriun. Kur flitet për shekullin e XX, sigurisht se përfundimi del shum i hidhur, sepse ky shekull i fundit i 2000 – shit, u karakterizue nga konflikte e revolucione të përmasave të mëdha që përfshinë botën mbarë e shkaktuan shkatërrime të pallogaritëshme materiale dhe njerëzore. Në qoftë se bëjmë nji pasqyrë krahasuese del se komunizmi gjatë shek. XX, zen 80 % të krimeve kundër njerëzimit që u kryen në të gjitha vendet ku ai u instalue me anë të terrorit ma mizor dhe që u quajt “Terrori i Kuq”.

Ky emërtim ishte kaq i përshtatshëm për vetë faktin e pa mohueshëm se gjaku derdhej si lumë, jo vetëm në B. Sovjetik të Lenin – Stalinit, por edhe në Europën Lindore e në viset e Ballkanit,  ku sundonin diktatorët gjakësore: Tito, Çaushesku, Zhivkovi, e Enver Hoxha. K’ta diktatorë radhiten krahas atyne që bota i përcakton si përbindësha e Nerona, Hitlera, Lenina, Stalina, Polpota etj.

Në qoftë se kjo asht nji nderim që u bëhet, e për të cilin mund të mburren pasuesit simpatizues e nostalgjikë, nuk kemi asnjë kundërshtim që këta pasues të krenohen për të tillë kriminela të njerëzimit, sepse kështu tregohen si shëmbëlltyra të meritueshme të tyre!

Po citojmë disa pjesë të marruna nga “Libri i Zi i Komunizmit”, ku përmendet diktatura komuniste e Shqipërisë dhe diktatori i saj Enver Hoxha, sipas rendit kronologjik. Kapitulli: Revolucioni botëror, luftë civile terror. Kominterrni n’aksion. fq. 861.

(Pasi flitet për vrasje e persekutime ndërmjet vetë komunistëve të vendeve të tjera). “Komunistat shqiptarë nuk mbeten prapa. Pas bashkimit të tyne në Nandor 1941, disa grupe të majta ndër ta, trockistat të mbledhun rreth Anastas Lulos, iu kundërvunë atyne dogmatikëve të Enver Hoxhës e Mehmet Shehut, të cilët këshilloheshin nga jugosllavët. Me 1943 Anastat Lulo u pushkatua pa gjyq. Pas disa atentatesh, Sadik Premte u largua në Francë. Atje iu bë atentat nga Xhemal Cami, njeri i Ambasadës”.

“Monopoli i shtetit komunist u siguronte me anë të “Çlirimit” në shtete: në Jugosllavinë e Josif Broz Titos, e në Shqipëninë e Enver Hoxhës, kreu i Partisë Komuniste Shqiptare. Në këto dy vende ishin ata që kishin zhvillue nji qëndresë kundër pushtuesve nazi – fashistë, e që, me gjithë presionin e jashtëm, përfshinë edhe Bashkimin Sovjetik, nuk kishin pranue të ndajnë Pushtetin me forcat e tyre politike, përveçse për pak kohë.” (Kujtojmë gjyqet e dënimet e grupit të deputetëve).

Kjo luftë vëllavrasëse në disa aspekte në formë të genocidit, shpërthei në një sulm të tillë “pastrimi” sa që kur u arrit “çlirimi”, nuk kishin mbetë veçse pak kundërshtarë të komunistëve e të kreut të tyne Tito, që përpiqeshin t’i eleminonin sa ma shpejt.

Një e tillë situatë, u krijue edhe në Shqipërinë e afërt, nën ndikimin e komunistëve jugosllavë”. Kapitulli: Evropa tjetër, viktimë e komunizmit. Evropa Qendrore dhe Jug – Lindore. faqe 460.

“Shtypje e vërtetë fetare (…) ndodhi në Shqipni. Kryeipeshkvi i Shkodrës Gasper Thaçi vdiq në duart e Sigurimit. Vinçenc Prenushi, Ipeshkv i Durrësit, i dënuem me 30 vjet burg, vdiq në Shkurt 1949 nga torturat e Sigurimit. Në Shkurt të v. 1948, pesë fetarë, ndër ta Volaj e Gjini, zëvendës i delegatit Apostolik u dënuan me vdekje dhe u pushkatuan ma shumë se 100 fetarë, ose vdiqën në burgjet e diktaturës.

Lidhur me këtë persekutim u pushkatua avokati, Muzafer Pipa, i cili ndonse i besimit musliman, mori përsipër mbrojtjen e Françeskanëve (nji shembull mjaft sinjifikativ i shqiptarizmës dhe i vllaznimit mes feve). Duhet theksue se, ma vonë dhe pikërisht në v. 1967, Enver Hoxha do ta shpallte Shqipërinë si të parin shtet ateist në botë.

Gazetat e regjimit tnë fuqi do të shpallin me bujë se të gjitha xhamitë dhe kishat ishin shembur ose mbyllur, gjithsej 2169, ndër to 327 kisha katolike.”

Faqe 515. “(…) Në Shqipëri me 25 Nandor regjimi i Enver Hoxhës lajmëronte dënimin dhe ekzekutimin e tre drejtuesve “Titistë”: Liri Gega, anëtare e K.Q.P.P.SH, (shtatzanë): Të shoqin – Gjeneral, Dali Ndreun dhe Petro Bulin.” “Vuajtjet e të shtypurve ndonse ma të lehta mbeten gjithmonë vuajtje.kampet u zhdukën, përveçse në Shqipni dhe Bullgari” – Faqe 520.

Kur dhe Shqipnia i prishi marrdhaniet me Bashkimin Sovjetik dhe u afrue me Kinën “filo sovjetikët) si Liri Belishova, anëtare e Byrosë Politike, dhe Koço Tashko, Kryetar i Komisinit të Revizionimit të P.P.Sh, u dënuan randë.

Admirali i Flotës Detare – Teme Sejko u pushkatua në vitin 1961, me shumë oficera të tjerë.

“Në vitin 1975, kur kishin fillue “lëkundjet” e miqësisë me Kinën, Enver Hoxha likuidoi, Ministrin e Mbrojtjes Beqir Ballukun, bashkë me Petrit Dumen (Shef Shtatmadhor) dhe Hito Çakon, shef i degës politike.”

Me këto sa u fol ma sipë, diktatura komuniste e Shqipënisë dhe diktatori i saj Enver Hoxha radhiten me xhelatët e tjerë komunistë që kryen krime kundër njerëzimit të shkallës së genocidit. Moskalimi në shkallë ma të hodhësishme mbi persekutimin e krimet e kryera në Shqipëni, nënkuptohet ngaqë një pjesë e kushtuar Bashkimit Sovjetik janë paraqitun të gjitha metodat kriminale të përdoruna nga komunizmi për të zbatuar terrorin total mbi popullsinë për të mbajtun pushtetin në dorë e për të qeverisun në mënyrë brutale.

Kjo mënyrë qeverisjeje u përshtatej të gjitha shteteve që formonin kampin komunist që varej nga diktatori i Moskës ku zbatoheshin me përpikmëni por dhe tejkaloheshin për nga egërsia e zbatimit, të gjitha udhëzimet shtypëse që vinin prej andej. Prandaj asht e vetëkuptueshme se përmasat e krimeve që u kryen në Shqipëni ishin ma makabre se ato që u kryen në “Kryekështjellën” e komunizmit”.

Pra rregjimi komunist shqiptar dhe kreu i tij, Enver Hoxha ia kalon edhe atij Stalinjan. Asht mjaft kuptimplotë kanga që këndohej në ato vite të errëta të “Vllazërimit” me Bashkimin Sovjetik: “Bijt e Stalinit jemi ne!” Fillimisht, vllezën me Titon, pastaj me Stalinin e së fundi “roje të kuqe” të Mao Ce Dunit!

Asnjëherë, populli shqiptar nuk e ndjeu peshën aq të randë të diktaturës, se sa gjatë rregjimit të egër komunist 50 – vjeçar. As pesë shekuj të pushtimit osman nuk ndikuan aq negativisht, në shpërbamjen dhe depersonalizimin e kodit moral të shqiptarëve. Dhe ky asht mallkimi ma i madh për breznitë e ardhëshme që do ti bajnë atij sistemi anti Zot dhe anti njeri. Vetëm mallkim dhe jo hakmarrje.

Lehaqenët e Bin Ladenit dhunuan monumentin e Luigj Gurakuqit

Nga: Mark Bregu

Zhvillimi i fenomeneve të kundërta është pjesë e përparimit të shoqnisë njerëzore në përgjithësi. Por, gjithsesi, fenomeni i kontrastit  gjatë këtij zhvillimi nuk është i njëtrajtshëm. Me sa duket edhe kontrastet limitojnë në funksion të zhvillimit të shoqnisë qytetare të një shteti, krahine apo qyteti. Me sa mund të konstatojmë, Shkodra është vendi ku kontrastet mes kulturës dhe antikulturës, kulmojnë!… Në vitin 1908, mbas disa vjetësh larg Atdheut kthehet në qytetin e tij të lindjes, patrioti dhe ideologu i shquem Luigj Gurakuqi. Populli dhe rinia Shkodrane i bani nji pritje madhështore të denjë për nji “Mesi”.

Tepër emocionues ishte momenti kur disa të rinj Shkodranë të cilët e kishin shoqnue, kur erdhën në lagjen Parrucë, i hoqën kuajt nga pajtoni dhe e tërhoqën vetë deri te “Lulishta Popullore”. Emocione me të vërtetë të vrullëshme por shumë domethënëse për kulturën e “kryeqytetit” të kulturës shqiptare.

Kaq i madh ishte respekti, dhe po kaq e madhe dashtunia për birin besnik dhe simbolin e kulturës dhe qytetnisë shkodrane, simbolin e nderës, besës dhe patriotizmit.

As Enver Hoxha nuk provoi të baltojë figurën e Gurakuqit përkundrazi e ngriti në majat më të nalta duke e përdorë si “dekor” për të mbulue shpritin e tij prej krimineli, tuj e ditë se morali i Enver Hoxhës nuk kishte asgjë të përbashkët me shpirtin e Gurakuqit. Shumë kundërshtarë të Mbretit Zog, Hoxha i “reabilitoi” për të krijue imazhin e “demokratit”. Ai ishte aq i djallëzuem sa që ndante Fishtën nga Mjeda e Gurakuqi, kur dihet se të tre këta Korifej të kulturës dhe shqiptarizmit, ishin kundërshtarë të monarkut Zog. Por askush nuk mund të na provojë se Enver Hoxha ishte ma demokrat se Ahmet Zogu. Përkundrazi, nëse Zogu vrau kundërshtarët e tij politikë, Hoxha vrau, burgosi dhe internoi gjysën e shqiptarëve.

Gjatë fushatave zgjedhore të viteve 1991 – 1992, liderit dmeokrat e shfrytëzuen në maksimum figurën e Luigj Gurakuqit. Në çdo miting dhe tubim, emri i Gurakuqit, lakohej me dhjetëra herë, si demokrat, dhe “shina shtruesi” i parë për të dërgue “Trenin” shqiptar në Europë. Por kjo propagandë paska qenë vetëm për të fitue kapital politik gjaët fushatave elektorale. Demokratët fituan, po çfarë ndodhi më vonë?

Me datën 24 Nandor 1993, pikërisht tri ditë para përurimit të shtatores së Gurakuqit, vetëm 10 metra pranë godinës së Universitetit të mban emrin e Tij dhunohet busti i Gurakuqit në mënyrë ma makabre në orët e vona të natës. Në orët e mëngjesit, studentët dhe të gjithë kalimtarët, shikonin kokën e coptueme të patriotit dhe burrit më të madh shqiptar të shek. XX – të. Kush vallë e kishte vra për të dytën herë Martirin  e Kombit, Bin Laden apo lehaqenët e tij që edhe e mbrojnë në ndonjë fletushkë lokale? Bashkë me mikun tim, ish të burgosurin politik, intelektualin, poet e publicist, – Luk Vela, kemi shkue në vendin e ngjarjes, dhe mbasi kemi kontaktue me policin e objektit i cili ishte tepër indiferent për këtë ngjarje, jemi drejtue në Redaksinë e gazetës “Shkodra”. Çuditërisht edhe atje vetëm “ngritje supesh” pra, vetëkuptohet se veprimi nuk ishte incident por skenar i përgatitur. Heshtja kishte pllakosë Shkodrën, ndërsa ndërgjegja e Dekanatit dhe e të gjithë personelit të Universitetit të Shkodrës ishte njollosë, me njollën e turpit.

I vetmi zadhanës i këtij akti makabër ishte gazetari Musa Kurtulaj i cili e denoncoi këtë akt në gazetën “Zëri i Popullit” dhe për mendimin tim duhet përgëzue për këtë akt qytetar. Cilido mund të pyesë, kush e dhunoi bustin e Gurakuqit? Komunistët? Jo. Atëhere kush? Dekani i Universitetit duhet të kishte insistue për zbardhjen e çështjes në të gjitha instancat e kohës apo jo? Do të mjaftonin tri vepra për ta bërë Gurakuqin të pavdekshëm: a) N/kryetar i Kongresit të Manastirit (Nandor 1908) prkrah Fishtës, Mjedës, Doçit e Logorecit (të gjithë Shkodranë). b) Drejtor i të parës shkollë normale në Elbasan (1909). c) Ministër i parë i Arsimit Shqiptar (1912).

Dhe mbi të gjitha krahu i djathtë i Ismail Qemalit, në ngritjen e Flamurit dhe Shpalljen e Pavarësisë.

Gurakuqi asht Flamurtar. Asht “Emblemë” në gjoksin e Shqipnisë. Kush kërkon të njollosë Monumentin e Gurakuqit, njollosë Kombin dhe shkel Flamurin.

Rasti flagrant i datës 16 Tetor, asht ma shumë se turp. Edhe ne na vjen turp ta themi aktin ndaj monumentit të Gurakuqit që ndoshta ishte “madhështi” për t’i thënë dikush Shkodrës se Bin Laden dhe lehaqenët e tij qelbanikë kanë forcë, kanë autoritet.

Mark Bregu

Kur në Vlorë ngrihet flamuri

Si ortek bore prej bjeshkësh,

Që zbret shpatit me rropamë,

Si furtunë si tallaz detit,

zbresin trimat nga çdo anë.

Si stuhi që vjen me hova

Si tufani n’mes të dimnit

Vijnë sokolat nga Kosova

Në karvan mbas Boletinit

Vjen prej Shkodret, Gurakuqi

Që në kambë ngriti Evropën

Fjala as pushka kurrë s’i huçi

Zani i tij e ka dridhë tokën.

Krah për krah e dorë për dorë

nga çdo anë e Shqipënisë

mbledhun janë trimat në Vlonë

me ngritë flamurin e Lirisë.

Kalojnë shtigjet e kalojn prita

në mes të erës, shiut e borës

Preng Bibë Doden çon Mirdita

delegat n’Kuvend të Vlonës.

Tuj shkrepëtinë mbi shkrepa e curra

bash si rrfeja prej Tomorrit

shpejt kanë ardhë trimat nga Lura

janë skifterat e Dom Kaçorrit.

Gjimoj deti e ushtoj toka

u tundë fusha e u dridh mali

vesh e mori gjithë Evropa

kur foli Ismail Qemali

Flamur tjetër, jo mbas sodit

s’do t’valvitë n’tokën Shqiptare

Veç flamurit të Kastriotit

me shqiponjën dy krenare.

Nga: Gjokë Vata

Dritëro Agolli, bishtuk i Enver Hoxhës

Në gazetën “Albania” të datës 13 tetor 2001, Z. Lazër Stani i kushton shkrimtarit Dritëro Agolli një artikull analitik frymëzuar nga pasioni ma shumë se nga arsyeja, së paku kështu mendoj unë. E unë jam një qytetar me të drejta të barabarta demokratike me cilindo qytetar tjetër. Ky është një imperativ i demokracisë, dhënia apo  mohimi i kësaj të drejte përbëjnë njësinë matëse të demokracisë të organit të shtypit që ia adresoj këtë shkrim për botim. Z. Lazër Stani në përpjekje, për ta bindur lexuesin se Dritëro Agolli vazhdon të jetë edhe sot po ai “Mit” i cilësuar nga realizmi socialist të cilit i shërbeu si pakkush tjetër, orvatet të na pikturojë portretin e brendshëm të këtij “miti” me ngjyrat e justifikimeve ma bajate… Mua më duket e pafalshme të justifikosh komunistizimin e një njeriu që pretendon se e ka njohur atë sistem para se ta përqafonte e t’i kushtojë të gjitha aftësitë e talentit të tij hyjnizimi një ideologjie  e pa arritshme nga asnjë epitet negativ, e sidomos kur bëhet fjalë për jo ma pas se një gjysmë shekulli, pa u zhgënjyer asnjëherë prej saj, por duke bërë çmos për të marrë detyra sa më të larta, e kush nuk e di çfarë provash u asht dashur të kalojnë lakmuesave të atyre detyrave.

Për ata që kanë fatin e mirë të mos kujtojnë gjë nga ajo kohë, po them se asht dashtë t’i japësh shtetit dhjetë që të japë një. E pra detyra shtetërore e Dritëro Agollit mund të konsiderohet nga, në mos ma antinjerzorja ndër ma antinjerëzoret. Përgjigja e pyetjes pse? asht: Sepse i duhej të luante rolin e atij shkrimtarit, komunist që Stalini i ka quajtur: “Inxhinierat e shpirtit”, ndërsa Dritëroit iu ngarkua të jetë kryeinxhinier i shpirtit shqiptar furnizuesi i propagandës enveriste me vrerin më të efektshëm për të depërtuar në shpirtin e brezave, e këtë vlerësim të diktaturës e justifikojnë pjesa më e madhe e shkrimeve të tija, si dhe qëndrimi i papërkulshëm komunist i deri tashëm. Këtë qëndrim artikullshkruesi e çmon si një cilësi e karakterit të fortë, pa u kujtuar se forcën e njeriut e karakterizon arsyeja e jo kokfortësia, prandaj justifikimi i një nostalgjie të tillë nuk e nderon as justifikuesin, as frymëzuesin e artikullshkruesin. Jetëgjatësia e një posti flet fare qartë për cilësinë e shërbimit, rëndësinë e të cilit artikullshkruesi do të na zbusë si mund të zbutet një kuintal alkool i fortë me një pikël uji duke na paraqitë si disidencë dy tregime të Dritëroit të prekur nga kritika e asaj kohe, apo përkrahjen e dhënë Z. Luljeta Dheshanakut për të botuar ca vjersha, ndërsa shteti i besoi postin e drejtuesit të artit shqiptar pr tri dekadat ma të vrullshme të realizmit socialist. Vrull që përplasi në mjerim një mori artistësh e pra kur Dritëroi është vetë drejtues i atij vrulli. Kur Z. Lazër Stani don të na i servirë si merita kritikat e tashme të Dritëroit, nuk e di se harron, ose bën sikur harron se Dritëro Agolli kritikon të majtët që mund të shkasin nga e djathta e jo të djathtët që mund të shkasin nga e majta, po të ishte se kritikat e tij i frymëzojnë e drejta e trimëria do ti kishte bërë kur qe deputet i PPSH, në Kuvendin e atëhershëm “Popullor”. Mos vallë konsiderohet kontributi i jashtëzakonshëm në të mirë të demokracisë termi i tij i fëlliqur “Shkerdhatokraci”!? Unë mendoj se këtë term aq të shumët e të fuqishëm, sa të çojë në vend të gjitha qëllimet e Dritëroit, biles t’ia shpien qëllimin edhe përtej dëshirave të tija. Pas rënies së diktaturës që i shpërblente shërbimet me tituj ka parashikuar kritika të ashpra ndaj sjelljes e shkrimeve të tij të mapërparshme ndërsa përkrahësit e tij ia bënë xhamit rrugën e ëndrrave ma ambicioze. Kryeithtarit të realizmit socialist e Kryeidhudhit të Asaj Rryme filluan t’i bëjnë nderime të dhjetëfishta në krahasim me nderimet e së kaluarës, si për t’i thënë: Ti punove për të kaluarën, që të shpërbleje të tashmen.

Kështu këtij bashkëkohësi i njëkohësisht ekstremi të Martin Camës, Arshi Pipës e sa e sa të tjerë që i nderon qëndrimi patriotik e krijimtaria që u jep lavdi autorëve e krenari bashkëkombësve iu akorduan titujt ma të lartë të Shqipërisë, në një kohë që për figurat e lartpërmendura shkruhet vetëm ndonjë rresht rrallë e për mallë si për t’i treguar botës vlerësimet e turpshme ndaj figurave tona madhore. Ky qëndrim i pashoq na kujton thënien e moçme: “Shqipëri, sa poshtë ka rënë katundi, ku të çon mushka kështu, moj e gjorë.” Me qenëse vlerësimi është pasqyra e kulturës së vlerësuesit të papërmbajturit në vlerësime ndaj këtij autori të japin përshtypjen se kanë lexuar vetëm Dritëroin, ose kanë lexuar shumë, por e skrifikojnë kulturën e tyre për kush e di se çfarë. Nga ana tjetër unë besoj se do të ishte në nderin edhe të vetë hymnizuarit t’shpërfillte elozhet që ai duhet ta dijë mirë se nuk i përkasin, mbasi është ma mirë të mos pranosh një lavdi të sotme që e ardhmja e shëndrron në tallje. Koha e vlerësimeve reale të artit që realizmi socialist ua preu gjuhën do të vijë. Mos e dhëntë Zoti që kritika të mbetet gjithmonë kështu memece se në sajë të kësaj memecërie u bënë lamsh vendet e meritave. Në vendin e të lartit hipi atleti i artit, por për fat të mirë jeta ka treguar se brezat janë përzgjedhsat më të përpiktë. Dëshira kryesore e një artisti të vërtetë duhet të jetë dëshira për t’ia gjetë të tjerët të metat në krijime e për ta pastruar sot në mënyrë që e nesërmja mos të ketë çfarë t’i kritikojë, ndërsa rebelimi ndaj kritikës së sinqertë pasqyron dëshirën e merrjes me zor të famës së pa merituar. Unë nga ana ime do t’i isha shumë mirënjohës njeriut që do të mund të argumentonte të kundërtën e mendimeve të mia, mbasi ato argumente do të më nxisnin t’i studioja faktet ma seriozisht, ndihmë kjo e domosdoshme për ngritjen e nivelit të dijes.

Askush nuk duhet të pretendojë ma shumë se i përket, mbasi mbivlerësimi i përkohshëm, është zhgënjimi i përhershëm. Sa do të isha i pasinqertë po të thoja jam dashamirës i autorit, aq sa jam i sinqertë të them jam dashamirës në kritikën time ndaj poezisë së tij së cilës po përpiqem t’i kontribuoj si njeriu që urren vetëm urrejtjen e të gjitha derivatet e saja, mbasi unë kam bindjen se kush nuk e nderon të vërtetën nuk ka si të jetë artist. Në këtë shkrim po ilustroj pretendimet e mia me disa shembuj nga libri “Udhëtoj i menduar”

Dhe valle hedhim në uj të larë

A mund të thuhet uj i larë, kur uji ësht për të larë?!

“E kishm të vështir t’i hiqnim opingat me sholl

Opinga po të kishte sholl do të ishte këpucë.

“Ca ikën, ca mbetën, ca vanë”

Ata që ikën a nuk edhe vanë?! Titulli i vjershës “Dua t’ju bind, mund të ishte i përshtatshëm për një poezi proteste ndaj atyre që e luftojnë krijimet e poetit e don t’i nxjerrë vargjet ngadhnjimtare, duke i krahasuar me ushtarët që pas sa humbjeve, ma në fund e fitojnë betejën kurse vargjet e këtij autori janë janë përpirë nga shtypi symbyllurazi. cili është kuptimi i vargjeve?

