Gjithçka nga udhëtimi nëpër Shqipëri i motrave të mbretit Zogu i Parë më 1937

Nga: Besnik Anxhaku

Vizita e parë, Shkodër 18 shkurt 1937

Për popullin e Shkodrës do të konsiderohej si një ngjarje e pazakontë vizita e princeshave mbretërore në qytet. Kështu, hoteli ku u vendosën princeshat për pak kohë u rrethua nga turma të mëdha njerëzish me pankarta ndër duar, ku ndër to mund të lexohej: “Gëzohu o Shkodër përpara fisnikëve të Kombit. Të nderojmë princeshat, udhëheqëset e përparimit!”, “Princesha! Ne ju përshëndesim shpëtimtarin e Atdheut!”, “Të punojmë krahas shembullit të princeshave për atdhe dhe mbret!”.

Pritjen e parë princeshat ia rezervuan vizitës së një grupi zonjash të parisë së vendit dhe zonjave të zyrtarëve të lartë. Më pas ato pritën kryetarë të klerit katolik, muhamedanë e ortodoksë. Mbas drekës së shtruar për ardhjen e tyre, lartësia e tyre, princeshat morën pjesë në një shfaqje teatrore në ambjentet e murgeshave stigmatine. Kjo shfaqje u përgatiti posaçërisht nga poeti, At Gjergj Fishta. Shfaqja pati sukses dhe princeshat do të mbeteshin të kënaqura.

Shkodër 19 shkurt 1937

Të nesërmen, lartësia e tyre, princeshat vizituan prefekturën, bashkinë, komandën e qytetit, spitalin civil dhe ushtarak. Ato vizituan jetimoren dhe gjithë shkollat e mesme të qytetit. Mbërritja e princeshave në shkollën stigmatine do të shkaktonte brohoritje entuziaste të profesorëve dhe nxënësve që i shprehnin mirënjohje sovranit August.

Poeti, At Gjergj Fishta do të theksonte në fjalën e tij, veprën e lartë të Mbretit Zog dhe do t’ju kujtonte nxënësve detyrat që kishin për mbret dhe Atdhe. Princeshat të shoqëruara nga Ministri i Punëve, Musa Juka, komandanti i Mbrojtjes Kombëtare, adjutant Allaman Cupi dhe prefekti Javer Hurshi vizituan në këtë ditë disa qendra kryesore të Malësisë së Madhe.

Vizita në Malësinë e Madhe

Më tej princeshat vizituan Koplikun, Komunën e Bajzës, Hanit të Hotit, Shkrelit dhe Postribës. Në këto komuna princeshat pritën delegacione grash dhe folën me to për nevojat e zonave, jetën familjare etj. Pas kthimit në Shkodër, princeshat vizituan qendrën e Shoqërisë Vllazëria, ku merrnin pjesë edhe delegacione të shoqërive “Rozafat” dhe “Bogdani”. Kryetarëve të tre shoqërive në fjalë princeshat iu bënë nga një dhuratë dhe ju kujtuan kujdesin e Sovranit për përparimin. Në mbrëmje, në shtëpinë e oficerave princeshat organizuan një darkë ku morën pjesë prefekti, kryetari i Bashkisë dhe oficerët, të shoqëruar prej zonjave të tyre. Të nesërmen rreth orës 12 princeshat vizituan Lezhën. Ato qëndruan në Lezhë për një kohë të shkurtër dhe pastaj u drejtuan për në Tiranë. Udhëtimi i princeshave do të riniste vetëm pas 7 muajsh.

Pogradec 21/09/1937

Lartësia e tyre, princeshat Myzejen, Ruhije dhe Nexhide kaluan Qafën e Thanës për të zbritur në gjirin e Pogradecit. Ky qytet do të ishte qyteti i parë jugor që vizitonin princeshat. Porsa automobilët e princeshave arritën në bulevardin Zog u rrethuan nga dy vargje të dendur të popullsisë. Toga e përzgjedhur e xhandarmërisë u paraqit para princeshave “Me armë nder!”. Ato u drejtuan për nga hoteli, i quajtur mbretëror. Princeshave do t’iu duhej të shfaqeshin shpeshherë në ballkon për t’iu përgjigjur mikpritjes së përzemërt. Këtu princesha Myzejen mbajti një fjalim.

Pogradec 22/09/1937

Të nesërmen, në orën dhjetë të mëngjesit, naltmadhëria e tyre mbretërore priti vizitat e autoriteteve civile dhe ushtarake të qytetit. Rreth orës 10. 30 ato vizituan shkollat femërore dhe shkollat mashkullore të qytetit, ku u pritën edhe nga delegacioni, “Gruaja Shqiptare”. Kudo që shkuan princeshat shpërndanë shuma të konsiderueshme të hollash për nxënësit e vobektë. Në orën 11. 30, lartësia e tyre, së bashku me suitën shoqëruese morën pjesë në një shëtitje me barkë të organizuar nga bashkia. Mbas drekës së shtruar për nder të tyre ku mori pjesë prefekti, kryetari i bashkisë dhe autoritetet lokale princeshat u drejtuan për në Korçë.

Vizita në Korçë

Pasi pranuan urimet e para të mirëseardhjes për vizitën në Korçë ato u drejtuan për tek “Lëndina e Lotëve”. Për të pritur princeshat, në këtë vend u organizua një tubim ku morën pjesë rreth 20 mijë vetë. Kryetari i Bashkisë së Korçës iu drejtua princeshave auguste me këto fjalë.

“Lartësi! Këto fjalë që unë them nuk do të kenë kurrfarë fuqie që të shprehë ato ndjenja që zemra e qytetarëve ushqen për Ju. Tubimi i popullit të Korçës është një dëshmi e gjallë e dashurisë që ka ai ndadj mbretit Zog të Parë dhe ndaj familjeve mbretërore”.

Pasi falenderuan për mikpritjen princeshat kaluan në këmbë bulevardin e qytetit, i cili ishte stolisur me lule të ndryshme. Princeshat u drejtuan për nga shtëpia e zotit Kristaq Kosturi, e cila ishte bujtëse e lartësisë së tyre. Rreth orës 17. 45 vizituan shtëpinë e patriotit të njohur korçar, Thoma Turtulli, të shoqëruara prej ministrit, Thoma Juka dhe togerit, Ndoc Kurti. Princeshat qëndruan treçerek ore në këtë shtëpi për të mësuar gjendjen shëndetësore të zotit Turtulli, i cili ishte i sëmurë. Për nder të princeshave, në sallonet luksoze të bashkisë u dha një darkë ku ishte ftuar elita e qytetit. Dhe rreth orës 23. 00 princeshat lënë sallën e bashkisë, të duartrokitura përzemërsisht nga të ftuarit. Të nesërmen, rreth orës 9. 00 të mëngjesit, princeshat vizituan prefekturën e qytetit. Rreth orës 9. 45 ato bënë një vizitë në komandën e granizonit të qytetit. Më pas ato u drejtuan për në bibliotekën “Thoma Turtulli”, që gjendej në kopshtin e dëshmorit Themistokli Gërmenji.

Në vizitën që i bënë princeshat bibliotekës shpjegimet mbi ndërtesën dhe librat iu dhanë nga drejtori i bibliotekës, Anastas Mio. Më pas princeshat qëndruan në një minutë heshtje para monumentit të dëshmorit Themistokli Gërmenji. Gjatë vizitës në Korçë ato vizituan edhe fshatra të tillë si: Vithkuq, Dardhë… Drekën princeshat e kaluan në banketin e shtruar për nder të tyre prej drejtuesve të fabrikës, Birra Korça. Pas drekës princeshat u nisën për rrugë.

Vizita në Këlcyrë

Vizita e Princeshave në Këlcyrë ishte një ngjarje e bukur. Mirëseardhjen lartësisë së tyre ua paraqiti kryetari i komunës. Princeshat u drejtuan drejt bashkisë ku pritën delegacione të ndryshme duke filluar nga ato të klerit, parisë së vendit e deri tek përfaqësueset e “Gruas shqiptare”. Në Këlcyrë princeshat takuan edhe Baba Kamberin, komandantin e Urdhërit të Skënderbeut.

Një fjalim për princeshat mbajti edhe Islam Këlcyra. Më pas princeshat u nisën për disa vizita të shkurtra, me destinacion kryesor Vlorën.

Vizita në Vlorë

Mirëseardhjen në qytetin e Vlorës princeshave ua uroi kryetari i bashkisë zoti Ali Asllani. Në orën 10. 30 princeshat vizituan institucionet ushtarake dhe më pas shkollën tregtare. Në orën 11. 00 në Sheshin e Lirisë, princeshave iu bë një pritje shumë e ngrohtë. Një mallëngjim i thellë i pushtoi zemrat e njerëzve kur një vajzë e vogël recitoi vjershën e kryetarit të bashkisë Ali Asllani, vargjet kryesore të së cilës ishin:

Nuk fle lumi, nuk fle deti

      Po ashtu nuk fle edhe Mbreti

      Për të mirë të Shqipërisë

      Si një nënë që të jep sisë…

      Si valë deti plot me shkumë

      Kalon netë të pagjumë…

Për të kujtuar këtë ditë të paharruar, rruga më e gjatë e qytetit, tre kilometra e asfaltuar mori emrin “Tri princeshat”. Mbrëmja do të kalonte me një darkë, për nder të princeshave mbretërore. Udhëtimi i princeshave do të vazhdonte më tej edhe në Berat dhe Durrës me sloganin e tyre të deklaruar: Për të përhapur kudo Verbin Mbretëror”.

Kryetari i Partisë Republikane të SHBA – së, Luan Isufi: “Ramiz Alia na ka ndaluar aktivitetin kombëtar me tre dekrete, Sali Berisha me dy dekrete”

Luan Isufi, mërgimtar i vjetër në shtetin e Nju Xhersit, është kryetar Partisë Republikane shqiptare në SHBA dhe veprimtar i palodhshëm i çështjes shqiptare në Amerikë. Ai nuk pushon që vepruari, duke manifestuar tërë energjitë e tij, në propagandimin e çështjes shqiptare përmes formave tëndryshme të veprimit paqësor, demostrimit, dërgimit të letrave personaliteteve më të njohura të jetës politike dhe kulturore amerikane, pjesëmarrjes së tij aktive në simpoziumet e ndryshme të organizuara në diasporë, si dhe forma të tjera. Si i tillë, i rritur dhe edukuar në Shkodrën e tij të dashur dhe antikomuniste, ai është i njohur në komunitet dhe si antiortodoks në përgjithësi, duke fajsuar atë sipërçues më të madh të ideve sllavo – komuniste në Shqipëri.

Pyetje: Z. Luan, a mund të flisni shkurtimisht për programin e partisë suaj e veçanërisht si është shtruar dhe trajtuar në këtë program çështja e Kosovës dhe ajo kombëtare në përgjithësi?

Luan Isufi: Programi i Partisë Republikane Shqiptare është të kontribuojë politikisht hyrjes në një demokraci të vërtetë antikomuniste, të bazuar në frymën e kristianizmit demokrat perëndimor për të mirën e racës shqiptare.

Fatkeqësisht, në Shqipëri na është ndaluar me tre dekrete nga Ramiz Alia dhe me dy dekrete nga Sali Berisha zhvillimi i aktivitetit tonë partiak për të mirën e popullit shqiptar e jo për interesa komunisto – bollshevike me në krye Rusinë.

Programi i partisë sonë është ndër programet më të plota dhe më përparimtare për shpëtimin e Shqipërisë nga rreziku komunist dhe ai ortodoks, i cili është i njëjtë me të parin.

Që nga fillimi i themelimit të partisë sonë, në korrik të vitit 1990, aktiviteti i ynë ka qenë i përqendruar për çlirimin e Shqipërisë nga veprimtaria komunisto – staliniste e Ramiz Alisë, për bashkimin e tokave shqiptare dhe aplikimin e një demokracie të tipit perëndimor në trojet etnike shqiptare.

Kapitull të veçatë të aktivitetit tonë partiak zënë puna e jonë në zgjidhjen e çështjes së Kosovës, duke shkruar memorandume dhe korrespondenca me personalitetet më të njohura botërore si fjala vjen, Toni Blerit, Klintonit, ish presidentit të Kroacisë, Tuçmanit, të Izraelit, Peres dhe Barak, Selisë së Shenjtë, Kishës Angleze të Kanterberit, Selisë së Kishës protestane në Angli, etj.

Veprimtaria jonë është e përqendruar edhe në zbulimin e fytyrës së vërtetë të komunistëve ortodoks në Shqipëri. Dhe, sot bota perëndimore e ka kuptuar fort mirë se Shqipëria është sunduar dhe njëkohësisht edhe sot udhëhiqet nga ata që nuk janë të racës shqiptare.

Pyetje: Z: Luan, në aktivitetin tuaj politiko – shoqëror e theksoni në mënyrë të veçantë rolin negativ të elementit ortodoks në përgjithësi dhe kryesisht në Shqipëri. Ju lutemi, mund të na flisni konkretisht lidhur me këtë problem?

Luan Isufi: Kemi bërë mirë dhe është në nderin e partisë sonë, që e kemi shtruar para botës shqiptare dhe asaj perëndimore, numrin e atyre ortodoksëve që kanë ardhur gati si argat në mënyrë ilegale në Shqipëri. Dhe, komunizmi u soll në Shqipëri me anë të ortodoksizmit, përkatësisht me revolucionin bollshevik me në krye Theofan Stilian Nolin.

Revolucioni bollshevik i qeverisë së vitit 1924, u financua prej Rusisë bollshevike ortodokse, e cila shpenzoi miliona rubla ari që Shqipëria të bëhet vendi i parë komunist në Gadishullin e Ballkanit. Dhe, ata që ogranizuan dhe drejtuan komplotin e Qershorit të vitit 1924 ishin të gjithë të palës ortodokse (vllehë dhe grakë), të cilët me tërë qenien ishin në shërbim të Moskës bollshevike.

Ishte po ajo qeveri që mori fuqi me anë të komplotit me në krye Fan Nolin, i cili e njohu i pari qeverinë bollshevike të Leninit dhe që në Tiranë u hap ambasada e parë sovjetike. Pra, kjo njohje u bë kur krejt bota perëndimore e luftonte bollshevizmin ortodoks rus të Leninit. Dhe, kjo u bë shkas që Shqipëria të ndahej më dysh në mes të Greqisë dhe Serbisë.

Po këta komunistë që morën fuqinë në vitin 1924 ishin ata që në nëntor të vitit 1941 fromuan në Tiranë Partinë Komuniste të Shqipërisë. Komunizmi u formua në Shqipëri nga ortodoksët serbosllav, Dushan Mugosha, Milladin Popoviç dhe Svetozar Vukmanoviç – Tempo.

Krijimi i Partisë Komuniste ortodokse sllave, ardhja e ortodoksëve në pushtet në Shqipëri kishte si qëllim që Shqipëria në atë mënyrë të mos i marrë tokat e veta, Kosovën, Çamërinë, në Maqednoi dh enë Mal të Zi. Kjo pra, është arsyeja që komunizmi nuk është asgjë tjetër përpos fe ortodokse. Pra, ortodoksizmi që jeton sot në Shqipëri pak a shumë luftoi dhe po lufton që Shqipëria të mos bëhet e lirë dhe e bashkuar por një ditë të copëtohet në mes shteteve të Ballkanit.

      Kështu, këtë politikë po e vazhdon edhe sot qeveria greko – komuniste në Shqipëri, me në krye Fatos Nanon dhe Rexhep Meidanin.

Historia dhjetëvjeçare ka treguar dhe po tregon se shqiptarët kudo që janë në botën e lirë po nuk u bashkuan për të shpëtuar atdheun e tyre, që sot është në rrezik shumë të madh që të copëtohet prej boshtit ortodoks greko – serb, për të cilët të parët tanë luftuan dhe derdhën shumë gjak, nuk ka për të ekzistuar po qe se nuk bashkohemi për të shpëtuar si shtet.

Pyetje: Sipas mendimit tuaj si mund të shpëtohet Shqipëria nga ky ortodoksizëm greko – serb dhe sa ndikon këtu faktori ndërkombëtar?

Luan Isufi: Shqipëria shpëtohet vetëm nga shqiptarët. Dhe, mos të presim shqiptarët që i huaji të shpëtojë vendin e tyre. Lidhur me këtë një fjalë e urtë popullore thotë: “Gomarin nga balta e nxjerr vetëm i zoti”.

Kështuqë, kërkojmë ndihmën e çdo shqiptari që Partia jonë Republikane brënda e jashtë atdheut të përkrahet dhe të bashkrendojmë punën tënë në luftë për shpëtimin e atdheut dhe për bashkimin kombëtar.

Pyetje: Z. Luan, më në fund, çka mund të na thoni për rolin e faktorit shqipta në SHBA?

Luan Isufi: Shqiptarët në Amerikë, tani janë të fuqishëm më shumë se asnjëherë tjetër. Zëri i tyre dëgjohet kudo në jetën kulturore dhe politike. Dhe, ma merr mendja, po të jemi pak a shumë më të bashkuar mëshpejt do t’i ndryshonim disa procese politike në Shqipëri, Kosovë dhe trojet shqiptare në përgjithësi.

E theksoj edhe një herë, po të bashkohemi në një front, çdo fitore do të jetë në anën tonë, të shqiptarëve.

Intervistoi T. Tona

Filmi kosovar jashtë nënqiellit shqiptar

Njëra nga komponentet më të rëndësishme të artit të filmit, padyshim është skenografia, përkatësisht aspekti vizual, pa të cilin nuk mund të mendohet ky art.

Siç dihet filmi është art audiovizual. Kështu mund të cilsohet që nga viti 1927, kur në ekranin e madh u shfaq filmi tonik me Al Xhonsonin, në rolin kryesor. Ishte hera e parë që filmofilët patën rastin të shihnin dhe të dëgjonin në të njëjtën kohë këngëtarin e bardhë me imazh zezaku duke kënduar këngë xhazi. Sinkronizimi i tonit me ngjarjen atëbotë u cilësua si zbulim epokal i kinematografisë. Së këndejmi edhe para këtij filmi muzikor, tonik e sigurisht edhe antologjik, ekziston kinematografia, madje me nmjë produksion të lamueshëm. Kjo kohë njihet si kohë e filmit të shurdhër, si periudhë e filmit të cilit i mungonte elementi auditiv. Mu për këtë arsye, vëmendja e kineastëve përqendrohej më tepër në aspektin vizual të filmit, në komponenten simbolike të tij. P.sh. filmi paradigmatik i Sergej Ezeinshtainit “Kryqëzorja Potemkin” u bë vepër e njohur kinematografike, madje edhe model për krijime skenike, në sajë të imazheve vizuale simbolike, nëpërmjet të cilave autori konkretizoi konceptin regjisorial, konkretizoi botën e tij estetike.

Sapo u paraqit filmi i zëshëm, pra me shfaqjen e tonit në shiritin e celuloidit, u mendua se do të zbehej komponentja vizuale, mirëpo shumë shpejt u pa se sa është e domosdoshme kjo komponente, sidomos për filmat historikë, uestern dhe për mjuzikolat e tipit të filmit “Vallja nën ujë”me bukuroshen Ester Uilliams në rolin kryesor. Filmat e tillë por edhe ata revialo – muzikor ku në mënyrë obligative paraqiteshin xhaz – orkestrat e udhëhequra nga muzikantët dhe dirigjentët e mëdhenj si: Hari Xhejms, Havier Kugat, Kol Porter, Beni Gudman etj. I kushtojnë rëndësi, madje të madhe efekteve vizuale,pra skenografisë. Sakaq,  me paraqitjen e kolorit dhe të teknikës “sinamscope” e të ngjashme me të, rëndësia e skenografisë dhe imazheve pikturale sa vjen e shtohet.

Sigurisht na kujtohet vepra impozante filmike “Iku Bashkë Me Erën” dhe aktrimi brilant i çiftit Klark Gejbëll dhe Vivien Li. Ky film mbahet mend edhe për skenat mahnitëse të përflakëta nëpër të cilat frekuentojnë kryepersonazhet, por edhe për peisazhet e bukura, për muzgjet plot kolorit e transparencë, thuajse i ka krijuar dora e piktorit. Duhet të ketë pasur sens të shquar estetik, ndjenjë për të bukurën, ai që zgjodhi imazhet piktoreske për këtë film, i cili midis të tjerash edhe në sajë të imazheve tëtilla, theu të gjitha rekordet e deriatëhershme të shikueshmërisë dhe ato komerciale. Dhe qoftë për nga produksioni apo edhe për nga komercializmi, prijnë filmat amerikanë që e vërshuan botën.

Së këndejmi, disi papritmas, midis viteve të gjashtëdhjeta dhe të shtatëdhjeta të shekullit tashmë të kaluar, del në sipërfaqe filmi evropian, që në artin e shtatë do të sjellë risi të papara deri më atëherë. Dhe do të bëjë kthesë rrënjësore së pari në rrafshin kreativ – estetik e pastaj edhe në atë tematik. Neorealizmi italian me De Sikën dhe rrymimet tjera të përfaqësuara nga Felini, Roselini, pastaj surrealizmi spanjoll me Bunjuelin, liberalizmi francez me Vadimin, Trifonë, Shabrolin etj, si dhe poetika metafizike suedeze me Bergmanin, jo vetëm që do t’i mënjanojnë, por do t’i thyejnë klishetë e standardizuara estetike të filmit tradicional me qasje, këndvështrime dhe vizione të reja shprehëse dhe regjisoriale. Kësisoj, koncepteve të reja do t’i nënshtrohet çdo segment i filmit pra edhe skenografia, përkatësisht vizualiteti piktural. Në këtë mënyrë regjisori italian Frederiko Felini nëpërmjet filmit të tij “Amakord” do të befasojë botën me imazhe fantastike, joreale. Në anën tjetër, Luis Bunjueli krijon skena surreale e somnambule, kurse filmi francez shquhet me sensacione erotike, me të cilat Brizhit Bardo u bë e njohur jo vetëm në Francë dhe Evropë por edhe në mbarë botën. Afirmim botëror do të pësojë edhe filmi suedez. Pra, gati në çdo vokacion filmik, gati në çdo segment skenografik do të paraqitet vokacioni përkatës piktural, që në mënyrë plastike provon lidhjen organike midis artit të filmit dhe artit figurativ.

Është i madh për filmin, për artin e shtatë, shekulli i XX, brenda të cilit u krijuan vlera antologjike dhe u realizuan skenografi të shkëlqyera. Dhe në kuadrin e arritjeve të mëdha filmike të këtij shekulli, duhet vështruar edhe kinematografinë kosovare, me të gjitha specifikat e saj, pra edhe me skenografinë. Me keqardhje duhet të konstatohet se  sa i përket skenografisë, filmi kosovar mund të konsiderohet me ndonjë realizim të mirëfilltë dhe të suksesshëm, ngase në të shumtën e rasteve me skenografinë filmike u morën profilet joprofesioniste. Pastaj për këtë element të rëndësishëm të filmit mungoi edhe interesimi i veët regjisorëve të cilët skenografinë ua besonin piktorëve, skulptorëve apo dizajnerëve, e jo skenografëve profesionistë, të specializuar për këtë art.