“E di, kapotën kam ngritur e jam mbushur me plagë,

E jam ngritur n’mes dhimbjes së njerzisë,

Batalionet e vargjeve të mbetura në luftra

Në cilat luftra?

“Ndërkaq kam fituar mjaft kohë e dhelpëri.

Ç’hynë në punë koha e dhelpria për ngritjen e nivelit artistik,

A po dhelpëri në gjetjen e rrugës së botimit

“Sa fryhet sythi i parë në vreshtë,

Shoh butet e mbushur me verë.

Kur fryhet sythi i parë në vreshtë, nuk shihen por parashikohen butet e mbushur me verë.

“Jam mësuar të hyj në sendet si në guzhinë,

Sendet shihen e preken, nuk hyhet në sende. Krahasimi “Si në guzhinë, lën shumë për të dëshiruar.

“Sado të vështira të jenë, s’hutohem kurrë

Të vështira mund të jenë mjetet, jo sendet.

“Për shembull: Sa lind gjelbrimi në mal a lugin,

Shoh hambarin me grurë.

Gjelbrimi fillon të lindë në shkurt e gruri nis të korrë në qershor

“Për shembull një portë bëhet vërtetë për të hyrë,

Por bëhet edhe për të dalë në horizontin pa fund.

Kur funksionin e derës e di edhe në foshnje, për çfarë të tregohet?!

Pastaj nga dera dilet pas dere, jo “Në horizontin e pafund”.

Shok i dashur faqe 21

“Ti more përgjegjësira i dashur shok,

Gzohem aq shumë, gzohem aq shumë.

Gzohem aq shumi i dytë i prish punë edhe të parit, aq sa e bën vargun të tingllojë shumë diletant.

“ne jemi rritur në lagje tok,

Ti edhe unë.

Për deri sa thuhet “Ne jemi rritur në lagje tok, e dihet se është fjala për shokun, fjala ti edhe unë të lën përshtypjen se është vënë vetëm për rimë.

Për stinën e mollëve faqe 22

Përtypem edhe unë se s’mund të qëndroj veç tjerëve,

Se s’mund t’i fyej e t’i përbuz faqt e mollës,

Që skuqen për njerëz n’mes t’njerzve.

Me këto vargje autori tregohet sikur nuk i përtypë mollat se i pëlqejnë por nga se i vjen turp të mos përtypet edhe ai si të tjerët edhe nga se unk do t’u fyej frutin. Se ato skuqen për njerëz n’mes t’njerëzve. Për frytin është ma e përshtatshme folja kuqet, ose kuqlohet, mbasi folja skuqet përdoret për efekte ndjesishë. Vargu i fundit”

“O bukuroshe, na çmende vërtetë. Ç’kuptim ka t’i thuash mollës “Na ç’mende vërtetë, kur ma parë ke thënë se e përtypa nga se “S’mund të qëndroj veç të tjerëve?!

Kecat në rrugë faqe 31

Në mes të rrugës në faqen e malit ngeca

fjali e ndërtuar gabim. Duhej thënë në mes të rrugës se faqes s’malit ngeca, ose në mes të rrugës tek faqja e malit ngeca, pastaj foljet ngecë e pengoj nuk janë sinonime, gjë që tregon se ngeca është vënë të rimojë me fjalën keca, se fjala ngeca është sinonim me fjalën mbeta

Vetura ime s’ectë për para”

Në këtë rast do të tingëllonte ma mirë vetura ime s’mbetë për para, mbasi folja  ecë u përket këmbëve, jo automjetit për automjetin thuhet udhëtoj.

Ç’ka ndodhur?! “Një tufë me keca të bardhë, të zi lara – lara

Po sikur veç njërin ta fus në makinë

E ta shpie në lidhjen e shkrimtarëve e të artistëve,

Ta njohë shejtani krimtarinë,

Ta njohë shejtani jetën e gazetave e t’rrevistave,

Në mes të rrugës në faqen e malit ngeca,

Ju faleminderit o keca.

Siç e shohim fare qartë këto vargje nuk e nxjerrin në pah qëllimin e frymëzimit, as kuptimin e vargëzimit, as muzikalitetin vjershëror.

Aforizma poetike faqe 36

“Nga ana që kthejnë lopët kurrizin kur flejnë,

vjen era, e unë pres erë?

Dihet çfarë ere vjen andej nga kthejnë lopët kurrizin e unë mendoj se ajo lloj ere nuk duhej të zinte vend në poezi.

Në vjershën “Prit se po vij shpejt” ndeshim edhe këtë varg:

Ta ulë sqepin shpejt larashi,

Në mors të japë telegram “Këto vargje e humbasin fare ujdisjen me vjershrimin në fjalë.

Lopa laramane faqe 40

“Tek kositë me gjuhën e argjentë.”

Kullosën e kryejnë dhëmbët, jo gjuha, ndaj gjuha s’ka si të krahasohet me kosën në këtë rast

“Në kravatën time sytë i mbetën,

Gjuhën nxjerr me mall për ta lëpirë,

Nga kjo pritje dridhem, s’e mbaj vehten,

Po më puth princesha ma e mirë.

Lopa a ka mall për autorin, a por për kravatën. Lëpirja e kravatës nuk ka si konsiderohet puthje ndaj autorit pastaj pamvarësisht nga ideologjia lopa nuk hahet të krahasohet me princeshën ma të mirë, ngase njeriu i çdo rrangu qoftë i miri është i mirë, ndaj kafsha e mirë është kafshë e mirë e njeriu i mirë është njeri i mirë.

“Gati jam ta heqë këtë kravatë,

Nga këmisha ime Europiane,

E t’ja lidh përzemërsisht në qafë,

Bukroshes lopë laramane.

Mund të thuhet kontinenti, bashkimi, parlamenti apo Europiane, por kurr se si “Këmisha europiane. T’i lidhësh lopës kravatën në qafë,

asaj nuk i bën nder, përkundrazi e bën qesharake.

“Gati jam t’i qepem si ogiçi,

Në tërfil ta ndjekë e ti puthë gjurmët,

Mu, mu, mu t’i flas me rrokje viçi,

Vetëm dua pak më shumë qumësht…

Kur është dëgjuar se i qepet ogiçi lopës?! A mund të thuhet i qepem kujt si ogiçi lopës? Përse ta imitojë vjershtari viçin me mu, mu, mu?! Pëllitja a nuk e bën qesharake?! E vargu i fundit na thotë se gjithë kjo, nuk është si rrjedhojë e dashurisë për lopën, por vetëm nga se don pak ma shumë qumësht.

“Mjekrra e Zotit faqe 44

Shumë vjet më perënditë,

Kam jetuar bashkë i zbathur

Kemi qenë tok përditë,

Por aspak nuk jemi dashur,

Dhenët tok kemi kullotur,

Arat tok kemi lëruar.

Kur unë isha i përlotur,

Zoti qeshte i harbuar,

Tue në ngordhnin bejkat malit,

Zoti tallesh si i marrë,

Unë gur merrja zallit

E godisja për ta vrarë

E ç’të grundur e ç’të therur

Me tërbim e me potere.

Mjekrrën Zotit z’ia kam krehur,

Mjekrrën Zotit ia kam tjerr

E pastaj me dur në dorë

E kam ndjekur e përzënë

Për mbu malet dëborë,

Asnjë fron nuk i kam lënë

I kam thanë hajde zhduku,

Fundi yt një fund të jetë

Ku të duash shko e struku,

Jam i zoti të rroj vetë.

Krishtit kryqin ia kam hequr

Pa trokitur në këmbanë

Muhametit ia kam djegur,

Çallmën xhyben dhe kuran

e nga kjo i dëshpëruar

Papa balli i Vatikanit,

Më ka nëmur e mallkuar

Mua tercin e Ballkanit

Shjteri o rrënjë e vjetër

Mbaje pak vesh e pak vështro

Ç’po të flet  nga bregu tjetër

Një apostull Dritëro

S’kam qeder pse psall një pap

Je karrocë, a po veturë

Po të ngjallet Zoti prapë

Unë prapë e gjuaj me gurë

Këtë vjershë e vura këtu të tërën për ta treguar sa ma të plotë shfrimin ma të stuhishëm të lavës përvëluese ateiste të këtij shkrimtari avanguard i asaj propagande aq dhunuese sa kulmoi në nxjerrjen jashtë ligji tempujt fetarë e lutjet ndaj Zotit. Kjo vjershë dhunoi bindjet e besimtarëve e artin e fjalës e megjithë këtë shkrimtari në fjalë kurrë nuk denjoi të kërkojë të falur. Por le të merremi me shqyrtimin e këtyre vargjeve se cilsi a nuk pranon të përmendet në këtë analizë. Vargu i dytë çalon gramatikisht nuk mund të thuhet “Kam jetuar bashkë i zbathur por kam jetura i zbathur ose kemi jetuar bashkë të zbathur. Vargu “Zoti qeshte i harbuar tregon se shkrimtari ka harruar se vjershën e ka filluar në shumës.

“Shumë vjetë me perënditë. Rreshtat “Për mbi malet me dëborë. As një fron nuk i kam lënë duan të na tregojnë se Zoti i paska fronet vetëm përmbi malet me dëborë. Vargu “Fundi yt një fund të jetë është lodra ma e pa kuptimtë e fjalëve”. Krishtit kryqin ia kam hequr pa trokitur në këmbanë. Këmbana nukështë portë për t’i trokitur, pastaj përse u dashka t’i trokasësh në këmbanë, mandej t’i heqësh kryqin?! “Papa balli i Vatikanit në vend të kreu i Vatikanit. “Më ka nëmur e mallkuar. Mua tercin e Ballkanit. Ç’ka dashtë të thotë me fjalët “Terci i Ballkanit?” “Mbaje pak vesh e pak vështro”. Varg qesharak. Pak nga të dyja. Ç’po të flet nga bregu tjetër. Një apostull Dritëro. Pak ma parë “terci i Ballkanit. Tani apostull, cili nga këta të dy?! “S’kam qeder se psall një pap. Me karrocë, apo veturë. Kur s’ke qeder pse merresh me papën?! Çfarë do të thotë “Psall një pap me karrocë, apo veturë? “Po të ngjallet Zoti prapë. Unë prapë e gjuaj me gurë.” Në asnjërin nga vargjet e maparshme nuk u tha se Zotin e ka vrarë për vdekje, prandaj përse “Po të ngjallet prap?

Rrugët e Shkodrës, Bashki dhe policia

Lajmi i rregullimit të disa rrugëve të qytetit tonë i gëzoi jo vetëm banorët e zonave të atyre punimeve, por edhe të gjithë shkodranët, mbai është ogur i mirë për vazhdimin e këtyre punimeve në mbarë qytetin ma të madh e ma të lënë pas dore të veriut të Shqipërisë, prandaj çdokush i përgëzoi e i uroi të gjithë ata që bënë të mundur fillimin e këtyre punimeve kaq të domosdoshme. Dëshira për t’u praë edhe rrugëve tona cilësinë që meritojnë na bëri të ndjekim edhe ne hap pas hapi përparimet që mundësitë e kufizuara financiare i bëjnë të lavdërueshme. Megjithëkëtë sot këto rrugë të reja sikur u thonë kalimtarëve: Vërtetë gropat plot ujë e balta e para do kohe u përkasin së kaluarës, por frika se do t’u përkasin edhe së ardhmes nuk është e vogël. Sepse jetëgjatësia jonë mvaret në kujdesin që na kushtohet, e aikujdes jo vetëm nuk po duket kund, por vendin e tij e ka nxënë një neglizhencë e pa justifikueshme. Detyra ndaj prindërve nuk mbaron me lindjen e fëmijëve të tyre, përkundrazi lindja e shton kujdesin, prandaj masat mbrojtëse të rrugëve duhet të përpiloheshin para fillimit të punimeve.

Kurorëzimi i realizimeve të tilla është mirëmbajtja. E pra sot mbi sipërfaqen time të lëmuar si kurrë ma parë vijnë e rrijnë si pa të keq një mori guralecazh të përmasave të ndryshme thua se fjala pastrues tregon një zanat të kohëve të lashta. Ata guraleca që shtohen si fara në arë, rrotat e automjeteve i ngulin mbi kurrizin tim duke më shkaktuar plagë të madhësive të veta. Mos pengimi i kësaj masakre mbi trupin tim i zgjerojnë e i thellojnë plagët e mia, aq sa brenda një kohe të shkurtë, nëvend t’i thotë asfalti im tabanit të tij të mbulova një herë e përgjithmonë, i thotë tabani asfaltit: sa për kaq kohë ma mirë mos të më mbuloje fare mbasi edhe ashtu si isha unë e kalimtarët e mi qemë mësuar me njëri – tjetrin. Sikur të mos ishte kujdesi i mirëmbajtjes, edhe ne rrugët do të kishim fatin që na thotë legjenda për fillimin e kalasë Rozafa.

Këtu lind pyetja: A ma shtrenjtë kushtojnë shërbimet e mirëmbajtjes apo përsëritja e të njëjtave punime krye dy a tri vjetëve? E këtë pyetje e pason tjetra: A ne jep kush ma grante për ribërjen e tyre? Dihet  se dy mbrojtsat ma të efektshëm të një rruge janë: trotuari cilësor e pastruesi i zellshëm. Shkurt rrugët jashtë standarteve të kohës, nuk i qëndrojnë dot kohës. Kushdo nuk ec sipas fjalës së urtë: “Unë  rregullin e rregulli më mban mua”, imiton gaforren, në të ecur. Krahas shmangies së gjithçkaje që i damton rrugët tona kaq me kimet, na del një tjetër detyrë tepër e ngutshme të shmangim edhe rrezikun që u kërcënohet jetëve njerëzore. Një shumicë e madhe e makinave grahen nga ata që ende nuk e meritojnë të quhen shofera e megjithëkëtë ata i grahin makinat si të donin t’ia kalojnë Mikael Shumakerit. E ndër ta ka edhe nën moshën e marrjes së patentës. Gjobat përkëdhelëse të ligjit ekzistues si edhe moszbatimi i tij në shumicën dërmuese të rasteve po inkurajojnë edhe adoleshentët t’i grahin makinat si pilota garash automobilistikë. Kështu mosdisiplinimi i grahjes, kushtet e rrugëve, të trotuareve e vënë kalimtarin përpara kushteve kapitulluese. Disa prej tyre gjejnë edhe vdekjen krejtësisht të evitueshme nga masat parandaluese të aksidenteve mortore, e pra sikur ky shërbim ta zbriste numrin e vdekjeve qoftë edhe në një njeri ma pak, do të ia vlente të bëhej sa ma me korrektesë ndërsa marrja e masave të përshtatshme e moszbatimi sa ma rigoroz i tyre, pjesën ma të madhe të fajësisë së këtij lloj krimi bie mbi të ngarkuarit me rregullimin trafikut, apo mbi ata që bëjnë sikur i ngarkojnë me këtë detyrë. Për fat të keq siç po shihet në kohën tonë sa ma i madh të jetë problemi, aq ma e madhe është moskokçarja e të paguarve për të vënë ligje e për t’i zbatuar ato, e çfarëdo natyre apo rëndësie të jetë një çështje ajo mund të arrijë vetëm deri tek faqet e shtypit e askurrkund afër zyrave përkatëse si për të na kujtuar ndoshta fjalën ma të urtë të kohës tonë: “Soi me qenin!” Dikush thotë: “Zyrtarët kanë frikë nga zgjidhja e problemeve të popullit se zgjidhja e tyre i bën të rrinë duarkryq e u duhet të dorëzojnë çelësat e zyrave. Prandaj shqiptarëve u duhet të dëgjojnë gjithmonë refrenin e këngës së shtetit: “Fol Haxhi me mullarë”.

Gjokë Vata

Kolonel Muharrem Bajraktari, nacionalist që jetën e shkriu për një Shqipëri Etnike

Vdiq në Bruksel me 21 Janar 1989. Varrimi u bë mbas katër ditëve dhe trupi i tij u përcoll nga qindra shqiptarë emigrantë të Belgjikës dhe autoriteteve vendore si dhe të ardhur nga shtete të tjera.

Kështu qe e thënë që ai të mos prehej në vendin e lindjes në atdheun e tij, fat të cilin e pësuan shumë e shumë figura të njohura të historisë tonë si N. Frashëri, H. Dosti, A. Kupi etj., etj.

Po cili qe Muharrem Bajraktari?

Lindi në pranverë të vitit 1894 në Ujmisht (Domaj, Bicaj) të Kukësit në një familje patriotike. Babai i tij Neziri me shumë patriotë të tjerë Lumjanë kishte marrë pjesë në luftërat e popullit shqiptar në mbështetje të Lidhjes së Prizrenit, në luftrat kundër ushtrisë turke, Xhavit Pashës e Shovinistëve serb me 1912, kur këta hynë forcërisht në Lumë.

I rritur në këtë mjedis patriotik, që në fëmijëri tek ai shpiket dashuria për atdhe, urrejtja kundër të huajve. Këto cilësi më pastaj në jetën e tij ushtarake e politike.

Muharremi që në fëmijëri dallohet për zgjuarsi, shkathtësi, trimëri etj. Babai i tij Neziri shkollën fillore ia jep në fshatin Kolesjan të Kukësit, ndërsa atë të mesme në Prizren.

Në vitin 1912, shovenët serb sulmuan Lumën, lumjanët morën armët në dorë, ndër ta ishte edhe 17 – vjeçari Muharrem Bajraktari e në këtë luftë të zhvilluar nga Kukësi deri në Qafën e Kolesjanit mbeten 1200 serbë të vrarë.

Në vitin 1914 shkon për studime ushtarake në Austri. Këtu gradohet oficer.

Në vitin 1920, qeveria e Sulejman Delvinës e dalë nga Kongresi i Lushnjës e gradon Toger dhe e emëron zëvendës komandant e më vonë komandant të xhandarmarisë të Prefekturës Kosovës (Krumë) detyrë të cilën e vazhdon deri në vitin 1924.

Ishte përkrahës i kthimit të Zogut në Shqipëri e nga Jugosllavija ku kish emigruar në vitin 1924, mobilizon forca për një gjë të tillë.

Me 24 Dhjetor 1924 qeveria e Nolit la qeverisjen, kalon në mërgim. Pushtetin tashmë e mori në dorë Ahmet Zogu.

Në vitin 1925 qeveria e ndau vendin në katër zona luftarake. M. Bajraktari u emërua komandant i Zonës Veriore me qendër në Peshkopi, detyrë në të cilën ndejti deri në vitin 1927.

Në këtë vit gradohet nënkolonel e më vonë kolonel e caktohet Komandant i Përgjithshëm i Xhandarmarisë Shqiptare. Duke qenë vetë i përgatiur në krye të kësaj arme e duke patur pranë vehtes këshilltarin anglez gjeneralin Percy, luajti rol të rëndësishëm në përgatitjen, organizimin e perfeksionizimin e kësaj arme, sa që edhe sot e asaj dite përmendet autoriteti i gjeneralit, roli i tij në ruajtjen e rendit dhe qetësisë publike.

Detyrën e Komandantit të Përgjithshëm e lë në vitin 1932, mbasi kolonel Muharrem Bajraktari caktohet Adjutant i oborrit mbretëror. Në vitin 1934 konfliktohet me mbretin. Arratiset në Nëndor të vitit 1934, kalon nëpërmjet Jugosllavisë në Francë ku qëndron në ktë vend deri në vitin 1939.

Italia fashiste okupoi vendin. Largohet nga Franca për t’u kthyer në atdhe. Klalon nëpërmjet Italisë. Nuk i japin vizë pa u takuar me Duçen e ky i fundit duke dijtë se Muharremi ishte kundërshtarë i Zogut i ofron një nga postet e larta të ministrit të brendshëm apo të Mbrojtjes, mirëpo për t’i shpëtuar ndonjë kurthi përgjigjet fillimisht do shmallet ne njerëzit e tij që nuk i kishte parë prejh disa vjetësh e pastaj për gjithçka do komunikonte me Kryeministrin Verlaci. Erdhi në Shqipëri, në Lumë, në shtëpinë e tij dhe krijon çetën e drejtuar prej tij, me synim luftë kundër okupatorit italian.

Në vitin 1940 Italia ia internon familjen në Ballsh të Fierit, ndërsa vëllai të tij Bajramit student në vitin e tretë juridik në Romë e djalit të tij Brahimit student universitar për në Romë u priten të drejtat e studimit. Këta të dy vijnë në Shqipëri e që në këtë kohë u bënë pjestarë të çetës së Muharrem Bajraktarit.

Muharremi ishte kundër okupatorëve, por nuk besonte tek udhëheqja komuniste sllaviste. Autori anglez R. Hibbert në librin e tij “Fitorja e hidhur” shkruan të plotë tekstin e letrës që Muharremi ia komunikoi misionit anglez  për t’ia transmetuar Sekretarit të Shtetit të Britanisë së Madhe Z. Anton iden dhe më pastaj Kryeministrit çurçill.

Shkëlqesisë së Tij, Të Nderuarit Imzot Anton Iden, Anëtar Parlamenti, Sekretar i Shtetit për punët e jashtme të Anglisë Londër.

Shqipëria ka qenë e pushtuar nga Perandoria Osmane prej shumë shekujve, por në shekullin 19 nisi një kryengritje popullore e shoqëruar me lëvizjen për të zgjuar ndërgjegjen kombëtare dhe për të fituar pamvarësinë.

Mbas 448 vjet shtypje Shqipëria e fitoi lirinë e saj me 28 Nëntor 1912 me shumë vështirësi.

Lufta e vitit 1914 e çoi ekzistencën e saj drejt një fundi shkatërrimtar dhe mbi të gjitha të këqijat, rivalitetet midis fqinjëve të saj i shkaktuan popullit të saj shumë dëme gjatë kësaj periudhe.

Nga fundi i kësaj lufte populli shqipat u detyrua të mbronte interesat e veta dhe rrëmbeu armët kundra Jugosllavisë e Italisë. Kur mbaruan ky gjak e këto sakrifica që na u imponuan të drejtat e një shteti të pamvarur ju garantuan shqipërisë në përputhje me dokumentat dhe vendimet e Konferencës së Ambasadorëve.

Kufijtë e këtij shteti nuk u bazuan aspak në parimet e drejtësisë etnike. Ky shtet i vogël bëri një jetë fatkeqe si nga pikpamja ekonomike ashtu edhe politike sepse influenca jugosllave e dretjuar kundra tij është një burim turbullirash dhe një pengesë e pakapërcyeshme kundër saj në të gjithë qarqet diplomatike për përcaktimin dhe vendosjen e kufijve të tij.

Ky popull, të cilit iu mohuan të drejtat, jetonte herë mirë e herë keq gjatë 27 viteve të turbullirave të vazhdueshme dhe të një vargu të pafund incidentesh që kanë qenë shkaktuar nga Italia e Jugosllavia. Unë kam nderin të parashtroj më poshtë ngjarjet më të rëndësishme.

Shkëlqesia Juaj!

Jugosllavia ka përdorur të gjitha marifetet dredharake të një dhelpre për të sunduar Shqipërinë. Zhvillimi i planeve të saj nga viti në vit është i dokumentuar shumë mirë.

Në një revolucion me 1924 Fan Noli mori pushtetin për një kohë të shkurtët dhe ishte e qartë se ai kërkonte ta bënte Shqipërinë një qendër për komunizmin në Ballkan, ku ai do të ishte një gjendje të bënte propagandën e përhapjes së komunizmit ndër shtetet e tjera europiane. Ai u dëbua me forcë nga Shqipëria dhe për një kohë të shkurtër ideologjia komuniste këtu ra. Por dy vjet më vonë komunizmi nisi të organizohet sërish dhe vazhdoi pëpjekjet e tij sistematike. Inisiator dhe propagandist të kësaj politike ekspansioniste ishin grupet jugosllave.

Me 1924 diplomacia jugosllave u prpoq të merrte nga Zogu që atëhere ishte kryeministër, të drejtat për rrugët drejt Durrësit dhe Vlorësdhe të drejtat për të ndërtuar  baza detare në ato porte. Zogu refuzoi të plotësonte këto kërkesa, mbasi mori në dorë kontrollin e shtetit. Në një rast kur ishte larguar nga vendi për arsye politike me 1935 këtë propozim ma përsëritën mua personalisht në Beograd. Jo vetëm që u bënë këto kërkesa për të drejtata e rrugëve dhe bazat detare në Durrës dhe Vlorë, por u shtuan edhe këto gjëra të tjera.

Si shpërblim për një marrëveshje  nëpërmjet shtetit shqiptar dhe Jugosllavisë, Jugosllavia do të ishte e gatshme t’i japë Shqipërisë gjithë territorin e Kosovës deri në Kufirin që është përcaktuar para vitit 1912 ndërmjet mbretërisë serbe dhe perandorisë osmane por kjo do të bëhet vetëm me kushtin që policia, ushtria dhe financat e Shqipërisë të kontrolloheshin nga Beogradi. Të drejtat e tjera të natyrës administrative duhet t’i ruheshin mbretit të Shqipërisë. Nga ana ime u refuzua ky propozom edhe menjëherë ika nga Beogradi. Kur Jugosllavia pa se ishte e pamundur të arrinte synimin e saj nëpërmjet manovrave të veta diplomatike për të marrë Shqipërinë dhe ndoshta edhe vende të tjera të Ballkanit ajo e ndërroi sistemin e taktikave të veta. Ajo nisi të ndërtojë një komunizëm ndërballkanik, që do të thotë pnsllav, program i të cilit vazhdonte po në atë rrugë si gjithmonë.

Beogradi kishte filluar një organizi përgatitor në ushtrinë e vet që para luftës, me qëllim që ta shpallë Jugosllavinë automatikisht shtet komunist. Pas një periudhe në të cilën do mbarshtrohej ky program dhe do të vihej në zbatim, grupi jugosllav u nda në dy pjesë me qëllim që të bënte më mirë një manovër të dyanëshme dhe kështu mund të kundërvepronte me përshtatshmëri më të madhe kundër çdo përshtypje që do të binte politika e saj në qerqet diplomatike të fuqive të mëdha.

Është fare e qartë dhe e sigurtë që po të realizohej ky projekt komunizmi do të arrinte në brigjet e Adriatikut dhe të deteve përreth Greqisë dhe do t’i hapej gjadeja për përparimin e tij në Mesdhe. Mbetet për të shqyrtuar nëse ka bashkëpunuar me BRSS për këtë program. Padyshim që përgjigja është që po dhe ai ka për të ndihmuar grupin sllav që të arrijë qëllimin e vet.

                Ne e kemi luftuar komunizmin në Shqipëri dhe ende vazhdojmë ta luftojmë sepse ai absolutisht nuk u përgjigjet interesave kombëtare dhe parimeve tradicionale të popullit të saj.

Shkëlqesia Juaj!

Populli shqiptar gjithmonë ka shpresuar që të marrë ndihma nga Britania e Madhe, ndihmë politike, morale dhe materiale dhe ne e themi hapur se kërkojmë këtë ndihmë pa asnjë rezervë.

Është e domosdoshme të na ndihmonte për të përgatitur një organizatë që të mbrojë të drejtat tona brenda kufijve tonë kombëtarë dhe etnik. Për të arritu këtë qëllim ne shpresojmë që të hedhim themelet në luftë (një kryengritje kundër trupave gjermane që sot kanë pushtuar vendin tonë). Kjo ndoshta do të nisë në muajin prill dhe maj 1944. Operacionet do të zgjerohen në marrëveshje me misionet britanike që janë tani këtu ose me të tjera të cilave do u ngarkohet një detyrë e tillë.

Për të vënë në lëvizje këtë kryengritje dhe për ta zhvilluar atë, ne kemi nevojë në radhë të parë për këto gjëra:

Materiale luftarake, armë, paisje dhe para.

1. Pushkë, municione e paisje.

2. Automatikë, pushkë gjysmëautomatike, mitroloz të lehtë e të rëndë, pushkë antitank dhe mitraloz kundërajror.

3. Artileri e lehtë, topa kundërtank e kundërajror dhe murtaja të lehta.

4. Bomba, granata eksplozive dhe specialistë për shkatërrime.

5. Forca ajrore duhet të caktohet një njësi që t’u japë mbështetje nga afër operacioneve tona taktike dhe strategjike. Bazat ajrore duhet të zgjidhen në pika të ndryshme në bregun italian përballë Shqipërisë dhe ato duhet të kenë komunikim shumë të afërt me komandën e forcave shqiptare. Kjo do të sigurohet nëpërmjet oficerëve ndërlidhës të caktuar posaçërisht për këtu.

6. Mjete komunikimi nëpërmjet misioneve të komandave brenda gadishullit të Ballkanit (radio).

7. Për të përballur kërkesat tona dhe për t’u dhënë zemër njerëzve që do të luftojnë këtu del një nevojë imperative për një shumë prej rreth 500 000 lirash deri në 1000 000 lira sterlina.

8. Ne shpresojmë se armët dhe paisjet do të sigurojnë një forcë prej rreth 40 000 deri në 80 000 burra që do organizohen në çeta dhe në njësi të mëdha ushtarake për aksione kundër armikut. Këto aksione do të bëhen në lidhje me përparimin e ushtrive aleate.

9. Këto furnizime dhe para do na jepen herë pas here në përputhje me kërkesat tona dhe me sukeset e operacioneve tona të cilat do raportohen nga misionet britanike në marrëveshje me komandën shqiptare.

Mbasi të çlirohen portat dhe rrugët kryesore dhe të kosolidohet përgjithësisht situata, ne do të kemi nevojë për mbështetje të rregullt me furnizime me para për të organizuar ushtrinë e shtetit. Kjo çështje mund ët shqyrtohet dhe diskutohet më vonë.

Duhet shtuar këtu se Greqia duhet të organizohet si një bazë kombëtare dhe se ajo duhet të qëndrojë nga ana jonë në këtë projekt. Shqiptarët dhe grekët së bashku fromojnë racën pellazge dhe së bashku ato duhet të bashkëpunojnë kundra kërcënimit të komunizmit. Këto dy popuj që janë jashtë kufijve të sllavizmit prandaj duhet të konsolidohen në mënyrë të qëndrueshme, të përhershme duke u ruajtur atyre të drejtat që ata kanë fituar. Për ndryshe ata do të jenë në rrezik të humbasin jo vetëm pavarësinë por padyshim edhe gjuhët e tyre dhe rrënjët e tyre racore.

Konfederata e Ballkanit.

Kjo duhet të ndërtohet me ndihmën e kombeve aleate mbi bazën e nacionalizmit dhe në asnjë mënyrë mbi bazën e supremacisë sllave. Në mes të popullit shqiptar duhet gjendet pikënisja për nacionalizmin në Ballkan dh eky popull do marrë inisiativën për zgjerim. Ne mund të shpresojmë që të kemi sukses në arritjen e një rezultati vendimtar nëse aleatët do të vendosin të drejtojnë aksionin e tyre në përputhje me këtë politikë. Partitë nacionaliste të Serbisë e të Bullgarisë duhet të ndihmohen në mënyrë të matur dhe duhet të arrihet që të bashkërendojnë vendimet me komandat shqiptare dhe me misionet aleate që do të kenë midis tyre përgjegjësinë për drejtimin e luftës.

Në rast se Serbia dhe Bullgaria nuk do bashkëpunojnë por do të bëjnë ndryshe atyre u duhet refuzuar ndihma, me qëllim që të mos u lihet një mundësi për të guxuar që të marrin çfarëdo mase kundër interesave të popullit Shqiptar. Rëndësia e kësaj politike do të kuptohet në të ardhmen, sepse interesat e Ballkanit përputhen me ato të Kombeve të Bashkuara dhe kjo politikë do na sigurojë një miqësi të vërtetë midis popujve. Ju lutem t’ju dërgoni këto mendime Shkëlqesisë së Tij, Kryeministrit Z. Çërçill.

Dhe së fundi Shkëlqesia e Juaj, ju lutem pranoni nderimet e mia dhe përshëndetjet shumë të respektuara dhe të përzemërta.

Kolonel Muharrem Bajraktari.

Ujmisht, shkurt 1944

Komentin kësaj letreje ia bën çdo lexues i thjeshtë.

Ecin ditët. Në gusht të vitit 1944 organizohet një takim me forcat e Brigadës V – të Sulmuese. Manush Myftiu në diskutimin e Pleniumit të II – të të K.Q.P.K. Shqiptar në BERat ka deklaruar. “S’kemi patur një pikëpamje të kjartë përmbi elementet bajraktare… me Muharrem Bajraktarin kam qenë unë vetë dhe kur kemi dëgjuar se ai ka hapur luftë me gjermanët jemi dëshpëruar… Muharremi nuk deshi të hynte në Front por të luftonte ishte gati. Besimi se ky do bëhej i rrezikshëm u shtua. Atëhere zhdukja ishte e domosdoshme.” Këto mendime nuk janë të rastit por si rrjedhojë e vijës tonë… Edhe në Vlorë kemi pasë menduar se ata që s’ishin me ne duhet të zhdukeshin”.

Muharremi me zgjuarsi kaloi eleminimin e tij fizik dhe luftën vllavrasëse.

Dhe Shqipëria u çlirua. Muharremi s’ishte aspak dakord me qeverinë komuniste.

Në korrik të vitit 1945 i shkruan Shefit të Misionit Ushtarak në Tiranë E. Hoxhës se Qeveria e Tiranës e emruar nga ana e Titos është shprehje e vullnetit pansllav. Ajo ia mori popullit shqiptar të drejtën nacionale… Zgjatja e kësaj qeverie në pushtet do të shkatërrojë forcimin e komunizmit…”.

Muharrem Bajraktari bën përpjekje të vazhdueshme për organizmin enjë kryengritjeje të përgjithshme duke koordinuar veprimet me forcat nacionaliste n’arrati në Malësi të Madhe, Shkodër, Nikaj Mertur etj., por një gjë e tillë nuk u realizua.

Organet e Mbrojtjes së Popullit tashmë e ndiqnin këmba këmbës. Në përpjekjen që u bë në vendin e quajtur Shpatzë të katundit Gabrricë Bicaj, ju vranë dy djemtë e tij Ibrahimi dhe Hamdiu. Në përpjekjen që u bë në fshatin Lojmë i vriten shumë pjestarë të tjerë të çetës së tij. Ndiqet këmba këmbës duke iu vrarë edhe bashkëluftëtarët e tjerë.

Me 25 gusht 1946 me që ju vra më tepër se gjysma e çetës me pjesën e mbetur vendos të arratiset në prmjet Maqedonisë në Greqi. Para se të kalonte kufirin maqedonas rrethohet nga forcat komuniste maqedonase dhe në luftën që u zhvillua për pesë ditë, Muharremi i plagosur mundi të kalojë në Greqi, por mbeten të vrarë nga 56 luftëtarë 21.

Muharrem Bajraktari me çetën e tij qëndron në Greqi deri në vitin 1949. Në këtë vit krijohet Komiteti Shqipëria e Lirë. Shkon në këtë vend e zgjidhet një nga 5 anëtarët eekzekutiv të këtij Komiteti. Ky Komitet funksionoi deri në vitin 1953 e pas këtij viti vendoset përfundimisht në Belgjikë, ku edhe vdes me 21 janar 1989 në moshën 95 – vjeçare, i brengosur për një Shqipëri Etnike të lirë e Demokratike.

Jo kur kam veç vilet plot

Një hardhi kur na u poq,

rreth e qark mblodhi plot zogj,

Po kur rrushi iu mbarua,

asnjë zog më s’iu afrua.

“E mërzitur tha hardhia;

“- Si më lanë miqësia?”

“Kam nevojë për miq sot,

jo kur kam veç vilet plot.”

Vaji i korbit

Kur e vranë sorkadhen,

në buzë të jazit,

korbi aty pranë

sa nuk shkrihej gazit.

Po kur vranë një ujk,

në mes të luadhit,

korbi krejt papritur

ia nisi të qarit:

– Ç’ke, i tha një ketër,

ai ishte i lig,

për sorkadhen qeshe

ujkun qan o mik?

– Eh, ofshajti korbi,

qaj e qaj me lot,

nga sofra e ujkut

kërma kisha plot.

Ferra

Një herë një ferrë,

tek i ngjitej malit

kapur pas bishtit të kalit,

thosh duke qeshur:

“Hej, sa lart kam ecur.”

Po bimët e tjera,

i flisnin nga mali:

“- Ke ecur, ke ecur,

veçse të mban kali.”

Forca e zakonit

Kur pa këlyshin

tek i vidhte mish,

ujku qimegri

në fytyrë u prish

edhe me një frymë

të birit i tha:

– A vidhet shtëpia

more budalla?

Por këlyshi tej,

iu gjegj atit gri:

– Këtë zakon baba

ma mësove ti.

Prralla e tortës

Frymzimi më tha: Sado që të vij rrallë,

Pa gja në dorë një herë me thanë s’të vi

Edhe sonte të erdha si gjithnji,

Dhurata e ksajë here asht nji prrallë,

Nji prrallë që thotë gjithë sa t’keshë veshë me ndi,

Për at që s’ka veç veshë, por edhe kry

Tash hapi veshët n’i paç hapë ndo i herë

E venja menden mirë fjalëve të mija

Siç na mëson të gjithëve historia,

Kjo histori në përgjithësi e mjerë,

Por sidomos kjo historia huaj,

që me fjalë bindëse po na thotë kështu:

Padrejtësi ka edhe nëpër të huaj,

Por strofkën pabesia e ka këtu

Tani dëgjoje prrallën e kësaj torte:

Na ish një herë nji burrë thonë shumë i fortë,

që për pleqni e thrrisnin ca të gjorë

Nji ditë shkoi me një tortë të vogël n’dorë

Ku e drejta ishin mbledhë

E po prisnin me ankth fjalët e tija

Se cila tha: Mue tortën ma ka sjellë

Ai tha: kam sjellë nji tortë për ju të dyja

T’drejtës i tha: Unë nuk u hy në hak

Ti meriton ma shumë e kjo ma pak

Njena rrahte n’patkue e tjetra n’thum,

Se cila vrriste: mue më tha ma shumë

Pleqnuesi i tha të drejtës: N’rregull je,

Ke shumë të drejtë, por gja me marrë nuk ke.

Se kush nuk asht i zoti ta marrë vetë

Çfarë i përket, s’e meriton ta ketë.

Valbona Cemi

Anë e manë katunit i rashë shoqen tane kunë s’e pashë

Po filloj vargjet me i shkrua

m’u dogj zemra m’u shkrumua

ditë e natë jam tu mendua

kam një lule me kujtua.

Mori lule bjeshkatare

fol me gojë shpirtin ma more

afër të kam s’po mund t’takoj

kohën vetun s’po mund ta çoj.

O zambak lule me erë

s’mund t’harroj ty asnjëherë

natë e ditë jam tu mendua

s’mundem mallin mallin për me shua

Ta za pritën ditë e natë

jam tu të pritë me dalun jashtë

sherr i kësaj pune kush u ba

zemrat tona për me u nda

Po lus Zotin ditë e natë

me ba ditën 100 sahat

për me nejë me ty me luajtë

prej çdo t’keqeje pata me t’ruejtë

Anë e manë katunit i rashë

shoqen tane kunë s’e pashë

fort po i baj Zotit rixha

kurrë prej teje mos me u nda

Tash na erdhi e bardha verë

gjethi e bari na kanë çelë

n’kjoft kismet në bjeshkë me dalë

i bajmë stanet ballë për ballë

Me ujë krojesh me u freskua

nën hie të ahit me pushua

duam me i ba njerzit me plasë

me e kalua verën të dy bashkë.

Autori

Gjelosh Mitaj

Selcë

Nga: Tom Mrijaj New York

Ismail Kadare: “Kulla e Gjomarkut s’kish as polici as zyrtarë”

Ja 53 nenet e pabotuara deri sot të familjes së Gjomarkut

Kryevepra kombëtare “Kanuni i Lekë Dukagjinit”, i kodifikuar për 30 vjet nga Atë Shtjefën Gjeçovi, me 1263 nene, u botua për herë të parë Kuvendi Françeskan i Shkodrës në vitin 1933, katër vjet pas vrasjes së Atë Gjeçovit.

Poeti ynë kombëtar Atë Gjergj Fishta në parathënie, e vlerësoi kanunin si thesarin më të çmuar kombëtar, i cili u ruajt me shekuj në kullën e Gjomarkut në Orosh të Mirditës. Gjithashtu shkrimtari Ismail Kadare në veprën “Prilli i thyer” thotë: “Kulla vetë s’kishte as polici, as zyrtarë e megjithatë, krejt krahina ishte nën zotërimin e saj”.

Përveç Kanunit të Lek Dukagjinit dera e Gjomarkut kishte edhe rregulloren e saj, që i takonte familjes së Gjomarkut, me 53 nene të pabotuara gjer më sot e që u dhanë nga vetë Kapedan Ndue Gjomarku. Edhe këto nene janë të ruajtura në shekuj në kullën e Gjomarkut.

Mirdita ka 25 krenë të para,të cillt n’ushtim të kanunit quhen pleq:

Këtu po rreshtojmë shpijat e krenëve të parë me Gjomarkun në krye:

Oroshi: Shpija e Bushit, e Kolës, Gjatë e Gjergj Dodës (Gegë Dodës), e Kokës.

Bajraktar, shpija e Mark Prengës.

Fani: Shpija e Tuç Dodës, E Gjok Boçit, e Shkurt Prengë Ndrecës dhe e Gjegj Dodës (Gegë Dodës).

Bajraktar, shpija e Nikoll Ndrecës.

Dibrri: Shpija e Mark Zef Ndocit, Paluc Preng Gjonit, Llesh Kol Dedës, Kel Ndoc Dedushit, Pal Gjin Gjokës, Bardhok Tokrrit, Mark Boçit, Dod Llesh Bicës.

Bajraktar, Jak Frroku.

Spaçi: Shpija e Ndoc Ndrecës, Gjok Dodë Lleshit, Pal Gjon Laskës, Per Ded Ndojit.

Bajraktar, Gjetë Bajraktari.

Kushneni: Shpija e Frrok Preng Nikollit, Mark Çup Nikollit, Ndue Preng Nikollit.

Bajraktar, Ndue Bajraktari.

Dera e Gjomarkut me Kanu

1. Dera e Gjomarkut asht Reza e Knanunit. Përtej saj s’ka pëvetje.

2. Gjomarku nuk shkon kurrë për plak. Pleq janë krenët të trashëguem djalë mbas djali.

3. Gjomarku nuk i përzihet me Kanu krenvet, vetëm atëherë kur shef se krenët e kapërcejnë kufinin e drejtësisë.

4. Në të premë të gjyqit, palët ngatërruese i thonë Gjomarkut: “Sa qofsh, pleqnofsh!”

5. Zabitnamën (të pajtuemit e gjaqeve) s’munden me e ba as të gjithë krenët bashkë, vetëm Gjomarku.

6. Popullin nga nji për shpi të Mirditës, s’munden me e mbledhë krenët, vetëm Gjomarku.

7. Po s’ranë pleqt dakort (n’ujdi), shkojnë te Gjomarku me u gjykue.

8. Po s’pranuan gjyqin e pleqve, palët ngatërruese shkojnë te Gjomarku, por bashkë me pleqtë.

9. Me e pa Gjomarku gjyqin e pleqve të drejtë, nuk e prek gjyqin e tyre. Po s’qe i drejtë atëherë vendos Gjomarku.

10. Gjomarku nuk merr kurr gjoba sepse nuk e lanë krenët.

11. Gjomarku ka të drejtë me nderue krenët, por kurrë pa arsye e mos me e kalue vllaznin as fisin, vetëm në rasa jashtëzakonisht të rëndësishme (nevojshme).

12. Në zabitnamë Gjomarku ka për roje personale 25 djelm të gjithë oroshas.

13. Në luftë ka 50 djem roje personale.

14. Në rasë rreziku Gjomarku shpërndan kasnecët (lajmdhanësat) me lajmue bajraktarët për të mbledhë popullin, burrë për shpi e me u gjetë në Sh’Pal.

15. Pengu i Gjomarkut asht në dorë të krenvet.

16. Me ra krenët në kundërshtim me Gjomarkun, Gjomarku mbledh popullin, burrë për shpi, e vendimit të popullit Gjomarku i rrin.

17. Itifakun (lidhjen e besës) e përgjithshëm s’munden me e vu as krenët të gjithë bashkë, vetëm Gjomarku.

18. Kanuni ka lidhjen e besës, e cila vehet për nji vjet deri me tri vjet me sanksione të rrebta: deri në batare (pushkatim).

19. Me i hjekë kanunit lidhjen e besës, kanu s’ka. Besa e gjasë dhe e çobanit nuk ekziston me Kanu.

20. Mirdita thotë: Gjomarkut nuk i kam kurrfarë borxhi, vetëm nji kaptinë (nji burrë për shpi).

21. Mirdita ka 25 krenë të mëdhaja e 25 krenë të vogla e quhen në të premë gjyqi, pleq e strapleq.

22. Bajraktari vjen mbas krenëvet por prin në luftë.

23. Në kohë lufte, bajraktari ka 50 djelm roje personale e quhen roja e bajrakut. Me u ligshtue ose me ikë bajraktari, cilido që ta kapë bajrakun e prin, mbetet bajraktar.

Me u shitue (plagosë randë) ose me mbetë (dekë) në luftë, kushdo kapë bajrakun e prin, nuk mbetet bajraktar, se nera asht e bajraktarit të shituem ose të dekun.

24. Pasunia e patundshme (prona) e Gjomarkut asht e caktueme me gur e kufi, si çdo pronë tjetër.

25. Gjomarku ka hyse (pjesë) në kojri të katundit e në bjeshkë të Bajrakut.

26. Damit të bamë, Gjomarku do t’i përgjigjet. Dami çmohet.

27. Gjomarku ka të drejtë në rend të mullinit, të farkës e të valanicës. Ujemin e hakun e farkatarit e të valanicës do ta paguej.

28. Gjomarku do të qesë puntorin për punë angarije.

29. Ka hyse në vade. Rendi i vades caktohet në prandverë simbas tokës së punueme prej të lemit të diellit e në perëndim të diellit.

30. Fejesën me marrë ose me dhanë, Gjomarku e lidh me shej, 5 groshë e unaza (me pare të reja unaza e nji napolon ari tingllues).

31. Darsmen, me marrë nusen, me krushqë; 12 krushq e i zoti i shpisë me kalin e nuses e dashin e krushqvet mbrapa.

32. Nana e cucës (vajzës) përcjell cucën nuse për në shpi të dhandrrit e quhet krushkë. Kruhska flen me të bijën dy net e mandej kthehet në shpi të vet.

33. Gjobat e mbledhuna në Zabitnam, Gjomarku i ndan për gjysëm me krenët, e krenët i ndajnë ndër veti. Me gjysmën qi merr Gjomarku ai do të shpërblejë djelmt qi ka me vete, do të paguej sa kafe harxhohet dhe tagjinë e kalit ose kuajve.