Ne në Kosovë kemi imazhe dhe peisazhe, kemi kënde e vande të bukura, të përshtatëshme për çdo zhanër e përmbajtje filmike. Por ç’e do, kur në vend që t’i shfrytëzonim ne, i keqpërdornin kineastët e huaj e konkretisht ata serbë, për të realizuar filma propagandistikë, kryekreje antishqiptar, të llojit “Eshalloni i Dr. M”, “Kapetan Lleshi” etj. Mirëpo, nëse megjithëatë duhet veçuar ndonjë realizim filmik kosovar, atëherë është filmi “Proka”, jo për skenografi, por për fotografi, në sajë të së cilës filmi fitoi një poetikë të veçantë, një atmosferë rembrantiane. Përndryshe skenografia e “Prokës” më tepër i ngjante ambientit meksikan sesa nënqiellit shqiptar.

Në sajë të krejt kësaj mund të themi në fund se aspekti vizual, përkatësisht skenografia dhe imazhi piktural njëmend janë më se të domosdoshme për filmin dhe si të tilla duhet të gjejnë trajtim adekuat e të merituar edhe në praktikën tonë filmike.

Nga: Mustafa Ferizi

Në stacionin kozmik “Mir” do të xhirohen filma

Stacioni i braktisur kozmik rus “Mir” do të bëhet lokacioni ku do të bëhet xhirimi i filmit të cilin në ekran do ta sjellë producenti Britanik John Daly i famshëm me filmat The Terminator dhe Platoon. Filmi, i titulluar The Last Journey do të xhirohet nga regjisori rus Yuri Kara dhe do të përfshijë kozmonautin aktual rus, Vladimir Stelkov, në rolin kryesor.

Daly gjithashtu shpreson të angazhojë aktorët Gary Oldman, Robert De Niro dhe Catherine Zeta Jones në filmin i cili sipas disa indikacioneve do të kushtojë $206 milion ku stacioni “Mir” do të përdoret eventualisht si “destinim për miliona turistë”. Eh, ne po kërkojmë ujë, drita, bukë. Sa bukur kemi hyrë në Evropë.

Me talentet shqiptare nëpër botë

Djaloshi nga Klina, i quajtur Avni Idriz (14. 07. 1981), është njëri nga shumë të rinjtë tanë të cilët për shkak të rrethanave të rënda të luftës në Kosovë u detyrua të largohet nga vendlindja duke u strehuar përkohësisht në Zvicër, në kantonin e Vaudit e pikërisht në qytetin e Lozanës. Në Klinë ai kreu shkollën fillore dhe më pas kreu dy vite në shkollën e mesme të artit figurativ “Odhise Paskali” në Pejë, në degën e  dizajnit të veshjeve me sukses të shkëlqyeshëm.

Si një i ri entuziast shijoi frytet e perëndimit të egër duke u përpjekur që edhe atje të mund të vazhdonte profesionin e tij të preferuar por organet zvicerane nuk ia mundësonin një gjë të tillë për shkak të statusit. Kështu ai u inkuadrua në shkollën e përgjithshme ku shumëshpejt përvetësoi gjuhën frënge.

Talenti i tij në pikturë dhe aktrim ra në sy shumë shpejt dhe u ftua të marrë pjesë në spektakle të ndryshme rinore që organizonin të rinjtë lozanas duke interpretuar role të ndryshme (“Zorro, “E.T” etj).

Për “komedinë muzikore” të quajtur “From Africa to Hip – Hop” ai përgatiti pllakatin, aktroi, vallëzoi në stilin “capoeira”, madje i flet edhe disa fjalë shqip sipas porosisë së regjisorit të shfaqjes.

Në këtë shfaqje të luajtur nga 17 adoleshentë nga Lozana e që bën fjalë për origjinën e lëvizjes Hip – hop, përfshihet loja skenike, këndimi, vallëzimi “Break – dance”, capoeira, vallëzime të reperëve dhe paraqitje të grafiqeve të ndryshme dhe poenta është që të tregohet lindja e lëvizjes muzikore Hip – Hop, si lirimi i energjive negative (dhunës, agresivitetit) në një energji pozitive, si bazë e muzikës, vallëzimit dhe pikturës. Kjo “dramë muzikore” u shfaq disa herë dhe në qytete të ndryshme të Zvicrës dhe u prit mirë sidomos nga të rinjtë.

Në realizimin skenik të dramës së shkrimtarit anglez Nigel Williams, të quajtur “Class Enemy”, të interpretuar nga trupa profesioniste e teatrit të Lozanës, Avniu interpretoi relin e E.T (I huaji) duke lënë përshtypje impresionuese si te kritika e teatrit ashtu edhe tek pulbiku i gjerë. Drama bën fjalë për gjashtë nxënës të një klase… Kishte qenë mirë që këtë dramë ta shfaqnim edhe ne në Kosovë…

Ky djalosh 21 – vjeçar është një talent që nuk duhet të kalojë në mënyrë të heshtur edhe nga opinioni ynë. Talentë të tillë kemi, por u takon mediave që t’i bëjnë të dukshëm për dashamirët e artit dhe autoritetin shqitpar në Botë.

Fadil Destani

Oscar dhe Filmi

Vetëm tre filma kanë shkelur në skenën e Çmimeve Oscar duke fituar njëherësh Best Picture, Best Actor, Best Actress, Best Director and Best Screenplay: nderi u takoi filmave: “It happened One Night”, “One Flew Over The cuckoo’s Nest”, dhe “The Silence Of The Lamps”.

Filmat e Walt Disney – t kanë marrë në total 32 çmime të Akademisë, duke përfshirë një Oscar shumë special për “Snow White” me 1938, i cili kishte shtatë versionet në miniaturë të vendosura përreth bazës së tij.

Steven Speilberg një herë pagoi $ 550 000 në një audicion për Oscar – in e Clark Gable nga filmi “It Happened One Night”.

“The Colour Purple” dhe “The Turning Point” mbajnë rekordin epërbashkët për numrin e nominimeve, nga 11 (njëmbëdhjetë) secili por asnjë fitore! Hilary Swank për rolin e seksit të kundërt në filmin “Boy’s Don’t Cry” është aktorja e dytë që fiton Oscar. Aktorja e mëparshme që fitoi ishte Linda Hunt pr filmin e vitit 1983 “The Years Of Living Dangerously”.

E vetmja pjesë e vazhduese e një filmi shumë pjesë që fitoi Best Picture është “The Godfather Part II”.

Alfred Hitchcock ishte nominuar për Best Director jo më pak se pesë herë por asnjë herë nuk fitoi.

Në përkrahje të përpjekjeve që bëheshin për ndalimin e luftës, Akademia punoi statueta të veçanta gjatë luftës së dytë botërore në mënyrë që fituesit të kenë mundësinë që ato t’i shesin kur armiqësitë të pushonin.

I vetmi aktor që fitoi Oscar pas vdekjes është Peter Finch i cili ishte votuar si Best Actor për filmin e vitit 1976 “Network”.

Shirly Temple ishte aktorja më e re fituese e Oscar – it kur ajo mori një çmim special për të ri në moshën 6 – vjeçare. Tatum O’Neal ishte aktorja më e re fituese e “rregullt” e çmimit Oscar duke fituar Best Supporting Actress për filmin “Paper Moon” që në moshën 10 – vjeçare.

George Burns është aktori më i vjetër që fitoi Oscar për kategorinë Best Actor në moshën 80 – vjeçare.

Katherinë Hepburn dhe Meryl Streep mbajnë rekordin e përbashkët për nominime të Oscar – it me nga 12 secila. Jack Nicholson vjen afër me 11 nominime.

Hepburn gjithashtu ka fituar më shumë se çdokush tjetër Çmime të Akademisë për kategorinë Best Actress, duke marrë numrin mahnitës të 4 fitoreve gjatë karierës së saj.

Aktoir i parë zezak që fitoi në kategorinë Best Actor ishte Sidney Poitier për filmin “Lilies Of The Field” të vitit 1963.

Nga: Hajzer Idrizi

Z. Teodor Ippen mik i shquar i Shqipërisë

(Me rastin e 140 vjetorit të lindjes)

Në thellësitë e viteve, Shqipërisë nuk i kanë munguar miq dhe dashamirës të huaj, si politikanë, që kanë dhënë një kontribut të vyer, përkrahje të madhe për çështjen tonë kombëtare, në lëmin e arsimit, për përgatitjen e kuadrove në degë të ndryshme të zhvillimit. Një ndër këto është edhe z. Teodor Ippen, konsulli i përgjithshëm i Austrisë në Shkodër.

Z. Teodor Ippen është lindur më 29 dhjetor 1861. Pasi mbaroi studimet në Akademinë Orientale, filloi nga puna më 1844 së pari në konsullatën austriake në Shkodër, ku ndenji tre vite. Pastaj shërbeu si komisar civil në Plevlje dhe si konsull në Konstandinopojë (Stamboll) dhe në Jeruzalem derisa erdhi përsëri në Shkodër me detyrën si Konsull i përgjithshëm i Austrisë. Këtë detyrë e ushtroi  7 vjet rresht, po me këtë detyrë qe dërguar në Amsterdam (Holandë) vetëm për një vit. Më 1905 u emërua anëtar i komisionit ndërkombëtar të financave në Athinë dhe më 1909 si këshilltar i Ambasadorit austriak në Londër. Më vonë mbajti detyra të ndryshme, si shef seksioni, si i dërguar me misione të ndryshme të veçanta dhe për disa kohë si zëvendës i Ministrit të Punëve të Jashtme.

Kur ishte në Shkodër si konsull i përgjithshëm, tregoi interesim të madh për gjuhën tonë, të cilën e zotëronte shumë mirë dhe bëri vëzhgime të thella në historinë e Shqipërisë, sidomos të mesjetës duke botuar një sërë librash dhe artikujsh mbi këtë temë. Mbi kishat e vjetra dhe rrënojat e kishave shkroi veprën “Alte Kirchen und Kirchenruinen in Albanien” (Mbi kishat dhe rrënojat e kishave në Shqipëri) – Wien 1900 – 1901. Bashkautor i Thalloczy, një tjetër historian gjerman, me veprën “Illyrisch – albanische Forschungen – Munik” 1916, (Gjurmime iliro – shqiptare).

Z. T. Ippen shquhet dhe si arkeolog (Numizmatik). Krahas detyrës së tij si konsull, si anëtar i Shoqërisë Numizmatike të Vjenës merrej me kërkimin dhe studimin e monedhave dhe konkretisht me ato që gjendeshin në rrethin e Shkodrës (Illyricum) siç del nga kumtesa e mbajtur nga Dr. Gius Scholan në mbledhjen e zakonshme të Shoqërisë Numizmatike mbajtur në Vjenë më 19 dhjetor 1900. Konsulli i përgjithshëm i Austrisë në Shkodër, anëtari ynë i nderuar ka sjellë me vehte një sasi monedhash dh eka kërkuar për t’ia paraqitur shoqërisë së nderuar. Ato qenë gjetur në fshatin Rrenc, afër Shkodrës dhe kështjellës “Rozafat”, dhe përcaktimi i tyre jep se i përkasin Shkodrës sepse të gjitha tipet janë të shtypura këtu. Më jepet rasti i dëshiruar për t’ia praqitur për t’i parë asamblesë së nderuar këto monedha mjaft të rralla për të cilat numizmatikët nuk e trajtojnë. Kjo është edhe më e rëndësishmja se ato që jepen ndër libra për shumë monedha, nga u shumë lehtë u japin shkas gabimeve, kurse në këtë rast u shmangen atyre, sepse i sheh vetë. Disa copa janë të një interesi të veçantë, sepse parqesin një emër të ri, një larmi të re, këto i përkasin monedhave ilire në shekujt IV – III p. Kr., banuar nga ilirët. Lajmin e gjetjes së monedhave në Shkodër e gjejnë tek Ekhel Dokt. Nr. V, VII, II, ku paraqitet si dëshmi një monedhë nga Shkodra, në VII, IV, fq. 167, paraqitet një monedhë e Ballaeusit, etj.

Me zell të madh dhe përkushtim ndihmoi për zhvillimin e arsimit dhe të arsimimit në shkolla si dhe të letërsisë dhe të gjuhës amtare, jo vetëm duke botuar shumë libra shkollorë, por duke dërguar në institucione të larta gjermane dhe austriake me bursa të qeverisë austriake. Ndaj tij studentët shqiptarë kanë shprehu mirënjohjen e tyre të thellë.

Kështu i shkruante djalërisë shqiptare, përmes revistës “Djalëria”, organ i shoqërisë së studentëve shqiptarë në Vjenë:

Asht nji nder kujtimet ma të gëzueshme të jetës s’ime, qi kjeshë dishmitar i zgjimit të ndjenjës kombëtare në Shqipni e i punës me gjuhën kombëtare e me literaturën, si edhe qi mujta në vitin 1913 me marrë pjesë në këtë punë, ashtu qi Aeropagu i Europës i dha Shqipnisë së pamvarëshme edhe pse kufij jo të drejtë si i përkitshin asaj, por prapë kufij, mbrenda të cilëvet mujte me jetue. Journalistët e shkrimtarët europjanë bijnë shpesh në gabim të pashijshëm me folë mbi Shqipni në nji mënyrë sikur t’i banojshin ato vende vetum cuba e barij të padijtun! Por kjo asht farë e shtremtë, tue lanë mas syshë klerin katholik e qytetet katholike në veri, kje nji numur shumë i madh shqiptarësh shumë të xanun qi i shërbyene shtetit turk si oficjerë e nënpunës, ashtu kjene edhe në koloninë shqiptare t’Egyptit e Rumenies njerz me dije e mësim të madh.

Si mik i vjetër i Shqipnies qi jam në duel për ma tëmadhen kënaqësi të marr vesht, se në Vjenë e ndër tjera kryeqytete shumë djelmoça shqiptarë, ma e shumta e tyre bursistë të qeveries, janë dhanë mas mësimit të degave të ndryshme të dituniës. Mbrenda ma pak se dhet vjetëvet ka me pasë prandaj Shqipnia në dispozitë të vetën nji numur të madh mjekësh, ingenierësh, kemistësh, specialistësh bujqsijet e pyjesh të kombsies së vet. Dija asht fuqi! Ky bataljon poinierësh të dituniës ka me kenë i zoti me e ngrehë Shqipnin pa pasë nevojë aspak për të hujt, në shkallën e qytetnimit e të kulturës europjane e me i gatue popullit shqiptar nji vend mes popujve më të përparuem. Dija e atdhedashnia kanë me dijtë me i gjetë ata mjete, per me mujtë at pengim ma të madh, si ndalon zhvillimin shqiptar, mungesën e kapitalit.

Th. Ippen

Delegat i jashtëzakonshëm i Austrisë

e ministër fuqiplotë n.P.

Zoti Th. Ippen

Shërbimin më të madh ia ka bërë çështjes sonë kombëtare në Konferencën e Ambasadorëve të Londrës më 1913, ku mori pjesë si këshilltar i ambasadorit austriak. Propozimet e tija të përgatitura në bazë studimesh të thella mbi gjendjen etnike dhe gjuhësore të Ballkanit për të caktuar kufinjtë e shtetit të ri shqiptar. Ata propozime qenë themeli mbi të cilët ato që na deshën të mirën mundën të na shpëtonin të paktën një pjesë të madhe të trashëgimit tokësor të prindërve tanë. Propozimet e z. Ippen edhe pse nuk u pranuan të tërë dhe që ne shqiptarët lipset t’i vjatojmë ato vende dhe qytete me vlerë të kombit tonë. Kjo s’do ndryshojë mirënjohjen tonë të sinqertë ndaj z. Ippen për atë që ka bërë që edhe kufinjtë e sotëm të Shqipërisë, mbështetur mbi propozimet e tija, pushtojnë të paktën thelbin e trashëgimit tonë kombëtar.

Nga: Paulin Kamsi

Forcat e armatosura, pjesë themelore e krizës së madhe

I shqetësuar nga fakti që njëri nga debatet më të mëdha publike në këta 10 vjet, që lidhet mëmirë  me qeverisjen, me ndërtimin e institucioneve realisht të pamvarura si garante e vetme e funksionimit të shtetit demokratik, po lë jashtë trajtimit njërin prej defromimeve më të rënda institucionale, siç janë raportet e politikës me forcat e armatosura (e cekur në shtyp nga z. Skënder Shkupi në artikullin “Nga duhet ta fillojmë”), do përpiqem të parashtroj domosdoshmërinë e trajtimit të këtij problemi nga…

Nisur nga keqinterpretimi i konceptit demokratik të “Kontrollit civil” mbi Frocat e armatosura janë ndërtuar raporte të pa pranueshme mes politikës dhe këtyre forcave. Megjithëse të padukshme në kohë “paqeje” ato kanë konfirmuar krizë në momentet më të vështira që ka kaluar vendi, biles me pasoja të rënda, duke na bindur të gjithëve për manipulimin e thellë politik e profesional të strukturave të armatosura nga njëra anë dhe duke na “çuditur” me këmbënguljen “histeriko – demokratike” për t’i mbajtur nën hyqëm partiak këto forca, nga ana tjetër.

Të përballur në këta 10 vjet me kryqëzata të vazhdueshme pa kritere profesionale, të ndodhura nën një trysni të pa shoqe politike në gjithë Europën, strukturat tona të armatosura pranuan të ri identifikojnë veten e tyre me partinë, duke u shndërruar në objekte mosbesimi në sytë e opinionit publik (veçanërisht policinë dhe SHISH) si struktura institucionale që manipulojnë votën, që jo rrallë bashkëpunojnë me krimin, që shpesh herë janë të gatshme të dhunojnë, sipas situatave të gatshëm të braktisin detyrën, ndonjëherë kur kërkojnë “shefat” të pastrojnë edhe plehrat. Kështu forcat e armatosura bashkëjetojnë me manipulimin politik, inkriminimin dhe shpërfilljen, kryesisht nga mungesa e një pakete ligjore që nuk do të lejonte që “kontrolli civil” të degjeneronte në një dhunim civil, sistematik herë të kuq e herë blu mbi forcat e armatosura. Më konkretisht:

Trajtimi i ushtarakut

Përderisa as hartuesita nuk i referohen më atij dokumenti që quhet “Status” le të shohim përmbledhtas premtimet elektorale në këta 10 vjet.

U premtua se në komandim do të jenë më të aftët dhe më të ndershmit, në shumicën e tyre, ishin dhe janë me “ biografi” të rëndë korruptive e mediokër.

U premtua se për studime jashtë shtetit do të shkonin më të mirët por për këtë përzgjedhjen e bëri ankandi.

U fol për shpërblime por ato jepen vetëm pas vdekjes.

U fol për pagesën e urdhër shërbimeve, ato bëhen në fund të vitit vetëm për miq e shokë.

U fol për pagesën e grave por vetëm po fallsifikove mund të përfitosh.

U premtua shkollim për fëmijët e ushtarakëve por në listat e kryeministrit nuk kish emra as për policë.

U premtua strehim por vetëm disa morën çadra ose barangat e ardhura nga jashtë.

Iu premtua kredi atyre që humbën shtëpitë në firmat piramidale, por pas zgjedhjeve u matën bërrylin.

U premtua trajtim perëndimor por në fakt ky nuk është as lindor.

U tha e ç’nuk u tha, të gjitha mbetën në udhëkryqin e letër – mashtrim – korrupsionit.

Ky është trajtimi që u bëhet forcave të armatosura që përmenden, vlerësohen, shpërblehen vetëm pas zgjedhjeve.

Depolitizimi dhe departizimi

Besoj se të gjithëve na kujtohet festa e policëve më 26 Maj ‘96 në qendrat e qyteteve duke qëlluar dhe me armë për fitoren në zgjedhje!? Apo “reforma” e vitit 1997 e drejtuar nga deputetët socialistë lidhur me emërim – shkarkimet në dikastere, njësi e reparte, në veshjen e policëve, kapterëve, biles edhe të portierëve për dyert e SHISH.

Realisht ka një ligj për “Depolitizimin dhe departizimin e forcave të armatosura” të vitit ‘92. Ky ligj është një përmbledhje normash etiko – shoqërore në kontekstin se çfarë u lejohet apo u ndalohet ushtarakëve aktivë në jetën e tyre të përditshme (tekstualisht siç thuhet në rregulloren e jetës së brendëshme në ushtri??)

Nuk është e domosdoshme të jesh jurist për të kuptuar që efektivisht ky nuk është ligj. Atij i mungojnë mekanizmat institucional që sigurojnë pamvartësinë e mjaftueshme apo mbrojtjen e forcave të armatosura nga ndërhyrjet arbitrare të politikës. Këto mekanizma do të ishin përcaktuese në ndërtimin e marrdhënieve të qëndrueshme dhe ligjore epror – vartës, si elementi më i rëndësishëm mbi të cilin të ngrihet gjithë struktura komanduese.

Natyrisht nuk bëhet fjalë për ndonjë zgjatje apo për diçka që politikanët nuk e dinë.

Çfarë kërkohet? Asgjë më tepër se ç’kanë forcat e armatosura perëndimore, biles edhe lindore, veriore apo jugore.

1. Krijimi i komisionit të karrierës, ku ushtaraku vlerësohet për aftësinë profesionale, inteligjencën ndershmërinë, arritjet, përkushtimin ndaj detyrës dhe cilësitë e tjera që kërkohen për postin që duhet të mbajë.

2. Krijimi i komisionit disiplinor, para të cilit ushtaraku mbrohet me avokat për ndëshkimin disiplinor apo preçedentë penal. Pasi është ky komision përjashtuar flagrancës që duhet të propozojë heqjen e titullit, gradës e pse jo të ofrojë provat (kur i disponon) për ndjekje penale dhe shoqatëzat që aty këtu përpiqen të kapin ndonjë rast për të justifikuar “bukën e gojës”.

3. Abrogimi i ligjit që njeh të drejtën e politikës në emërtimin e drejtorëve të kuadrit respektivisht në ushtri, polici dhe SHISH si elementi më anti – euro – atllantik i këtyre raporteve sado – mazokiste që ekzistojnë sot mes politikës dhe forcave të armatosura.

4. Sanksionimi dhe interpretimi më i plotë ligjor i marrdhënieve institucionale të forcave të armatosura me eprorët politikë (ministër, kryeministër, kom. i përgjithshëm) pasi tashmë është bërë praktikë e “ligjëruar” që “nomenklatura ime” të përkthehet “e drejta ime” ose më keq, të banalizohet “lagjia ime”. Është normale që emërtesa e rangut drejtor të bëhet nga politika (kryeministri) por ama jo duke i thirrur ata nga rruga me të vërshëllyer por duke pranuar “privilegjin” që duhet të njohë ligji për të përzgjedhur mes kandidaturave (3, 4, apo 5) që propozohen nga një komision karriere realisht i pamvarur, i veshur me atribute ligjore. Të paktën kështu ngjet, me sa dimë andej nga Atlantiku.

Ndonjë servil apo “gradist i lekut” (F. Lubonja) mund të thotë se ne i kemi këto institucione. Po, ndonjë mund të jetë në letër, apo ndokush mund të firmosë në emër të tij sipas kërkesave të eprorëve politikë (partiakë) por ama raportet mbeten private, jo ligjore, me sfond të dyshimtë të bashkëpunimit kriminal.

Prandaj, sipas mendimit tim, kërkohet që këta mekanizma të thjeshtë, në dukje të pa rëndësishëm, të ngrihen, organzohen në nivelin e gjykatës së lartë, jo në sensin juridik që lidhet me vendimet por në nivelin e njohjes ligjore, pse jo deri edhe kushtetuese (qoftë edhe me një nen të vetëm), të përzgjedhjes, të numrit të anëtarëve, të moshës, kohës së qëndrimit, mënyrës së zëvendësimit, shkaqeve të largimit, së fundi atributet dhe detyrimet ligjore, (këto kritere mund të formuloheshin nën nivelin e lartpërmendur ligjor).

Për ndryshe forcat e armatosura do të vazhdonin të viheshin në punë, të motivoheshin si në kohën e partisë – shtet, me udhëzime e direktiva apo me porosi nga lart të tipit “kemi udhëzuar”, “kemi dërguar”, “kam shkarkuar”!?

Nga ana tjetër këto forca kurrë nuk do të ishin garant të institucioneve demokratike, përkundrazi ato do të shkërmoçeshin bashkë me to sa herë që politika do t’i provokonte ato seriozisht, gjithashtu nuk duhet të na dalë nga vëmendja, hapësira e krijuar mund të shërbejë që politikanë të pa pëgjegjshëm në situata të caktuara të realizojnë lehtësisht një grusht shteti. “Garda Pretoriane” e krijuar pranë presidencës në vitin ‘97 në këtë këndvështrim nuk duhet injoruar.

Tjetër, duke u nisur nga interesat e aderimit në institucionet analoge eprore Euro – Atlantike tingëllon cinike për ushtarakët tanë dhe mashtruese për partnerët perëndimorë që me deformime të tilla të këmbëngulësh për aderim në këta institucione nisur nga motive demagogjiko – politike apo më keq akoma nga bindja naive se ne e meritojmë atë, vetëm e vetëm se disa prej trupave tona speciale hidhen mirë nga “kulla” dhe ca të tjerë janë bërë mjeshtra në zënien e zogjve me leqe!?

Së fundi nga pozitat e interesit shtetëror apo kombëtar kërkohet që  forcat e armatosura të ruajnë përparësinë e detyrave kushtetuese, ligjore në çdo kohë, dhe jo të injorohen ato në bazë të vullnetit politik.

Tipike në këtë prizëm janë deformimet e punës në SHISH. Në të shumtën e kohës, kryeministrat tanë kanë qenë të përballuar me presionin politik apo publik, lidhur me fenomene të ndryshme antiligjore, korrupsion, kontrabandë etj., nga këto pozita kanë lëshuar urdhëra, udhëzime, biles kanë vënë detyra edhe nga fjalimet?? Menjëherë nga SHISH janë ndryshuar programet, angazhimet, forcate dhe mjetet në këta sektorë. Për pasojë kemi instalimin e shërbimeve të huaja gjerësisht, madje edhe në sektorët prodhues të ekonomisë private, (të paktën deri tani kishim gjithashtu strehimin e elementeve terroristë në vend).

Në këtë këndvështrim, mendoj se “Depolitizimi, Departizimi” dhe tërësia e marrdhënieve të politikës me segmentet ushtarake të shtetit duhen rishikuar seriozisht. Po nga kush presim? Dhe si? Në fakt ky është problemi kryesor i këtij shkrimi.

Referenca e parë

Zgjidhja e problemit i besohet politikës dhe politikanëve, në kuadrin e zgjidhjes së gjithë tematikës problemore që mohohen nga disa politikanë “pseudopiktor” që na shesin kubizëm pa njohur (duke injoruar) rregullat e vizatimit.

Mendimi im është realizimi i një marrveshjeje bashkëqeverisëse për një afat kohor 4 – 6 vjet, për të kaluar 1 – 2 palë zgjedhje bashkërisht në pushtet, kjo do të ishte fillimi i zgjidhjes, duke synuar:

Ndërtimin e institucioneve realisht të pavarura, me individë të aftë të pa komprometuar nga e shkuara apo paraja, zhveshjen e politikës nga inkriminimi, hapjen rrugë përfundimisht zbatimit të ligjit, afrimit të intelektualëve në pushtet, bashkimin e energjive për hartimin e programeve të zhvillimit, politikave të punësimit etj., largimin me këtë rast të politikanëve që s’kanë çfarë t’i japin politikës, me arritjen finale: Krijimin e klimës demokratike në vend, krijimin gjithashtu të një “minitradite” demokratike (për të cilën flasim kaq shpesh) që do të buronin nga angazhimi dhe përgjegjësia e përbashkët për ngritjen e respektimin e institucioneve demokratike.

Nuk pretendoj autorësinë e problemeve që duhen zgjidhur, por mendoj që kjo rrugë do të ishte në të mirë të vendit dhe demokracisë, pasi krizë nuk është vetëm korrupsioni i ministrave por krizë është “ligji” i mosnjohjes së zgjedhjeve që ka si pikënisje komprometimin e ndërtimit “fillestar” të institucioneve ku korrupsioni është vetëm njëra prej pasojave, në krizë nuk janë gjithashtu rrogat e ministrave por varfëria jonë, të cilën vetëm “byroja politike” nuk e sheh?!

A është e mundur kjo marrveshje? Secili mund të gjykojë vetë, por me sa duket Berisha do të jetë në rolin e “play – maker – it” si në zgjedhjen e partnerit (Nano apo Meta) dhe veçanërisht në cilësinë e “kërkesave”, në do të jenë ato esenciale, parimore, apo me synimin e reduktuar për të realizuar një rotacion të thjeshtë pa përmbajtje demokratike.

Në kontekstin e mësipërm do të ishte normale një zgjidhje e problemit që vjen nga linja vertikale. Në pamundësi të saj, mbetet rruga populiste.

Referenca e dytë

Kjo referencë nuk është për ushtarakët e kolltuqeve të dhuruara, por për masën e ushtarakëve që ndjejnë frymën e trysnisë politike, që e pranojnë me keqardhje se pavarësisht nga cilësitë dhe aftësitë, lehtësisht mund të hidhen në rrugë, ata që e shohin që forcat e armatosura janë vënë mbi binarët e privatizimit nga trajtimi i “ligjit” pa ligj, ata që e kuptojnë se duhet të jenë faktor i rëndësishëm për realizimin praktik të lirive dhe të drejtave të individit në një shtet demokratik, ata që tashmë janë të bindur se ligji nuk fillon nga hedhja në letër por nga zbatimi i tij, ata profesionistë që nuk mund të pranojnë që të njëjtët individë që bëjnë deputetin, ministrin, gjykatësin, prokurorin, “komisionin e votimit” të bëjnë edhe detyrën e tyre hetimin, akuzën, biles edhe mbrojtjen e institucioneve, ata që e kuptojnë që sa më shumë të heshtin aq më shumë e zgjasin kalvarin e vuajtjeve tona kolektive. Pra kërkesa është e thjeshtë “E duam ushtrinë, policinë, SHISH, si gjithë Europa”, kërkohet organizim, vendosmëri për parashtrimin publik të kërkesave, për të imponuar me forcë e këmbëngulje ndryshimet ligjore demokratike.

Lulash Pera

Një nga 100 parashutistët që luftuan për çlirimin e Shqipërisë prej komunizmit

Nga: Klajd Kapinova

Epilogu i një tragjedie që për 50 vjet mbeti në harresë

Miku im, ish i burgosuri politik, z. Viktor Luka duke parë koleksionin e pasur të fotografive ( një arkiv për martirët antikomunistë), ndër të tjera nis të flasë edhe për fotot, që ditët e fundit, për herë të parë, i vëllai i tij me banim në shtetin Ohio (Cleveland) të SHBA, ia kishte treguar. Që prej 50 vjetësh ai ruante një foto shumë interesante të afërsisht 100 parashutistëve që erdhën me detyrë për të përmbysur  regjimin e hijenave, për të sjellë lirinë e popullit.

Pasi u largova nga Viktori, mendimet, si në sekuencë filmash amerikanë më silleshin në kujtesë. E kështu në darkë me këto mendime nisi të shfletoj librin – ditar plot kujtime të mbajtura nga Zef Luka, edhe atëherë kur plumbat nga çasti në çast i rrezikonin jetën. Por Zoti e kishte ruajtur këtë martir të gjallë që, së bashku me 100 shqipe të tjerë, herë pas here vinin me misione në Shqipërinë e vuajtur, për të dëshmuar të djeshmen e egër të sistemit komunist.

Por, si për ironi të fatit, para meje qëndronte dhe gazeta sensacionale për komunistët (sot socialiste) “Gazeta Shqiptare”, që, në faqet e para, kishte portretin e zv/diktatorit Mehmet Shehu që për krimet e bëra në Veri të Shqipërisë, së bashku me partizanët e Jugut, kërkonin të thonin mbi tavolinën e kompjuterit tim, se “… ne jemi këtu dhe se bijtë e nipat tanë socialistë do të na përjetojnë përmes gazetave dhe pushtetit që e mbajnë qysh prej vitit të zi 1997…”

Ishte një monolog gazetës me emrin “Gazeta Shqiptare” dhe librit – ditar të Zef Lukës me titullin sinjifikativ: “Njiqind shqipe që erdhën me prue lirinë”. Sa më shumë futesha në labirinthet e librit të shqiptaro – amerikanit nëmërgim Zef Luka, as më shumë bindesha se Zef Luka dhe miqtë e tij martirë që nuk jetojnë më, sikurse edhe edhe martiri Hamit Toshi (Saiti), ishin të mbrujtur me ideale të bukura dhe fisnike për Shqipërinë, duke qenë krenarë për detyrën deri në flijim që kishin marrë përsipër. Ngjarje, njerëz, vende, fjalë, rrethana tragjike prakalojnë në këto fletë në mendjen time që asnjëherë nuk i ka lexuar këto episode që përshkruhen thjeshtë, por që ruajnë në vetvete një epizëm homerik, ashtu sikurse kanë qenë e mbeten të thjeshta të gjitha gjërat sublime.

Familja bujare Toshi (Fusha, pas viteve ‘60) një kalvar në histori

Prindërit e Hamitit, Saiti ishte një baba dheshok për të birin që e donte aq shumë, sikurse nëna që qysh në djep e lëkundi dhe i mëkoi me gjirin e saj dashurinë për tokën ku kishte lindur, miqtë, shokët dhe të afërmit e tjerë.

Ajo shpesh e përkëdhelte edhe kur vogëlushi Hamit, vinte në shtëpi së bashku me shokët e tjerë të fshatit, sepse ishte shumë i dashur me të gjithë. E me këto ndjenja fisnike shqiptare hodhi shtat, duke pasur përherë edhe përkujdesin e tre motrave, që sot  jetojnë: një në Ulqin (Vladimir, në Mal të Zi), një në Trush dhe në në Dajç të qarkut të Shkodrës. Kjo familje me shumë virtyte fisnike të traditës shqiptare ka qenë një derë e madhe. Prindërit e Hamitit kishin 6 fëmijë, 3 djem dhe 3 vajza.

Kështu, sikurse mësojmë edhe nga të afërmit e familjes, Muhameti ka qenë më i madhi, pastaj finte Isufi dhe në fund vëllai i vogël çamarrok, Hamiti, ndërsa motrat e tyre qenë Pashe në Trush, Cace në Ulqin dhe më e vogla Gjylana, në Dajç.

Qysh herët, në fillim të shekullit të 20^të dhe më saktë në vitin 1912 i ati i Hamitit, pra Saiti, ka pasë 3 vëllezër si pjesmarrës në luftën e Taraboshit, në vitin 1912, kundër ushtrisë malazeze, ku edhe plagoset me të shoqen dhe më pas, si pasojë e pezmatimit (infeksionit) të plagës, humb edhe jetën mbas dy vjetësh. Kështu me vdekjen e të atit ekonomia e brishtë e familjes nis të vështirësohet deri në vitet ‘30.

Gjatë pushtimit fashist të vendit më 7 Prill 1939, Muhameti ka luftuar me armë në dorë okupatorët e huaj. Gjithnjë ka ruajtur marrëdhënie të mira me familjet e vjetra tregtare shkodrane, sikurse ishin asokohe familja tregtare Muzhani, Myftia, Danhasani. Edhe pse nuk ka qenë e një niveli ekonomik, ai sikurse shumë familje qytetare e fshatare shkodrane, ka majtur të hapura dyert e mikpritjes, bujari e cila ka qenë dhe mbeti tipike edhe sot nga stërnipërit e tyre.

Pranë shtëpisë së tyre herë pas here kanë qenë edhe persona publikë të njohur të qytetit të Shkodrës, sikurse kanë qenë Hasan Isufi e Caf Beg Ulqini, të cilët kaë qenë eksponentë në Lëvizjen e Parë Antikomuniste në Evropën Lindore siç ishte ajo e fshatit të njohur Postribë (pak kilometra larg qytetit të Shkodrës), në vitin 1946. Duke shfletuar disa dorëshkrime dhe nga kujtimet e pjestarëve të fisit të tyre, mësojmë se pak muaj para se të kapitullonte Italia fashiste, është rrethuar shtëpia e tyre për të kapur të gjallë Hamitin dhe Muhametin.

“Çlirmi” i vendit dhe kalvari i vuajtjes së familjes…

Pikërisht viti 1944 deri fundi i vitit 1990 janë vitet më të dyshimta, të cilat historiografia komuniste, që ende vegjeton sot në të gjitha instancat “kulturore” në Shqipëri, janë edhe sot defiçitare në “vërtetësinë” që ata i kanë bërë jetës së njerëzve, ku, ata që kanë qenë antikomunistë, janë denigruar deri më sot.

Ndoshta është një rast i veçantë për të shprehur shpirtin e tij human, Hamiti, me inisiativën e vet, shkon vullnetarisht ushtar, për të mos shkuar disa djem të rinj që vinin nga familjet më të varfëra dhe ishin djem të vetëm në familjet e tyre. Kështu familja Toshi, tashmë kishte një djalë ushtar që vinte nga Villgara, Ana e Malit – Oblikë. Gjatë rekrutimit për ushtar, tek shtëpia e Brahim Dulit, kujtojnë të afërmit e Hamitit, krimineli komunist Zoi Themeli, që asokohe isht shefi i Degës së Punëve të Brendëshme për Shkodrën (për çudi të historisë apo koinçidencë rrethet e Shqipërisë thirreshin Qarqe dhe socialistët pësëri e kthyen Shqipërinë në Qark, kur bota i quan distrikte (shqip = rreth), Shënimi im. K.K., u bëri thirrje që të dorëzojnë armët.

Pasi dorëzuan armët, iu komunikua për të shkuar në qytetin jugor të Gjirokastrës, në një kohë që ata ishin caktuar për të qëndruar si ushtarë në fshatin Obot në Oblikë. Mirëpo Hamit Toshi, pa pasur aspak firkë e kundërshton hapur këtë vendim të padrejtë dhe shumë tendencioz që personalisht i bëri përfaqësuesi i Sigurimit komunist, Zoi Themeli. Ndër të tjera Zoi Themeli i thotë Hamitit me përçmim dhe tallje: “Po të ishe burrë i mirë, nuk do i dorëzoje armët”. Duke ruajtur gjakftohtësinë, Hamiti menjëherë del nga rreshti, përkulet, nxjerr një pistoletë nga çorapi dhe ia hedh përpara syve Zoi Themelit. Ai ka pasur gjithnjë me vete deri në tre pistoleta. Me pistoletën e tretë ai e fton Zoi Themelin që të marrë pjesë në dyluftim, mbasi burri i armatosur në sy të burrave të tjerë nuk fyhet. Me këtë veprim prej trimi, Hamiti bën që të gjithë ushtarët të qëndrojnë në Obot për 6 muaj dhe më pas i transferojnë në Delvinë.

Zgjedhjet e para “demokratike” të 2 dhjetorit 1945

Edhe sot, po t’i hedhësh një sy librave të historisë që janë në përdorim në Universitetet politike shqiptare, do të shohësh se asgjë nuk ka ndryshuar nga historiografia 50 – vjeçare komuniste dhe se zgjedhjet e 2 dhjetorit 1945 përmenden si votime e zgjedhje të lira, kur terrori shtetëror ishte njësoj, sikurse më 2001, por me ndryshim se atëherë opozita votonte në një kuti të veçantë me kokrra. Kështu, më 2 dhjetor 1945, Isufi ka qenë në komisionin zonal në qendrën e votimit. Një natë para se të bëhen votimet arrestohet nga UDB – ja Jugosllave dhe dërgohet me ndihmën edhe të forcave të Sigurimit Shqiptar për në Ulqin. Me kërkesën e Shefqet Hamza Dulit, villogradas (asokohe kryetar këshilli i fshatit) insistohet dhe sillet në burgun e madh të qytetit të Shkodrës, i kapur prej krahësh nga dy kolonelë jugosllavë. Arsyeja ende sot ka mbetur enigmë. Gjatë pyetjeve që i bën hetuesi Zoi Themeli, në prezencë të oficerit gardian dhe dy kolonelëve jugosllavë, në provokim e sipër, Isufi nuk duron dhe i drejtohet Zoi Themelit: “Jugosllavëve nuk ua kena pa hajrin denbabaden dhe jo t’ia shohim tashti”. Ndërsa Zoi Themeli i thotë ta përkthejë që ta marrin vesh edhe jugosllavët se çka do të thotë në gjuhën e tyre jugosllave. Në çast u thuhet përfaqësuesve të huaj se Isufi, si bandit, kërkon të prishë miqësinë shqiptaro – jugosllave. Në ato momente, gardianët së bashku me drejtuesin e tyre Elez Mesin e lidhin Isufin, e ulin ratë (poshtë) dhe më pas dy kolonelët jugosllavë, me çizmet me thumba, njëri i hyp në kokë dhe tjetri në bark dhe e mbajnë për disa minuta në gjendje torture. Dhe torturat në forma dhe metoda fashiste kanë vijuar edhe në sitë të tjera, por Isufi asnjëherë nuk është përkulur. Ai në burg si bashkëvuajtës ka pasur persona të njohur në Shqipëri, sikurse Mandela i gjinisë femërore Drita Kosturi, Terezina Pali, Padër Prenushi, Gulielm Suma, pronari i Kafes së Madhe, etj.  Duke parë se nga Isufi nuk nxjerrin asgjë të rëndësishme për Sigurimin komunist, ashtu sikurse kishin vepruar edhe me të burgosur të tjerë, në mënyrë që të mos i lirojnë për mungesë provash, dhe se dënimi ishte i domosdoshëm (porosi e Mehmet Shehut dhe Enver Hoxhës), akuza, nga prishja e miqësisë shqiptaro – jugosllave, i kthehet si organizator apo ndërlidhës i Lëvizjes Antikomuniste të Postribës për zonat Postribë, Shkodër, Ulqin, Krajë dhe Ana e Malit. Përsëri tortura të llojeve të ndryshme, të ushtruar me saktësi nga xhelatët specialistë dhe të dhunshëm e të pashpirt. Biruca, ku ata kanë qëndruar për shumë kohë, ishte rreth 1. 5 metra gjërësi dhe 2 metra gjatësi. Të gjithë të prangosurit në burg ishin të lidhur me njëri – tjetrin, ku i fundit dhe i pari ishin të lidhur në mure në mënyrë që të mos kishin mundësi të lëviznin.

“Një ditë prej ditësh, kujton nipi i tij xhevahiri, gradiani Elez Mesi hap sportelin e birucës dhe vështron të burgosurit. Isufi po bisedonte dhe ai dëgjonte. Gardiani merr Isufin së bashku me Padër Mati Prenushin dhe i çon në gropën e zezë të WC – së ku gishtat e këmbëve nu ku hasnin në tokë. U vendos vetë nën sqetull vezë të ziera, kunja pishe në thua, i fusin deri në bel në gropën e zezë për t’i gjunjëzuar martirtë e fesë dhe të lirisë, deri sa të dy shqiptarëve të lidhur, herë pas here, u binte të fikët nga torturat e njerëzve të pashpirtë të Sigurimit komunist.”

Një ditë tjetër, kur kanë ardhur në vehte, tregtari i nderuar shkodran Gulielm Suma dhe kleriku katolik Padër Mati Prenushi, në atë gjendje të vështirë që ishin, kanë kërkuar që më mirë t’i vrisnin, se sa t’i linin të gjallë e për gazep, nën torturat çnjerëzore që bënte xhelati i pashpirt Elez Mesi me të tjerët. Më pas, ata janë pushkatuar pa mëshirë nga togat e zeza të pushkatimit, të ngritura vetëm për të bërë vrasjen e shqitparëve martirë. Por Isufi, në vitin 1947 lirohet nga burgu. Gjatë kohës që ai ishte në burg, Hamiti (vëllai i vogël) arratiset në Greqi. Më pas nis kalvari i familjes së tij, ku menjëherë forcat e ndjekjes komuniste të Sigurimit arrestojnë Muhametin në vitin 1949 dhe e dënojnë me akuza fallco me 9 vjet heqje lirie, sepse “deshti t’i bënte një atentat një punonjësi të Sigurimit”. Para se të burgosej, Muhameti me disa miq të tij, kanë nxjerrë jashtë shtetit, për t’i shpëtuar përndjekjeve, qytetarin Zija Myftia. Dy vjet më pas, gjatë kohës që axha ishte në burg, vijon në kujtimet e tij Xhevahiri, ai vritet në Dukagjin.

Cili ishte aktiviteti antikomunist i Hamit Toshit në vitin 1951 e vijim?

Duke iu rikthyer edhe një herë ditarit të autorit Zef Luka me titull: “Njëqind shqipe që erdhën me prue lirinë” ndër të tjera, mbi Hamitin, ai kujton në faqet e tij se si e kishte marrë vesh ngjarjen e vrasjes së Hamitit. Aikujton: “Millë. Në mbramje vërejmë se rreth orës tetë kalon përmbi ne një aeroplan. Thamë se asht tue hedhë letra. Ne e nesre rinia e Sigurimit dolën me i mbledhë për të mos ra në dorë të popullit, tue na vue edhe ne kështu në rrezik. Ne nesre, sapo zbardhi drita, ndiem pushkë e mitraloza. Unë mendova e asht tue ba manovra ushtria, por ma vonë mora vesh se ishin hedhë parashutista në Livadhet e Barit, në Cukal. Ata luftuan e u vranë deri sa arritën në Kir. Grupi që kishte parashutuar ishte i Komitetit “Shqipëria e Lirë”. Personi parashutist që ndër ta kishte mbetur i vrarë ishte shoku im më besnik, i ikun prej Brigadës XV Sulmuese, Divizioni I, Kompania II e Delvinës, Hamit Toshi (Saiti), prej Villgarit, Ana e Malit, Shkodër. Ai pat dhe një vëlla që më duket e thirrshin me emrin Isuf, si edhe një motër të martueme në Ulqin. Tokat i kishin në kufi me Jugosllavinë” (Shih faqen 95).

Pra Hamiti kishte rënë me parashutë vetë i katërti në një nga lëndinat e malit Cukal, por edhe këtu kishte rënë në pritë. Me sa duket, Sigurimi komunist ishte në dijeni më përpara për këtë zbarkim nga ajri të njerëzve që kërkonin lirinë e popullit shqiptar. Komandanti i grupit ka qenë vetë Hamit Toshi, i cili shoqërohej në misionin e tij fisnik nga tre persona të tjerë shqiptarë.  Ata ishin Hazis Rustja nga Bërdica, Dedë Hili nga Dukagjini dhe Rifat Zyberaj.

Tradhëtia e agjentit të dyfishtë Kim Philby dhe vrasja e Hamitit

Për hir të realitetit duhet vënë në dukje se shpesh edhe disa gazeta të djathta bien në pozitat e gazetave të majta komuniste në Shqipëri., duke iu referuar autorëve që kanë qenë në kupolën e Sigurimit komunist, saqë shpesh ata e nxjerrin Sigurimin shqiptar si më i përsosuri në “dështimin” e komploteve kundër tyre.