34. Paria e Derës Gjomarkut dhe e Mirditës i përket djalit të parë të vllaut të parë me të leme, por krenët zgjedhin ma të zotin për urti, matuni enjohës të Kanunit.

35.  Gjaku i Gjomarkut baraz me çdo gjak. Shpirt për shpirt, se duken e ka falë Zoti, thotë Kanuni.

36. Me iu shënue beja Gjomarkut njehet për 24 poronikë, kurse krent njehen për 12 poronikë, ashtu edhe prifti.

37. Në çdo vned e kuvend, Gjomarkut i përket kryet e vendit.

38. Fetarëve, priftit e hoxhës, u lëshohet kryet e vendit për nderim të misionit të tyre, por jo sepse u përket.

39. Auktoriteti ma i naltë me Kanu, asht zani i popullit (vox populi vox dei) ka një për shpi (ka nji zot shpie) e mund të rrxojë edhe vendimin e krenvet. Djelmnija e Shalës – nuk ekziston me kanu.

40. Secili bajrak ka krent e veta. Krent e bajrakve tjerë nuk mund t’i përzihen në punët mbrendëshme nji Bajraku, sepse marrin kët përgjigje: “Krenë për krenë jemi vetë, na mungon vetëm Gjomarku”. Në rast se del Gjomarku e len nji djalë në moshë të mitun (fëmi), në kuvendin e krenvet ata çojnë një përfaqësi në saraj me marrë kapidanin e vogël për të kryesue mbledhjen. Me të do të shkojë e ama (nana) e do t’i çindrojë djalit përbri me ndigjue kuvendin e krenvet. Nana e kapidanit të vogël asht dishmitarja e saktë për djalin pr çka asht bisedue e vendosë n’at kuvend. Kjo bahet për arsye:

a) Për mos të futë sherrin në Derë të Gjomarkut d.m.th. me pre hovin e çdo kërkese të Gjomarkajve për t’u ba të parë.

41. Me u thirrë Gjomarku për të shqyrtue nji ngatërresë qi nuk kanë mujtë me e zgjidhë krentë e për arsyena të ndryshme nuk mund të shkojë, ka të drejtë me dërgue nmji veqil 8zëvendës) e ai do të pranohet.

42. Dera e Gjomarkut nuk asht shpi pleqsh, pse nuk shkon kurrë për plak, Shpi pleqsh janë krentë të trashiguem dajl mbas djali.

43. Në Zbitnamë, me kundërshtue ndokush d.m.th. mos me prandue vendimin e Zabitnamës e me iu shtrue gjyqit, Kanuni nuk e prek, por Zabiti rraset mbrendë (në shpi) dhe urdhnon me ba çdo shpenzim pa kursim (darka dhe dreka) deri sa t’i mbarohet malli. Me pa Zabiti se nuk bindet, atëhere hyn në fuqi Kanuni: digjet e piqet e qitet prej vendit e toka i mbetë shkretë. Por kurrkush nuk kundërshton, sepse i dhimet malli.

44. Në martesë (në darzëm) Gjomarku fton tanë katunin. Në rase morti (vdekje) fton tanë katunin, burrë për shpi. Këto janë rregulla të Kanunit qi Gjomarku duhet t’i rispektojë.

45. Në rast se ndodh nji ngatërresë ndërmjet Gjomarkut e ndokujt në katund ose në Bajrak, Gjomarku do të caktojë plakun e vet, sepse nuk mund të shkojë vetë për plak, pse s’e lanë krentë. Vendimit të pleqve do t’i rrijë.

46. Me Kanu nuk ekzistojnë gjobarë, vetëm çmuesat nejrëz të cillsuem e të caktuem simbas rasës prej pleqvet ose prej Gjomarkut, ai do taë pranojë.

47. Udhën e madhe (shtegtarësh) edhe pse kalon nëpër tokë të Gjomarkut, ai do ta pranojë.

48. Vaden, uji për ara, edhe pse kalon nëpër tokë të Gjomarkut ai do ta pranojë.

49. Me u thirrë (ftue) në darzëm Gjomarku do të shkojë me dash.

50. Në mort do të shkojë me okë të kafes.

51. Me u thirrë krushk në Bajrak (Orosh), Gjomarku vehet krushk i parë, kurse në bajrakë të tjerë, krushk i dytë, sepse mbas Kanunit, do të prijë nji i Bajrakut të dhandrit, por shpi e parë. I zoti i shpisë, mbrendë në shpi, Gjomarkun e ven në krye të vendit (n’anë t’oxhakut).

52. Me ra në gjak Gjomarku, në pajtim të gjaqevet, gjakun do ta paguajë.

53. Kuer del për pajtim të dheut (pajtim të gjaqevet) ka tagër mbë Rrazogj (dy hae buk), të cillat përballohen katundisht e jo nji shpi e vetme.

Shpirti opozitar i poetit

Në përgjithësi çdo krijues dhe në veçanti poeti është në opozitë ndaj së keqes, së shëmtuarës dhe asaj që nuk ec me kohën, pra regresives. Themi në veçanti poeti, sepse vargu dhe kënga ballafaqohen më shpejt me njerëzit, pra me masat, duke u bërë për ta armë të fuqishme, për të luftuar të keqen. E kur flasim për një poet me përmasa të tilla si Gjergj Fishta, vargjet bëhen këngë që kalëron vite dhe shekuj, duke mbetur gjithnjë aktuale. Sepse, e keqja, e çdo forme dhe lloji qoftë është e pranishme në çdo kohë, mjerisht.

Vëzhguesi i hollë, symprehtë, poeti ynë i madh të keqen nuk e gjykon si dëmtuese të një individi o të një shoqërie, por si dëmtuese të një etnie, të një kombi  të tërë. Edhe nga një shkëndijë e vogël ndizet zjarri i madh, nga e keqja e një individi gandohet një shoqëri e tërë, dëmtohet një komb që dëshiron të ecë me kohën. Ja pse poeti nuk fal askënd, jo vetëm të voglin por as të madhin, të fuqishmin. Duke e vështruar të keqen me syrin e tij dialektik i bie asaj me kamzhikun e vargut të fuqishëm që me kohë bëhet proverbial, bëhet i një kombi të tërë.

Vëreni poezinë “Hymni i flamurit”. Është bërë proverbial vargu “Bini toskë e bini gegë”. Ndërsa pseudonimi më i preferuar i poetit është “Gegë Toska”. Të dyja këto, “toskë e gegë, Gegë e toskë” bëhet një thirrje për shqiptarët, një ulërimë shqetësuese e poetit ndaj atyre që shkaktojnë fërkime dashakeqëse mes dy trevave dhe dy dialekteve që edhe pse fërkime sociale marrin karakter politik dhe dëmtojnë kombin. Thirrja e poetit është e qartë: Jemi një komb, jemi shqiptarë, dhe ai që orvatet të vrërë toskën para gegës ose anasjelltas është një mjeran që don të përçajë një komb. E megjthëse kjo thirrje kumbonte shumë dekada më parë kumbojnë edhe sot me shumë domethënie për ne. Sepse mjerisht orvatje të tilla përçarëse indeshim edhe sot.

Të urresh armikun, por të respektosh virtytet e mira të kombit të tij qoftë edhe armik. Pra urrjetja të mos t’i errë sytë dhe të shmangë shovinizmin masiv. Kjo sentencë delikate theksohet nga poeti, të cilin një sistem politik e quajti shovinist. E pra, tek Lahuta e Malësisë vetëm një varg mjafton që edhe sot  tìi ruhemi shovinizmit. Në dyluftimin e shqiptarit me malazezin, pra “shkaun”, Oso Kuka çmon trimërinë dhe guximin e armikut duke e falur atë me fjalët “… se me gjasë ti qenke rodit”. Siç dihet, fjala “rod” ka hyrë tek ne si sinonim i racës, kombit, etnisë. Oso Kuka çmon rodin dhe poeti na fton edhe ne ta çmojmë e vlerësojmë pa harruar detyrën, qëllimin, jetik, mbrojtjen e lirisë /. Oso Kuka duke falun “shkaun” e fton t’uthotë shtetarëve, rodit të vet “Të mos lakmojnë tokën e KAStriotit, se u del keq qe besa e Zotit!”

Pushtimi, mjerimi më i madh i një kombi nuk vjen thjeshtë nga krizat e armëve. Tentakulat e pushtuesit, veprojnë para armëve. Tradhëtia është bacili vdekjeprurës, që dobëson vetëdijen, tkurr vigjilencën, krijon hematomat që pengojnë qarkullimin e lirë të gjakut, shpejton agoninë pas së cilës vjen vdekja, robërimi i një kombi. Fishta ky rilindas i madh është i pamëshirshëm dhe agresiv deri në vdekje ndaj tradhëtisë. Një legjende biblike i referohej Giuseppe Verdi tek Nabuko kur kori i përgjërohej atdheut të tradhëtuar. Një legjende biblike i referohet Fishta tek Juda Makabe kur lëshon thirrjen drithëruese:

O Perëndi a ndjeve

tradhëtarët na lanë pa atdhe

e ti rri gjuan me rrufe

lisat n‘për male kot…

Dhe kur një poet harron veladonin dhe guxon të qortojë edhe Zotin që nuk shigjeton tradhëtarët, atëhere vjen fare natyrshëm sulmi pa kufi e cak që u bën ai tradhëtarëve, duke mos i kursyer as me emër. Janë domethënëse preludet e dy poemave të Fishtës, Nikoleida dhe Makaroniada. Sepse këto dy prelude ndryshojnë edhe në formë edhe në stil nga vetë poemat në fjalë. Tek Nikoleida, me stilin e tij karakteristik, dhe formën e tetërrokëshit satirik deri në farsë poeti përshkruan vajtimin qesharak të knjazit të Cetinës që shtetet e mëdhenj, krushq nuk po e ndihmojnë që të realizojë ëndrrën e tij mbretërore dhe kryeqytetin e dëshiruar, Shkodrën. Ndërsa vargjet prelud, me një strofë në formë rombike janë krejt ndryshe, ku zhduket satira e në vend të saj vihet mllefi ndaj atyre që ndihmuan “shkakun” për synimet e zeza.  Për çudi autori u sulet me emra konkretë dhe disa kolegëve të tij, pra klerikë që u bënë dashje apo pa dashje tradhëtarë të kombit dhe… ndihmuan armikun shekullor të zaptojë tokat tona, sabotuan parlamentin legjitim, tradhëtuan Luigj Gurakuqin dhe fretërit patriotë. Këtyre “zezanëve” Fishta u drejtohet:

Këtë tufë hithash, Gegë Tosak u a truen…

Pra, nuk ua kushton por ua hedh turinjve me mallkim, me vargje që u ngjajnë fishkëllimave të kamxhikut. Dhe, kur poeti nuk kursen njerëz të tillë, duke i damkosur me emër e mbiemër, këtu nuk ka si të kursejë tek Makaroniada ata “të dërguar misionarë” italianë dhe ca intelektualë pseudo patriotë shqiptarë që duke çoroditur gjuhën përpiqen të italianizojnë jetën shoqërore shqiptare. E në preludin e poemës nuk kemi më përbuzje dhe kamxhik, por pështymë, mallgam që u hudhet surratit të tyre. Siç duket, poeti, pasi i ka mbaruar së shkruari këto poema nuk ka mjaftuar me kaq, ka dashtë t’ua dedikojë dhe disave gjithnjë pa ua kursyer emrat, gjithnjë duke i damkosur.

Tradhëtar bëhesh edhe pa dashje, edhe duke bërë sikur e do atdheun dhe popullin, duke ndezur tymnajë me gjoja përpjekjet intelektuale për “hir të atdheut”.  Kjo temë është e njohur tek rilindasit, natyrisht jo me përmasat e Gomarit të Babatasit. Kështu mund të na kujtohen “hithrat e ferrat” e Naimit, “Klubi i Selanikut” i Çajupit e ndonjë tjetër. Por, është unikale strofa proverbiale ku poeti parodizon bile më tepër se kaq ata intelektualë që edhe piknikët orgji mundohen t’i veshin me rrobat e takimeve protestuese, për gjoja festimet e 1 Majit, apo pakënaqësisë ndaj regjimit aktual.

Ka ra breshni në Bardhanjorë

rrënoi ara edhe fiq

burra mbrendë, me dorë, me dorë

Rroftë Shqipnia me gjith miq…

Tradhëti është edhe një traktat, një marrëveshje, një fobi antikombëtare e një qeverije apo e një ministri të veçantë. Janë ata, ministrat, apo qeveritë kuislinge që duke hapur dyert e gjoja “bashkëpunimit” me një vend fqinj, por me synime të hershme pushtuese, bëhen urë që ky pushtim të bëhet realitet. Ndaj, tek Gomari i Babatasit poeti shfryen:

Eh, ju ministra, minestra,

do zvarranikë, qelbësina,

trup edhe bark në Tiranë,

kryet thellë ke Athina…

Tradhëti ndaj atdheut dhe popullit bëjnë edhe ata që krijojnë pseudoheronjt, njerëz të turmës, pa ideale dhe pa kurriz që i nxjerr një situatë kaotike. Dhe këta pseudoheronj gjejnë edhe Orfetë e tyre që u thurin lavde pseudoheroizmi, lapanjozëve që i shërbejnë vetëm një kaste por jo atdheut:

Kush din sot çarkun ma mirë me e ngrehun

për me zjga barkun, Ai ke me u njehun

për mendje – prehun…

Dhe Orfeu, pra poeti oborrtar e servil i thur lavde këtij pseudoheroi edhe në varr.

A thue se asht varri bash i spartanivet

që n’TErmopile ranë ballë persianëve…

Se sa aktuale mbeten këto vargje deh sot tek ne, kjo nuk ka nevojë për koment. Dhe, kur them sot përfshij jo vetëm këtë dhjetë vjeçar por edhe gjysmë shekullin që kaluam.

Pseudo heronjt, psuedo tribunët e popullit shkaktojnë vetëm fatkeqësi kombëtare, vonojnë zhvillimin dhe ecjen përpara të një kombi. Servilët, lapanjozët, karieristët, nepotistët… janë në shinjestër të poetit që nuk pajtohet kurrë me ta edhe pse deshën gjithnjë ta bëjnë për vehte. Për Fishtën, këta tipa janë kunguj që kacaviren pas të madhit.

Njerëzit me dy fytyra janë të pahonepsëshëm për poetin. Dhe të tillë njerisht, nëkohën e tij kishte shumë, ashtu siç, mjerisht ka edhe sot shumë të tillë. Naturisht, duke mos i honepsur, vargu kundër tyre i përngjet thimbit të një anze, një grethi. Prandaj, tek Anzat e Parnasit, konkretisht tek poezia Nakdomonicipedia thumbi poetik është plot helm.

Hyut ndezja qirin

o i biri i Adamit,

ndizja edhe djallit

nji tjetër dhjami…

Të tillë tipa që njëkohësisht ndezin dy qirinj, shkaktojnë vetëm përbuzjem e që dëmtojnë shoqërinë dhe kombin. Cilët janë ata? Autori i fshikullon në shumë poezi duke mos bërë përjashtim as tek jerarkia fetare duke mos falur as disa murgesha që duke mohuar misionin hyjnor të tyre qepin havra, dhe të tillave autori tek poema “Kur pata kenë ba papë” u këshillon të “rahatohen” pra të “martohen”, as disa klerikë që shtëpinë e Zotit e “kanë ba dugajë” autori jo vetëm nuk i fal por u jep dënimin kapital “…këtyne në fyt u a vesha lakun”…

Fishta ishte poet dhe klerik i madh. Por ai nuk harronte kurrë qytetin ku jetonte dhe meditonte, Shkodrën të cilën e deshi dhe e përjetësoi në vargje. Natyrisht, si njeri duron dhe fal… por si poet nuk mund të rrijë indiferent ndaj dukurive shoqërore që dëmtojnë. Thumbon prëtacinë, budallallëkun, imoralitetin dhe sidomos shtirjen. Për një fshat afër Shkodrës ai bën portretin proverbial:

Mal pa dru, gjind pa tru

dyer pa reze… gra pa erze…

Ndërsa për pseudo dhimbjen, për teprimin në shprehjen e ndiesive dhe gjykimeve, autori bën portretin tjetër proverbial:

Çka ka thanë nana e Bardhylit

dhima e byrrit dhima e brrylit

të dhemb shumë por kalon shpejt

e me gjasë paska pasë të drejtë…

Siç shihet këtu kemi të bëjmë vetëm me një grua që veshjen në zi për burrin e kthen në modë…por thumbi i anzës kalon më tej shkon më larg, duke përfshi këtu edhe ata që “përgjërohen” për të kaluarën vetëm se e sotmja nuk u jep ata privilegje që kishin. Dhe, qajnë parajsën e humbur, por kur gjejnë një parajsë të re që u jep privilegjet e humbura atëherë vajin e kthejnë në hymën…

Gjergj Fishta përveçse flamur, vargun e kishte edhe shigjetë helmuese, qoftë për armikun e jashtë softë edhe për të brendëshmit. Ndaj, satira e tij u bë proverbiale. Natyrisht, opozicioni i tij i pëlqyer nga masat nuk u pëlqye nga ata që vargu fishtian u shkeli në kallo. Dhe ky dikush, kur mendonte se ishte “dikush”, pra kishte diçka në dorë u përpoq të hakmerrej ndaj poetit. Dihet hakmarrja ndaj tij. Lufta që u bë për ta asgjësuar, duke i zhdukur edhe varrin.

Fati i opozitarit është gjithmonë i tillë. I tillë qe edhe fati i opozitarit të madh Gjergj Fishta. Armiqtë e tij përdorën kundër tij edhe kërbaçin edhe kulaçin. Këtë të fundit për ta bërë për vehte dhe kur nuk arrinin atëherë kërbaçi ishte i pamëshirshëm dhe i paskrupull. E megjithatë Fishta nuk ndezi kurrë dy qirninj. Ndezi vetëm një, ndaj Zotit dhe atdheut. Dhe qiriri i tij vazhdon të ndrisë. Ata që e luftuan ose edhe përpiqen edhe sot ta errësojnë i mbulon pluhuri i turpit dhe harresës ndërsa Gjergj Fishta i madh, edhe pse pa varr jeton në altarin e kombit si poet i tij, poet kombëtar.

Fadil Kraja

Ngjarje të jetuara

(Cikël përshkrimesh)

Shtegtimi i parë për në Dukagjin

Pas gjashtë muajsh pa punë, me gjithë ankesat dhe këmbënguljen time për të mos marrë rrugat e largëta në atë moshë dhe përvojë në arsim (mbi 15 vjet) ku tashmë më kishin caktuar atje ndër male “me qarkullim”, në gushtin përvëlues të vitit 1975, më në fund, për bukën e gojës të fëmijëve, më duhej të nisesha për në ato male të ashpra, të thepisura.

Lashë gruan me dy fëmijë të vegjël në qytet dhe shkova në fshatin e lindjes për të fjetur një natë tek prindërit dhe vëllezërit, për dy arsye: të njoftoja që po nisesha për punë, ku më kishte drejtuar fati dhe se atje tek prindët ishte një kushëri i largët i yni, që kish makinë dhe rrahte rrugët e Dukagjinit. U fala e u përfala me të gjithë të afërmit, ku, veçanërisht, nëna u ngushtua mjaft në veten e saj, megjithëse e mbante veten me zor ndër sytë e mi. Veç vështirësive dhe të këqijave të tjera, tashmë ishte edhe dimër.

Erdhi makina dhe u nisëm nëpër fushën e thatë të Shtojit, lamë pas urën e vjetër e të bukur të Mesit dhe hymë në luginën e lumit Kir, e cila nuk na u nda gjatë gjithë udhëtimit. Ruga ishte si ishte, Zot na ruaj, si një rrugë qerreje, e hapur kohët e fundit, me gropa, gurë e shëmbje të vazhdueshme, nga njëri kilometër në tjetrin. Ecëm si ecëm deri në Prekal, te Zhyla, me ujë të cekët dhe hymë në Ndërvena të ndenjura e disi të fushta, por tashmë, s’kishim nga të shkonim dhe do të fillonim Karmën e Kirit, me një rrugë plot lakadredha, krejtësisht shkëmbore, mjaft e ngushtë, me një lartësi tepër të pjerrët nga lumi i Kirit, kur detyrohesh të mos e shikosh, as lumin, që të jesh disi i qetë dhe të rrish në makinë. Përndryshe, të merren mendët ose detyrohesh të zbresësh fare prej makinës. Por lëmë mënjanë kthesat e stërlakuara, ku dhe njerëzit e kanë disi të vështirë të lakohen aq fort, jo më automjetet. Kudo shkëmb humnere. E keqja, rreziku, vetë jeta e më vonë vdekja, të pranishme. Po shoferët, si e mbajnë veten, ekuilibrin dhe mëndjen në kokë? Ata dinin? U qoftë hallall trimave! Sa herë e vinin vetn në rrezik, por udhëtarët i shpëtonin, shpesh, ndër vende të rrezikshme, i ulnin nga automjeti i tyre, ndërsa vetë ata, ashtu vetëm, me mendjen e ftohtë dhe të qetë, me thënien e dyshimtë, shpesh ogurzezë, “dalë ku të dalë”, vazhdonin rrezikun, më tepër të pranishëm se të mundshëm. Ç’e do, ç’t’i bësh, ky është terreni i përthyer i Shqipërisë, dhe jo shumë, por dy të tretat e saj. Kjo rrugë, ishte e re, po sa terrene të tjera ishin edhe pa këtë. Kjo ishte “urbanistika” malore, këto ishin “autostradat”!!! As vend i madh, pra s’është Shqipëria. Ç’do të jetë bërë atje ndër shkretëtirat e pafundme të Saharasë e të Siberisë, për të lidhur vendet e njerëzit? Nuk e di me saktësi, por veç më shumë se këtu te ne, jemi të sigurtë. Por, mos të harrojmë se Shqipëria ndërtonte “socializmin” si në rrethim, s’ia shtrinim dorën kurrsesi kurrkujt, bile as Evropës kapitaliste, që e ksihim më afër edhe pse aty në të ishim, së paku gjeografikisht!?

Nejse! Po e lëmë këtë fragment, kuptimisht kontradiktor. Madje, u zgjatëm sepse ashtu shkoi dora, pa vetdije! U formuan ca korrelacione, që nuk shqiteshin dot.

Gulçoi sa gulçoi makina e vjetër me atë skapament të tymosur, me gulçimë dhe mushkëri tuberkulozi plot sputë infektuese, bile dhe këlbazë dhe dikur arritëm në qendër të fshatit Kir, emër i marrënga vetë lumi, si shumë të tjerë. Zbrita unë me një fshatar prej zonës së Shalës. Nxora diku nga fundi i xhepit paratë grimca – grimca, që duhej t’ia jepja këtij shoferi. Por, ai menjëherë kundërshtoi fort, madje më bërtiti, duke më thënë:

– Si, he burrë, po të marr lekë ty, që je tash sa kohë pa punë? Kur të hysh me rrogë ke për të m’i dhënë.

Ai më lidhi edhe me atë shaljanin, të cilin e njihte si një udhëtar të shpeshtë në ato anë, duke e porositur kështu:

– Të lutem shumë, burri i malsisë, ma ki kujdes këtë kushëri e mik, sepse është e para herë që vjen në këto male! S’di rrugë as pengesa. Tashti është dimër me borë, stuhi, akull. E Mali i Shoshit është Mal Shoshi, e njeh vetë mirë se ç’bën e ç’u bën të tjerëve në këtë kohë.