Për këtë, gazetarët komunistë ende sot i bien të njëjtit fyell dhe në të njëjtën vrimë, kur shpesh të rinjtë shohin në TVSH e shumë kanale private filmat e tyre që nuk janë asgjë tjetër, veçse sajesa bajate të ideologjisë komuniste, të shkruar nga skenarë rusë dhe të luajtur nga “aktorë”  shqiptarë që, për çudi, sot presidenti Meidani u jep edhe tituj me lopata, sikurse është çorba e fundit “Mjeshtëri i Madh i Punës”, et.

Shpesh qëndroj përpara televizionit dhe, kur shoh këta filma perversë, them me vete ( sikurse edhe shumë të rinj të tjerë): Kaq budallenj paskan qenë trupat aleate anglo –amerikane dhe  shtetet e tjera perëndimore antikomuniste, saqë kanë rënë në grackën e Sigurimit, apo “Mjeshtrave të Mëdhenj të Punës” e përkthyer me gjuhën e presidentit Meidani?! Por në të vërtetë, pas viteve ’90 shqiptarët kanë mundësi të ndjekin emisione në kanalet e huaja, pa pasur nevojë që t’i “përkthejnë” ato sekretarët e PPSH – së në RTVSH, që përkthejnë të kundërtën e deklaratave që japin personat politikë botërorë e evropianë.

Duke shfletuar faqet e librit “La missione tradita” (Come Kim Philby saboto l’invasione dell’Albania) me autor Nichollas Bethel (dërguar posaçërisht nga USA gna patrioti antikomunist z. Zef Luka) kushdo e kupton se sa fallco dhe komike kanë qenë dhe mbeten filmat propagandistikë komunistë që rishfaqen sot si “kryevepra” të kinematografisë “shqiptare”, kur regjizorët ishin rusë të KGB – së.

Grupi i kryesuar nga Hamit Toshi ka rënë në grackë qysh në fillim, si pasojë e lojës së dyfishtë të agjentit Kim Philby, për të cilin “Gazeta Shqiptare” asnjëherë nuk ka shkruar a thua se nuk ka aq burime e literaturë për ta trajtuar se si veproi ai kundër parashutistëve  shqiptarë dhe shumë vendeve të tjera të Evropës Perëndimore.

Duhet të keni parasysh, të dashur lexues, se shumë libra që flasin për Kim Philby – n janë edhe në gjuhën, më të folur për shqiptarët, në italisht dhe për më tepër për “Gazetën Shqiptare”, që tash një vit fryhet si gjel kur jep e çjep kriminelët Mehmet Shehu dhe Enver Hoxha, për të larguar vëmendjen nga masakrat e tyre, duke u shitur shqiptarëve (klientëve) histori të luftës së bërrylave midis llojit komunist dhe asnjëherë nuk përmend malet me eshtra që ata formuan në Veri e Jug të Shqipërisë. A është i rastësishëm në veprim i tillë?!

Kur grupi i kryesuar nga Hamit Toshi ka rënë në tokë me parashutë, ata kanë qenë të tradhëtuar qysh në ajër dhe jo si pasojë e aftësisë së Sigurimit. Parashutisti Rifat Zyberi plagoset rëndë dhe, për të mos rënë i gjallë në duart e Sigurimit, vret edhe veten. Ndërsa tre të tjerët kanë qenë të rrethuar dhe mbasi kanë çarë rrethimin, kanë marrë rrugën dretj pjerrësisë së malit të Cukalit dhe më pas janë nisur për në Dukagjin. Me të arritur në Dukagjin, të lodhur, të uritur dhe pa gjumë, kanë shkuar për të bujtë në shtëpinë e mikut të tyre bashkëluftëtar, dukagjinasit parashutist Dedë Hili, pikërisht në fshatin Kir. Ardhja e tyre, merret vesh nga një spiun vendali që punonte për llogari të Sigurimit.

Pas spiunimit, pas disa çastesh shfaqen në shkrepat e Dukagjinit mbi 800 forca të ndjekjes komuniste të cilat edhe ato, për çudi, kryesoheshin nga një komandant që ishte po vendali nga zonat e Dukagjinit. Menjëherë krisi pushka mes parashutistëve të vendosur për misionin e tyre për të shpëtuar popullin nga zgjedha komuniste dhe forcave të Sigurimit që luftonin nën simbolin e Titos dhe të proletarëve pa fe, atdhe, ide dhe qëllim luftimi. Mbas dy orë luftimi të përgjakshëm, vritet heroikisht trimi i vendosur Azisi dhe, pas 6 orëve tëtjera, mbetet i vrarë Hamit Toshi dhe i fundit, pas 8 orë luftë, i vetëm përballë shumë kriminelëve të Sigurimit, vritet dëshmori i lirisë, dukagjinasi Dedë Hili.

Edhe në atë gjendje të rëndë dhe skene makabre përpara bjeshkëve të Dukagjinit, kunata e Dedës, një grua trimëreshë dhe fisnike e Kanunit të Lekë Dukagjinit, pa iu trembur syri për pasojat që mund të rridhnin nga veprimi i saj, i kërkon komandantit komunist që ta lejonte për të marrë trupat pa jetë të të tre martirëve, për t’i varrosur. Më pas, pasi janë larguar forcat e komandës dhe të policisë komuniste, ajo i ka varrosur të tre. Në vitin 1991 trupat e tyre janë gjetur për t’u rivarrosur nga të afërmit e tyre me ceremoni, mbasi Zoja ka shënuar emrin e secilit prej tyre, duke e mbajtur sekret, deri kur ata janë rivarrosur nga bashkëvuajtësit.

Ngjarje të tjera të familjes së patriotit Hamit Toshi

Për aktivitetin e madh të Hamitit shkruan edhe miku i tij më i afërt, Zef Luka, i cili edhe kur erdhi në Shqipëri në vitin 1992, bëri një vizitë të shkurtër tek të afërmit e tij, duke u theksuar edhe një herë se e kishte patur një mik dhe shok shumë besnik dhe se ai kishte qenë me të vërtetë një antikomunist i vendosur.

Shqiptaro – amerikani Zef Luka, në një nga kapitujt e librit të tij, përmend edhe tradhëtinë e madhe që i bëri agjenti i KGB – së Kim Philby, i cili i humbi Shqipërisë për ambicjen e vet personale dhe për të holla, bijtë më të mirë dhe trima të popullit shqiptar dhe për më tepër qytetit më antikomunist në Shqipëri, Shkodrës dhe rrethinave të tij, bijtë që sot nderojnë qytetin dhe familjet e tyre për aktivitetin e vendosur antikomunist me jetën që dhanë për çështjen e atdheut.

Familja Toshi dhe veçanërisht vëllezërit e Hamitit ndiqen nga persekutimet e njëpasnjëshme. Kështu, në vitin 1956 Muhamet Toshi, lirohet nga burgu (që e ka vuajtur në kampet më të këqia në Shqipëri duke tharë këneta), mbasi kishte qëndruar në kampet e Maliqit, Vlorës dhe Bedenit të Kavajës. Në fund ai lirohet nga Rinasi. Ai është njohur me prof. Arshi Pipën, Ragip Lohen,Hajdar Rusin, Muharrem Sahitin, Muhamet Fejzon, prof. Sami Repishtin dhe shumë klerikë të besimeve të ndryshme të Shqipërisë.

Fill pas daljes nga burgu, ka shoqëruar për jashtë “burgut të madh” të Shqipërisë shumë vetë, meqenëse e njihte shumë mirë zonën kufitare. Një ditë të bukur pas ditës së fundit të festës së Bajramit, kalon kufirin dhe shkon për Bajram tek motra e tij në Vladimir të Ulqinit. Atë e kishte njohur një person vendas, i cili menjëherë e spiunon tek forcat e Sigurimit Jugosllav dhe ata lidhen me Sigurimin komunist shqiptar. Gjatë kthimit në vendlindje i bëhet pritë dhe, në kthim, pa paralajmërim, shkrehin breshëritë e automatikut kallashnikov mbi trupin e një fetari islam të devotshëm.

Cila është gjeografia dhe vitet e burgut të familjes Toshi?

Menjëherë pas vrasjes së Muhamet Toshit, forcat e Sigurimit si të xhindosur, i vërsulen shtëpisë së familjes së tij dhe e bastisin, duke bërë rrëmujë çdo vlerë materiale të vënë me mund e sakrifica mbijetese. Për familjen fillon menjëherë internimi për 3 vjet në Gradishtë të Lushnjës. Më pas ata kthehen nga internimi në vendlindjen e tyre në vitin 1956. Po atë vit arratiset jashtë shtetit djali i Muhametit, Xhemali, duke qenë i kërcënuar për jetën nga spiunët e Sigurimit dhe sot ai jeton në Nju Jork të SHBA – së. Familja e tij riinternohet në fshatin Hajmel gjatë viteve 1950 – 1970. Më 1970 ata lirohen nga internimi.

Në vitin 1973, vëllai i Hamitit, Isufi, dënohet me burgim me nenin famëkeq “55” për Agjitacion e Propagandë, duke i theksuar në gjyq se ka mbajtur Ramazan se ka thënë se madhi kinez është i keq, se ka thënë se ka shkuar sateliti në hanë, se nuk i del buka, ka thanë se sa e madhe është minarja në Vladimir të Ulqinit. Në gjyqin famëkeq kundër tij i kanë dalë 5 dëshmitarë, që ishin njerëz të dënuar ordinerë, që, sikur thoshte populli, ishin spiunë me 1200 lek. Burgun Isufi e kalon në kampin e tmerrshëm të Spaçit e në Ballsh së bashku me Dom Ndrekë Kroqi, njeriun kurajoz dhe trim Fadil Kokomani, Spartak Ngjela (sot një ndër avokatët më të njohur të mbrojtjes së demokracisë), Dylber Merdani, Kolec Traboini, Pjetër Loro, Pashuk Loro, Zeqir Ceni etj. Më 2 Prill të vitit 1990, Isufi lirohet gna burgu. Kjo familje më përpara ishte internuar edhe në Lumas të Beratit, më 25 Qershor të vitit 1980, duke qëndruar për 5 vjet me motivazion që “të mos kishte të drejtë kthimi në vendlindje”.

Përfundimi i dramës Toshi

Familja Toshi ka të pushkatuar dy vetë: Muhamet Tusha (Toshi), 29 Maj 1961, Hamit Toshi, vrarë më 16 Gusht të vitit 1951; të burgosur: Muhameti 8 vjet, Isufi 8 vjet; internim: Isufi 5 vjet, Menja Tusha 5 vjet, Xhevahiri, i biri 5 vjet (1980 – 1985); familja Muhameti: Internimi i parë 1960 – 1963, pas vrasjes së Muhametit: Zadja 3 vjet (1960 – 1963), e bija Nadirja, (1960 – 1963); Xhemali, i biri (1960 – 1963); Melihaja kur ishte 2 vjeç (1960 – 1963). Pas arratisjes, i biri, Xhemal Fusha, shkon në Njur Jork (ku jeton edhe sot) kur ishte 19 vjeç. I gjithë kalvari i familjes Toshi përfshihet në 42 vjet internim, 16 vjet burg dhe 2 të vrarë nga Sigurimi komunist. Mbijetesa e kësaj familjeje, është madhështi.

Editorial

Ambasada Amerikane do braktisë Shqipërinë

Plot 23 vjet më parë, një shofer dërgoi në hidrocentrain e Fierzës një turbinë. Megjithëse rruga e vështirë dhe me borë, turbina arriti atje. “Vëllezërit” kinezë e morën si heroizëm dhe e publikuan edhe në Zhimin Zhibao.

Por sot që Shqipëria e ka në akull të madh në tërë arteriet e jetës së vet dhe “turbina” e shtetit nuk ka Sy për Qare të vejë në destinacion, janë amerikanët që po e marrin si heroizëm të çmendurisë shqiptare. Tash dhjetë vjet të të ashtuquajturës demokraci nuk pati një koalicion partiak, tash 500 e ca vjet, nuk pati respektim në rrotacionet qeverisëse, duke prodhuar vetëm okazione, zbritje, ecje mbrapakthehu. Terrorizmi dhe pjella e tij tashmë janë në objektiv. Vetëm brenda tre muajve, sipas kryeminstrit shqiptar Ilir Meta janë kapur në Shqipëri 139 terroristë dhe persona të papërshtatshëm. Lufta mes Fatos Nanos e Ilir Metës në vështrimin e “vëllezërve” kinezë është heroizëm, në vështrimin perëndimor është sopatë mbi ata që prodhuan, siç thamë Okazione. Tërheqja e Sali Berishës nga pretendimi për president të Shqipërisë, natyrisht është prej zorit, jo në vështrimin kinez, as arab, por amerikan. Nëse deri sot Shqipëria ka ecur me shpatë në dorë si Bin Ladeni dhe nga ana tjetër ka reklamuar demokraci, asociacione të tilla nuk gëlltit Amerika. Hapi i parë do të jetë Presidenti i Republikës që dihet është piketuar Mandela shqiptar Pjetër Arbnori. Edhe këtu rruga është e vështirë, por ama nuk janë “vëllezërit” kinezë që hapin hapësira me Zhimin – Zhibaon. Dallgët që kanë marrë para politikën e nxehtë shqiptare, pikësëpari  janë zinxhirët e “kamionit” që duhet të çojë “turbinën” në destinacion. Megjithatë, nëse kinezët mbasi dërguan turbinat në hidrocentral, ikën, amerikanët mund të ikin vetëm nëse nuk vete “turbina” atje ku duhet. Pra, burimet tona bëjnë të ditur për gazetën më autoritare shqiptare në diasporë “Shqipëria Etnike” se, tërë biznesmenët, bankat, asistenca e tërë fushave si dhe ambasada amerikane mund të largohen nga Shqipëria nëse këtu nuk krijohet dhe funksionon një shtet pa diferencime politike, etnike, religjioze.

Sokol Pepushaj

Presidenti shqiptar: “Gjyqtarët e Shkodrës nëse lirojnë kriminelët do të përfundojnë në burg”

Burime të rezervuara por të besueshme pranë Këshillit të Lartë të Drejtësisë, bëjnë të ditur për gazetën “Shqipëria Etnike” se kryetari i këtij Këshilli Rexhep Meidani, ka marrë shumë ankesa nga njerëz të ndershëm të Shkodrës për mënyrën e procedimit penal të kriminelëve të kapur nga stafi i ri i policisë së kryeqendrës së veriut shqiptar dhe kryeqendrës së kriminalitetit.

Shkodra, qyteti më problematik shqiptar për pesë vitet e fundit zë rreth 30 % të krimit, ku kanë qenë të bardha ato ditë që nuk kanë regjistruar një krim të rëndë, tash afro një muaj është ndër qytetet e qeta dhe pa probleme. Dhjetëra e dhjetëra kriminelë janë kapur, të tjerë janë në lista dhe do kapen sipas premtimit të kolonel Pjerin Ndreut. Gjykata që tashti po bën demarshet për të lehtësuar kriminelët, karshi parave në dorë, thonë burimet tona. Në të vërtetë këto pesë vitet e fundit dënimet e kriminelëve numërohen me gishta. Madje këtu në këtë gjykatë vite më parë arriti të arratisej nga kati i dytë i kësaj gjykate një i pandehur dhe të hypë lirshëm në makinë e të kalojë edhe doganën e Hanit të Hotit. Dhe masat nuk janë dukur ende. Por ndryshe duket se do të ngjasë kësaj here. Presidenti I Republikës Rexhep Meidani dhe drejtësia shqiptare duket do të jenë të rreptë me gjyqtarët e Shkodrës, ku, nëse deri tashti nuk është çelur ende fleta e parë e kushtetutës shqiptare ku përcakton qartë fjala vjen edhe mbajtjen pa leje të armës në lokale apo vende publike, ligji do godasë fort gjyqtarët që do lehtësojnë të akuzuarit, pasi emrat e tyre ka kohë që janë në regjistrat e policisë dhe ankesat e qytetarëve janë të shumta ndaj tyre. Po si do të vërtetohet fajësia e tyre?! Po a do të ketë forca të caktuara politike që do të mbrojnë kriminelët? Këto janë probleme fare të vockla, pasi gjendja vërtet e rënduar duket që në komunikatat që japin mediat, ku asnjëra nuk është e zonja të përmendë emrin e një të ndaluari, thua se personi ka rënë në rrjetin e bluve për merita e burrëri! Sidoqoftë, policia e Shkodrës fillimisht duhet të sigurojë mediat që edhe ato ta ndihmojnë në pasqyrimin e realitetit dhe të jenë sa më pranë vendimeve të padrejta të gjykatës.

Megjithëkëto, një ogur i mirë duket edhe për Shkodrën, pasi nëse një gjyqtar do provojë prangat në raste të abuzimeve apo lehtësimeve të të akuzuarve, normalisht ky institucion do të zbatojë ligjet, kushtetutën, pasi kur të djeg qumështi i fryhet kosit.

Sokol Pepushaj

Pasqyra e fajeve

Përvoja e kohëve tona po na tregon se sa më e fortë të jetë diktatura, aq më të thella e të qëndrueshme i ka rrënjët e në sajë të këtyre rrënjëve mbijnë trungu e filizat e saj. Ata që nuk i japin rëndësinë kryesore rrënjës, dashur pa dashur i bëjnë një shërbim të vlefshëm përtëritjes së trungut. Ky realitet e hedh poshtë thënien: “Kur vdes diktatori, vdes edhe diktatura”. Tirania vdes vetëm atëherë kur bëhet e plotfuqishme liria e vërtetë. Më 22 mars të këtij viti, demokracia shqiptare do të duhej të festonte pëvjetorin e saj të dhjetë, por a do të guxojë kush të gënjejë se demokracia jonë është dhjetë vjeçare?! Fjala tranzicion do të thotë kalim përpara, ndërsa ne po rropatemi nëpër baltën që na la diktatura. Liria e fjalës dhe e shtypit prej atyre që zhvleftësojnë tërësisht lirinë e fjalës, s’është veçse një formë e re diktatoriale. Një formë që ndonëse nuk ta mundon trupin si diktatura, shpirtin ta mundon edhe më shumë, mbasi shpirti është foleja e idealit. Gjatë diktaturës idealin na e ushqente shpresa e ngadhnjimit, ndërsa periudha e ashtuquajtur pas komuniste na la edhe pa atë ushqim. Vdekja e shpresës është më e dhimbshme se vdekja e trupit. Atij apo atyre që mund të ma dënojnë këtë pesimizëm u them: “Ngjalljen e shpresës do ta këmbeja edhe me jetën time, por kush po përpiqet për ngjalljen e shpresave, apo për shërimin e ekzistueseve”? Në kohën tonë duket sikur heshtja i thotë sensibilizimit: “Unë nuk u jap rast si ti, të tallen me mua”. Nuk sensibilizohen politikanët që Atdhe konsedrojnë xhepat e tyre. Ata janë të ngjashëm me dy skuadra volejbolli e faji i tyre i shëmbëllen një topi volejbolli të cilin ata ia zhysin njëri – tjetrit e kur qeveritë shohin rrezikun e humbjes së lojës si trajnerët që zëvendësojnë lojtarët me shpresën e shtyrjes e kohës së mbajtjes së postit. Nuk sensibilizohet juristi që e nxjerr drejtësinë në ankand, nuk sensibilizohet gazetari të cilit ia drejton penën paraja, nuk sensibilizohet mjeku që edhe të varfërve të sëmurë u rrëmben çfarë kanë mbas shpirtit për t’ia shtuar pasurisë së tij, nuk sensibilizohet tregtari që rritjen ma të madhe të kënaqësisë së tij e sheh në rritjen e çmimeve të mallrave që shet. Veç këtyre veseve shkatërrimtare, tek ne ekziston edhe një tjetër tepër i çuditshëm. Disa autorë të veprave të vlefshme për Atdheun, jo vetëm që nuk dëshirojnë që dikush tjetër t’ua kalojë, por edhe u bëhen pengesë rivalëve të tyre, në këtë drejtim. Nëse ky egoizëm kaq i çuditshëm do të lejohej të nxirrte kryenë vendet e zhvilluara, qytetërimet tona do të ishin paralele. Pas rënies së diktaturës tonë lindi parulla e njohur : “ E duam Shqipërinë si të gjithë Europën”. A nuk do të ishte parullë më e arsyeshme: “Ta bëjmë Shqipërinë si të gjithë Europën”? Në vend së kësaj ne i treguam botës aftësinë e luftës më shkatërrimtare ndaj vehtes duke e sprapsur Atdheun tonë që është vehtja jonë. Popullit nuk i kushton asgjë më shtrenjtë se humbja e rolit që përke të luajë në dobi të tij. Kur do ta kuptojmë se shteti nuk e ka në dorë popullin sa e ka populli në dorë shtetin. Populli nuk duhet t’i lejojë individët e interesave të ndyra t’ia lakojnë emrin e tij. Se sa vendimtar është veprimi i popullit nga thotë edhe citati i famshëm i Shekspirit: “Zëri i popullit, zëri i Zotit”. Nëse një popull nuk ka rastin të zgjedhë në mes të së mirës e së keqes, ai duhet të dijë të zgjedhë në mes të dy të këqijave të keqen më të vogël deri sa të shkojë tek e mira.

Le të shndërrohemi pra nga hallkat e zingjirit që lidhëm veten, në hallka të zingjirit që lidh të keqijat tona të deritashme. Vetëm kështu ne do të çelnim dryrin e derës së përparimit e do të hapnim dy kapakësh. Vonesën tonë le të na ngushëllojë proverbi: “Më mirë vonë se kurrë”.

Gjokë Vata

Demokristianët duhet të gjejnë veten…

Partia Demokristiane Shqiptare u aprovua e fundit gjatë periudhës së pluralizmit shqiptar (dhjetor 1991)!

Dihet se gjatë Luftës së Dytë Botërore, demokristianët italianë, duke qenë diametralisht me polaritet të kundërt me komunistët u quajtën pro fashistë, (ndoshta e quajtën të keqen më të vogël). Me sa duket, ky paragjykim i komunistëve shqiptarë (të konvertuar) në socialistë dhe demokratë, bëri që demokristianët të hyjnë të fundit në arenën e politikës shqiptare. Kemi shumë argumente të shkruara dhe gojore që na tregojnë se Partia Demokristiane mund të jetë partia më e vjetër në Shqipëri. Liberalët pretendojnë se partia e tyre ishte krijuar që në vitin 1903, nga Luigj Gurakuqi. Meqë nuk kemi ndonjë argument apo arsye për t’i kundërshtuar le ta pranojmë variantin e tyre dhe ju urojmë nga zemra të bëhen një segment i fuqishëm në qendrën (tepër të dobët) të politikës shqiptare, aty ku padyshim duhet të pozicionohet edhe Partia Demokristiane (mbasi të ketë krijuar struktura të afta) për të mos u lëkundë si “lavjerrëse” sa majtas – djathtas… . Sipas një dokumenti (pa numër arkivi), marrë nga Arkivi i Shtetit dhe Biblioteka Kombëtare, na rezulton: Më 2 Prill 1840, Pal Uka (Malaj) doganier në doganën e Qafë – Prushit, i banë me dijtë Abatit të Merturit të Gurit, Iballës së Pukës dhe atij të Durrësit se ka ardhë koha e bashkimit të katolikëve të Shqipërisë në një dioqezë të vetme, bile, shton ai, marr guximin të paragjykoj se edhe me mbështetjen e krushkut tim Çun Sokoli (Marku) të Merturit të Gurit, se jam gati të jap gjysmën e shpenzimeve për të ngritur një famulli katolike në Tiranë, vend ky që po popullohet, e ku gati gjysma e popullsisë janë katolikë, pra vend që i thërret (piskamë) të ardhmes… Kisha përfundoi së ndërtuari në vjeshtën e tretë të vitit 1888 (pranë Hotel Pezës sot)… .