U përvumë për udhë me këtë shtegtar, tashmë me këmbë se edhe ajo e shkreta rrugë makine, e cila vetëm një automjet zinte, për 4 – 5 muaj mbulohej krejtësisht me borë e akull dhe nuk dallohej rruga nga mali prej bardhësisë së akullt. Filluam t’u ngjiteshim shpatinave të Plavrave, ku vetë emri duket se lidhet me një qenie mitologjike të besimeve dhe fantazisë popullore, me kuptim e një figure të fuqishme, që sjell shtrëngata, stuhi prej qiellit të lartë mbushur me re e shkrepëtima. Ecëm nja një orë, deri diku të qetë, përjashtuar lodhjen e madhe të ngjitjes, të përpjetat, të cilat nuk mbaronin kurrë, pa asnjë variacion, së paku natyra, veç asaj mase bore të pafund por dhe ajo e ngrirë, e bëri “lti” (siç thotë populli). U kapëm në të përpjetata e Malit të Shoshit, diçka më të veshura me gjelbërim dhe më të gjallëruara nga natyra e ashpër malore. Filloi masivi i lisave trupmëdhenj e të drejtë, të cilët i rrihte era e stuhia, nga vetë gjatësia e tyre. “Lisin e madh e rrah era fort”, – thotë edhe populli. Natyrisht, si lartësi malore, më e madhja e bjeshkëve të Shoshit, tashmë në këtë pikë ekstreme, kishte edhe të ftohtë që të priste, ngrica dhe hej akulli, acar therës. Jo kot, disa vendeve malore u kanë mbetur emërtimet “Thersi”, “Theras”, “Thermë”, patjetër nga efektet e të ftohtit të acarit dimëror. Gjatë rrugës gjarpërushë, bora ishte disi e shkelur dhe të përudhte, veçanërisht, një shtegtar, që s’e njeh udhën. Por, itinerari i këtyre anëve dhe kohëve, mbetej se mbetej i vështirë, si vetë këto masive. Stuhia ishte fenomeni natyror më i kapshmi ndër këto lartësi, sidomos me fërshëllimat dhe zhurmat e saj. Aq e furishme bëhej ajo, saqë lëvizte edhe lisat e gjatë deri tek trungu i poshtëm i lëndëve shumëvjeçare. Për ato lëndët e reja e më të vogla, s’bëhej fare fjalë, veçanërisht, për inventaret e tyre, të cilët pothuaj gjysma thyheshin, apo rrëzoheshin përtokë. Unë, tashmë fillova të frikësohesha në veteveten time, patjetër sepse ishte hera e parë që takohesha me këtë natyrë të egër, me këtë klimë të ashpër, kudo me acar, që të ngrinte fytyrën, të priste veshët. Isha krejt i papërgatitur fizikisht. Mirëpi, ajo që më bëri përshtypje dhe më futi frikën në palcë, ishte frikësimi i madh i vetë bashkështegtarit në majën më të lartë të këtij Mali, Mal i cili siç mësova më vonë, kishte hëngër mjaft njerëz deri në ato kohë, bile deri në 12 burra përnjëherë. Ky njeri që e kishte përshkuar shumë herë këtë Mal, thoshte dhe shfaqte ankthin e madh:

– Ja era, stuhia! Po sikur këto të shkulnin nga rrënjët një prej atyre lisave e të na zënë nën të, ne atëhere ku shkojmë e ç’na gjen?

Me ato shqetësime dhe frikësime, çapitëm e çapitëm nëpër ashtën e këtij Mali të frikshëm, deri që shyqyr Zotit, e kaptuam. Gjatë rrugës për në zbritje ndeshëm ndonjë makinë, që kish mbetur në borë e s’lëvizte dot. Dhe jo rastësisht, as aksidentalisht, por me muaj ato bjeshkoheshin aty e andej. Dukeshin vërtetë të shkreta, mbuluar me trashësinë e borës, kundër nja gjysmë deri në një metër. Vetëm “shtatorë” të ngrira nën “peshën e borës” së bardhë, mund të ishte përshkrimi dhe pikturimi i tyre i saktë.

Përpara doli përroi i Stupës, me ujin e tij të rrëmbyeshëm, por dhe të rrezikshëm, që kacavarej e rrëshqiste vrullshëm nëpër shkëmbinj të lartë. Po të humbte sado pak ekuilibri i trupit, a të të ngatërrohej këmba diku, do të përplaseshe në humnerën e pafundme, bile ndër valët vorbull të ujërave. E kaluam si e kaluam Stupën e parë, por më tej na priste Stupja e vogël. Disi më e lehtë, ndonëse edhe ajo s’ish pa rrezik. E kapërcyem edhe atë si ata gjelat gur më gur. Dolëm përballë “qendrës urbane” të Shoshit, Ndreajve apo Kodrës së Shlliut, siç quhej nga vendësit, që ruanin mirë emërtimet nga sfera fetare, nga Kodra e Shën Illiut e kish origjinën. Por, ç’e do që edhe vetë emri i Shën Illisë, ndër besimet popullore të Veriut të Shqipërisë, simbolozonte Lëshuesin e bubullimave, ndonëse si një figurë e së mirës meqënëse Ai përfytyrohet i hypur në një kalë të bardhë në qiell dhe lëshon rrufe mbi kuçedrën, që prëfaqëson të keqen, shtrëngatën dhe furtunën. Pikërisht, këtu ndahej kufiri rrugor midis Shoshit dhe Shalës, saktësisht, në Kodër të Astrës, ku edhe kjo ka lidhje me meteorologjinë malore, e cila është një huazim, në shqipen do të ishte “Kodra e Erës”, si në majat e Cukalit, me një toponim të njëjtë, “Qafa e Erës”. Dhe që të dyja toponimet janë kodra dhe qafa mbizotëruese, sikur mbizotëruese në këto terrene janë fenomenet përkatëse natyrore, erërat, stuhitë.

Në këtë pikë rrugore u ndamë dhe ne të dy shtegtarët.

Krejt me tahmin, zbrita përgjatë një monopati me shkurre dhe kudo me bardhësi bore, por rruga isthe e hapur nga lëvizjet e shpeshta të banorëve të qendrës, u paraqita tek zyra e kryesisë dhe u takova me kryetarin e këshillit të bashkuar të athershëm. Më priti, natyrisht me ato rezervat për një njeri të prekur politikisht dhe si një mësues që ishte kthyer në detyrë vetëm pas gjashtë muajsh, ndonëse “edukues i brezit të ri” isha. E pyeta, ashtu kalimthi, se ku ishte afërsisht Toplana e largët, ku më kishin emëruar, patjetër “me miq e shokë”, sa ish rruga e gjatë me këmbë se për rrugë makine as që bëhej fjalë, duke kërkuar edhe një shoqërues, ngaqë s’kisha qenë ndonjë herë ndër ato anë. Pastaj më dha një letër shoqëruese të mbydhur mirë në zarf, për ata “të parët” e Toplanës. Momentalisht, ashtu si kot e si një farë naivi, mendova se mos do ta ndërronte atë fshat me ndonjë tjetër më të afërt, sepse dhe vend kishte, përderisa punonin mësues vendës provizor, pa arsim përkatës. Por jo kurrsesi, mos e thëntë Zoti! Isha piketuar dhe mëbrthyer mirë e bukur me thumba çeliku atje në fshatin më të largët.

Atë natë më duhej të flija diku ndër mësuesit e Ndreajve, se për hotel a bujtinë, sado të vogël, s’flitej dot. Pak më njihnin, por ata mësues më pritën mjaft mirë, veçanërisht një mësues plak që ishte i “dënuar” për Dukagjin, se thonë që kishte pirë shumë, a thua se me paratë e shefit të arsimit?! Kjo mikpritje shtohej dhe motivohej më tepër se e dinin, që isha një mësues që do të shkoja në Toplanë, edhe pse me një moshë të thyer. E çfarë Toplane, veçanërisht nga ana gjeografike, sepse si banorë ruaj kujtime të mira për bujarinë e mikpritje e tyre. Shto aty dhe pasurinë e madhe gojore, ligjëratë e zhdërvjedhët, fondin e pallogaritshëm të toponimisë së vendit, prej zonës së përthyer malore dhe shtrirjes së madhe gjeografike të këtij fshati. Me materialet e shumta të mbledhura atje, si dhe të vendeve të tjera ushqehem dhe sot ndër shkrimet e mia. Këto të mira, së paku, dhe fatmirësisht i patëm prej shtegtimeve tona natyrisht ata intelektualë, që s’e lëshuan lapsin nga dora, as gojën epopullit nuk e larguan, por e dëgjuan me respekt dhe vëmendje.

Këta mësues të kryeqendrës së zonës e dinin mirë, së paku me afërsi se ku gjendej Toplana. Se si kalohej jeta e puna atje, do t’i shijoja vetë më vonë. Dhe, jo pak por pesë vjetë rrumbullak, bile gjysmën e kohës edhe me grua e fëmijë. Shyqyr që nuk e dija këtë afat që në fillim, se streset do të fillonin që tashti, e mos ndonjë “lafitje”! Bëmë muhabet atë natë deri vonë. Kuptohet, që tematika ishte e njëjtë, pa larmi a variacion: vetëm për emërimet “e bukura” të këtyre mësuesve ndër këto male, për shkaqet nëse do të quheshin të tilla, të cilat edhe këto, më shumë nënkuptoheshin se shpreheshin. Ndër ato kohëra të zymta e të vështira, kishte nënkuptime “sponda e bërryla” më tepër se motivime, transparencë e bindje. Këto të fundit, edhe po të kishin këto nuanca reale, i dinte Partia dhe vetëm ajo. Njerëzve, bile as vetë itnelektualëve, s’u duheshin gjë këto “sekrete”, sado që ato sillnin të zeza dhe vetëm të zeza mbi kurrizin e këtyre qenieve të gjalla, më shumë se qënie njerëzore, duke u nxirë jetën, duke i brejtur përbrenda si gangrena,  oktapode të vërteta, kancere të shumllojta. Këta intelektualë, megjithëse pak thirreshin me këtë emër në këto vende e kohëra, më sqaruan se si jetonin, ç’hanin, sa herë në semestër shkonin në shtëpitë e tyre në qytet, me që ishin në qendër, ku kish dhe rrugë makine, ndonëse më tepër rrugë e vdekur se e gjallë dhe lëvizshme. Për larjen dhe pastrimin e rrobave, e veçanërisht për fjetjen, i mora vesh vetë pa ma shpjeguar ata.

Pasi folëm e folëm, “qeshëm e qeshëm”, shpesh herë me zor, për etikë e politesë, u shtrimë të flinim. Dy shtretër “dykatësh” ishin në atë dhomë të ngushtë, në atë labirint të vërtetë, ku të zihej fryma. Një tryezë buke për së gjati, se drejt s’kish vend e cila shërbente edhe si “skrivani”. Aty jetonin, silleshin e ndërroheshin me njëri – tjetrin, katër burra, duke i “lëshuar” rrugën shoshojt. Mua, natyrisht, si mik më respektuan, duke më lëshuar shtratin e sipërm, ndërsa dy vetë fjetën bashkë se një doli tepër. Mirë, që ishte dimër, shkurt, dhe ngrohnin kështu njëri – tjetrin, si ndonjë çift “i dashuruar” e i “sapomartuar”. Patjetër që u krijuan mundësitë, se ishte edhe muaji i Shën Valentinit, të cilin ky popull as s’e njihte, as s’e festonte në ato vite. Largo Zot, t’ia dëgjoje emrin, as si shenjt, as si festë dashurie! Po emrat e disa qyteteve a qendrave banimi me shenjtër, si: Shëngjini, Shëngjergji, Shijaku, Shmeria, Shtodri, si rrinin vallë? E po gjithçka s’mund të zhdukej ndër këto troje të lashta, aq më pak shenjtorët e martirët e fesë, sado që ashtu heshturazi, ata mbijetuan.

Jo më shumë se dhjetë minuta pas shtrirjes në shtrat, ushtria e minjve sa “mëzetërit” filloi vrapimin si të ishte në zbor, sa në tavan, sa në dysheme, aq ndër mure, shtretër e, mos u thëntë besa edhe ndër enët e orenditë e tjera. Unë u habita se së paku kështu e kaq shumë s’kisha parë e dëgjuar ndonjëherë. Ata të tjerët njerëz të ditur ishin mësuar të shkretët me një gjendje të tillë, vërtetë alarmante për njerëzit normalë. Me çfarë nuk u mësua ky i gjorë shqiptar gjatë historisë së vet të vështirë, sidomos në këtë gjysmëshekullin e fundit të mileniumit, ku veç varfërisë fizke, iu shtua edhe ajo moralja. Kudo stërlodhje, vuajtje, shqetësime, rrudhje, strukje, strese. Shumë me persekutime, burgime, internime, pushkatime, deri në varje. E një pjesë të madhe të këtyre të zezave, mjerisht i pësonin intelektualët, truri i kombit. Por, ç’e do se të diturit e ndershëm asnjëherë nuki desh regjimi i fundit. “Lufta e klasave” veproi fuqishëm, pa mëshirë e pa fat mbi këta njerëz me mend e nder. Kjo “luftë” realisht ishte luftë për jetën e pr vdekjen, luftë njerëzish.

Vetëm pas nja një ore më zuri ai i mallkuar gjumë, edhe pse isha lodhur e rraskapitur fort. Se ç’bënë këta minj bashkëbujtës të kësaj dhome nuk e di. Por e di se si në netët e tjera, ngaqë ata nuk njihnin, as nuk dallonin miqtë. S’kishin “burrëri” fare. U zgjuam si u zgjuam në mëngjesin e ftohtë, kur kish kaluar dhe një natë e vështirë. Takova atë shoqëruesin e Toplanës, duke u dhënë dorën këtyre mësuesve dhe duke më uruar rrugën e mbarë, ndonëse disi të rezervuar dhe me një farë zori në vetveten e tyre. E dinin mirë se ku do të shkoja.

Filluam zbritjen e thiktë për në lumë të Shalës, një zbritje, që kudo kërkonte ndihmën e shkurreve pr të mbajtur të ecurit e zakonshëm. S’kishte “fre” që të mbante këmbët. Në fund të asaj shpatine ndeshëm në lumë dhe kaluam nëpër një urë teli, që s’kish fare ekuilibër as fiksim si ajo, si njerëzit kalimtarë mbi të.

Lum e lum se u ulëm, po ngjitja?! Si ulja, por më e gjatë. Duheshin rreth tri orë për t’u ngjitur atje në Qafë – Mjet. Qafë mbizotëruese në këto anë e cila gjendej midis zonës së Shoshit, shalës dhe Përteqafës (ana e Tropojës). Nisëm hapin tonë të ngadaltë se të shpejtë nuk ta mbante kurrsesi. Kudo gurë, shkëmbinj dhe shembje, “rrgallë” quhen këto të fundit. Djersët më pikonin çurg nëpër faqe, ballë, qafë e gjatë kurrizit. Nuk lageshin nga djersët vetëm kanotiera e këmisha. Qullej edhe xhupi, ndërsa xhaketa dhe palltoja, patjetër hiqeshin, nuk duroheshin. Pra dimër, borë, akull kishte. Ç’kontraste: ngrirje e vëlime?! Pak bisedë bënim edhe pse tashmë u njohëm si shtegtarë. Por ç’e do s’ta mbante dot. Të zihej fryma, po të flisje shumë. Cigare duhani, jo që jo. Në të kundërtën bllokoheshe në frymëmarrje. Kaptuam këto lartësi dhe arritëm në fshatin Brashtë, ku doli edhe pak diell. Por përçudi, kisha humbur disi orientiminnë hapësirën qiellore. Më dukej se dielli e lindja e tij ishin në të kundërtën, në perëndim, ndonëse kohë’ mesdite qe. S’më kish ndodhur kështu ndonjëherë. Anët e horizontit të ngatërroheshin? Mirëpo malet janë male, si deti det. Dhe të duja kërkokan busull. Pushuam pak, hëngrëm bukë në njëfarë lëndine dhe ndeza një cigare se shoqëruesi s’e pinte. U përvumë për rrugë. E njëjta e përpjetë. Gradualisht nga vetë rritja e lartësisë së maleve filloi të ftohej hapësira gjithnjë e më tepër, sepse edhe borë kishte rënë, ku rrugës s’i mungonte kjo shtresë e bardhë. Flokët e borës ose pikat e shiut, kur ka ftohtësi të madhe, ngrihen nëpër gjethet e drurëve të gjatë pyjorë. Kjo masë e ngrirë quhej “efull, ehull” prej banorëve të Dukagjinit, fjalë që në shqipen lidhet etimologjikisht me “hell”, kuptimisht “hej prej akulli e bore”. Këtë e ndeshëm kudo në lartësitë e Qafë – Mjetit, sepse duket që nuk “mjaftonte” vetëm trashësia njëmetërshe e borës për acarin e kësaj Qafe.

Pasi e kaptuam me zor, stërlodhje e djersë edhe këtë lartësi, filloi tatëpjeta. E ç’tatëpjetë? Në zbritjen e saj detyrohesh se s’bën të mbahesh për shkurre, t’i duash e t’i rrokësh fort, ndryshe nga çdo zbritje tjetër. Sa herë mund të rrëzohesh gjatë një ore, nuk numëroheshin. Mirë që udha ka qilimin e vet të bardhë dhe bie disi butë, sado që dhe mund të rrokullisesh disa herë nëpë borë. Megjithatë ndonjë salto “të duhet”, sidomos kur je i lodhur e i rraskapitur!… Mos qoftë, veç “salto mortale”!

U ulëm në lagjen e parë të Toplanës, pasi kaluam Rrotullën Mbaskulle, një luginë kjo e fushët. Lagja quhej “Sermë”, emër që na kujtonte njëfarë fisi të vjetër, por që tashma kish emirguar larg, larg jashtë Shqipërisë, ndonëse vendësit thonin se kjo lagje dikur ka qenë vetëm bjeshkë bagëtish dhe vonë ish kthyer në vendbanim njerëzish. Por nejse, po e lëmë këtë punë, meqë siç pat thënë studiuesi ishquar gjerman Jakob Filip Falmerajeri: “Të gjesh origjinën e një kreu fisi shqiptar është në mundim sa i kotë aq dhe i padobishëm”, natyrisht në mënyrë të ekzagjeruar dhe romantike, ngaqë e dinte ndërlikimin  e këtij problemi.

Vende – vende rruga ishte shumë e ngushtë, si rrugë dhish, pikërisht aty ku terreni është i përthyer dhe s’mund të zgjerohet kalimi. Në këto vendkalime duhej të kishe kujdes se poshtë ka humnerë, që të përpin. Aty – këtu nëpër ca “piketa” të pabarabarta në largësi, takonim banorë vendës me të cilët edhe ndaleshim për të shkëmbyer duart si shtegtarë, ndërronim edhe duhan, përcillnim në fund përshëndetje udhëtimi. I vura re se disi të ngurruar flisnin me mua, jo fort se s’më njihnin, por e dinin edhe këta se ku po shkoja. Ata bile e dinin shumë më mirë nga ç’mendoja unë, apo ata mësuesit e qendrës.

Në orët e pasdites, s’e mbaj mend kohën ekzakte, më në fund pas dyditësh “pelegrinazhi”, arrita në fshatin më të largët dhe më të vështirë që kanë malësitë e Veriut, në Toplanë, pra. Si zakonisht, pa u munduar shumë thirra me zë të lartë epër çudi entuziast siç e do mirësjellja e malësorëve, thirrje të cilën e kishin pëlqyer ata mësues:

– A doni miq, burra?

– Hajde, bujrum emirë se erdhe! – m’u përgjigjën më shumë se një, megjithëse nuk e dinin me saktësi se kush do të ishte.

Hyra brenda, u fala me ata djelmoça, nja pesë e gjashtë. Shumica prej tyre ishin nga rrethinat e Shkodrës dhe vetëm një, ai i matematikës, nga Shkodra, si “bir kulaku” e njihte regjimi, edhe pse midis qytetit?! Na kishin zgjedhur “për bukuri” që të dyve, natyrisht, “për përforcim” atje në Toplanë. Njërin për linguistikë, tjetrin për “mathmatikë”! Ai kishte ardhur aty para meje, fill në shtator, sepse e kish pasur një lehtësi se ish i pamartuar, kurse unë kisha lënë gruan me dy fëmijë.

Në këtë dhomë mësuesish mbuluar me rrasa guri si një aneks magazine dhe mulliri, banonin katër vetë, ndërsa në një tjetër, më të vogël flinin 2 – 3 mësues të tjerë. Aq ngusht ishim sa tryeza e bukës ishte e ngjitur me shtretërit e fjetjes. Për tryezë pune, “skrivani”, s’bëhej fjalë. Më tepër shkruanim në shtrat, nëpër gjunjët tanë. Por kohën “e bukur” na e kalonte një mësues filloreje nga Nënshkodra si me shaka, si me fizarmonikën e tij, e bile më vonë u rrit “mirëqenia” duke siguruar edhe top pingpongu, me një lloj fushe, vajza ime e vogl do ta quante pas disa kohësh “Xhaxhi Kinezi”.

E kalonim si e kalonim. Si në Toplanë. Furnizimi me ushqime. Me gjithë një farë kujdesi që tregonin mësuesit jabanxhinj, ndonëse vetëm 6 frymë, ishte i dobët: kryesisht fasule e vezë, djathë nganjëherë dheme porosi. As sot nuk dua ta shoh me sy fasulen, na që për pesë vjet ishte ushqimi bazë për ne, “ul groshë e ço groshë”, si në ushtri, pothuaj në tri vaktet e ditës. Buka ishte prej misri të verdhë, hibrid, ndonjëherë edhe i çembrionizuar, pa palcë e cila më parë forcohej e bëehj gur se sa piqej. “Petica” (armë e vjetër pesëfishekëshe) e Karadakut s’e shponte as s’e thërrmonte. Ish gëzim i madh për ne mësuesitkur mbaronte për nja 2 – 3 muaj misri dhe sillej miell gruri prej Shkodre. Por ish hall i madh për fshatarët kooperativistë, sepse aq para merrnin, sa që e kishin të vështirë të blinin bukën e grurit, si më e shtrenjtë, që ishte kjo. Mishi patjetër ishte një artikull edhe më i rrallë, ç’merrnim prej atij furnizimi të kuzhinës, se mensa nuk funksiononte, ngaqë s’kish me çka. Por, prapë me merak të madh e hanim sepse ose nuk kontrollohej fare nga mjeku, ose i hidhej një sy në kalim e jepej “viza”, edhe pse ndoshta ish bagëti e rrëzuar diku atje ndër shkrepa malesh, ndenjur e gjetur pas 3 – 4 ditësh e ngrodhur apo e dhe e sëmurë. S’na gjente “gjë”, se uji i ftohtë e trette dhe e shuante! Patëm blerë një herë “kolektivisht”, domosdo, një viç te një fshatar. Më mirë na doli, por ç’e do se e hëngrëm të gjithë atë mish, duke e zier vetëm me ujë kroi, pa i hedhur as edhe një lugë salcë a qepë, si beqarë e disi “dembelë” që ishim.

Problem serioz për këtë fshat tejet të largët ishin dritat elektrike, të cilat vinin prej rethit të Pukës a të Tropojës. Ato jo vetëm fikeshin me orë të tëra gjatë ditës, po shpesh herë nuk vinin për një javë apo dhjetë ditë. Kam harruar, sinqerisht sa herë kemi ngrënë bukë jashtë nën dritën e hënës, me tingujt e fizarmonikës së Xhaxhi Kinezit, i cili bërtiste me zë të madh:

– Po dritën e hënës, a mund të na e fikni bre?!