Jehona e thirrjes së Pal Ukës, Çun Sokolit, bajraqeve të Pukës, Mirditës dhe Dioqezës së Durrësit kurorëzuan me sukses, që në Gusht të vitit 1889, në Iballë të themelohet i pari Kongregacion që u pagëzue: “Demokristianët shqiptarë”… Pas Kongresit të Lushnjës (1920) mbasi Tirana u ba kryeqytet, themelohet (mbi statusin e Iballës) “Partia Demokristiane Shqiptare”, (emrat e themeluesve ruhen në Arkivin e Shtetit). Nuk mund të kuptojmë arsyen e mbajtjes sekret të këtyre emrave, dhe qëndrimin kaq indiferent të kryesisë së PDK të Shqipërisë, për të hedhur “dritë” mbi të vërtetën e vjetërsisë së kësaj Partie?!…

Dokumenti të cilin cituam (nëse është real) duhet kuptuar dhe trajtuar për efekt vjetërsie, pamvarësisht trajtesës fetare, e cila në kushtet e pushtimit osman ka specifikën e saj të veçantë dhe do të thoja tepër të arsyeshme. Një parti e krijuar para dhjetë vitesh mban përgjegjësi morale para anëtarëve, simpatizantëve dhe mbarë elektoratit të saj, kur ajo nuk njeh “rrënjët” dhe krijuesit e saj. Sa më të thella “rrënjët”, aq më solid dhe i palëkundur do të jetë “lisi”. Me sa duket drejtuesit e PDK – së nuk kanë qenë fort të ineresuar për “rrënjët” e Partisë, sepse në ato “rrënjë” kishte shumë elementë të papërshtatshëm për moralin e tyre “materialist”.

Të pranosh parimet demokristiane dhe të jesh demokristian koshient duhet të “gravosh” më shumë nga ideali se sa nga ana materiale… Ndoshta kjo “sakrificë” i bën drejtuesit e kësaj force politike të jenë të pa fuqishëm në përballimin e situatave dhe në dështimin e fushatave.

Nuk mund të ankohemi në çdo fushatë se na i vodhën votat. Ai që nuk di të ruajë “vreshtën” nuk ka të drejtë të ankohet se i vodhën prodhiminnë çdo “stinë”…

Mendoj se ka ardhur koha që Demokristianët mos të merren më me “pasojat” e humbjes por të gjejnë shkaqet.

Koha i thërret në skenë Demokristianët për të udhëheqë Qendrën e Politikës Shqiptare dhe për të ekuilibruar shtetin shqiptar, duek ndërtuar institucione të fuqishme dhe funksionale për integrim sa më të shpejtë në shoqërinë qytetare europiane. Pjesa e “shëndetshme” që përfaqëson realisht idealet demokristiane duhet që në mënyrë urgjente të kërkojë thirrjen e Kongresit të jashtëzakonshëm për të marrë në analizë defektet tepër serioze dhe dekadente të udhëheqjes së  Partisë dhe ndërtimin e strukturave reale dhe krejtësisht të pavarura të PDK të Shqipërisë.

Udhëheqja e deritanishme ka treguar se është e paaftë për të drejtuar Partinë. Shkëputja e lidhjeve me Partinë Demokristiane të Kosovës, ku drejton Akademiku i shquar Mark Krasniqi, vë në dyshim ndershmërinë dhe korrektesën e udhëheqjes së PDKSH.

Askush nuk mund të mohojë misionin Paqësor që sjellin demokristianët shqiptarë dhe komuniteti katolik si element primar që duhet t’i paraprijë demokristianizmit. Është folur shumë gjatë 50 vjetëve, dhe vazhdon edhe sot të “trumbetohet” periudha pesë vjeçare e pushtimit fashist, dhe është mënjanuar pushtimi pesë shekullor osman! Madje segmente të caktuara në politikën shqiptare i kanë quajtur dhe i quajnë turqit “vëllezër të një gjaku”!…

Kush është shqiptar me gjak Arbëri, në asnjë mënyrë nuk duhet të pranojë etiketën e një shteti të huaj, e aq më keq të një pushtuesi barbar, që desh të përmbysë qytetërimin europian. Nuk kam dëgjuar deri më sot ndonjë besimtar katolik të thotë të jemi vëllezër të një gjaku me italianët… E megjithatë nuk duhet harruar se gjatë kohës së pushtimit Romak, Perandoria Romake u drejtua nga 12 Perandorë Ilirë, ndërsa asaj Bizantine i “dhuruam” katër perandorë.

Talenti i atyre figurave që kontribuan për të huajt, nuk mund të përdoret si element për mburrje. Ne duhet të mburremi me ata burra të mëdhenj që luftuan për Arbërinë.

Që të mos largohemi nga tema e shkrimit, parimet demokristiane u evidentuan dukshëm në pranverën e “zezë” të vitit 1997. ishin vogëlushët e Kallmetit të Zadrimës ata që do të mblidhnin gëzhojat e “plumbave të vdekjes” për të ndërtuar me to Këmbanën e Paqes. Dhe kjo padyshim nuk është rastësi. Është Zadrima ajo që lindi korifejtë e shqiptarizmit dhe kristianizmit. Bardhi, Gazulli, Fishta e sa e sa edukatorë të tjerë kanë mbjellë në atë tokë të begatë – “Pemën” e Lirisë, Paqes e besimit.

Mbi këto figura të shquara do të bazohen parimet e Demokristianëve shqiptarë, larg çdo ekstremi fashist apo komunist.

Përplasja e këtyre ekstremeve mund të ndezë vetëm zjarrin e urrejtjes. Sot shqiptarët, më shumë se kurrë, kanë nevojë për një forcë politike që di të zbusë ekstremet.

PDK Shqiptare duhet të bëjë reforma radikale në të gjitha strukturat e saj, nga baza deri në “kupolë”, dhe kështu të bëhet një qendër e fuqishme dhe reale për të shuar çdo mosmarrveshje dhe konflikt në politikën shqiptare.

Demokristianët do të jenë “Lokomotiva” që do të drejtojë “Trenin” shqiptar drejt botës së civilizuar e moderne, pra sa më shpejt ata Duhet të Gjejnë Vetveten.

Nga: Mark Bregu

Privatizimi i burimeve hidroenergjitike

Rruga e vetme për menaxhimin pa abuzime është bërë publike tashmë për opinionin vendas por edhe atë të huaj i cili interesohet për investime e bashkëpunim me ekonominë shqiptare, privatizimi i sektorëve të rëndësishëm strategjik të vendit e bashkë me të dhe ai energjitik.

Strategjia e ME e Privatizimit për privatizimin e këtyre sektorëve në opinion më shumë serviret në mënyrat e Seminarëve, takimeve me personalitete e investitor të huaj se sa në platforma të qarta, transparente e konkrete në opinionin shqiptar, dikasteret përkatëse që i mbulojnë këta sektorë dhe pothuajse aspak në ndërmarrje e filiale ku ky problem është konkret e baza e këtij operacioni. Të ndodhur para këtyre rrethanave, kur në bazë asnjëherë nuk është marrë ky mendim as në rang specialistësh, sindikate apo drejtorishë, mendojmë ta bëjmë publik opsionin tonë për këtë operacion.

Konkretisht rruga e privatizimit masiv tashmë e hapur, opsioni i qeverive post komuniste përfshin dhe burimet energjitike, pra Hidrocentralet. Po si do të bëhet ky privatizim. Cila është strategjia, cilat janë opsionet e mundshme, në çfarë fazash do kalojnë etj., prëbën shqetësimin e natyrshëm të drejtuesve të këtyre ndërmarrjeve, sindikatave e ish pronarëve të trojeve ku aktualisht janë instaluar këto vepra. Ky shqetësim shtrihet edhe më gjerë, në mbarë popullin shqiptar, i cili ka akumuluar një pjesë të madhe të kontributit të tij në vite në këto vepra. Ky shqetësim i drejtë presupozon të ardhmen e këtyre veprave në shërbim të tij në përputhje me kushtet social – ekonomike në vazhdimësi.

Përballë këtyre situatave e pikëpyetjeve është e natyrshme që prezent të jetë opsioni i njerëzve që aktualisht punojnë në këta sektorë, që i administrojnë e mirëmbajnë, pra u shërbejnë me sa munden që në të shumtën përbën kontributin e jetës së tyre.

Në Shqipëri pothuajse prodhimin e përgjithshëm të energjisë e mbulojnë Hidrocentralet. Për nga rëndësia ky prodhim është jetik për ekonominë private, familjare e mbarëvajtjen e punës së institucioneve e ndërmarrjeve shtetërore. Kjo linjë është një nga  elementet kryesore që duhet patur parasysh në strategjinë e privatizimit të këtij sektori. Besoj se në këtë aspekt strategjia e privatizimit duhet medoemos të eleminojë forma apo varianet abuzive, të cilat në të ardhmen do të dëmtonin interesat kombëtare që mbulon prodhimi i energjisë elektrike.

Në Hidrocentralet e vendit tonë të cilët tashmë kanë një jetëgjatësi të konsiderueshme është specializuar një personel inxhinier e teknik i cili jo vetëm që i mirëmban e administron këta vepra, por edhe ka përballuar me shumë sukses dhe sfidat më të vështira të kohëve që kaluam me probleme natyrore e sociale. Ky element që tashmë është bërë pjesë organike e këtyre veprave për mendimin tonë është faktori i parë që duhet patur parasysh në strategjinë e privatizimit.

Për vetë format e sistemeve ekonomike të kaluara ish pronarët e trojeve në të cilat janë vendosur këto vepra janë faktori i dytë që duhet pasur parasysh gjatë privatizimit.

Duhet të kemi parasysh dhe të jemi të bindur se asnjë njeri nuk do të merrte përsipër rreziqet që mund të lindin nga privatizimi i këtyre veprave pa u zgjidhur problemi i ish pronarëve.

Një tjetër faktor vendimtar në këtë strategji është shteti. Rëndësia e këtij prodhimi, problemet sociale të pashmangshme që lindin nga politikat e çmimit të shitjes së tij, përballimi i situatave të vështira atmosferike që lindin prej nga është kushtëzuar ky prodhim, administrimi i komplekseve me drejtim kombëtar që përmban kjo pasuri, futja e strategjive me drejtim ekologjik e bujqësor e bëjnë të domosdoshëm prezencën e shtetit në strategjinë e privatizimit.

Gërshetimi i tre faktorëve të mësipërm do të bënte që të sihte i kënaqshëm dhe efekti i privatizimit të këtij sektori në investitorin më të madh, mbarë popullatën të cilit ky prodhim i duhet dhe nga ku lindin interesat e ndërsjellta. Duke analizuar me kujdes anën sociale dhe ekonomike si dhe interesat kombëtare mendoj se rruga më e drejtë e privatizimit do të ishte vendosja në bashkëpronësi e shtetit, punonjësve që i administrojnë këta vepra dhe ish pronarëve të trojeve. Në formën e bashkëpronarëve me aksione të këtyre tre elementeve do të realizoheshin me shumë sukses efektet pozitive që lindin nga një privatizim i tillë.

Po cilët do të ishn argumentet për këtë variant si më i favorshmi.

Mendojmë si njerëz që kemi një përvojë mbi 15 vjet punë në këto vepra se shteti duhet të jetë padiskutim aksioneri kryesor në privatizimin e centraleve. Prania e shtetit do të rregullonte në çdo kohë ekuilibret e gjendjes teknike, politikave të çmimit, politikave të prodhimit e furnizimit të popullit të cilat kurrsesi nuk duhet të jenë në dorë të një apo disa personave të brendshëm dhe absolutisht jo të jashtëm. Në asnjë mënyrë nuk duhet pranuar se shteti është i dobët për politika me shumë shpenzime në këta sektorë. Kjo është pasuri jetike kombëtare e nevojë e domosdoshme për popullin e kurrsesi nuk duhet të jetë në duar të pasigurta. Ndryshe shteti ynë do të kthehej në një instrument i varur në këtë drejtim nga komercializmi i biznesmenëve të cilët edhe mund të abuzojnë në momente me qëllime të caktuara.

Aksioneri i dytë më i rëndësishëm duhet të jenë punonjësit e këtyre veprave. Kjo ide nuk është pasion për privilegje për këta njerëz por nevojë për një kontribut të ndershëm, administrim korrekt të shpenzimeve, pra një element i domosdoshëm që do të rregullonte marrëdhëniet e interesave me ato sociale. Jam i bindur se asnjë aksioner nuk do të ishte i sigurtë nëse punonjësit nuk do të kishin interesat e tyre në këtë prodhim. Pra dhënia e një sasie aksionesh në sipërmarrje punonjësve është sa e drejtë aq edhe e  nevojshme. Lind pyetja, pse me sipërmarrje.

E para punonjësit nuk kanë mundësi financiare për t’i blerë këta aksione me para në dorë.

Dhe arsyeja e dytë, punonjësit do të ishin tepër të interesuar për mbarëvajtjen e punës, mbajtjen e paisjeve, administrimin sa më korrekt ekonomik të shpenzimeve e investimeve të nevojshme. Këto interesa do të ishin promotor të mbarëvajtjes së punës e bilanceve me efekte pozitive për shtetin e aksionerët e mundshëm. Krahas deytrimeve tatimore ndaj shtetit punonjësit në bazë të bilanceve do të shlyenin në përqindje të caktuara hap pas hapi aksionet e marra me sipërmarrje.

Aksioneri i tretë për nga rëndësia strategjike por jo besoj financiare, duhet të jenë ish pronarët e trojeve. Dhënia e aksioneve në kompensim të pronave të tyre të zëna nga këta vepra do të ishte një hap sa i rëndësishëm, aq edhe i domosdoshëm për pavarësinë e këtyre veprave në administrim të pronave të tyre të pakontestueshme.

Aksioneri i katërt i këtyre veprave mendojmë se mund të jetë cilido person fizik apo juridik i cili mund t’i blejë këta aksione, por kurrë mendoj një person i vetëm të blejë aksione me shumë nga sa mund t’u jipen punonësve së bashku me sipërmarrje. Një natyrë e tillë realizimi të strategjisë së privatizimit të veprave Hidroenergjitike që do të ruante në thelb këto ide jemi të sigurtë se do të jetë shumë frytdhënëse nisur dhe nga përvoja jonë në H/C Koman. Natyrisht kjo vepër me rentabilitetin më të lartë në sistemin hidroenergjitik mund të gëzojë menjëherë hapa të tillë. Besojmë se është pika nga ku duhet nisur një operacion i tillë dhe që mund të bëhet pikë referimi për centralet e tjerë sipas specifikave të tyre. Këto mendime besoj se do të ndihmojnë që strategjia e privatizimit të jetë transparente, e ndershme e në shërbim të ineresave ekonomike kombëtare.

Aleksandër Kaçi

Errësira energjitike që duhet të na mësojë të shohim

Janë ditët e para të vitit 2001. Fatkeqësisht kompania e vetme shtetërore, KESH po i dhuron popullit shqiptar dhuratën më të keqe, errësirën energjitike. Dhe kjo nuk është rastësi. Është fryt i një kompleksi negativ drejtimi të paaftësh, korrupsioni, politizimi deri në punëtorë të kompanisë, largimit nga drejtimi të specialistëve më të aftë apo mbajtja e tyre nën presion politik. Janë injoruar ose anashkaluar mendime e kritika të herëpashershme qoftë nga specialistët e profesor me një jetë në energjitikë. Është injoruar mendimi teknik i organizuar në Sindikatën e Pavarur i cili që më 18 Maj të vitit 2001 paralajmëroi duke argumentuar: Ja pse do të mbetemi pa drita në dimër (“RD”, d. 19 Maj 2001); KESH, tellall krizash e çerdhe të paaftësh (“Sindikalisti” 18 Maj 2001); Militantizmi ka pushtuar KESH – in (“55” d. 19 Maj 2001). Qoftë në këta artikuj si dhe në shumë shkrime, konferenca, takime me drejtues të KESH – it vazhdimisht kemi kërkuar rrugët tenkike për parandalimin e problemit të errësirës. Fatkeqësisht interesat ekonomike dhe politike më shumë se abuzive në drejtimin e KESH – it as që janë kujtuar t’i shohin e jo më t’i analizojnë propozimet teknike në shërbim të një funksioni normal në KESH. Në 5 vitet e fundit janë ndërruar 5 drejtorë në KESH, të gjithë me detyra politike, ku pasardhësi kishte për detyrë të mbulonte gabimet e shkeljet e paraardhësit. Natyrisht nu kmund të thuhet kjo për pr. Faraudin Hoxhën por mjerisht kopetencat drejtuese të cialt i kishin lënë në dorë e detyrojnë që përballë kërkesave tona në të mirë të punës të deklarojë se KESH – in nuk e lë të punojë politika. Në drejtimin e KESH – it mund të vërejmë gjithçka abuzive por vetëm profesionalizëm e përgjëgjësi jo. Në filialet e prodhuesit kryesor të energjisë Vau – Dejës, Koman, Fierzë janë vënë në drejtim inxhinierët më të paaftë profesionalisht por që nuk i kanë lënë kusur abuzimeve, ndërtimeve të administratave partiake, ndërtimit të konfederatave për të neglizhuar kritikën e lëvizjen sindikaliste. Në qendër të punës së tyre vëren keqdashjen më dramatike për punën në sjelljen karshi specialistëve më të mirë, të atyre pa të cilët teknika nuk mund të vihet në lëvizje. Për ne janë shumë tronditëse qëndrimet ndaj specialistëve të tillë të energjitikës, nga më të mirët në Shqipëri, si Tonin Petani, Fatlum Nurja (larguar nga puna), Marketin Shllaku (shkarkuar nga detyra e drejtorit, inxhinier në filial), Nexhat Maliqi (shkarkuar nga detyra në KESH, inxhinier në KESH), Tonin Dodani (përgjegjës reparti në filial), Arben Cani (përgjegjës reparti në filial)etj., etj., inxhinierë pa të cilët burimet energjitike po vuajnë dhe mungesa e tyre mund të bëjë që ata të ndalojnë fare. KESH – i është një kompani e prodhimit dhe shpërndarjes së energjisë, ajo nuk është azil apo fondacion prë të strehuar militantë partishë, kushdo qofshin të majta apo të djathta. Në krye tësaj duhen tenkicienë të energjitikës (të cilët falë punës së tyre i kemi me bollek) dhe jo specialistë të turizmit apo minierave. Më erdhi për të qeshur kur Ministri i Energjitikës, i cili mund të jetë një menaxher i mirë, para publikut filloi të sqarojë kushtet teknike të linjave apo nënstacionit të Elbasanit. Ja mendësia që na çon drejt errësirës. Ministri menaxhon, organizon, drejton në kuptimin e gjerë të fjalës, por nuk mund të arrijë deri atje sa dhe të  bëhet teknicien i energjitikës. Këtë nuk mund ta bëjnë as drejtues të paaftë që kanë mbushë isntitucionet drejtuese të tij që nga qendra e deri në filiale. KESH – in nuk mund dhe nuk duhet ta përdorë politika. Mjaft pasoja ka vuajtur kjo kompani nga një drejtim i tillë sa tashmë gjendja e saj në koma duhet të na japë mësime. Është e çuditshme që në këtë krizë të rëndë kërkohen zgjidhje në mënyrën më absurde, gna individë të njohur pak ose aspak, gna organizma të huaja që gjithsesi nuk ju mungojnë dritat, nga kushdo tjetër vetëm jo nga specialistët tanë. As organizohet asnjë konferencë, tubim apo mbledhje sido që ta quajmë me personalitetet tona të energjitikës, të djeshme e të sotme për të ballafaquar mendimet e për të përzgjedhë zgjidhjet. As që bëhet fjalë për t’u takuar me sindikatat, për të dëgjuar njëri –tjetrin, për të ndërtuar strategji të shoqëruara me pakte bashkëpunimi për daljen nga gjendja. Ja këta janë format normale të daljes nga kriza. Egoizmi i drejtimit të paaftë njeh vetëm një mjet. Atë drejt errësirës së plotë si dikur kur na mungonte gjithçka e duhej konsumuar edhe bari. Ja të nderuar ose jo qeveritarë. Është koha më kritike. Çdo minut errësirë duhet të na mësojë të shohim ditë larg. Dhe të arrijmë një gjë të tillë duhet të nxjerrim përgjegjësit. Asnjë justifikim nuk i lehtëson rezultatet. Dhe rezultatet e drejtimit të kompanisë sonë energjitike KESH fatkeqësisht janë aq të dobëta sa në një shtet minimalisht normal përbëjnë faj. Moralisht këta rezultate janë më se të mjaftueshme sa të përligjin dështimin tuaj. Abuzimet pastaj janë krimi që ju po bëni në një popull të cilit i ka humbur me kohë besimi tek ju. Ndaj është koha që gjithçka të ndryshojë duke filluar që nga ju z. drejtues  që nga mënyra e organizimit të KESH – it, nga pavarësia e tij. Dnaj është koha që errësira duhet të na hapë sytë të shohim sa më larg.

Nga: Aleksandër Kaçi

N/kryetar i Sindikatës së Pavarur Elektroenergjitike Shqiptare

Gjergj Kastrioti „Mesia“ që shpëtoi qytetërimin kristian

Rreth njëmbëdhjetë shekuj pasi zhvillimi e qytetërimi i njerëzimit kishte marrë një fytyrë krejt të re, madje më të ngjashme se asnjëherë me atë që predikonte doktrina shpëtimtare e Jezu Krishtit, tashmë e përqafuar pa rezerva nga pjesa më e civilizuar e botës, ku njeriu e ndiente veten ashtu siç e kishte falur Zoti dhe predikuar Biri i Tij hirplotë, i cili ishte i vetmi burim shprese për jetën jo të lehtë tokësore, por mbi të gjitha për jetën e amshuar qiellore. Diku larg në kontinentin e verdhë në Azi kishte filluar të mbinte fara e një perandorie „krisma“ e së cilës pa kaluar shumë kohë do të shkatërronte jo pak nga qytetërimi e besimi që i dedikohej Kristianizmit, si doktrina që i frymëzonte në këtë zhvillim të pandalshëm. Por për ironi të fatit mëkatar perandoria e qytetërimit të “Ri” deklaronte se frymëzohej po në emër të profetëve të dërguar nga vetë Zoti, krijuesi i gjithësisë. Natyrisht Profetët nuk jetonin më, e ata që i predikonin po krijonin një besim e qytetërim sa të vjetër e aq të harruar prej shekujsh nga qytetërimi i ri Kristian. Frymëzimi i “Profetëve” të kësaj Perandorie nuk bazohej as në Islamin e as në Islamizmin e vërtetë, por në qëllimin e vetëm, plotësimin e epsheve antinjerëzore të prijësve grabitqarë e ushtarakë, edhe pse e quanin veten Sulltan e të dërguar të Zotit në tokë. Gjithsesi kjo Perandori që po krijohej nga një fis i madh turk me emrin e parit të tyre Selçuk (Selçukët), që me luftëra të tmerrshme ku herë pësonin fitore e herë humbje, arritën të pushtojnë mjaft nga popujt e tokat e Lindjes së Mesme, ku fill pasi kishin pushtuar Bagdadin në vitin 1055 shpallën edhe doktrinën e tyre shkatërrimtare që në themel kishin Luftën e Shenjtë kundër Perandorisë Kristiane të Bizantit. Natyrisht pas kësaj pati reagime jo të pakta nga bota kristiane, e cial që nga Franca e Anglia u mobilizua për të  mbrojtur qytetërimin kristian, por edhe simbolin e saj Jeruzalemin. Pas kësaj nga mesi i shekullit 13 – të, tartarët e xhinxhix Khanit pushtuan Anadollin, shkatërruan turqit Selçukë. Por nga fundi i shekullit 13 – të turqit e Anadollit u shkëputën nga zgjedha Tatare duke luftuar nën Emirin e tyre Osman që u paraqit si trashëgimtar i Selçukëve. Ky themeloi perandorinë e famshme Osmane. I biri i Osmanit sihte Orhani i cili mori titullin e parë të Sulltanit. Madje ky arriti të martohej me vajzën e perandorit të Bizantit me rezidencë në Kostandinopol (Stambollë), ku ky miqësim u bë për të luftuar kundër Serbëve të Stefan Dushanit. Për ta paraqitur sa më bukur rritjen e forcimin e kësaj Perandorie Turke po citoj disa rreshta nga libri i z. Mustafa Kruja me titull “Antologji e Hitorisë” i cili thotë: “Kështu u mbjell në zemër të Anadollit kjo menjollë (pemë) e çuditshme e cila tuj gjetun kushtet ma të bukura për të zanë rranjë epër t’u rritun, u bë në pemë që një ditë do të mbërrinte me mbulue me hijen e vet gjithë Azinë e Vogël, Sirinë, Mesopotaminë, Arabinë, Egjyptin, Sudanin, Libinë, Tunizinë, Algjerinë, Krimen, Ukrainën, Besarabin e tanë gadishullin Ballkanik në të dy anët e Danubit e Hungarinë”. Mjerisht  pas gjithë kësaj fatkeqësie që po gllabëronte qytetërimin, Biznati sa vinte e dobësohej e Perandoria Turke forcohej, duke u bërë rreziku i pashmangshëm i vetë perandorisë së Bizantit e qytetarëve të saj kristianë. Për t’i dalur zot qytetërimit kristian në Ballkan shtetet ballkanike në vitin1389 u bashkuan e organizuan në luftën e shenjtë në betejën e tmerrshme të Fushë –Kosovës, që fatkeqësisht u fitua nga Turqit, nga ku filluan pushtimin e trevave të bekuara të Ballkanit e më gjerë.

Tashmë Botës Kristiane po i kërcënohej zhvillimi e qytetërimi shekullor. Serbia, Greqia, Bullgaria ishin preja e parë e Perandorisë turkoshake, natyrisht edhe trevave shqiptare u sillej kjo re e zezë që paralajmëronte Stuhinë që nuk do të vononte. Shqipëria e asaj kohe e ndarë në principata, madje herë mike e herë armike me njëra – tjetrën u mundua të rezistonte, ku padyshim në ballë të kësaj rezistence do të ishte dhe familja princore e Kastriotëve, që ishte edhe më e fuqishmja e Shqipërisë së Mesme, me në krye Gjon Kastriotin i cili me shumë shqiptarë kishte marrë pjesë edhe në betejën e Fushë – Kosovës në vitin 1389. natyrisht pas kësaj ishte e vështirë që shqiptarët t’i bënin ballë stuhisë turkoshake, ata ndonëse luftuan, humbën duke rënë principatat njëra pas tjetrës në duar të Osmanllinjëve. Pikërisht pas kësaj në vitin 1423 princit Gjon Kastrioti i merren peng katër djemtë e tij nga Sulltani, ku njëri ndër ta ishte Gjergj Kastrioti (më i vogli) i cili sipas shumë dokumenteve kishte lindur në vitin 1405, pra ishte plot 18 vjeç kur u shkëput gna gjiri i familjes e atdheut tashmë të robëruar. Pas kësaj Sulltan Murati i II i detyroi katër vëllezërit Kastrioti të pranojnë të bëhen të fesë Islame. Madje Gjergjit i ndërroi emrin due e quajtur Iskënder – bej, që në shqip njihet Skënderbe (kjo ishte në Kujtim të Aleksandrit të Madh, që do të thoshte Princi Aleksandër).

Duke parë aftësitë e Skënderbeut, Sulltani e shkolloi dhe e përgatiti si një komandant të tij të fuqishëm. U duke parë shkathtësinë dhe mprehtësinë e Skënderbeut ai shpejt i dha grada në ushtrinë e tij, duek i “besuar” detyra tepër të rëndësishme ushtarake në ekspeditat pushtuese e ndëshkimore kundër ushtrive Kristiane të kohës, fati i të cilave ishte si mos më zi. Ku për ta bërë sa më “origjinal” tmerrin e këtyre viteve po citojmë nëj autor bashkëkohës (Ch. Diehl – Le Monde Oriental de 1081 a 1453, shqip Bota Lindore në vitet 1081 deri në vitet 1453), i cili shkruan për zaptimin e vendlindjes së Lekës së Madh nga Turqit : “Si shpendët e qiellit, Islamikët u përhapën kudo tuj vra njerëz e tuj marrë rob ata që mbeteshin të gjallë. Vendi u shkretua nga njerëzit, kafshët dhe pemët e tokës. Nuk kishte ma princë, as prijës, nuk kishte ma kush t’i dilte zot dhe të shpëtonte popullin nga ky rrebesh. Frika e Islamikëve i bante të gjithë me marrë arratinë, dhe zemrat e heronjve dridheshin nga tmerri ma keq se të grave. Kishte arritë puna saqë të gjallët me ju a pasë lakmi të vdekurve”. Në këto kushte, megjithë pushtetet e selametet që i kishte besuar sulltani Gjergj Kastriotit në shpirtin e zemrën e tij vlonin idetë e atdhedashurisë e besimit kristian që ia kishin mohuara dhunshëm. Madje ai këto ide i ruajti thellë në shpirtin e tij prej shqiptari e Kristiani të devotshëm deri n vitin 1443, plot 20 vjet, kur kryeheroi i kohës Janosh Huniadi i Hungarisë u printe ushtrive Kristiane të Europës në betejat me ushtritë turke. Ndeshja e dy ushtrive ishte planifikuar në Zonën e Nishit shqiptar (Kosovës), ku padyshim edhe vendi që i përkiste racës së Skënderbeut duket se e ndihmoi për t’i zgjuar përfundimisht ndjenjat e Shqiptarisë që nuk do t’i shuheshin kurrë. Marrëveshja me Huniadin bëri që kjo betejë e frikshme të fitohet nga ushtria kristiane, nga ku filloi kthimi i “bujshëm” i Skënderbeut në krye të treqind trimave shqiptarë në atdheun e tij të zaptuar keq nga çallma turke. Tashma Gjergj Kastrioti me trimat e tij pasi detyruan qatipin e Sulltanit për t’i dhanë një ferman për guvernatorin e Krujës për t’i dorëzuar Kështjellën, u kthyen në atdheun e bekuar nga Zoti e robtuar nga djalli me fytyrë robi. Porsa ky trim i racës sonë u kthye në Krujën e çliruar u kthye në fenë e vërtetë të tij e të parëve të tij pra në Kristianizëm nga ky edh shpalli luftën e shenjtë kundër invaduesve Muhamedan. Tashmë në Kështjellën e Krujës përësri valonte flamuri kuq e zi i Kastriotëve, por edhe i gjithë shqiptarëve, që shpejt do të bëhej edhe i krejt Kristianizmit të rrezikuar nga të pa fetë e “fesë Islame”. Gjergj Kastrioti pasi arriti të marrë shumicën e pikave që kontrollonte pushtuesi Osman fitoi të gjithë shqiptarët që ishin detyruar të ndërronin fenë Kristiane me atë Muhamedane, të kthehen menjëherë në fenë e vërtetë të tyre e të parëve të tyre, në atë Kristiane. Madje për ta realizuar këtë “normë” që kërkonte gjaku i të parëve tanë ai urdhëroi që të gjithë ata që nuk pranonin të përshkoheshin në kalvarin e zhdukjes fizike, pasi ata nuk ishin shqiptarë po turq siç e quanin veten, e natyrisht turqit ishin vetëm pushtues të atdheut e qytetërimit, e si të tillë nuk meritonin të rëndonin mbi dheun e të parëve tanë. Pas kësaj në truallin tonë u rrit se tepërmi entuziazmi e besimi i tërë shqiptarëve tek prijësi i tyre që po u sillte lirinë e besimin e munguar prej kaq vitesh. Gjergj Kastrioti për të realizuar veprën e shenjtë për të cilën ishte betuar para Zotit, u bëri thirrje të parëve të krejt shqiptarisë, qëtë bashkoheshin në një komandë të vetme, realizimin e të cilës do ta arrinte në Kuvendin e Lezhës më 02 mars 1444, ku ndër prijësit më të shquar të shqiptarisë në këtë kuvend bashkimi e forcimi ishin: Pal Dukagjini, Pjetër Shpati, Gjergj Balsha, Andera Topia, Teodor Muzaka, deri edhe Stefan Cernojeviçi i Zetës (Malit të Zi) e tjerë. Gjergj Kastrioti me trimat e tjerë në këtë kuvend historik edhe njëherë proklamoi luftën e shenjtë kundër Sulltani Muratit, i cili në atë kohë ende kishte granizonet e tij në Vlorë, Kaninë, Gjirokastër, Berat dhe Elbasan, si dhe siç e kemi shkruar më sipër që në vitin 1389 Serbia ishte bërë Provincë Otomane me Despot Gjergje Brankoviçin që i kishte marrë të bijën për gruamì, dhe dy djemtë peng, ndërsa Bullgaria që me 1393 kishte ra nën këmbët e turqve, ndërsa Perandoria Bizantine po kthehej në një fantazëm të pështirë. I vetmi udhëheqës Kristian që luftonte kundër turqve sihte Huniadi i Hungarisë, pra pak shumë pak për t’i dalë zot botës dhe qytetërimit Kristian që rrezikohej të kthehej atje ku ia kishte nisur dhjetëra shekuj më parë.

Bota Kristiane e Perëndimit në Shqipëri përfaqësohej nga Venediku e cila ksihte edhe një rol disi okupues në Skelat e Tivarit, Ulqinit, Lezhës e Durrësit, ku kjo “fuqi” kristiane ishte e dobët ushtarakisht për t’u përballuar me hordhitë Otomane, e si rezultat u tregua mjaft skeptike në raportet me prijësin legjendar të shqiptarëve dhe vetë botës Kristiane. Gjithsesi Shqipëria shpejt largoi edhe mbeturinat e fundit të ushtrisë Turke që ende mbanin disa granizone si më shkruam sipër. Sulltan Murati e priti lajmin e kthimit të Skënderbeut në origjinën e shqitparisë si një ofezë personale që mendoi ta ndëshkonte me shpejtësi. Pikërisht në qershor të vitit 1444 dërgoi një ushtri turke prej 25 mijë ushtarësh, ku shumica ishin Kalorës me në krye një nga gjeneralët e tij besnik, Ali Pashën. Por tashma Skënderbeu kishte arritur të organizonte jo pak trimat shqiptarë. Beteja u zhvillua në luginën e Dibrës ku armiku la në këtë fushë beteje rreth 7000 të vrarë, ndërsa nga forcat shqiptare as 2000 të vrarë. Për këtë betejë Marin Barleti thotë: “U ndeshën Luanët me luan”, ku padyshim Luanët e kryeluanit Skënderbe fituan, e ku kjo fitore e parë e Skënderbeut mori jehonë në mbarë Europën Kristiane. Papa Eugjeni i IV, Mbreti Ladislav i Hungarisë e Polonisë dhe Duka i Burgonjës Filip le Bon e brohoritën me një entuziazëm të pa parë. Pas kësaj në Krujë, kryeqendrën e trimit filluan të vijnë të deleguar të Europës Kristiane të cilët kërkonin aleanca e bashkëpunim.

Në këtë kontekst dallohet ajo e Mbretit Ladislav i III – të në dhjetor 1444. Madje për t’u konkretizuar kjo Skënderbeu u bë gati për të shkuar në ndihmë Huniadit në një betejë që po zhvillonte me truqit në Skelën e Varnas të Detit të Zi, ku Despoti i Serbisë Gjergj Brankoviçi ndaloi kalimin e ushtrisë shqiptare nëpër tokat e Serbisë. Gjithsesi Kristianët humbën një betejë tepër të rëndësishme, madje në këtë luftë mbetën të vrarë veët mbreti Ladislav dhe i dërguari i Papës Kardinali Cesarini. Në fakt tashma qendra e luftës në mes dy botëve, asaj Kristiane e asaj “Muhamedane” po çvendosej në Shqipëri. Për ta mposhtur këtë rezistencë gati hyjnore Sulltani që në vitin 1444 e vazhdim dërgoi disa ushtri me gjeneralët tij më të shquar, por që të gjithë pësuan disfatë pas disfate, duek bërë të që binte duhia e kësaj perandorie për shkatërrimin e botës Kristiane. Duke pësuar këto disfata vendosi të provojë “fatin” në krye të në ushtrie vetë Sulltan Murati II në vitin 1450, ky në fakt është edhe rrethimi i parë i Krujës. Në këtë luftë luanët shqiptarët fituan mbi armatimin modern të kohës, mbi numrin disa herë më të madh të ushtarëve turq, aq sa pas pesë muajsh luftimi vetë Sulltani u detyrua të kthehet me turp në kryeqytetin e tij. Pas kësaj fama e Skënderbeut po rritej në mënyrë të paparashikueshme tek bota Kristiane, pasi në fakt ishte hera e parë që ushtria turke thyhej në beteja kur komandohej nga vetë Sulltani. Pas kësaj periudhe të vështirë Skënderbeu e pa veten në vështirësi pasi shumë herë bashkëluftëtarët e tij e dezertuan apo tradhëtuan, pikërisht ashtu siç kishin tradhëtuar vetë Jezu Krishtin ndonëherë apostujt e tij, ku shpesh ose sihin penduar ose vetë Jezu Krishti me ndihmën e Atit ksithe dalë “fitimtar”. Madje Skënderbeu iu drejtua Mbretit të Napolit Alfonsit V – të. Gjithsesi turqit që në vitin 1453 kishin marrë nën sundimin e tyre kryeqytetin e Bizantit Kostandinapulin (Stambollin), për të cilin fatkeqësisht që në vitin 1452 admirali i Bizantit, greku Notares kishte deklaruar se më parë preferonte që Kostandinapolin ta pushtonte çallma turke, se të shihte aty kapelen e Kardinalit (Katolik) të Romës. Mjerisht siç thamë kjo u bë realitet vetëm një vit më vonë. Tashma Skënderbeu në vitin 1451 ishte martuar me princeshën Andronika që shpesh thuhet Donika qështe e bija e Gjergj Aranitit, princit të Vlorës, martesë e cila influencoi mjaft për të mbyllur “krizën” e besimit në mes disa prijësve shqiptarë. Betejat e Skënderbeut janë të shumta, por rreth 22 janë ato të cilat shpëtuan Shqipërinë e qytetërimin kristian në krejt Europën, nga tmerri i hordhive Turkoshake, kur për  të shkruar për to do të duhen mijëra faqe historie, por unë dua të theksoj disa nga më kryesoret që shpëtuan Shqipërinë e Europën, por edhe e bënë të pavdekshëm tashma Mesinë e Ri njerëzor që mbronte doktrinën kristiane të Mesisë Hyjnore pas rreth 15 – shekujsh lulëzim.

Ishte viti 1457 kur Sulltani dërgoi një ushtri prej 80 mijë vetash me qëllim që t’i jepte goditjen vdekjeprurëse tashmë dishepullit jo vetëm të shqiptarizmit por të krejt Kristianizmit Europian. E atëherë kur kjo ushtri e madhe e me mjete tepër moderne për kohën po kërkonte të hynte triumfalisht në tokat Arbërore (siç thirreshin atëherë tokat shqiptare), Skënderbeu me një ushtri disa herë më të vogël, por me ndihmën e vetë Zotit u vërsul vrullshëm duke i shkaktuar ushtrisë armike turke rreth 30 mijë të vrarë, ndonëse me këtë ushtri kishte ardhë një nga “apostujt” e Mesisë Skënderbe që e kishte tradhëtuar (si Juda Iskarioti Jezu Krishtin), por që mbeti në dorën e vetë Atletit të Krishtit siç kishte filluar të thirrej Gjergj Kastrioti. Kjo fitore e Skënderbeut mbi turqit mahniti botën, aq sa Papa Kalikst i III – të e emëroi Gjergjin “Kapedan të selisë së Shenjtë”, madje në një letër që i dërgon Perandorit të Gjermanisë e quan “ushtar të Krishtit me krahun e palodhur”, por në një rast tjetër Papa Kalisti e quan edhe “birin tonë të Shenjtë”. Natyrisht Skënderbeu në një rast të vështirë për Italinë (për mikun e tij Ferdinandin) ai më 1461 i shkoi në ndihmë në krye të 3000 luftëtarëve, ku lajmi i ardhjes së tij e mbushi Italinë me famën e ngadhnjimit e fitores së Ferdinandit mbi armiqtë aq sa ai e quajti Skënderbeun “Babë”. Tashma Mehmeti II – të e kishte zemrën të mbushur me urrejtje të pashoqe, prë Skënderbeun i cili jo vetëm e kishte mundur në luftërat gjakatare, por mbi të gjitha ishte bërë heroi i kohës në mbrojtje të krejt Europës Kristiane, e cila Skënderbeun e respektonte e nderonte si një kryehero e Mesi të ri që mbronte krejt kristianizmin. Natyrisht në këto kushte pengesa kryesore e Osmanllinjëve për të shkatërruar qytetërimin kristian të Europës  ishte pikërisht Gjergj Kastrioti, Skënderbeu. Në këtë kohë që shpesh mbretëritë e Europës e shikonin me admirim mbrojtësin e tyre Skënderbeun, shpesh nuk i afronin ndihma, ose ia vononin ato, e për këto “fajin” e kishte ose smira, ose mbi të gjitha frika e ndëshkimit të perandorisë turkoshake. Por qytetarë të botës kristiane shpesh kishin ardhur në Krujë për t’u rreshtuar përkrah ushtrisë së Skënderbeut, ku vlen të theksohet se këta ushtarë të “Krishtit” vinin edhe deri nga Anglia e largët për kushtet kohore. Rrethimin e tretë të Krujës, Sulltan Mehmeti II e bëri më 1466, por përsëri dështoi para forcës njerëzore e pse jo edhe forcës hyjnore të Skënderbeut me ushtrinë e tij, e cila me sa duket ishte e bekuar prej vetë Zotit e Birit të  Tij Jezu Krishtit që si mbrojtës tokësor ksihte dërguar Princin Shqiptar Gjergj Kastriotin (Skënderbeun). Natyrisht edhe vetë Engjëjt që zbresin në tokë janë të përkohshëm, pasi ata i takojnë mbretërisë së Qiellit, e si i tillë Gjegj Kastrioti shkoi me shpirtin e tij pranë frymëzuesit e adhuruesit të tij Jezu Krishtit më 17 janar 1468. Duke lënë në tokën Arbërore, trupin e tij të shenjtë, i cili u varros në Katedralen e Shën Kollit Lezhë. Pas kësaj lajmi nuk u besua për shumë kohë pasi ai njihej si i pavdekshëm, por pikëllimi i Europës ishte jashtëzakonisht i madh, ata dalëngadalë filluan të kuptojnë se kishin humbur mbrojtësin e tyre, mbrojtësin e doktrinës jetëdhënëse të Jezu Krishtit. Natyrisht perandoria turkoshake me Sulltanin e saj ishte e vetmja që u ngazëllye, madje Sulltan Mehmeti II kur mori lajmin bërtiti: “Mjerë Krishtërimi që ka bjerrë shpatën dhe mburojën e tij, tash më në fund Europa dhe Azia janë për mua. Ruajna Zot që të kemi një armik tjetër Luan si ai”. Dhjetë vjet nga dita që vdiq Skënderbeu turqit arritën ta pushtojnë Krujën, madje turqit hapën varrin dhe eshtrat e tij i varnin si hajmali në qafë për të mos i prerë shpata. Madje nga bota dhe vetë turqit besohej edhe për një ringjallje, aq sa disa vjet pas vdekjes së Skënderbeut një ushtri turke që po luftonte në krahinat e Shkodrës, besoi lajmin e përhapur se Skënderbeu ishte ringjallur e po vinte me një ushtri në këto krahina, nga ku kjo ushtri turke u shkatërrua nga paniku e tmerri.

Madje Sulltan Mehmeti II pati thënë: “Mos të kishte lindur Skënderbeu unë do kisha martuar gjiun e Adriatikut me Republikën e Venedikut, i kisha vënë çallmën në krye Papës e hënën drapërore mbi kupolë të Shën Pjetrit”.