E kam të vështirë të përshkruaj me hollësi gjithë kohën që e kalova në këtë katund, sepse gjysmën e periudhës isha dhe me grua e fëmijë, por po kujtoj një episod disi të fundit: Ishim një ditë në oborrin e shkollës, përballë Drinit që po bisedonim për piketimin e digës së Komanit dhe për formimin e liqenit të hidrocentralit. Kur të ndërtohej ky do të lidhej Toplana me barkë, si sot dhe do të vihej tashmë me lundër, jo me këmbë. Unë, ashtu lehtë e lehtë thashë:

– Po të na gjejë ajo kohë këtu, ne do të na heqin prej Toplanës dhe do të na çojnë në një fshat tjetër, përsëri në këmbë.

– Mos fol më sa të jesh në Toplanë! – m’u përgjigj matematikani.

Fran Luli

Çuditë e çmimeve Oscar

Çmimi i parë i Akademisë u nda me 16 Maj 1929 në një banket të mbajtur në Blossom Room të hotelit Hollywood Roosvelt në prezencë të 250 të ftuarve.

Fituesit e kësaj ceremonie të parë (të njohur si çmimet Banket) ishin aktorja Janet Gaynor si aktorja më e mirë në bazë të jo më pak se tre filmave, dhe Emil Jannings i cili mori çmimin si aktori më i mirë për rolet e tij në dy nga filmat më të popullarizuar të vitit.

Gjatë këtij viti të parë të ndarjes së çmimin Oscar, u dhanë 15 statueta, vetëm njëra prej tyre një mashkulli.

Në kontrast të plotë me parashikimin e ethshëm i cili tani përcjell shpalljen e fituesve, në ato ditë të hershme fituesit fatlumë e dinin sepse që më parë rezultatet u jipeshin gazetave që t’i publikonin dhe kështu ndodhi deri me 1940, deri sa fshehtësia u bë parullë për çmimet.

Paraqitja e parë në mjetet e informimit publik u bë gjatë vitit të dytë që u mbështet në interesin që tregoi publiku për të. Radiostacioni i Los Angelos – it informoi drejtpërsëdrejti nga Awards Banquet. Këtë vit numri i çmimeve u reduktua në shtatë – dy për aktrim dhe nga një për fotografi, regji, skenar, kinemanë dhe udhëheqjen artistike.

Me 1936 Oscarët e parë u ndanë për kategorinë “Rolin e dytë më të mirë” dhe më pas 1939 u nda Oscar për “Efekte speciale”.

Kategoria e fundit që mori Oscar nga Akademia është ajo për Grim e cila u vendos vetëm me 1981. Që nga viti 1942 ndarja e çmimeve nuk i ngjante një banketi sepse u rrit numri i kërkesave për pjesmarrje. Pastaj ceremonia e prezantimit bëhej në teatër, duke filluar nga ai i famshmi Grauman’s Chinesse Theatre nga ku për herë të parë një radio nacionale përcillte ngjarjen.

Televizioni për herë të parë mori pjesë në ndarjen e çmimeve Oscar me 19 Mars 1953 kur rrjeti televiziv NBC përcolli ceremoninë e 25 – të të çmimeve të Akademisë dhe në vitin 1966 Oscarët u shfaqën për herë të parë në kollor (color).

Në vitet e fundit ceremonia ka lëvizur nga vendi në vend, duke lëvizur herë para e herë prapa, nga Music Center of L.A. Country dhe The Shrine Auditorium. Vendi Shrine është shfrytëzuar kryesisht me 6000 ulëset e tij që t’ua bëjë të mundshme anëtarëve të Akademisë që të marrin pjesë në ceremoni, gjë që nuk mund të siguronte auditoriumi i vogël i Music Center.

Me 1934 një kompani e quajtur Price Waterhouse nënshkroi me Akademinë që të pasqyronte rezultatet dhe të sigurojë fshehtësinë strikte, dhe kështu vepron edhe sot.

Në historinë e saj 73 – vjeçare ceremonia e çmimeve të Akademisë është ndërprerë vetëm 3 herë kur vërshimet e përfshinë L.A. ceremonia u shty për një javë. 30 vjet më vonë çmimet u shtynë për dy ditë si shenjë respekti për liderin e vrarë për të drejtat e njeriut, Martin Luter King, funerali i të cilit bëhej pikërisht në ditën e caktuar për ceremoninë e Akademisë.

Së fundi më 1981, Oscarët u shtynë për 24 orë kur një përpjekje atentati u krye në ish – kryetarin e SHBA – ve Ronald Regan.

Deri më 1928, mysafirët e ceremonisë në mënyrë strikte ftoheshin dhe nuk kishte bileta pr publikun.

Nëse doni të siguroni një ulëse në natën e ndarjes së çmimit Oscar e vetmja mënyrë është që të përpiqeni të siguroni një rol në një film të rëndësishëm.

Ja disa fakte rreth ndarjes së çmimeve Oscar

Vetëm tre filma kanë shkelur në skenën e Çmimeve Oscar duke fituar njëherësh Best Picture, Best Actor, Best Actress, Best Director and Best Screenplay: nderi u takoi filmave: “It happened One Night”, “One Flew Over The cuckoo’s Nest”, dhe “The Silence Of The Lamps”.

Filmat e Walt Disney – t kanë marrë në total 32 çmime të Akademisë, duke përfshirë një Oscar shumë special për “Snow White” me 1938, i cili kishte shtatë versionet në miniaturë të vendosura përreth bazës së tij.

Steven Speilberg një herë pagoi $ 550 000 në një audicion për Oscar – in e Clark Gable nga filmi “It Happened One Night”.

“The Colour Purple” dhe “The Turning Point” mbajnë rekordin epërbashkët për numrin e nominimeve, nga 11 (njëmbëdhjetë) secili por asnjë fitore! Hilary Swank për rolin e seksit të kundërt në filmin “Boy’s Don’t Cry” është aktorja e dytë që fiton Oscar. Aktorja e mëparshme që fitoi ishte Linda Hunt pr filmin e vitit 1983 “The Years Of Living Dangerously”.

E vetmja pjesë e vazhduese e një filmi shumë pjesë që fitoi Best Picture është “The Godfather Part II”.

Alfred Hitchcock ishte nominuar për Best Director jo më pak se pesë herë por asnjë herë nuk fitoi.

Në përkrahje të përpjekjeve që bëheshin për ndalimin e luftës, Akademia punoi statueta të veçanta gjatë luftës së dytë botërore në mënyrë që fituesit të kenë mundësinë që ato t’i shesin kur armiqësitë të pushonin.

I vetmi aktor që fitoi Oscar pas vdekjes është Peter Finch i cili ishte votuar si Best Actor për filmin e vitit 1976 “Network”.

Shirly Temple ishte aktorja më e re fituese e Oscar – it kur ajo mori një çmim special për të ri në moshën 6 – vjeçare. Tatum O’Neal ishte aktorja më e re fituese e “rregullt” e çmimit Oscar duke fituar Best Supporting Actress për filmin “Paper Moon” që në moshën 10 – vjeçare.

George Burns është aktori më i vjetër që fitoi Oscar për kategorinë Best Actor në moshën 80 – vjeçare.

Katherinë Hepburn dhe Meryl Streep mbajnë rekordin e përbashkët për nominime të Oscar – it me nga 12 secila. Jack Nicholson vjen afër me 11 nominime.

Hepburn gjithashtu ka fituar më shumë se çdokush tjetër Çmime të Akademisë për kategorinë Best Actress, duke marrë numrin mahnitës të 4 fitoreve gjatë karierës së saj.

Aktoir i parë zezak që fitoi në kategorinë Best Actor ishte Sidney Poitier për filmin “Lilies Of The Field” të vitit 1963.

Nga: Hajzer Idrizi

Kosova pas pesë vitesh do të jetë e pavarur

– Intervistë me kampionin e botës në karate Enver Idrizi –

Pyetje: Me të madhe, por edhe me kureshtje flitet për gjirimet tuaja dhe të Z.Zhan Cloud Van Dam në Kosovë. A na thuani z. Idrizi, kur do të filloni me xhirimin e paralajmëruar të filmit për Kosovën?

Përgjigje: Me Van Damin takohem shpesh. Këtë veprimtari e kemi filluar ka më shumë se dy vjet, por për këtë nevojiten edhe kushte të caktuara. Konkretisht, ne kemi bërë parapërgatitjet e nevojshme dhe shpejt do të fillojmë me punën konkrete – xhirimin në Prishtinë të filmit me tematikë nga lufta dhe tragjedia e Kosovës. Në këtë projekt të madh janë përfshirë aktorët më të shquar shqiptarë, midis të cilëve edhe kolosët e filmit: z. Bekim Fehmiu, Xhim Belushi, si dhe aktorë të tjerë nga Kosova e Amerika. Promovimi fillestar i këtij filmi të rëndësishëm, do të mbahet në stadiumin e qytetit të Prishtinës, ku pos të tjerave, do të marrë pjesë edhe Zhan Cloud Van Dam. Të them se me Van Damin, sapo jemi takuar këto ditë dhe me Pjetër Malotën, me të cilin kemi koordinuar dhe jemi duke i koordinuar përfundimet për realizimin e këtij synimi të kahershëm. Me z. Van Dam, kemi kaherë kontakte pune e miqësie dhe takohemi shpesh.

Ky do të jetë një spektakël i veçantë deri tash, ku do të marrin pjesë edhe këngëtarë të estradës sonë. Natyrisht, pjesëmarrja e publikut, pritet të jetë madhështore.

Pyetje: Më konkretisht kur mund të pritet përfundimi i këtij filmi?

Përgjigje: Xhirimi do të fillojë së shpejti, ndërkaq llogarisim se e gjithë veprimtaria do të kryhet për tetë muaj. Siç thashë, për këtë na nevojiten edhe sponsorë të shumtë, ngase një punë e tillë kushton…

Pyetje: Keni thënë isha i pari në katund, e pastaj u bëra i pari në botë. Po, si i ka punët Enveri me dashuri dhe a do të jetë “kampion” edhe në këtë lëmë të jetës…?

Përgjigje: E vërtetë këtë që e thoni Ju: së pari kam qenë i pari në katund, e pastaj u bëra i pari në botë. Domethënë, hap pas hapi deri te suksesi. Kështu mendoj të eci edhe në dashuri – hap pas hapi… Nuk jam i martuar. Shpresoj se krahas sukseseve të mia, do t’ia arrij edhe në këtë sferë të rëndësishme të jetës… Sigurisht se për njerëzit e njohur e të popullarizuar, opinioni dëshiron të dijë më shumë, përveç për sukseset, edhe për dashurinë dhe për jetën private të tyre. Është e rëndësishme në këtë plan edhe preokupimi i trashëgimtarit, pra i fëmijëve. Shpesh mendoj dhe jam i preokupuar edhe me këtë “plan”. Por, nganjëherë më shkon mendja edhe te gjenerali ynë madhështor, Gjergj Kastrioti – Skënderbeu dhe nuk di nëse dikush i përmend fëmijët e tij, por…

Pyetje: Z. Enver, ju jeni shumë human. Gjatë luftës vizituat dhe ndihmuat pa lodhje refugjatët kosovarë në Shqipëri, Maqedoni nëpër kampe… Ju vizituat edhe ish – të burgosurit në burgun e Dubravës, të cilët bënë grevë urie. Ndërsa, me mjetet vetiake ndërtuat edhe përmendoren e luftëtarit të famshëm Bekim Berisha – ABEJA në Grabovë të Pejës…?

Përgjigje: Për punën time humane nuk dua të flas shumë. Ajo shihet dhe dihet, por të gjithë kemi obligim t’i ndihmojmë njëri – tjetrit. Ashtu veprova dhe unë – kreva jo më tepër se – një obligim… Ditë më parë isha për vizitë ish – të burgosurve të burgut të Dubrovës, të cilët bënë grevë disa ditëshe urie me kërkesa plotësisht të drejta e të arsyeshme, me të cilat jamn solidarizuar edh eunë. Unë gjithnjë kam përkrahur ë gjithë ata që në çfarëdo mënyre kontribuan për lirinë dhe ardhmëninë e Kosovës. Të burgosurit janë ndërgjegja e kombit dhe e atdheut tonë, të cilët sakrifikuan çdo gjë, edhe trupin dhe jetën për Kosovën. Jam i prekur shumë që mijëra të burgosur shqiptarë gjenden sot nëpër kazematet serbe, ndërsa për ata, ne fare pak po bëjmë. Por, nuk do të thotë se ne duhet të ndërprejmë aksionet humanitare, përkundrazi duhet të ndihmojmë kush sa mundet të gjithë ata që kanë nevojë, qoftë të lënduarit shpritërisht e fizikisht nga lufta, sportistët, kulturën tonë. Edhe për përmendoren e martirit Bekim Berisha – ABEJA, besoj se kam kryer vetëm një amanet ndaj dëshmorit, që i dha gjak dhe jetë Kosovës martire. ABEJ – a ishte mik dhe shok i imi, me të cilin jemi njohur qysh në Kroaci dhe ai ishte dhe mbetet një burrë i madh.

Pyetje: Në Kosovë çdo ditë po ndërron diçka. Si e sheh Enver Idrizi Kosovën pas pesë vjetësh?

Përgjigje: Kosova është një lule e cila çdo ditë po rritet, çdo ditë po lulëzon. Normalisht, që Kosova pas pesë apo disa vjetësh, nuk do të jetë siç është sot, por gjithnjë më e mirë e më e përparuar. Kosovën pas pesë vjetësh e shoh një vend plotësisht të pavarur dhe thellësisht demokratik. Por, për këtë duhet të përkujdesen dhe veprojmë të gjithë qytetarët e Kosovës, të cilët duhet ta japin kontributin e tyre maksimal për rindërtimin e Kosovës. Së pari pas këtyre zgjedhjeve, të rindërtohen isntitucionet e mirëfillta demokratike dhe me hapa të sigurtë të ecet drejt ardhmërisë. Unë kam thënë në një rast: Kosovën a bëjmë Hollivud…

Pyetje: Në fund dëshira juaj dhe mesazhi për lexuesit e “Shqipërisë Etnike”?

Përgjigje: Përshëndes nga zemra të gjithë lexuesit e gazetës “Shqipëria Etnike”, të cilëve u dëshiroj jetë të gjatë. Stafit të redaksisë  suaj – suksese dhe përmes kësaj interviste, përshëndes të gjithë sportistët shqiptarë, kudo që gjenden ata. Urime, shumë suksese dhe jetë sa malet e Kosovës! Tung, të gjithëve!

Intervistoi: Afrim Mustafa

Rexhep Mejdani dhe pushtetarët shqiptarë janë më tradhëtarë se E. Hoxha

Nga: Tomë Paloka, Botues dhe kryeredaktor i revistës “Trojet Tona”, Nju – Jork

Ndonëse toka e Kosovës është ende me eshtra të viktimave të pazbuluara të gjenocidit serb dhe të burgosur të pafajshëm që mbahen padrejtësisht nëpër burgjet famëkeqe të Serbisë, Shqipëria para sa kohësh votoi për praninë e të shtuquajturës Serbo – Jugosllavi, në Bashkësinë Europiane dhe vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me këtë shtet gjenocidial, duke shkelur kështu edhe njëherë mbi gjakun e atyre që dhanë jetën për liri dhe bashkim kombëtar, si të vetmen rrugë për të dalur nga katandisja e rëndë që e ka kapluar shtetin dhe popullin shqiptar. Klasa politike e sotme shqiptare nuk e ka bërë asnjë hap pozitiv në aspektin akonomik,, kulturor, politik dhe ushtarak, por atë çdo ditë po e kaplon korrupsioni, anarkia, kleptomania dhe ksenofilia patologjike, duke e tmerruar botën me emigrimin e popullit të saj. Të rrënqethet mishi në trup kur në rrugët e Nju – Jorkut sheh inxhinierët, poetët, arkitektët, artistët dhe mjekët më të njohur të Shqipërisë. Dhe, pushtetarët e sotëm në vend që të punojnë për krijimin e sa më shumë të mirave materiale dhe shpirtërore për popullin e shumë vuajtur shqiptar, ata vazhdojnë të bëjnë akte antikombëtare dhe antinjerëzore, duke votuar në favor të shtetit gjenocidial serb dhe në vazhdën e tradhëtive periodike, duke ia shtuar edhe një njollë të zezë shtetit të përgjysmuar shqiptar.

Vendosja e marrdhënieve diplomatike dhe vota e dhënë Serbo – Jugosllavisë nga ana e shtetit shqiptar, takimi sekret i liderit të Partisë Socialiste të Shqipërisë, Fatos Nano me Koshtunicën në Athinë të Greqisë para sa kohësh, nuk mund të trajtohet ndryshe, përpos si tradhëti kombëtare. Dhe kjo tradhëti nuk ka filluar vetëm me këto akte dhe me “Revolucionin e vonuar Demokratik” në Vlorë dhe tre gishtat ortodoks – serbo – çetnik, por shumë kohë më parë. Nuk mund të harrohet kurrë fakti tmerrues, kur Kuvendi i Kosovës shpalli Republikën e Kosovës shtet të pavarur, po atë ditë organizohet eksodi dhe sulmi mbi ambasadat e huaja në Tiranë, dhe kjo për të zbehur jehonën e kësaj ngjarjeje të rëndërishme të popullit shqiptar në Kosovë. Ndërkaq, takimi sekret i Fatos Nanos me Koshtunicën këto ditë në Athinë padyshim është kontinuitet i tradhëtive periodike dhe thikë pas shpine Kosovës dhe popullit shqiptar në përgjithësi. Dhe me të drejtë shkrimtari ynë Ismail Kadare në librin e tij “Ra ky mor e u pamë” thotë: “Më e rëndë se masakrat serbe dhe çdo gjë tjetër në Kosovë, ishte heshtja e shtetit shqiptar”.

Qeveria aktuale e Shqipërisë dhe pushtetarët e saj të sotëm duke vepruar kështu në favor të Serbisë dhe Greqisë, po e njollosin në rend të parë diplomacinë e vet, integritetin kombëtar dhe i tregojnë botës se ajo është qeveri kuislinge e Greqisë dhe e Serbisë, duke harruar faktin tmerrues se toka e Kosovës është ende me voshnje të vrara, luftëtarë të lirisë, motra, nëna dhe bashkshorte të dhunuara, plot varreza masive, të zhdukur e të burgosur shqiptarë në burgjet e Serbisë, shpërngulje masive dhe popullin e vrarë me foshnje në duar nga shteti banditesk serb, për të cilin votoni ju pushtetarët e sotëm të Shqipërisë dhe lidhni marrëdhënie diplomatike me pafytyrësi, duke e bërë edhe një akt të tradhëtisë kombëtare.

Me gjithë fatkeqësinë e tij, gjatë shpërnguljeve masive të popullit shqiptar të Kosovës nga barbarët serbë, ai pati fatin që në krye të qeverisë shqiptare ishte një pishtar i vërtetë i demokracisë, socialisti Pandeli Majko, i cili pësoi ngase, bashkë me popullin e tij ndihmoi afro një milion qytetarë të Kosovës. Ndërkaq “pashallarët” e kuq” të Tiranës kuislinge kanë bërë veprime të këtilla antikombëtare edhe herëve të tjera. Kështu fjala vjen, para sa kohësh, ku pa u terur ende lotët e nënave për viktimat e masakruara në Rahovec, ish Ministri i Punëve të Jashtme të Shqipërisë, përkatësisht i Greqisë dhe Serbisë, Paskal Milo apelonte te shqiptarët e Rahovecit me rrethinë të lejojnë kalimin e forcave ruse në atë rajon, ku dihet mirë se rusët luftuan dhe u angazhuan diplomatikisht në anën e barbarëve serb, dhe sot e kësaj dite po u ndihmojnë atyre pa rezerva në çdo drejtim. Po ashtu edhe Kryetari ekzistues i Shqipërisë Rexhep Mejdani me dorën e tij, e ka nënshkruar disa herë vazhdimin e qëndrimit të forcave okupuese greke në Shqipëri si shpërblim që greko – serbët i sollën ata në pushtet këta zotërinjtë. Këto tradhëti periodike ia tejkalojnë edhe atyre të Enver Hoxhës, kur pas Luftës “Nacional Çlirimtare” Tuk jakova i thotë: “Shoku enver, ne e tradhëtuam Kosovën”, kurse ai (Enveri) përgjigjet: “Nuk është progresive të flitet tani për Kosovën”. Ndërkaq, një udhëheqës nga Jugu i Shqipërisë i thotë pas takimit Enverit në intimitet: “Shoku Enver, ma shpjegoni domethënien e asaj fjale që nuk e kuptova kur thatë se: “Nuk është progresive të flitet tani për Kosovën”, dhe Enveri i përgjigjet po ashtu në intimitet: “Po të bashkohet Kosova me Shqipërinë, ne të Jugut mbesim minoritet”.

Prandaj, si duket, kjo valle po luhet tash sa kohë në Shqipëri, sepse është pa presedan në “Historinë e Shtetit dhe të Drejtës” të gjendet një vend tjetër në botë si Shqipëria, e cila në vitin 1997, për t’i rrëzuar “malokët” nga pushteti, që më së paku kishte “malokë” t’i shkatërrojë bazat ekonomike, ushtarake e kulturore, duke mos u gjetur një “juntë ushtarake” për të shpëtuar rrënimin e këtyre bazave të shtetit dhe ashtu tejet të katandisur shqiptar. Tani në fund të 2001 – shit ndihen pasojat.

Kështu votimi i parakohshëm i diplomacisë shqiptare për pranimin e Serbisë në OSBE dhe vendimi për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Jugosllavinë, si dhe takimi i Fatos Nanos me Koshtunicën, thjeshtë janë tradhëti periodike kombëtare që i bëhen popullit shqiptar në përgjithësi dhe Kosovës në veçanti, sepse të votosh për një shtet që të pranohet në OSBE, të lidhësh marrdhënie diplomatike me të, dhe të takohesh në mënyrë sekrete me kryetarin e po atij shteti, i cili në Kosovë shkatërroi çdo gjë si dhe në hapsirën ballkanike ka krijuar afro gjysmë milion varrezash me mbi pesëdhjetë mijë fëmijë të vrarë, kohë më parë edhe i ka helmuar ata në Kosovë, mijëra të burgosur dhe të zhdukur që as sot varri nuk u dihet, po të ishin gjallë dhe të dëgjojnë për këto akte të tradhëtisë kombëtare do të mallkonin gjirin e atyre nënave që i sollën në jetë: Nanon, Meidanin, Gjinushin, Godon, Milon dhe të tjerë. Dhe, kur shikon bote se vetë shteti i cunguar shqiptar ia jep thikën pas shpine Kosovës, atëherë çka mund të presësh nga diplomacia e huaj. Kështu, nuk ishte i pabazë reagimi i një deputeti gjerman gjatë masakrave të tmerrshme serbe, në Kosovë, i cili kur e shikon PREsidentin e Shqipërisë Rexhep Meidanin në atë kohë duke folur me një gjakftohtësi të pashembullt, parashtron pyetjen në Bundestagun gjerman se vallë: “A është e mundëshme që ky president të jetë shqiptar?!…”

Së këndejmi, gjithë këtij kori kuislingësh iu bashkua në kohën e luftës në Kosovë edhe Ambasadori i Shqipërisë në OKB, Agim Nesho, sepse një grup bashkatdhetarësh më autorizoi t’i telefonoj disa herë për të shkuar bashkërisht te ambasadorët e shteteve më të fuqishme të botës për të kërkuar intervenimin e menjëhershëm të Bashkësisë Ndërkombëtare në Kosovë kundër Serbisë ai u përgjegj me po, por në fakt asnjëherë nuk i shkoi mendja të na thërrasë, këshillojë apo ndihmojë.