Fatmirësisht për qytetërimin kjo nuk ndodhi edhe pasi vdiq Skënderbeu, pasi disa vite më pas vdiq edhe vetë Sulltan Mehmeti II në mënyrë të papritur, pikërisht gjatë një ekspedite që donte të pushtonte Selinë e shenjtë në Itali, me sa duket vetë Zoti e ndaloi këtë, pasi njerëzimi me kryeheroin tonë Gjergj Kastriotin kishin dhënë prova të mjaftueshme para Zotit se e meritojnë mbrojtjen e qytetërimit Kristian për të cilin ishin sakrifikuar thuajse në mënyrë Biblike. Tashmë pas kësaj Europa e Bota kristiane i thuri lavde e legjenda, u shrkuan miliona faqe librash, u bënë krahasime me engjëj e apostuj, deri me vetë të dërguarin e Jezu Krishtit në tokë. Madje edhe sot në Vjenë është gdhendur në ar në përkrenaren e tij: “Jezusi i Nazaretit Bekon Gjergj Kastriotin, princin e Matit, Mbretin e Arbërisë, Tmerrin e Turqve, Mbretin e Epirit”. Ose siç shkruan një albanolog kroat (Milan Shuflai) Skënderbeu është krijesa më hyjnore e racës shqiptare. Gjithsesi pa kaluar shumë kohë nga vdekja e Skënderbeut trevat shqiptare u lanë në mëshirë të fatit nga Europa Plakë, e si të tilla ato u pushtuan një nga një nga Perandoria Otomane. Fatin e të cilave e përshkruan mjaft bukur Tajar Zavalani në librin e tij “Historia e Shqipërisë”, i cili ndër të tjera shkruan: “Mbas pushtimit otoman Shqipëria u mbush me gërmadha dhe ra në “gjumë”. Vala e shkatërrimeve që kishte filluar me invazionet sllave arriti kulmin dhe nuk mbeti gjë e çmueshme. Qytete të lashtë dhe të lulëzuar, me kështjellat, tempujt, kishat, kuvendet dhe shumë monumente të tjerë të kulturës dhe të fesë u rrafshuan për tokë, ose u lanë të shemben vetvetiu. Shkurt vendi u kthye në errësirën e Mesjetës”. Ku padyshim kjo errësirë ende na mundon edhe sot në kohëra të tjera moderne, ku për ta krahasuar me sa më origjnalitet, po citoj Papa Pavlin II që përshkruan gjendjen e shqiptarëve, në një letër që i drejton Dukës së Burgonjës gjatë pushtimeve turke pas vdekjes së Skënderbeut: “Njeriu nuk mund të vëzhgojë pa iu mbushur sytë me lot anijet që degdisen në brigjet e Italisë të mbushura me njerëz që vijnë nga Shqipëria. Këto gra të veshura si mos më keq dhe me fytyra të pikëlluara nga dëshpërimi çojnë krahët nga Qielli duke vajtuar në një gjuhë të pakuptueshme. Armiku i ka detyruar të lënë plank e shtëpi dhe kur mbërrijnë në Itali mbesin atje ku zbresin gna anijet, mbasi nuk dinë as ku të shkojnë, e as si të flasin…”

O Zot sa tmerre kur këta rreshta që përshkruajnë kohën para 530 vjetëve të duken origjinal sot në shekulln 21 të lindjes së doktrinës shpëtimtare të qytetërimit, për të cilën kemi ndoshta kontributin më të madh ndër të gjithë popujt… Por fatkeqësisht “shpërblimin” më simbolik të kontinentit plak…

Ndue Bacaj

Prek Cali “lisi” që sfidoi shtrëngatat komuniste

Gjithmonë shtërngatat, rrebeshet e moti i lig godet lisat e jo fijet e barit. E ky mot i lig ka shoqëruar gjatë thuajse tërë historinë e mbijetesës të Shqipërisë në përgjithësi e Malësinë e Madhe në veçanti. Në përgjithësi motet me shtrëngata e rrebeshe, vinin nga lindja apo nga fqinjët e ardhur më vonë në Ballkan po nga lindja. Ku për të përballuar këtë mot të lig u pagua një çmim tepër imadh, aq sa nuk ka shkëmb e gur, pëllëmbë toke në mal, kodër apo fushë që po ta “shtrydhësh” nuk nxjerr gjak, gjak të pastër shqiptari e malësori të cilët u flijuan që të mbijetojë Malësia e Shqipëria. Eh po të vinin gjithnjë motet e ligj nga të huajt disi do të ishte më lehtë, por kur të vijnë nga ata që për fat të keq e quanin veten shqiptarë, shtrëngatat e rrebeshet janë disa herë më të rënda, pasi kot nuk thonë çfarë ta bën i joti nuk mund ta bëjë kurrë i huaji. E kjo në trajtat e një lufte civile, apo genocidi që dinë ta bëjnë vetëm komunistët, e pikërisht ndodhi atëherë kur thuhej se Shqipëria u çlirua e erdhi dita që Shqipërinë ta sundojnë vetë shqiptarët. Por për fat të keq kjo me sa duket nuk ishte thënë ende prej Zotit. E themi kështu pasi në muajin tetor 1944 ishte bërë paralajmërimi i stuhisë që s’do vononte shumë, e këtë paralajmërim e kishin bërë miqtë jugosllavë të komunistëve, por edhe armiqtë e vërtetë të malësorëve e shqiptarëve, pra brigada “ozna Brigada” e cila pasi ishte futur në Vermosh në emër të “Bashkim –Vëllazërimit” komunist filloi të bënte një propagandë agresive kundër prijësit popullor të kësaj treve shqiptare Prek Calit, i cili zinte një vend të rëndësishëm në qëndresën popullore e diplomatike për të mbrojtur kufirin verior të Malësisë e Shqipërisë, me dhjetëra vjet përpara e komunizmi shqiptar e jugosllav të vëllazëroheshin, për të mirën e tyre, por për të zezën e shqiptarëve. Gjithsesi stuhia  e vërtetë s’do të vononte, madje pak më shumë se një muaj nga dita e çlirimit, pra më 13 janar 1945 në Kelmendin e çliruar fillojnë të sulmojnë partizanët komunistë të ardhur nga jugu i Shqipërisë, por me tru të turullosura nga helmi i sheqerosur i armiqve sllavë që ishin padronët e vërtetë të klyshëve të kuq që kishin mbirë si kërpullat pas shiut. Natyrisht kelmendasit me viganin e mendjes e të pushkës Prek Calin i pritën siç i kishin pritur gjithë armiqtë, turq, sllav, fashistë e së fundi komunistë shqiptarë internacionalistë, që nuk njihnin binomin e shenjtë të shqiptarëve Fe e Atdhe; siç e donin shqiptarët e malësorët ndër shekuj, madje për komunistët ky binom ishte më i largët se vetë stepat e Rusisë prej nga vinte kjo ideologji sunduese e pushtuese. Natyrisht Prek Cali që ishte rritur në një ambient patriotik ku jeta e tij kishte qenë një stuhi e vërtetë në mbrojtje të trojeve shqiptare me diplomaci e pushkë në dorë, të paktën që nga vitet 1908, 1911, 1913, 1915, 1920, 1923, 1926 etj. E nga kjo eksperiencë nuk kishte se si të mos e kuptonte se komunistët shqiptarë që kishin ardhur me pushkë në dorë ishin vijim i “Ozna Brigada” të Jugosllavisë. Gjithsesi Prek Cali me burrat malësorë e dinte se lufta me këta djaj të kuq ishte tepër e vështirë, pasi ata kishin edhe mbështetjen e atyre që vetë i prunë në pushtet, të Titos, Mugoshës, Popoviçit e viçëve të tjerë. Por që gjithsesi malësorët qëndruan e luftuan heroikisht edhe atëherë kur në ndihmë të brigadës së parë erdhën edhe brigadat komuniste me numër 23 e 24 madje edhe forcat e tjera nga brigada jugosllave famëkeqe “Ozna Brigada”, që hynë nga territori i “Malit të Zi”. Kur lufta u ndez si një luftë e vërtetë civile Preka shpërndau burrat dhe vetë me 14 luftëtarë u drejtua në male për të vazhduar rezistencën, por edhe pr të mos dëmtuar as kelmendasit dhe as labët e jugorët e tjerë të gënjyer. Megjithatë komunistët kishin vazhduar luftën e natyrisht kelmendasit kishin vazhduar rezistencën si ndaj çdo pushtuesi në vijim. E kjo luftë solli fatkeqësisht rreth 52 viktima nga kampi komunist i partizanëve, të cilët as sot nuk dihet përse e dhanë jetën, pasi Kelmendi si gjithë Shqipëria ishte i çliruar… Pas kësaj pas një jave rezistencë në shpellën e Vuklit që sot quhet shpella e “Prek Calit”, duke llogaritur edhe premtimet e tradhëtinë komuniste, Preka vendosi të dorëzohej, me qëllim që kjo luftë civile të mos vazhdojë më. Tashma Kelmendi ishte në duart e komunistëve, të cilët treguan edhe një herë se ideologjia e tyre nuk njeh kufinj njerëzor, duke e kthyer këtë trevë shqiptare në një gërmadhë të zhuritur nga flakët e shkatërrimet që jua kalonin edhe atyre të shovinistëve Sllavë. Verbëria e “hakmarrjes” primitive të komunistëve bëri  që në muajt shkurt – mars 1945 Kelmendi të numëronte 150 burra pushkatuar, dhjetëra shtëpi të djegura e të shkatërruara, pa llogaritur pasuritë e djegura e të grabitura nga këta mjeranë të verbuar nga ideologjia kriminale komuniste. Për ta bërë sa më të freskët këtë masakër që dinë ta bëjnë vetëm komunistët po riprodhoj pjesën më kryesore të vrasjeve e tmerreve njerëzore që hoqi Kelmendi shqiptar. Gjatë këtyre masakrave u vranë trimat Zhuk Toma nga Broja, Kolec Uci gna Vishnjeva e Gucisë dhe Luc Gjon Uci nga Vukli. Flaka e shtëpive të djegura shkrumboi të gjallë Luk Tomën gna Vishnjeva dhe Ded Gjon Bajraktarin nga Vukli. Me bajonetë ia nxorën sytë dhe e varrosën të gjallë Fran Zef Ucin, nga shkëmbi hollën Rrok Zefin dhe e varrosë në një varr të përbashkët në kodrën e Kuklit (Kozhnje) me dy djem të ri Ujk Nikën e Fran Alin, dhe po të gjallë varrosën Luc Gjon Bajraktarin e Luc Gjon Rapukën. Masakruan mizorisht Gjergj Qosen nga Broja, Losh Fran Bracajn nga Vukli. Pushkatuan gjatë rrugës për në Shkodër Ded Gjon Dedën, Gjek Selcën, Gjergj Lul Tomën dhe tre djemtë e Mar Bikut (Ujkën, Nduen e Marashin). Më pas në një ditë të zezë marsi edhe vetë prijësin e Kelmendit e shpëtimtarin e kufijve veriorë të Malësisë e Shqipërisë Prek Calin, së bashku me Ded Lulash Smajlin nga Nikçi dhe 12 burra të tjerë nga rrethi i Shkodrës të cilët e kishin dashur Shqipërinë të lirë e demokratike. Pas kësaj kuçedra komuniste ishte mësuar me gjak e mizori pa të cilat nuk mund të jetonte as një minutë, për këtë u dënuan dhjetëra kelmendas me burgime tepër të gjata e misterioze, e themi misterioze pasi gjatë kryerjes së burgimit janë varur në burgje Mark Gjeloshi nga Broja, Gjelosh Fran Zefi nga Nikçi dhe Ded Gjeloshi nga Vukli. E si me “magji” të vetë dorës së Zotit kanë mbijetuar nga dënimet e rënda në burgjet komuniste Maç Luca dhe Prel Tom Smajli të cilët arritën të vijnë deri në ditët e demokracisë e lirisë që ëndërruar për t’u treguar brezave këto tmerre që nuk duhen harruar kurrë.

Masakra e atyre viteve kishte shumë autorë e aktorë, por më të zgjedhurit janë genocidistët komunistë Shefqet Peçi e Zoj Themeli i cili në atë kohë këndonte këngën “raciste”: Luajma, luajma Toskë këmbën, të ja Q. Gegës nënën. Ndërsa Mehmet Shehu pasi ishte dorëzuar Prek Cali i tha me dredhi: “T’u thafshin krahët Prek që nuk bashkëpunove me ne, si e kishe mbyllë historinë tënde me shkronja ari”. Por Preka që nuk ishte gënjyer me grumbuj ari nga kralët e Malit të Zi e Serbisë ia ktheu me fjalët lapidarë: “S’ka çfa më duhet jeta nën hijen e Trobojnicës (Flamuri Malazez), ma mirë me u kalbë në dhe, e historia një ditë ka me na nderue, por ti atëherë Mehmet ke me qenë turpi i saj, ndërsa Malësorët ndera e saj”. Ku mbase do të mbesin për shekuj, fjalët e fundit para pushkatimit të Prek Calit që ndonëse 73 vjeçar komunistët nuk ia kursyen ato pak vite që i kishin mbetur, i cili tha: “Rroftë Shqipëria nanë edhe pa ne, poshtë komunizmi…” E vërtetë ashtu ndodhi, por teprë vonë, madje kur menduan se kjo bishë e kuqe komuniste kishte “vdekur” u rizgjua vrullshëm duke përsëritur disi historinë e baballarëve e zagarëve “Sllavë”, ndonëse me metoda diçka më moderne për kohën. Gjithsesi sot për malësorët e shqiptarët fjalët kumbuese të Prek Calit i cili ka një shtatore në Shkodër (por që duhet ta kishte edhe në Malësi të Madhe) na duket se sa herë kalojmë me nderim pranë saj na thotë gjithnjë e më fuqishëm si 57 vjet më parë para pushkatimit, Rroftë Shqipnia, Poshtë Komunizmi”… Ashtu qoftë sa të jetë jeta…

Ndue Bacaj

Rruga pa kthim e familjes Zeneli nga Gjakova

Rastësisht këto ditë jam njohur me një banor nga qyteti i Gjakovës, Kosovë, me të cilin pasi u prezantuam dhe pasi folëm pak për hallet e shqiptarëve në përgjithësi dhe të kosovarëve në veçanti, gjakovari pasi mori vesh se unë jam gazetar, m’u lut që të shkruaja për tragjedinë e familjes Zeneli, e cila pas vrasjes së të zotit të shtëpisë është degdisur si mos më keq udhëve të botës për të siguruar mbijetesën. Zonja Sabrie Zeneli ka lindur në Gjakovë të Kosovës më 9 Gusht të vitit 1960, të cilës i është dashur që të largohet nga Kosova këto ditë së bashku me djalin e saj Nardin, dhe Mondin për shkak të origjinës etnike dhe pikëpamjeve politike. Sabrie Zeneli më parë kishte jetuar me burrin e saj Islamin dhe me dy fëmijët e saj në një apartament me dy dhoma në qendër të Gjakovës. Që në vitin 1990 burrë e grua filluan të përkrahin lëvizjet demokratike, sepse ëndrra e tyre ishte që Kosova të jetë e lirë dhe në vitin 1993 Islami bëhet pjestar aktiv i kësaj lëvizjeje duke organizuar demonstrata dhe mitingje. Në vitin 1994 Islami bëhet zëdhënës i Lidhjes Demokratike të Kosovës në zonën  ku banonte duke qenë një ndër aktivistët më të dalluar të LDK. Në dhjetor të vitit 1997 Islami merr pjesë në një demonstratë të zhvilluar në Prishtinë për të drejtat e shqiptarëve që jetojnë në Kosovë. Në këtë demonstratë policia serbe arrin që ta arrestojë bashkëshortin e zonjës Sabrie Zeneli, Islamin dhe ta dërgojë në rajonin e policisë duke e torturuar për tre javë me radhë. Pas tre javëve policia dërgon një letër në shtëpinë e Islamit në të cilën thuhej se pasi kishin mësuar për veprimtarin e tij do ta mbanin për tre muaj. Në këtë letër thuhej se edhe Sabrien si bashkëpunëtore të Islamit do ta dënonin nëse ajo do të merrte pjesë në demonstrata. Mirëpo Sabrie Zeneli pas këtij incidenti e irrituar së tepërmi e intensifikon veprimtarinë e saj duke zënë vendin e burrit të saj nëpër të gjitha demonstratat edhe pas lirimit ga burgu. Përsëri Islami nuk e pushon veprimtarinë e tij dhe është pikërisht dhjetori i vitit 1998, kohë kur bashkëshorti i Sabrie Zenelit gjen vdekjen gjatë një demonstrate në Prishtinë ku policia serbe në mes shumë të vrarëve vrau edhe Islam Zenelin (familje dëshmori). Mbas pak ditësh në shtëpinë e të vrarit Islam Zenelit shkon policia serbe duke shkatërruar çdo gjë që kishte të bënte me UÇK – në, përkrah  së cilës ishte edhe kjo familje e kalvari i kësaj familjeje nuk ka të sosur, kur vetëm pak ditë pas vrasjes së Islam Zenelit, babait të dy djemve Nardit dhe Mondit, policia serbe arreston gruan e Islamit, Sabrien dhe djalin e vogël Nardin duke i dërguar në Rajonin e policisë, ku dhe ju bënë shumë tortura me qëllim që të jepnin informacion për UÇK dhe LDK. Në këto kushte tepër të vështira Sabrie Zeneli nga frika se do t’ia vrisnin edhe djalin mbasi i kishte parë me sytë e saj policët duke e qëlluar Nardin me qytë automatiku duke i thyer edhe shpatullën, tregon se UÇK ndodhet në vendin e quajtur Shpella e Ujkut. Sabrie Zeneli pas kësaj historie vërtetë të dhimbshme së bashku me dy djemtë e saj detyrohet të largohet nga Kosova nga frika e hakmarrjes sepse nga dëshmia e saj ishin vrarë shumë djem të ri kosovarë. Ajo edhe pse deklaroi se jam shumë e penduar për çfarë kam bërë qëndrimin në Kosovë së bashku me djemtë e saj Nard Zeneli dhe Mondi Zeneli e kishte të pamundur. Kjo pra është tragjedia e familjes Zeneli nga Gjakova e Kosovës që kërkon mbijetesën diku larg në dhe të huaj.

Vasel Gilaj

Meditim para bustit të Fishtës

Mblidhet qyteti para bashkisë

Përurohet busti i At Gjergj Fishtës

Mileti shpërndahet, flet me gishta

Jo, jo, jo. Ky nuk është Fishta!

Këtu s’shoh art as shoh skulpturë

Më shumë më ngjason me një copë murë

Këtu s’shoh prift as shoh shkrimtar

Më shumë më ngjason me çimento të gjallë.

Ndoshta UFO – të nga tjetër planet

Po ta shohin, mund të ndjejnë lezet

Ky mur i bardhë para bashkisë

Është tregues i urtisë apo marrisë?!

Kumt profetik i shprehur në vargje aspak të stisura

Përcjellje e vëllimit me vjersha e poema “Balada e reve” të autores Bardha Bordulla (Adrio) që aktualisht punon në Perëndim.

Përnjimend të vë në mendime vëllimi poetik më i fundit që është disponibël për lexuesim, nga autorja shkodrane Bardha Bordulla (Adrio), e cila eventualisht banon e krijon në hapësirën gjermanike. Në boshin gri të hapësirës fluide midis dy mijëvjeçarëve të fundmë, padyshim është lënë gjurmë nga gra të guximshme që i hipën e i rrinë hijshëm Dedalit të poezisë. Pa anunçuar emrat të shumtë do të shënoja këtu Enrieta Sinën, Mimoza Ahmetin, Luljeta Danajn, Flutura Açkën, Luljeta Lleshanakun e krej përbri do të rendisja pa ngurrim Bardha Bordullën (Adrio) për potencën shprehëse të vargut e rezonancën që ngërthen mushti i poezive e poemave më të mira, të vrojtuara në prizmin e një editori të vëmendshëm e tejet mirëdashës.

Është libri i tretë prë nga rradha që del pa fije zori gna syndyku i krijimeve të Bardhës, sot për sot më i ploti e më përfaqësuesi. Paçka se poetesha gjindet majë një kodrine të rrumbullt, majën që e pret e ka bukur larg. Po a do ta mbërrijë? Ne jemi pro. E për këtë na bind edhe kjo sprovë e fundme e saj ku vihen në radhë 50 poezi e 3 poema, si njëra – tjetra e kalibrit të admirueshëm. Autorja përejton mushtin e moshës së vet. E përmendim këtu këtë fakt, për të dhënë atë kumt të njohjes e depërtimit deri në inde të përditshmërisë që lëviz me vrullin e magmës, nga ana e krijueses sfidante të një numri jo të papërfillshëm vajzash e grash potesha me 3 e më shumë tituj librash. Këtij kumti njohjeje i rri pranë edhe vullneti i Adrio – s për ta shpaluar çurgimin e fjalëve të pathëna për njëmijë e një arsye. Teevona, autorja s’është përballuar ende me kritikën, e kjo jo për mungesë të saj. E po të lypej mendimi im, do të thoja se kritikët i druhen vezullimit të vargut të Adrio – s, e kanë të drejtë t’i rrinë bukur larg. Arti i madh i shërben qëllimeve të mëdha, është një proverb i kadokohshëm gjerman. Këtë sentencë e përpin, mbase pahiri apo pavetëdije Bardha. E rëndësishme është se e vë në hipotekën e saj poetike për t’u martuar sot e për të nusëruar nesër.

Motivet që parkohen në buzë të çdo krijimi, janë të ngjyrimeve nga më të ndryshmet. Domosdo pikëlojnë më shpesh, ato të dashurisë. Por e një dashurie gjithë brenga, e cila aty vdes e po aq ngutshëm ringrihet nga qivuri. Te ky cak Adrio mbërrin kollaj, sa kohë mban në duar një zdrukth ku përfaqen konturet e çdo poezie e poeme që ka nevojë për latim qoftë edhe sa për rekuizitë. Holandezët kanë të drejtë kur thonë se, zdrukthi i mirë bën pak ashkla. Kjo i shkon për shtat një krijueseje të formatit të madh që do këllqe të arrihet, në rastin tonë të Bardha Bordullës. Krijimet e kësaj balade të ngarkuar sipërspondave me re meditative të poeteshës, shënojnë një mesazh gjithkund të prekshëm, atë të dritësirët ani pse ende e zbehtë, atje në fundin e tunelit të jetës shqiptare të sakatuar në dekadën që po mbyllim, nga sundimtarë eunukë që dijnë vetëm t’u bien tupanëve të pikëllimit e të numërojnë të rrahurat mbi kurrizin e një komuniteti të hallakatur deri në delir.

E lëmë penën për të mos i bërë të mërzitshme për lexuesit këto përsiatje, të cilat as – se – si nuk rrahin gjoksin për anunçim vlerash, se është detyrë e kritikëve e studiuesve të merren me to, por pa harruar të shpalojmë edhe kindet e një lajmi të mirë. Juria e Çmimit Vjetor Kombëtar të Përvitshëm “Helena Kadare” që jepet për poezi e prozë, këtë vit seleksionoi gati 100 tituj e përzgjodhi “Balada e reve”, për ta nderuar me fituesin e vitit 2001. Bashkë me çmimin le të trokasë në memorien e poeteshës edhe urimi ynë i bardhë për mos ndërprerje të hovit për kah vjeshtat e arta që e presin Bardha Bordullën (Adrio).

Dashamir Cacaj

Balada e reve

(Poemë)

1.

Retë

Koloviten në shilarësin

E hamendjeve për duelin

E skajshëm,

Mandej thundrat e erërave

I shprishin fjollat e argjënda

Për të depërtuar Balada Ime

E reve të përgjakura

Në honin  e netëve të mia

Mitike e të virgjëra,

E për ta shqyer pritjen

Që është e errët në ngjyrë

E nazike si tela kitarre.

2.

Retë

Mbështillen e ç’mbështillen

Në herezinë e moshës

Sime gjithë ritme andaluziane.

Në kupat e gjunjëve

Kanë rrjetat e netëve

Që mbarsen sinusoide

Të brishta e të bardha

As se si apatide.

3.

Ecja e reve

Drejt mëngjeseve të murrme

I ngjan udhëtimit të Eneut,

Me konfigurime

Gjithë viska si hulli zemërimi

E gaverna karstike,

Me nofullat si moluskë

Të gatshme për të sqepur

Lukuninë e ajzbergëve

Që rrahin brigjet

Me konop të lagët,

Kur kasollja e mërgatës

Mërgon nëpër jerm.

4.

Flamurimi

I reve që për pika vese kanë

Lotët e vajzërisë sime,

Fshihet nën mantelin

E delirit të shpresave

Të vakëta nga fërgëllimi

I moshës që ik vrullshëm

Me fugim të nxitimtë. E mrrol

Peisazhin e ëndrrës

Që djerësin me gogla

Gjaku të shplarë

A kamatë.

5.

Retë rrebele

Harbohen me shkëmbin

Po aq rrebel

Që më lindi mua

Nga sqetulla vigane,

E flokët e artë

M’i krehin me cfurqe,

Ndryshe gjumi

Nuk zbohet nga izbat

E ngujimit të flashkët,

Ku zgjimi

Është kapoja e absurdit

Të kërleshur si kërriçi.

6.

Dikur shkapeten

Me brinjët e një pllaje

Retë e shthurura

Nga rrokopuja inerte

E theqafjeve të ëmbla

Me pirgje dëbore

Të arnuar dhimbshëm,

Me galopin e përrenjëve

E direkun e kaskadave,

Që angullijnë

Këtë mesnatë të frikshme

Sulmimi taleban.

7.

Profili im

I gozhduar në kryqin

E reve të pajeta,

Ngujohet i statujtë

Si Mumja e Kleopatrës

Në pritje të mbërritjes

Së vetëtimtë

Të Mark Antonit,

Që është bujtës në Shqipëri

E kurrë nuk qesh

Nga balta e halleve

Që mbi supe i ka rënë

Por pa i errur shikimin

E platintë.

8.