Mirëpo, ambasadorët e tjerë të disa shteteve më të fuqishme të botës, ndonëse nuk ishin shqiptarë, gjetën kohë dhe mirëkuptim të na pranojnë si fjala vjen Ambasadori i Gjermanisë pranë Misionit të OKB në Nju – Jork, Ambasadori i Francës, Turqisë, Izraelit, Italisë, Indisë, Brazilit, Bangladeshit, Kroacisë dhe i Sllovenisë, duke na premtuar se do të bombardohet së shpejti Serbia.

Midis këtyre pritjeve, nuk mund të harrojmë pritjen e ngrohtë të ambasadorit gjerman, kur ne i thamë: “se është turp për Gjermaninë dhe Evropën, që aspiron bashkimin e saj, kur një shtet kriminel Serbia prej pesë milion banorësh të luaj me fatin e popullit të pambrojtur shqiptar në Kosovë”, ai duke ndjerë dhembje dhe obligim për këtë u përgjegj: “Do ta shikoni se javën e ardhme do ta bombardojmë Serbinë”. Ashtu dhe ndodhi. Edhe sekretaria e Ambasadorit të Izraelit kur e pa listën që i dërguam me 68 të masakruar barbarisht të familjes Muçolli nga Drenica, në mesin e të cilëve edhe shkrimtari Ymer Elshanin me të shoqen dhe katër djemtë e tij klithi: “O Zot, si është e mundur një gjë e tillë?!…”.

Pra ku ishte Ambasadori Shqiptar, Agim Nesho?! Ai, jo se nuk na ndihmoi, por nuk kemi dëgjuar se përkundër të gjitha atyre masakrave të shtetit barbar serb nuk ka qenë asnjë protestë apo demarsh në OKB. Ndërkaq, kjo nuk don koment.

Prandaj në Shqipëri është e nevojshme që populli shqiptar të vetdijësohet sa më parë dhe të mos ja u jep votën këtyre “pashallarëve të kuq e antishqiptarë” në mënyrë që të largohen sa më parë nga pushteti dhe Shqipëria që e kanë katandisur keq, dhe të cilët, të vetmit në Evropë kanë filluar të reabilitojnë edhe diktatorët kriminelë si Mehmet Shehun dhe Enver Hoxhën. Ata mund të strehoheshin vetëm te miqtë e tyre ideologjikë të Moskës, Kinë, Bagdad, Athinë apo te Fidel Kastro në Kubë.

Dhe, me ardhjen në pushtet të kësaj klase kuislingësh u dukën në Shqipëri edhe maskat e zeza, të cilët siç thotë lideri i Partisë Demokratike të Shqipërisë, dr. Sali Berisha, me urdhër të Beogradit, i solli Fatos Nano edhe në Kosovë, e që po e tmerrojnë popullin shqiptar të Kosovës, duke vrarë apo plagosur veprimtarët dhe bijtë më të mirë të kombit shqiptar si: Azem Hajdarin, Ministrin e Mbrojtjes së Kosovës Ahmet Krasniqin, Drejtorin e Qendrës Informative të Kosovës, Enver Malokun, avokatin shumë të respektuar Shaban Manaj, komandant Drinin, këshilltarin e dr. Rugovës, Xhemail Mustafën, kryetarin e Komunës së Klinës Ismet Rracin, plagosën rëndë dr. Sabri Hamitin e të tjerë, vranë Hysen Lushën dhe plagosën dhjetëra qytetarë të tjerë në Tropojë si dhe burgosën pa të drejtë studentin e dhjetorit dhe zëdhënësin e Partisë Demokratike të Shqipërisë, Edi Palokën, në Tiranë.

Pra, ç’mund të thoni ju pushtetarë të sotëm të Shqipërisë, që klasën politike shqiptare në Kosovë në vend që ta ndihmoni filluat ta përçani dhe pengoni. Kështu fjala vjen, kur filloi lufta në Kosovë, ju edhe në UÇK filluat të bëni ndarje ideologjike duke thënë: “a je me Bukoshin apo me Nanon, me Rugovën apo me Thaçin” e tjerë.

A nuk është në turpin tuaj, ju pushtetarë të sotëm të Shqipërisë kur në intervista me gazetarë të huaj më mirë të shprehet Presidenti i Kroacisë se ju, kur ai angazhohet me këmbëngulje për njohjen sa më të shpejtë të pavarësisë së Kosovës duke thënë se njohja e dy shteteve shqiptare vetëm e forcon stabilitetin në rajon e Evropë dhe si të tilla ekzistojnë edhe Gejrmania e Austria kurse ju keni thënë se “nuk jemi për Shqipëri të Madhe”, duke e treguar kështu mjerimin tuaj politik dhe njerëzor, sepse Shqipëria me të gjitha territoret e veta etnike që do të ishte edhe tri herë më e madhe, nuk mund të quhet “Shqipëri e Madhe”.

Së këndejmi, ju pushtetare të sotëm socialisto – komunistë e treguat fytyrën e juaj të vërtetë edhe me rastin e rivendosjes së fotografisë së diktatorit komunist, E. Hoxhës në mjediset e Ministrisë së Punëve të Jashtme, gjë që një krim i tillë e bëtë vetëm ju, në periudhën postkomuniste, sepse jeni pjella më e keqe e saj. Ju vodhët edhe votat e 24 qershorit.

Ju, edhe gjatë masakrave në Kosovë, nuk e patë të arsyeshme të bëni një protestë apo demarsh në OKB, sepse “bosët” që ju kanë sjellur në pushtet do t’ua ngreheshin veshit pr antishërbimet tuaja.

Kështu, pra për të mirën e Shqipërisë dhe të shqiptarëve në përgjithësi është e domosdoshme që të largoheni sa më parë nga skena politike e Shqipërisë.

Shqipëria ka kuadro të aftë e të ndershëm që mund ta drejtojnë shumë më mirë atë. Në krye të shtetit shqiptar mund të zgjidhet fjala vjen një Ismail Kadare, një Jozefina Topalli, Pandeli Majko, Skënder Buçpapaj, Eduart Selami etj., që do ta ndërtonin Shqipërinë.

Në të kundërtën, po u vazhdua si deri tani, do të thellohet hendeku i pasojave negative, i cili do të errësonte edhe më shumë perspektivën dhe mirëqenien e popullit të shumëvuajtur shqiptar në Shqipëri dhe në trojet e tij etnike në përgjithësi, i cili tashmë është mjaft i lodhur nga tradhëtitë periodike që i janë bërë atij. Pra, Shqipëria dhe populli shqiptar në përgjithësi nuk mund të ecin drejt horizonteve të reja me ju pushtetarë të sotëm.

Kështu, për të mirën e popullit të shumëvuajtur shqiptar, të lodhur dhe të raskapitur nga ju, që luftoni për pushtet dhe për xhep dhe jo për shtet, edhe një herë e përsërisim që të hiqni dorë sa më parë nga pushteti, sepse kjo është edhe në të mirën tuaj.

Thyhen tre xhama, pushkatohen 22 shqiptarë

Nga: Tomor Aliko

Komunizmi është e kundërta e demokracisë, është armiku më i dhunshëm i të drejtave të njeriut. Ai krijon autokracinë, pjellë diktaturën, krimin shtetëror, sjell varfërinë, regresin. Komunizmi shqiptar ka qenë dyfish më i egër, sepse u bashkua me injorancën, me të diskriminuarit, u frymëzua nga bollshevizmi, dhe u manipulua nga sllavo – komunizmi. Enver Hoxha dallohej në gjithë Evropën Lindore si një nga vasalët më të bindur të Stalinit.

Masakra e datës 26 shkurt 1951, me pretekstin e “hedhjes së bombës në Ambasadën Sovjetike” ishte terror i përgjakshëm shtetëror për të eleminuar dhe atë pjesë intelektuale nacionalistësh, që kishin mbetur gjallë. Sigurimi i shtetit shqiuptar që drejtohej nga specialistë sovjetikë, ishte udhëquesi i gjithë planeve për të krijuar grupe inekzistente me qëllime të caktuara, për t’i treguar Bashkimit Sovjetik besnikërinë. Po i kësaj natyre ishte edhe hedhja e bombës në Ambasadën Sovjetike, që asnjëherë nuk doli në shesh autori ose autorët e vërtetë.

Enver Hoxha thirri menjëherë Pleniumin e PPSH, i cili mori vendime makabre duke ngarkuar kriminelin Mehmet Shehun për marrjen e masave ekstreme. Kështu, u krijua gjyqi special i Ministrisë së Brendëshme, vendimet e të cilit ishin të paapelueshme (këtë gjyq special e kundërshtoi ish Ministri i Drejtësisë Manol Konomi, i cili dha dorëheqjen menjëherë). Me që Byroja Politike e PPSH ishte dakort me krijimin e këtij gjyqi special, menjëherë u veprua. U hartuan listat për intelektualët që do të pushkatoheshin dhe për ata që do të dënoheshin me burgime. Njëkohësisht, u përpilua edhe lista për internimin e familjeve të dyshimta dhe për dëbimin nga qyteti i Tiranës. Gjyqet ishin krejt formale, gjithçka vendoste shteti i diktaturës. Familjarët e të pushkatuarve sot pyesin: “Ç’lidhje kishin njerëzit tanë me Bombën!?”

E tmerrshme! Hidhet një bombë në ambasadë, thyhen dy tre xhama, pushkatohen 22 vetë dhe burgosen dhe internohen qindra të tjerë.

Kush ishin viktimat:

Paaftësitë e Evropës dhe 500 000 kosovarët e vrarë

Sikurse ka fundin e vet tragjik çdo diktator dhe kriminel ashtu përfundoi edhe kryekrimineli i Ballkanit Sllobodan Millosheviq, i cili u burgos para sa kohësh nga vetë ajo polici, që me urdhërin e tij, bëri masakrat më të tmerrshme që i njeh historia e botës së civilizuar, në hapësirat e ish – Jugosllavisë.

Kryekrimineli Millosheviq ishte produkt i dy prindërve të sëmurë psihikisht, Popit dhe Popadisë ortodokse, të cilët kanë bërë vetvrasje. Po ashtu ai ishte produkt i një shteti, i cili gjithmonë në kontinuitetin historik u ka bërë krime popujve fqinjë, sepse një kohë të gjatë e ka indoktrinuar popullsinë e vet me shovinizëm të paparë dhe mite të rrejshme për të okupuar territore të huaja, kuptohet me ndihmën e Rusisë dhe të shteteve të tjera sllavo – ortodokse.

Ky kriminel është i njohur për katër luftrat agresive: Kosovë, Slloveni, Kroaci dhe Bosnje – Hercegovinë, duke krijaur afro gjysëm milion varreza me njerëz të vrarë; gra, fëmijë, pleq e të rinj,dhe duke bërë masakrat dhe shkatërrimet më të tmerrshme që nuk i ka bërë asnjë pushtues tjetër në histori.

Evropa në rastin e këtij shteti kriminel – Serbisë u tregua shumë e paaftë dhe e papërgatitur pr bashkimin e saj, sepse po të mos ishin SHBA dhe NATO – ja si forcë më e madhe ushtarake në botë, Evropa do të ishte bërë qysh moti barbare nga Rusia dhe shtetet e tjera sllavo – ortodokse.

Ajo që shqetëson dhe më shumë është fakti se pushteti i ri në Serbi e vazhdon “serenatën” e njëjtë por me mandolinë tjetër të nacionalizmit dhe shovenizmit më ekstrem, sepse përkundër të gjitha atyre masakrave dhe shkatërrimeve si dhe gjenocidit të paparë, Serbia ende nuk e ka parë të arsyeshme t’i kërkojë falje publike popullit shqiptar të Kosovës, Bosnje – Hercegovinës dhe të Kroacisë për gjithë atë që ka ngjarë.

Prandaj, në të ardhmen, Evropa dhe Bashkësia Ndërkombëtare nuk duhet t’i besojnë dhe ndihmojnë kurrsesi Serbisë sepse sa më e vogël dhe më e dobët që të jetë Serbia, paqja në Kosovë dhe Ballkan do të jetë më e sigurtë.

Ballë për ballë me Pjetër Arbnorin

Impresione, përshtypje dhe konkluzione

Nuk jam i aftë të them nëse Pjetër Arbnori është ose do të jetë presidenti i pas majit 2002 në Shqipëri. Politika, që në Shqipëri ka formën e një ajsbergu, brenda një nate mund të ulë dhe të ngrejë piedestale edhe në drejtim të presidentit. Por diçka mund ta them me vetëdije: çdokush që do të marrrë përsipër të bllokojë një kompromis e majtë – e djathtë për një president të djathtë, do të dështojë. Po kështu politika shqiptare nuk mund të gjejë një përfaqësues më të denjë dhe të fuqishëm nga spektri i djathtë se Arbnori. Edhe nga spektri i majtë nuk ka asnjë figurë të djathtë më të pranueshme se ish – kryeparlamentari.

Këto janë impresione pas një dite në ndjekje të aktiviteteve të Pjetër Arbnorit, që në darkën e 22 tetorit do të ishte i ftuar në një emision politik në TV Rozafa.

Ndershmërisht, edhe pse kam patur mundësi të bisedoj edhe herë të tjera me Arbnorin, zhdërvjelltësia e tij fizike më personifikohej me të folurën e tij të matur. Krejt ndryshe atë ditë, Pjetri ishte ngritur në orën 4. 30 të mëngjesit dhe u kthye në shtëpi në orën 23. 00. Nuk pati mundësi të pushojë as edhe një orë, me takime, vizita, intervista në mediat e tjera. Kjo ishte thyerja e parë e mentalitetit tim në lidhje me plogështinë e Arbnorit. Pjetri është ndër të paktët që kam intervistuar në këto vite të punës në TV, që nuk kërkon pyetje paraprakisht, që nuk ka dëshirë të bëjë kompromis paraprak me gazetarin. Kështu ndodhi edhe atë natë dhe shkodranët patën mundësi ta verifikojnë.

Arbnori dukej i lodhur jo nga plitika se sa nga mosstabiliteti dhe konseguenca e politikës shqiptare në përgjithësi dhe të djathtës në veçanti. Pas 28 vjetëve burg politik, Arbnorin duket se e kanë lodhur më shumë këto 5 – 6 vitet e fundit. Dukej qartë që demokracia që kishte ëndërruar për më se 30 vjet, nuk ishte realizuar as me këto 10 vite të quajtura demokraci. Nuk është aspak e çuditëshme që Arbnori të shkëputet nga të gjitha postet politike aktive në PD, për t’u përqendruar në impenjimet e tija të tjera, që janë gjithsesi më pak stresuese. Pjetër Arbnori, mirë apo keq, pak apo shumë ka arritur ato që ka ëndërruar të paktën personalisht. Ai është isigurtë që fëmijët e tij nuk do t’i fusë njeri në burg për një fjalë, ide apo bindje të caktuar politike. Nuk është shumë, por edhe pak jo, sepse ai ka provuar 28 vite burg pikërisht për këtë. Edhe politikisht, ai i ka realizuar ambiciet e tija politike: 91, 92, 96, 97 dhe 01 janë vitet janë vitet që ai zgjodhi direkt nga zonat elektorale deputet i Kuvendit. Nga viti 92 – 97 ka qenë kryeparlamentar i Shqipërisë, gjatë 10 viteve  ka qenë në poste të rëndësishme të PDSH, përveç postit të kryetarit. Nuk është çudi që Arbnori ka bërë kërkesë në Parlament për pension, edhe pse shteti shqiptar duhet të mendojë vetë, sepse si Pjetri nuk janë shumë.

Pse Arbnori shprehet i gatshëm për të pranuar postin e presidentit, por pas një kompromisi politik?

Përnjë gjë duhet të jemi të sigurtë. Arbnori nuk pretendon të ngjitet në atë karrike si marionetë as e mazhorancës socialiste dhe as e lidershipit të opozitët. Është vetë situata dhe ndërhyrjet direkte të faktorit ndërkombëtar, që e bënë Pjetrin të hedhë një hap përpara, edhe pse jo haptas, e armiqësoi me një pjesë të madhe të të vetëve. Në nenet e kushtetutës, Arbnori, siç e tha edhe vetë, shikon mundësi të kontrastimit të Parlamentit njëngjyrësh që me futjen emundëshme në Parlament të opozitës, mund të forcojë pushtetin e opozitës. Këtë e ndihmon edhe përçarja e mazhorancës, e pranuar nga vetë Fatos Nano.

Një gjë është e sigurtë, që Arbnori zgjidhet deputet vetëm pasi të marrë votat e opozitës, e cila duhet të futet në Parlament. Pas zgjedhjes së presidentit, brenda 60 ditëve, parashikohen zgjedhje të reja. Pse? Nano e ka shprehur hapur dëshirën e tij për president, por pas vetes nuk ka mazhorancën e nevojshme prej 84 votash, por gjithsesi, të paktën 20 – 25 i ka të tijët. Për Arbnorin president nëse do të votojnë kompakt 46 deputetë e BF ai do të zgjidhet, madje qënë raundin e parë. Pro tij do të votojë edhe Pdr me 6 vota, edhe PAD me 3 vota pa llogaritur edhe mbështetjen me anë të votës së fshehtë që mund t’i vijë nga PASH dhe PSD. Kështu rreth 60 vota Arbnori i ka pa ndihmën e PS. 24 të tjerat, do ia japë me dëshirë PS, që janë votat e Metës, me dëshirën e përfundimit të mandatit 4 – vjeçar. Në ndihmë i vjen edhe firma e Malajt e hedhur në një letër me Pakun, për një kompromis për presidentin e djathtë, për 4 vite pa zgjedhje të parakohëshme.

Me 20 – 25 deputetë besnikë, Nano mund të rrëzojë edhe qeverinë socialiste që në momentin e parë të mocionit të mosbesimit që propozohet në Parlament. Në këtë mënyrë deputetët e opozitës, mund të bëhen faktorë për ta ruajtur apo rrëzuar qeverinë Meta 2.

Në rastin që Nano rrëzohet para votimit të presidentit, njeriu i fortë do të bëhet Meta dhe socialistët do të votojnë si një “trup i vetëm”. Edhe në këtë rast, Meta do t’i bindet faktorit ndërkombëtar, për një president të djathtë, por që duhet të miratohet edhe nga opozita. Në lojë këtu futet lideri Berisha, mendimi i të cilit pro apo kundra kandidimit të Arbnorit, do të përcaktojë dhe presidentin e pas majit 2002. Vetë Berishës, kushtetuta ia pengon rikandidimin, ndërsa nga të djathtët, askush nuk mund të guxojë logjikisht të përballet me Arbnorin. Gjithsesi le të presim. Por një gjë është e sigurtë, nëse është vullneti i Botës perëndimore dhe i Zotit, as Nano dhe as Berisha, nuk mund ta pengojnë Arbnorin në udhëtimin e tij të fundit politik: Presidenti i Republikës.

Nga: Blerti Delia

Mafia shtrin duart mbi trafikun e vizave në Konsullatën Italiane të Shkodrës

– Grupi i sekserëve që “nxjerrin” një vizë për 1500 $, fillon pranë Konsullatës, për të përfunduar tek tregu i valutave.

– Në krye të mafias italo – shqiptare, është vendosur një ish – drejtues i latë i pushtetit vendor të Shkodrës.

– Prefektura, Bashki, Policia dhe SHISH – i janë alarmuar nga ky trafik, ndërkohë që konsulli Deleo, ka nzjerrë si fajtor disa bashkëpunëtorë të tij.

– Mendohet se vetëm konsulli Stefano Deleo fut në xhepin e tij mbi 100 000 dollarë në muaj nga trafiku i vizave.

Një rrjet i tërë sekserësh është në shërbim të Konsullatës por edhe të nevojtarëve që për 1500 $, ajnë gati të të “nxjerrin” një vizë pune 1 vjeçare në Itali. Ai rrjet fillon nga Konsullata, ku disa sy të vëmendshëm pikasin hallexhinjtë që Konsullata nuk u kryen punë sipas rregullave dhe ligjeve. Një person që nuk ka asnjë emër dhe fytyrë të përhershme, u zugjeron klientëve të shkojnë tek “X” ose “Y” që gjendet lehtë tek tregu i valutave. Me vetëm 50 – 60 mijë lekë të vjetra, sekseri i dollarit, të plotëson të gjitha dokumentat e nevojshme për vizë, sigurisht të fallsifikuara. Dokumenta të tilla, të mundësojnë marrjen e vizës, pasi të kesh paguar 1500 $ edhe pse janë fallco, pasi vulat dhe kaligrafia e plotësuesit të tyre njihet mirë edhe nga vetë konsulli Deleo dhe stafi i tij. Pasi ndahen shpërblimet mes pjestarëve të rrjetit, që nga oborri i Konsullatës e deri tek sekserët e tregut të valutave, konsulli Deleo përfiton personalisht 1000 $ për njeri. Flitet që mesatarisht, për të mos rënë në sy, konsulli Deleo “firmos” vetëm 3 – 4 “viza” të tilla pune. Për një muaj fitimi i kalon 100 mijë USD dhe në një vit rreth 1. 2 milion USD.

Edhe mbi këtë rrjet, i ka shtrirë duart mafia e rrezikshme italo – shqiptare, e njohur në këtë fushë edhe me aktivitetin pranë ambasadave të huaja në Tiranë. Një pjesë e madhe e sekserëve që fillojnë pranë Konsullatës dhe deri tek tregu i dollarit, janë njerëz të kësaj mafieje, dhe madje as që njihen njeri me tjetrin. Mafia italo – shqiptare, i pais sekserët me të gjitha mjetet e punës, sigurisht fallco, si formularë, vula të institucioneve të ndryshme italiane dhe shqiptare, formate firmash të titullarëve të ndryshëm, bojë speciale etj. I gjithë ky rrjet mafioz shqiptaro – italian, ka në krye një ish – drejtues të lartë të pushtetit vendor në Shkodër, i lidhur ngushtë me konsullin Deleo dhe interesat italiane në qytetin dhe vendin tonë.

Pos botimit të shkrimit në numrin e kaluar të “Shqipërisë Etnike”, institucionet e pushtetit vendor kanë kërkuar shpjegime nga konsulli Deleo: Ai ka takuar prefektin Leqejza, kryetarin e Bashkisë Rusi, të cilët ka nxituar ti sigurojë për ndershmërinë e tij të kulluar, sipas tij. Megjithatë, në panik ose në vetkthjelltësi, Deleo ka akuzuar haptar njërin prej bashkëpunëtorëve të tij të afërt për këtë trafik, duke pranuar ekzistencën e tij. Në këtë mesele, jan përzier tashmë edhe shërbimet sekretet të Shqipërisë, SHISH, që po hetojnë nga afër gjithçka që ndodh në Konsullatën Italiane por edhe lidhjet me tregun e valutave.

Trafiku i vizave në Konsullatën Italiane të Shkodrës, është një realitet. Këtë e vërteton më tepër mungesa e transparencës së Deleos karshi pushtetarëve vendorë e qëndrorë, qytetarëve që i ka grabitur dokumentacionin e rregullt, por edhe vetë shtetit italian dhe punonjësve të ndershëm të Konsullatës, nëse ka. Edhe pse faqet e “Shqipërisë Etnike” janë të hapura për reagim, edhe pse ka 3 TV private dhe një radio, as Deleo dhe as ndonjë i autorizuar nga ai, nuk ka dalë para medias, për të përgënjeshtruar këtë akuzë mjaft të rëndë. Në këtë rast, Deleo nuk merr guximin të dalë para medias, pasi akuzat e “Shqipëria Etnike” janë me baza dhe prova të cilat në momentin e duhur edhe do të paraqiten publikisht. Tani për tani, dokumentet shkresore, nuk mund të paraqiten pasi shtetasit që kanë paraqitur dokumenta të rregullta për vizë dhe janë refuzuar, paraqiten akoma pas dyerve të Konsullatës me shpresë për viza pune. Për të ndihmuar qytetarët por një kohësisht për të shkatërruar kët rrjet mafioz trafiku vizash, “Shqipëria Etnike” i bën thirrje të gjithë personave që e kanë pësuar nga Konsullata Italiane në Shkodër të paraqesin dokumentat e tyre shkresore.

Ndërsa edhe në numrin e ardhëshëm, gazeta jonë do të vazhdojë sensibilizimin e opinionit të gjerë në lidhje me këtë trafik që varfëron në maksimum xhepat e shqipëtarëve, duke pasqyruar si në përralla ata të mafias italo – shqiptare që menaxhon këtë trafik të turpshëm.

Sokol Pepushaj

Nga: Valentina Dafa

Punonjësit e TEC – it në Fier të prekur nga sëmundjet në gjak

I njëjti problem i sëmundjeve profesionale si në zonën naftëmbajtëse të Ballshit, Morinës, Zharrëzës ekziston edhe në TEC – in e Fierit ng furnizohen me energji elektrike zonat përreth.

Nëse pranon të bëhesh punëtor në TEC, duhet të pranosh si bashkëudhëtar vdekjen.

Kryetari i sindikatave Sulejman Hasani deklaron se pothuaj të gjithë punëtorët e TEC – it janë të prekur nga sëmundjet profesionale si karboni në gjak, zhiva, plumbi në gjak, vibrimet e gjymtyrëve, dëmtim në dëgjim, leuçemi në zemër.

Këto sëmundje kanë qenë përhapur edhe në kohën e regjimit të kaluar, por mbaheshin të fshehta, ndërsa sot askush nuk ia fsheh vetes sitët e shkurtuara të jetës.

Punëtorët pas vizitave të bëra, janë kuruar me kohë të zgjatur në Tiranë. Dikush prej tyre ka shtuar numrin e të papunëve, të tjerët janë kthyer sërish në punë, në atë ambient që e kanë të ndaluar rreptësisht prej mjekëve.

Trajtimi i veçantë që u bëhet punëtorëve është tepër qesharak, 210 lekë të vjetra në ditë për gotën e qumështit dhe 960 lekë të vjetra për depistimet (vizitat) mejksore.

Një mjeshtër i repartit të kaldajës me shqetësim të madh për vete e për të tjerët do të shprehet: “Reparti ynë është më i prekuri nga sëmundjet profesionale, rrezikohen jetë njerëzish. Ikin punëtorët nga puna, mbeten rrugëve por uria e fëmijëve shpreson”.

Kush vallë do të mendojë për ta? Shteti vazhdon të blejë jetë njerëzish dhe të shpërblejë me atë shumë qesharake.

Fjala e sindikalistëve për dyfishimin e rrogës e të antidozave gjithnjë bie në vesh të shurdhët.

Deri kur do të vazhdohet kështu? Deri kur shteti do të punojë me zell për flakjen në rrugë të madhe të punonjësve të vet?

Është një refren monoton, i përditshëm që shoqërohet me dhimbje, lotë, uri, që koha, gjykatësja më e mirë kërkon ta ndalin, por i duhet një dorë e ngrohtë, e madhe, dora e shtetit qëdo ta mbyllte sadopak këtë plagë, do ta lehtësonte.

E ardhmja shpresojmë të flasë ndryshe.

Lëngon Kosova

Plagët e luftës, megjithëse lufta ka afro dy vjet që ka pushuar, i ndesh ngado nëpër Kosovë. Nëse krimineli Sllobodan Millosheviç i shkaktoi rreth 500 000 viktima dhe për këtë do të japë hesap në Tribunalin e Hagës, janë edhe faktorë të tjerë që po krijojnë shumë probleme. Edhe UÇK – ja vetë është përgjegjëse për shumë veprime antinjerëzore. Faktet janë të shumtë dhe gazeta “Shqipëria Etnike” ka bërë shumë apelime të gjalla dhe do të vazhdojë me përgjegjësi të dritësojë edhe në të ardhmen fenomene antinjerëzore nga kushdo organizëm qoftë. Një rast natinjerëzor është edhe Aleksandër Vatinka me të shoqen Angjelina Vatinka. Ky djalosh nga Mitrovica ishte ushtar i UÇK – së gjatë luftës dhe një ditë serbët e arrestojnë. Në qelitë e burgut, natyrisht do të pushkatohej, nëse fati nuk do ta ndihmonte të arratisej. Pra, pasi arratiset, në vend të luftojë sërish për liritë dhe të drejtat njerëzore të popullit të vet, mëson se UÇK – ja e kish dënuar sipas ligjit të luftës me pushkatim, pasi e akuzonin se ai kish dekonspiruar forcat e armatosura të Kosovës. Dhe kjo vendosej thjeshtë me hamendje, çka të kujton kohën e luftës nacional – çlirimtare në Shqipëri kur komunistët e Enver Hoxhës pushkatonin edhe partizanët e vet kot së koti. Aleksandër Vatinka dhe gruaja e tij qenë detyruar të dalin në ilegalitet, pasi ishin të dënuar edhe nga serbët, edhe nga UÇK – ja. Këta të fundit kanë shkuar shumë herë në familjen e tij, ku edhe kanë kërcënuar me të shtëna armësh të afërmit e tij duke u thënë se nëse nuk dorëzohet Aleksandri do të keni pasoja të rënda. Paradoksi shkon drejt në atë gradë sa nëpër Mitrovicë janë shpërndarë edhe fotografitë e këtij kosovari të pafajshëm e liridashës, duke kërcënuar se kushdo e strehon është i dënuar me vdekje.

Në këto kushte edhe forcat paqeruajtëse po ndeshin në vështirësi, pasi edhe kosovarët mes vetes nuk po merren mirë vesh. Dhe kjo ndodhi pas afro dy vjetësh të pushtimit të luftës atje.

Xhemal Berisha

Diktatura, kjo shëmbëlltyrë shëmtie

Në Shqipëri diktatura është evidente. Vetëm gjatë muajve të fundit, sidomos në zgjedhjet parlamentare që ishin më të zezat, u arrestuan 163 komisionerë të opozitës. Burgjet, rrahjet, kërcënimet e deri edhe vrasjet me prapavijë politike janë ajo shëmbëlltyrë shëmtie e realitetit të hidhur shqiptar. Megjithëse Rusland Lec Perolli nuk është i ri, por i lindur në vitin 1956, është bërë aq shumë herë viktimë e diktaturës së kuqe me prapavijë politike, duke qenë se është një demokrat i njohur. Është kërcënuar ai dhe familja e tij dhe i është thënë nga segmente të ndryshme që nëse nuk don të vdesësh duhet të heqësh dorë nga protestat paqësore kundër komunistëve. Ai në fakt është dalluar në protestat për rrëzimin e busteve të Stalinit, të Enverit, në mitingjet e shumta të opozitës konstruktive shqiptare. Por ama vjen një ditë dhe nuk i përballon dot kërcënimet. Ajo ditë është e dhimbshme, pasi ai jeton në ilegalitet ose largohet nga vendi i vet, fenomen tashmë i përhapur në Shqipërinë post – komuniste.

Vasel Gilaj

Ndjenja e lirisë shqiptare nën juntë

Është shteti i skafandrave, shteti i shkopinjve të gomës, shteti i trafiqeve, shteti i diferencimeve të theksuara politike Shqipëria e sotme. Elementet kundërshtive dhe konfrontimeve të pushtetit me opozitën duke një ogur i zi edhe për vitet e ardhëshme të Shqipërisë. Nën rrogozë të kësaj tabloje duket sepo zbatohet Katovica e Ramiz Alisë. Veprimtari dhe anëtari i Partisë Demokratike Gjokë Mark Shyti, duke qenë edhe anëtar i shoqatës politike Antikomuniste “13 Dhjetori 1990”, me një mision fisnik për ta kthyer në kult lirinë dhe demokracinë, atë që popujt e Evropës e kanë fituar me kohë, është kërcënuar shumë herë nga segmente të errëta të diktaturës së këtij shteti juntë.

Kur gënjen e vjedh ministri, kur bën korrupsion diplomati, kur mbyll sytë Presidenti i Republikës, kur shiten interesat kombëtare nga vetë njerëzit e shtetit, nuk ka si të mos jetë edhe policia një vegël politike në shërbim të diktaturës. Kështu, policët maska, ku Shqipëria e vogël ka mbi 18 000 të tillë, nuk po kanë të ngopur duke goditur kundërshtarët politikë. Vrasja e rreth 4 000 shqiptarëve të pafajshëm në katër vitet e gjysmë dhe plagosja e mijëra të tjerëve, pa futur ata që shpëtuan jetën duke braktisur Shqipërinë, të çojnë në përfundimin logjik se komunistët ndjenjën e lirisë shqiptare e kanë burgosur, e kanë vrarë, e kanë blinduar me dhunë fashiste, që nuk mund t’i vësh emër tjetër veçse juntë. Nëse demokrati Gjokë Shyti, i datëlindjes 15. 03. 1961, foton e të cilit po e botojmë si një apelim ndaj padrejtësive njerëzore, mori pjesë në çeljen e kishave në vitin 1990 që edhe Shqipëria të ketë lirinë e besimit, atë liri që Enver Hohxa e pat zhdukur duke pushkatuar edhe 153 priftërinj e seminaristë, nëse me 2 Prill 1991 protestoi për votën e vjedhur nga Ramiz Alia ku edhe u vranë katër vetë e u plagosën rreth 120 të tjerë, nëse me 14 shtator 1998 kur u përcoll për në banesën e fundit deputeti demokrat Azem Hajdari i pushkatuar nga komunistët para selisë qendrore të PD – së ishte në kortezhin e madh, ai tregon se ka shpirt demokrati dhe njeriu që aspiron për një Shqipëri pa padrejtësira, pa diktaturë, me ligje dhe të drejta e liri njerëzore. Por bisha komuniste, e egërsuar deri në ekstremitet, e dhunoi si shumë e shumë shqiptarë të tjerë të pafajshëm. Një kalvar vuajtjesh kishin kaluar edhe paraardhësit e tjerë. Familja e tij ka qenë e internuar në Berat dhe Tepelenë nga viti 1946 deri me 1954. Edhe e ëma, bijë e bajraktarëve të Vuklit, Pashkë Kol Nilaj ka vuajtur vuajtjet e luciferrit komunist. Ky sistem barbar, tashmë i vënë edhe në shënjestër të organizmave perëndimore, megjithëse kundërshtarët ose po i vret ose po i detyron të braktisin Shqipërinë, duhet të kuptojë se ndjenja e lirisë dhe demokracisë shqiptare nuk mund të shuhet. Ajo shumë shpejt do bëhet pjesë dhe jetë e vullneteve të njerëzve të ndershëm.

Sokol Pepushaj

CRS një partneritet i fuqishëm për shkollat tona

– Komuniteti katolik CRS po e ndihmon Shqipërinë me miliona dollarë

– Edukimi i brezit të ri prioritet

– Punë e përshëndetëshme në Durrës, Elbasan, Fier, Kukës dhe Tiranë

Përfundimi i rikonstruksionit të shkollës 8 – vjeçare “N. Frashëri” dhe inaugurimi i këndit sportiv në shkollën 8 – vjeçare “Liri Gero”, dy arritjet e fundit të Komunitetit katolik CRS në qytetin e Fierit, u bënë shkas që të mësoj historikun dhe synimet e këtij Komuniteti që është për t’u përshëndetur nga thellësia e shpirtit për humanizmin dhe punën e madhe që organizon në shkollat tona.

Për herë të parë vjen në Shqipëri në 1943 – 1945 me emrin “Shërbime të lehtësimit për luftën” dhe rikthehet me 1993. Në 1993 – 1998 programi i CRS u përqendrua në edukim, zhvillim dhe ndihmesën për drejtësi dhe paqe. Gjatë krizës Kosovare 1998 – ‘99 problemet më emergjente u fokusuan dhe me programin e CRS për sigurimin e nevojave të ndryshme ushqimore dhe jo ushqimore.

Në të njëjtën kohë vazhdoi zbatimi i projektit në edukim dhe filoi projekte të reja në shërbim të refugjatëve dhe familjeve mikpritëse shqiptare.

Sot CRS e ka shtrirë aktivitetin e vet në Durrës, Elbasan, Fier, Kukës dhe tiranë me 150 punonjës dhe 20 udhëheqës. Në vitin 1999 – 2000 vlera totale e programit për Shqipërinë arriti shifrën $ 11. 5 milion.

Përsa i përket jetës aktive në qytetin e Fierit ditën e ceremnonisë në shkollën “N. Frashëri” dhe manifestimit në këndin sportiv të shkollës “Liri Gero” Shefja e Departamentit të CRS z. Valbona Dafa do të shprehet:

“Është viti i tretë i ngritjes së Komunitetit katolik në Fier dhe viti i dytë i zbatimit të programit në këtë qytet.

Ndiqet programi i partneritetit shkollë – familje – komunitet, nëpërmjet të cilit synohet:

– rrtija e përfshirjes së prindërve në arsim

– përfundimi i lidhjes mësues – prindër – nxënës

– ndërgjegjësimi i komunitetit për rolin qëka në shkollë

Ky program ka aktivitetet e veta

– Rikonstruksione shkollash

– Seminare trainuese

– Shkëmbim eksperiencash

Përsa i përket rikonstruksionit të shkollave në këtë program janë përfshirë 5 shkolla 8 – vjeçare dhe një shkollë e mesme. Shkollat 8 – vjeçare “L. Gero”, “N. Frashëri”, “M. Dashi”, “J. Bakalli”, “A. Profka”, si dhe shkolla e mesme e përgjithshme “P. Ikonomi”.

Në konferencën vendore të organizuar në Qershor të këtij viti u vendos synimi për zgjedhjen e forumit prindëror në Fier siç është zgjedhur në Vlorë e në Belsh.

Zgjedhja e këtij forumi do të ndihmojë në punën e organizuar institucionale dhe jo në mënyrë individuale.

Gjtihashtu këtë vit në program janë futur edhe kopshtet shtetëror me drekë për furnizimin ushqimor të tyre. Fëmijët, prindërit, të gjithë banorët e qytetit na japin kënaqësinë më të madhe me urimet e tyre me buzëqeshjet e tyre.

Shpresojmë se edhe këtë vit CRS do të arrijë të realizojë me sukses programin e saj duke gjetur mbështetje në përkrahjen e prindërve dhe fëmijëve.

CRS u drejtohet me thirrjen:

Nëse kërkon një shkollë të reformuar bashkohuni

Shkollë – Familje – Komunitet

sepse sot duhet të punojmë për fëmijët tanë, nesër do të jetë vonë.”

Kjo pra ishte fjala e z. Valbona, fjala e CRS – së dhe korntibuti i dhënë në qytetin e Fierit.

Me respekt e mirënjohje V. Dafa

Fier

Libri “250 këngë shkodrane”, turpi i Shkodrës

Letër drejtorit të “Shqipëria Etnike” në Shqipëri

Montegrottoterme, me 28. 10. 01

Si zakon që kemi, së parine shqiptarët kur i shkruajmë nji miku e pyesim për shëndetin, familjen e punën. Besoj se letra ime do t’i gjejë mirë të tre kto komponente pa të cilat s’jetohet. E së dyti të falënderoj pr korrektesën, për botimin e artikullit tim. Nuk di se si është pritur nga lexuesit atdhetar e nacionalista në Shqipëri por kam bindjen se do ta kenë pritur mirë. Mund të kenë rrudhur buzët “Ata” që e mbajtën dhe sërish përpiqen ta kenë në dorë humbjen e farës së kësaj kënge, të cilët s’ka pak kohë që botuan një paçavure të ahengut shkodran, në të cilën të tilla relike muzikore s’i pasqyruan dhe as i përmendën. E kam fjalën i nderuar Sokol  për librin “Bujëmadh” e “Asgjëthënës” “250 këngë shkodrane”, botim i Shoqatës “Dashamirët e këngës shkodrane”, të sponsorizuar nga Fondacioni “Soros”. Nejse ky është një problem në vehte, të cilin unë e kam trajtuar në një, studim të veçantë e që shumë shpejt mund ta nisi për botim në “Shqipëria Etnike”.

Gazetën “Shqipëria Etnike”, këtu në Itali e kanë pëlqyer të gjithë bashkëkombasit tanë.  Është një gazetë famoze, më autoritarja në Shqipëri. Ju lumtë. Numrat që mora unë me vehte si dhe numrin e fundit të datës 2 tetor 2001, i kemi lexuar me shumë kënaqësi. Këtu jemi në kontakt të kufizuar me shtypin periodik shqiptar e sidomos me shtypin nacionalist, le që për mediat elektronike as që bëhet fjalë, si për radiot ashtu edhe për televizionin socialistokombëtar të Tiranës. Shumë bashkatdhetarë përpiqen më kot nëpërmjet antenave satelitore të kënaqin sadopak urinë informative. Megjithatë s’rrijnë duarkryq. I kuptojnë hallet e shqiptarëve që s’ka shumë kohë që Tële Venecia emeton çdo drekë nga pesë minuta në gjuhën shqipe, tituj ngjarjesh flesh. Ndërsa në Milano botohet në dy gjuhë gazeta “Il Mondo Albanese” e cila është një pasqyrë e denjë e gazetës “Korriere Della Sera”. Këtu në Montegrottoterme dhe në qytetin e Abano Termes që janë dy qytete komshi egziston në shoqatë kulturore e shqiptarëve emigranta, e cila s’ka asnjë veprimtari, megjithëse Komuna e Qytetit u ka krijuar edhe mundësi të një qendre të tillë, ku të mblidhen për t’u takuar e pse jo edhe për të organizuar vaprimtari kulturore. Nga sa kam kontaktuar me personalitetet e këtyre qyteteve ata janë të gatshëm të sponsorizojnë çeljen e kurseve të gjuhës shqipe pr fëmijët e emigrantëve, me mjedise të kompletuara si dhe bazën didaktike – mësimore përkatëse për të gjithë këta nxënës që s’janë pak këtu. Më vjen shumë keq që kjo shoqatë nuk bëhet aspak e gjallë për të tilla oferta, sa që të gjithë këto personalitete italiane çuditen për indiferentizmin në këtë drejtim të drejtuesve të shoqatës. Emigrantët shqiptarë familjarë, të gjithë punojnë dhe kanë të ardhura të mjaftueshme për të përballuar ndofta një shpenzim fare të vogël me aq sa ofrojnë bujarisht vendasit, që i strehuan, punësuan dhe po u arsimojnë fëmijët e tyre.

Na takon neve të zgjohemi nga letargjia që kemi rënë dhe t’i çojmë gjërat në vend shumë shpejt, sepse më vonë do të pendohemi dhe s’do të bëjmë asgjë. Të gjithë fëmijët tanë do ta harrojnë gjuhën e bukur shqipe, kur dijmë nga historia që Italia ka qenë kurdoherë distributori më i dobishëm i përgatitjes së specialistëve më të kualifikuar i të gjitha fushave të jetës e, sidomos të kulturës e arsimit, dy elemente pa të cilat s’mund të ecet para. Gjithë këta njerëz të kulturuar kishin patur të gjitha mundësitë e të gjitha favoret për të qëndruar në Itali, por jo, më shumë pasion e durim ata u kthyen në Shqipëri dhe çuan në këmbë shumë shpejt një gjeneratë të tanë për të avancuar më tej transformimin social – kulturor – politik të shqiptarëve duke sakrifikuar deri në persekutimin total për 50 vjet nga diktatura e kuqe labokomuniste. At’herë pse ne sot po bëjmë të kundërtën?… pse bëjmë një mëkat kaq të madh ndaj tyre që sot nuk dijnë se ç’po bëjnë prindërit në kurriz të tyre? Pse nuk marrim shembullin e vëllezërve tanë kosovarë nëpër Europë, ose të shqiptarëve të Malit të Zi, të Maqedonisë, deri të Arvanitasve të Greqisë, që për arsimimin e fëmijëve të tyre në gjuhën amtare të “nxjerrin sytë”?… Ata ankohen deri tek personalitetet më të larta të çdo shteti në Europë dhe pa e nxjerrë lejen nga ata nuk rrijnë të qetë. Në Itali na lusin të arsimohemi në gjuhën tonë, kurse ne i sjellim shpinën e për ma tepër s’u kthejmë dot përgjigje atyre për këto të mira që na ofrojnë. Vallë kujt i intereson ky indiferentizëm?!…

Nga: Xhemal Su. Uruçi

Itali

Liria në mëshirën e vdekjes

Në Shqipëri nuk mjafton ta duash Atdheun, nuk mjafton të sakrifikosh për liri dhe të drejta njerëzore. Kështu çuditërisht po ngjet rëndom me demokratët. Fjala vjen Menduh Smajl Rama, i datëlindjes 13. 12. 1960, banor i qytetit bastion të antikomunizmit shqiptar Shkodrës, është bërë viktimë e dhunës komuniste, për të vetmen arsye se është demokrat dhe ka aspiruar për një Shqipëri të lirë, pa dhunë, pa padrejtësi, pa korrupsion. Menduh Rama përballoi tortura shumë herë nga njerëz të maskuar. Dhe ai, si tërë demokratët e ndershëm shqiptarë e humbi qetësinë, e humbi jetën e lirë, pasi si anëtar i shoqatës politike antikomuniste “13 Dhjetori 1990”, si pjesmarrës aktiv në demonstratat për rrëzimin e komunizmit me 14 janar 1990, me 16 qershor 1990, me 13 dhjetor 1990 dhe me 2 prill 1991. Me 13 dhjetor 1990 dhe me 2 prill 1991 ka provuar dhunë shtazarake. Madje me 13 dhjetor 1990 është burgosur politikisht dy ditë. Gjatë tërë këtyre viteve që janë padyshim të mbarsura me dhunë e raprezalje kundër kundërshtarëve politikë të partisë shtet, e veçmas në trazirat e pranverës së përgjakur të vitit 1997 ku komunistët uzurpuan pushtetin, ky demokrat bëri përpjekje për të ruajtur institucionet shtetërore. Me 14 shtator 1998, ditën e varrimit të liderit demokrat, studentit të dhjetorit 1990, Azem Hajdari, mes shumë protestave paqësore ishte edhe Menduh Rama i cili u arrestua dhe u torturua për tre ditë, duke edhe u paralajmëruar se nëse nuk heq dorë nga bindja e tij do përdoret dhunë edhe ndaj familjes së tij. Por, është fakt i gjallë që Menduh Rama ka qenë gjithherë në shënjestër të diktaturës komuniste. Për shembull, dajua i tij Pjetër Sata për arsye të bindjeve politike ka qenë i internuar në vitin 1967 në Mirditë. Tërë kohën, si kundërshtar të regjimit të Enver Hoxhës u privuan nga të drejtat edhe më elementare. Pra, me pak fjalë, demokrati Menduh Rama, si pinjoll i antikomunistëve u bë objekt edhe i kërcënimeve me telefona e letra anonime, deri sa komunistët arritën ta izolonin. Ai, sot jeton në ilegalitet, metodë kjo tashmë e lexueshme e diktatorëve të kuq komunistë. Por populli shqiptar nuk mund të izolohet, shpirti i lirisë nuk mund të prangohet edhe në u vrafshin apo në u detyroshin të braktisin Shqipërinë disa. Këtë duhet ta dinë mirë komunistët.

Xhemal Berisha