Retë

E dehura nga eteri

I ditëve noprane. Të

Stisura  me fosile të oksiduara

Të gjuhëve të zemëruara

Me kupolat e qiejve

E zgafellat e vdekjeve,

U prijnë rrokopujave

Të sotme e të nesërme

Me vena të shterruara

Nga limfa e etheve,

E gjymtyrë mpirë

Nga makthet e verbëra.

9.

Rrokaqiejve

Endin vetëtima të shurdhëta

Retë e përhimta me magmë

Vullkanesh që shuajnë etjen

E gjenive.

Konturet e çmeritura

Të dheut amë, tashmë të braktisur

E me hejbet e halleve mbi shpinë

Jargojnë me pezm

E plastikë zorile

I japin puthje

Amorfe deri në delir

E vrasëse pa cak.

10.

Nëpër troje lufte

Të përzhitura nga djersa

E fushave që zukasin

Me klithma skeletesh,

Retë hukasin

Panxhat e metalta

Gjer në amshim

E druhem se koraca

E tyre e zmeraldtë,

Prek ikonën e plogët

Të fundjetës sime

Me diagramë drite.

11.

Në shtegtim

Retë dhe unë. Përfund të tyre

Ylli i fatit tim

I vonuar te kroi i shpresave

Për të më harruar sado vonë,

I sulmuar nga skamja

E padrejtësive

Na këqyr. E krahët

I zgjat përkrah  mungullimi

I frymës sime që borëron

E shkrin sfinksa.

Ylli i fatit

Dikur e gris perden e vonesës

E niset për askund.

12.

Balada e reve

Është ajo varka

Që hepohet e s’qorrohet

Nga vakumet e largësive,

Të pranishme si gropat

E shpirtërave që dergjen

Në agoni të ndonjë briri

Të shpresës për të rilindur

Shpresën e vrarë

Me tupan të zhdjergur,

E agimeve të lindur

Nga shtërzimet e Deas,

A nga brinjët e njëmendëta

Të Adam Krushkaparit.

13.

Retë

Marrin në dorë një kompas

Më pak se dy – metrosh

Sa është i gjatë

Miku im që më njohu

Qyshkur kordelet

I pata hajmali

Për t’i zbuluar lanetet

Ditët e mbrapshta

Kur Erosi e mplakte,

E masin universin e helmimit tim

Të parakohshëm

Në atë vegim stine të çalë.

14.

Jam vënë në kërkim

Të një strehine

Pa re të përflakura

Me cifla gjaku të pafajshëm,

Nga emocionet e shurdhëta

Të bollave që pshurrin

Themelive të dala bojë.

Jam vënë në udhë

Ku karvani i reve

Më del në pritë

Si cub me mjekërr si të skjapit,

E stepet

Kur këqyr ngulmimin tim prej xhindi

Për ta kapërcyer ylberin

E përgimit të përdhunshëm,

Nga stepat ku liria

Stepet e privuar

Të bëhet lehonë

Pa ia çarë barkun

Si nënës së Makdafit.

15.

Re të murrme,

Të përflakura ose jo,

Kur t’ju pyes për një mikun tim :

A ka vdekur ?

Mos thoni : Po !

Mos guxoni të m’a jipni këtë man

Në mos doni t’ju rrjep

Me sopatë !

Por as mos më gënjeni

Për njeriun që dua.

Thomëni : Mund të ketë ikur

Nga kjo botë lanete

Në kërkim të një ishulli

Që ka bash tiparet e mia

Prej engjëlli Lë Keil,

Ta bënte për vehte.

16.

Re puplore

Baladën e reve

Merreni për prikë,

E dërgojani mikut tim

Ku dihasin gjer në jeremi

Bjeshkët e Namuna,

Ku frika e blasfemisë

Nxjerr kryet si struci,

E mandej fundoset

Në Saharën e Vetmisë

Ku Ajkuna qan Omerin

Jo për faj të saj,

E ku podin e plistë ka

Balada ime e reve.

Shan Sokoli nuk votoi për Enver Hoxhën më 1968

Po, pati burra antikomunistë edhe në kohën e diktaturës së kuqe që u qëndruan mendimeve të veta. Ja, ky burrë që shihni në fotografi në votimet e vitit 1968 kundërshtoi të votojë për komunizmin. Ja, ky burrë i qëndroi besnik amanetit të babës, të gjyshit, u qëndroi besnik  amaneteve të axhave që kishin luftuar kundër komunizmit, që ishin vrarë e sakatosur, që kishin braktisur Shqipërinë për të kërkuar liri e qytetërim. E, megjithatë ky burrë nuk mban inate. Lufta e klasave vërtet e përplasi “shkëmb më shkëmb”, “dallgë më dallgë”, në punët më të rëndomta. Jeta e këtij burri, e këtij demokrati është një libër i trashë, një tragjedi më vete. Megjithëse punët në hidrocentralin e Fierzës ishin skllavëruese, të papaguara, në kushte shumë të rënda dhe pa siguri jetese, Shan Sokoli provoi shumë e shumë herë pesekucion brenda të persekutuarve. Në atë hidrocentral ai punoi shumë dhe po nga ky hidrocentral që shet energjinë elektrike jashtë Shqipërisë me çmime afro dyfish më të lira se ajo e energjisë që Shqipëria importon, Shan Sokoli dhe mijëra e mijëra shkodranë rrinë nën dritën e qiriut e të bishtukut. Gjithsesi, le të mos largohemi nga tema.

Kujtoj një rast të para shumë viteve. Kishin lëvizur ca punëtorë me biografi të “keqe” nga një kantier në tjetrin. I kishin sjellë me makinë si materiale inerte. Njëra nga ata dallonte, qëndronte edhe më i vërenjtur se hapësira plot mjergull e Gropave të Fierzës. Ishte Shani. Si dy policë pranë tij ishin shefi i kuadrit të Fierzës kryeinxhinieri i aitj kantieri që do të merrte Shanin dhe disa të tjerë. Ata dy komunistë diçka bisedonin, punëtorët qëndronin si hije, si skllevër, por të papërkulur dhe diçka më burrërorë se ata. Dhe vërtetë edhe më vonë shumë gjëra ngjanë. Ishte shefi i kuadrit Zef Dema që po e “transferonte” këtë atikomunist për të pestën ose të gjashtën herë, me qëllim që më vonë ta rraste në burg. Por Shan Sokoli me punë e burrëri i bënte vend vetes. Edhe letrat që çonte organizata bazë e partisë nga fshati Arst – Miliska kundër tij u “lagën”. Shani ua kishte marrë dorën provokimeve. Ai i kaloi edhe kur nuk pranoi të votojë më 1968.

S. P.

Bishat komuniste në “gjuetinë e radhës”

Vala e arrestimeve dhe e kërcënimeve në fshatin demokrat Mjedë është bërë pjesë e jetës së përditëshme. Kjo filloi në shkallë të gjerë që me rastin e zgjedhjeve lokale të raundit të dytë të dt. 15 tetor 2000, zgjedhje këto të dhunuara nga bishat komuniste në pushtet e që vazhdoi me protestat e demokratëve të kësaj zone, ku një ditë më pas në këto protesta u plagos një banor i kësaj zone dhe  u arrestuan dhe u torturuan: Gegë Jakini, Fran Jakini, Astrit Simeqi dhe Dodë Mardoda. Një prej tyre, Astrit Simeqi u detyrua të lërë shtëpinë një herë e përgjithmonë për të mbijetuar diku në dhe të huaj. Dhe tragjedia vazhdon:

Tani e ka radhën i ati i tij, mjeku demokrat Ndue Simeqi. Para pak ditësh në orën 23. 00, dy makina policie hynë në banesën e Ndojës dhe e kontrolluan dhe kthyen çdo gjë përmbys me siguri në kërkim të gjurmëve të të birit Astritit. Më pas policia ndaloi për gjithë natën Ndojën në birucat e tmerrshme të policisë duke e kërcënuar të heqë dorë nga organizimi dhe pjesmarrja në protestat e demokratëve sindikalistë kundër korrupsionit qeveritar gjë e cila shkaktoi një mungesë rreth 90 % të elektricitetit në të gjithë Shqipërinë. Të rinjtë u detyruan të arratisen, po të vjetrit çfarë i pret?

Nga: Xhemal Berisha

Nga diktatura në dikaturë

Demokrati Admir Cufaj nga qyteti verior i Shkodrës nuk pa qoftë edhe një ditë të mirë. Që kur ka lindur më 11. 06. 1972 ishte i dënuar. Madje edhe para lindjes. Kjo, sepes diktatura e Enver Hoxhës kish shkallur “armiq” të Pushtetit Popullor të parët e tij. Këtë djalosh proceset demokratike të fillim viteve ‘90 e gjetën të ri, rreth 18 vjeç. Ishte e natyrshme që ai të përfshihej në lëvizjen mbarëshqiptare për përmbysjen e diktaturës komuniste. Anëtar i Shoqatës Antikomuniste “13 Dhjetori 1990”, pjesmarrës në rrëzimet e busteve të diktatorëve Stalin e Enver, pjesmarrës përgjatë protestave antikomuniste tash më se 10 vjet dhe i rrahur, i dhunuar, i kërcënuar me eleminim fizik, arriti të përballojë shumë veprime antiligjore e antinjerëzore. Veçmas, pas vjedhjes së votës së lirë të zgjedhjeve parlamentare të 24 qershorit 2001 nga socialistët, presioni mbi këtë demokrat është rritur. Ai, tregon se së shpejti edhemund të detyrohet ta braktisë Shqipërinë për të shpëtuar jeëtn, megjithëse është baba dhe e don Shqipërinë.

Nga: Zog Hysenaj

Hije që ndjekin demokratin Pashkë Marku

Në Shqipërinë postkomuniste nuk mjafton të jesh njeri, nuk mjafton të aspirosh për liri e të drejta njerëzore. Pra, duhet të jesh komunsit ta kesh jetën të qetë. Kështu, tash pesë vjet, si rrjedhojë e menazhimit të mbrapshtë të politikës dhe konflikteve, janë vrarë afro katër mijë shqiptarë të pafajshëm. Një ndër rastet apeluese të diktaturës së kuqe është edhe demokrati Pashkë Marku, lindur më 01. 04. 1972. Hijet e hakmarrjes politike, hafijet e sigurimit të shtetit e kishin ndjekur tradicionalisht. Të parët e tij kanë vuajtur. Ka vuajtur edhe ky. Duke qenë se demokrati Pashkë Marku kish marrë pjesë në protestat antikomunsite rregullisht, duke qenë se më 14 shtator 1998 kish qenë në varrimin e deputetit Azem Hajdari, është rrahur disa herë nga segemente të errëta të sigurimit. Vetëm ditën e varrimit të Hajdarit u dhunuar rreth 700 shqiptarë, thua se jetohet mes xhunglave dhe njeriu nuk paska të drejtë as të varrosë njëbashkidealas!

Në kushte vërtetë antinjerëzore, përballë kërcënimeve të vazhdueshme, demokrati Pashkë Marku që nga viti 1998 e këtej ka jetuar në ilegalitet. Burimet tona bëjnë me dije se ka qenë i strehuar në Mal të Zi. Por kohët e fundit familja i ka humbur lidhjet. Dhëntë perëndia e ky njeri të mos jetë pushkatuar si shumë e shumë demokratë të tjerë.

Sokol Pepushaj

Si ka mbijetuar Mark Koci?!

Rastet e mbijetesës së demokratëve shqiptarë janë të pashoqe. Ja, antikomunisti Mark Koci, megjithëse i moshuar, pra i datëlindjes 14. 03. 1949 është bërë pre e bandave të maskuara shumë herë për arsye të bindjeve politike. Jeta e këtij njeriu të mirë është një ferr i vërtetë. Dy dajat e tij, atdhetarët Nikollë Prekaliaj dhe Kolë Prekaliaj janë ndër të shumtët që u pushkatuan pa gjyq dhe sot nuk dihet se ku i kanë varret, ku i kanë eshtrat. Edhe gruaja e Markut, Pranvera ka provuar dhunë. Atë, më 12. 02. 2000, banda me maska pasi e kanë keqtrajtuar, e kanë terrorizuar me shkrehje armësh mbi kokë. Fati ka qenë me të dhe është marrë në mbrojtje nga kalimtarët. Edhe kësaj gruaje shqiptare komunistët i kanë pushkatuar gjyshin Gjokë Broqi dhe axhën Pjetër Broqi si dhe përndjekur si mos o zot më zi politikisht. Demokratit Mark Koci i ka shkuar e keqja deir në kockë, deri në palcën e shpirtit. ka qenë një prift që i ka shpëtuar jetën më 18. 12. 2001, pasi banda me maska dhe të armatosura tentuan ta pushkatojnë. Ja, pra në kushte të tilla ka jetuar ky njeri.

Vasel Gilaj

Mjeku kërcënohet

Mjeku Lulash Gjoni i datëlindjes 12. 01. 1951 është anëtar i partisë demokratike që në fillim të proceseve si dhe veprimtar dhe pjesëmarrës në demostratat antikomuniste të 14 janarit e 13 dhjetorit 1990, 2 prillit 1991 etj. Ky mjek i njohur dhe i respektuar përveç shërbimit të pandërprerë që u bënte të sëmurëve ditë e natë në rajonet e Vaut të Dejës, Hajmelit, Shllakut e Komanit, mjekoi për disa ditë zotin Ludovik Dega dhe zotin Aleksandër Kaçi, bashkëpunëtor i gazetës sonë. Mjeku, pra siç kish vepruar tërë jetën edhe kësaj here shëroi dy njerëz, dy veprimtarë dhe drejtues të partisë demokratike dhe Ministria e Shëndetësisë u tërbua. Mjekimi u bë më 10, 11 dhe 12 prill 2001. Nga kontrolli i ushtruar në qendrën sanitare të Vaut të Dejës u grabitën kartelat e këtyre pacientëve dhe u zhdukën, por edhe u kërcënua mjeku pse ka shpëtuar jetën e dy njerëzve demokratë. Ky kontroll mban datën 11. 04. 2001. Eh, mjekut Lulash Gjoni segmente të sigurimit i janë vënë si hije pas. Më 12. 04. 2001 në orën 15. 00 duke u kthyer nga puna për në shtëpi, sapo ka kaluar fshatin Stajkë, persona të panjohur i kanë zënë pritë duke hapur zjarr mbi të. E kanë zënë dhe goditur me mejte të forta, e kanë lënë pa ndjenja nëmes të rrugës. Por ca udhëtarë e kanë ndihmuar, duke e dërguar mjekun në spitalin e Shkodrësnë orën 17. 00 ku mjekët, kolegët e tij i përcaktojnë diagnozën “Komocion Celebral”. Mjeku Lulash Gjoni qëndron në spitalin e Shkodrës nga data 12 deri më 19 prill 2001. Por kërcënimet kanë vazhduar në vazhdimësi me telefonata anonime në familjen e tij. Hakmarrje politike është përdorë edhe mbi njerëzit e shtëpisë. E tillë ka qenë ajo e natës së 27 dhjetorit 2001, ku persona të panjohur i kanë kërcënuar gruan dhe fëmijët duke u bërë presion psikologjik, se po erdhi doktor Lulashi në shtëpi, atë demokrat të fëlliqur do ta zhdukim përfundimisht. Në rrethana të tilla edhe mjeku e ka jetën në rrezik nga bandat, nga maskat.

Nga: Zef Nika

Tragjedia e familjes Cubaj nga Morina e Kosovës

Disa kilometra përtej kufirit që lidh Shqipërinë me Kosovën gjindet fshati i Morinës. Deri para pesë vitesh aty jetonte e patrazuar dhe qetësisht familja e fshatarit Qazim Cubaj, në një shtëpi të thjeshtë prmbi rrugën që të çonte në qendër të fshatit. Dy bashkëshortet dhe dy djemtë e tyre të famlijes Cubaj, as e parandjenin tragjedinë të cilën fati i keq duket se e kishte gatuar enkas për ta! Gjithshka nisi në pranverën e vitit 1999, kohë kur lufta shqiptaro – serbe kishte marrë përmasa të frikëshme. Sikur ta prandjente gjëmën që do të vinte, djali i Qazimit, Petrit Cubaj, në atë kohë vetëm 17 vjeç arratiset papritmas nga Kosova dhe qysh prej atëherë askush nuk din diçka për vendndodhjen e tij.

E bashkë me ikjen e Petritit duket se nisi edhe fati i mbrapshtë për pjestarët e tjerë të familjes. Më 7 mars 1999 babai i dy djemve Qazim Cubaj, asokohe pjesëtar i formacioneve të UÇK – së vritet në përpjekje me paramilitarët serbë, teksa po luftonte krah të birit Arifit. Pas varrosjes së të jatit, Arifi tërhiqet nga radhët e ushtrisë çlirimtare, moment që nga pjesëtarët e UÇK – së vlerësohet si dezertim e shmangie nga lufta për çlirimin e Kosovës, akt që ofroi edhe më tej rrjedhën tragjike në pjesëtarët e mbetur gjallë të familjes Cubaj. I shpallur dezertor dhe i kërcënuar nga grupet radikale të ushtrisë çlirimtare kosovare, Arifi nuk bëhet i gjallë dhe zhdukja e tij është tepër enigmatike. Dikush foli për rrëmbim nga grupet ekstremiste të shqiptarëve, të tjerë e bënë të vrarë e të varrosur diku në kodrat përreth, ndërkohë që disa besuan në arratisjen pa kthim diku drejt shteteve të Evropës, të gjitha hipoteza që kurrë s’u vërtetuan. Qazimi i vrarë, Petriti i arratisur, Arifi i zhdukur, ndërkohë që Shkurta e lodhur prej fatit të keq shtynte me dhimbje ditët e mbetura. Dhimbja për burrin e vrarë dhe malli për dy djemtë e zhdukur pa shenjë e nishan ia afruan shumë afër ditën e fundit të jetës. Ajo mbylli sytë e vetmuar dhe zemërplasur me mallin e pashuar për dy djemtë, Petritin e Arifin, në fundvitin e 99 – ës dhe u varros nga fshatarët e Morinës, pranë të shoqit  në vendlindjen e saj.

Ka dy vjet që në Kosovë ka përfunduar lufta, e përsëri grupe radikale shqiptarësh, ish – pjestarë të ushtrisë çlirimtare të Kosovës duken shpesh nëpër zonën e Gjakovës e Rrafshit të Dukagjinit në kërkim të gjithë atyre që iu shmangën luftës ose që dezertuan nga radhët e ushtrisë çlirimtare. Në shënjestër të tyre vazhdojnë të jenë edhe dy djemtë e zhdukur të Qazim Cubajt, Petriti dhe Arifi, për të cilët nuk dihet nëse janë gjallë apo të vdekur. Gjetja dhe ndëshkimi i tyre sipas ligjit të luftës do të shënonte edhe fundin tragjik të një familjeje shqiptare, që s’mundi ta gëzonte jetën në vendlindjen e saj. Shqiptarët nuk kuptohen. Në shumë raste, më të egër se kundër armikut gjakatar serb, tregohen kundër njëri – tjetrit! Ky është fati tragjik i shqiptarëve dhe jo vetëm në krahinën e Kosovës!

Nga: Rifat Ymeri

Fati tragjik i familjes kosovare të Isa Deliut

Si shumë familje kosovare që u detyruan të lënë vendin e tyre dhe emigruan në kohën e masakrave millosheviçjane në Kosovë, ishte edhe familja e Isa Deliut nga fshati Razoll i Komunës Skënderaj. Kjo familje kishte arritur t’i shpëtonte tmerrit të luftës në Kosovë duke ardhur e strehuar në Shqipëri. Ku unë arrita ta njihja në atë kohë këtë familje fisnike dhe bujare, e cila për rreth një vit jetoi në shtëpinë e thjeshtë po bujare të zotit Halit Duli. Gjatë bisedave ne u njohëm edhe me vështirësitë e tmerret, troturat e masakrat e pashoqe që kjo famlije kishte hequr e përjetuar gjatë periudhës makabër që shkaktoi lufta e çmendur e shtetit Serb në Kosovën Martire. Por këtu mësova se kjo familje fisnike shqiptare ishte e “dënuar” që të mos kthehej ndoshta kurrë më në Kosovën e tyre, e kjo për arsyen se djali i madh i tyre Bujar Deliu nuk i ishte bashkangjitur UÇK, edhe pse ata i kishin bërë thirrje për disa herë. Por edhe pse më vonë ishte burgosur nga forcat serbe në një kamp të tyre për rreth 12 orë, ku për ta liruar u kishte premtuar serbëve bashkëpunim fallso (e themi fallso sepse ai sapo u lirua kurrë më nuk u takua me ta). Por pas lirimit nga kampi serb, përsëri UÇK e kërkonte, por tashmë si “tradhëtarë” ku edhe i bënin të ditur se ishte i dënuar me vdekje, pra do ta vrisnin djalin e madh të kësaj familjeje zoti Bujar Deliu, por kësaj radhe jo armiqtë serbë, por vëllezërit shqiptarë të UÇK. Gjithsesi edhe në këto kushte dëshira e kësaj familjeje ishte e madhe për t’u kthyer në Kosovën mëmë, ku mendonin se shpejt edhe drejtuesit më ekstremistë të UÇK do ta kuptonin se Bujari nuk i kishte tradhëtuar kurrë shqiptarët, veçse kishte masahtruar serbët me të vetmin qëllim për të shpëtuar jetën nga këto duar të përgjakur të kriminelëve serbë. Natyrisht edhe në këto kushte kërcënuese për jetën e djalit të tyre kjo familje vendosi të kthehej në Kosovë, pasi atje filloi të fryjë flladi i lirisë e në këto kushte do të merreshin vesh më mirë shqiptari me shqiptarët. Pasi kjo familje u kthye në vendin e  saj ne shokët që jetuam një vit, por mbi të gjitha fmailja që i strehoi donin të dinin për fatin e saj, ku për një kohë të gjatë nuk muarën asgjë vesh duke u shqetësuar seriozisht se çfarë u ndodhi në vendin e tyre Kosovën e lirë, tashmë pa serbë. E ajo që nuk e mendonin kurrë u paraqit para nesh nga mesi i muajit korrik 2001, kur në shtëpinë bujare të Halitit erdhi përsëri familja e Isa Deliut, por kësaj radhe mungonin jo vetëm Bujari që nga frika se do ta vriste UÇK ishte larguar nga Shqipëria jo për në Kosovë, por për në një vend demokratik, por edhe djali i tyre i vogël Besniku 17 vjeçar që ishte marrë penga nga forcat ekstremiste të UÇK, të cilat pasi kishin torturuar mizorisht krejt këtë familje, pasi u thonin o Bujarin të gjallë për ta dënuar si tradhëtar ose ju nuk keni vend në Kosovë. Përsëri kjo familje u strehua ten ne miqtë e vejtër, por kësaj radhe vetëm për tre muaj, sepse në shtëpinë e Halitit ku banonin erdhi një letër e cila kërcënonte në emër të UÇK se do të shkatërrohej edhe krejt familja strehuese shqiptare e Halit Dulit. Pas kësaj vetë Isa Deliu me të shoqen si dy mjerana u larguan nga Shqipëria pa asnjë adresë, ku edhe sot e kësaj dite ne nuk e dimë fatin ndoshta tragjik të kësaj familje të mirë kosovare që fati i zi e degdisi, për s’di se ku…

Gëzim Zeka

Plagët e pambyllura të Kosovës

Një reportazh shkurtimisht i dhimbshëm

Pas çlirimit të Kosovës kisha besuar se njerëzit do të mund të ktheheshin të lirë në vatrat e tyre qëani pse të shkrumbuara, ishin për kosovarët më të mirat, më të lumturat e botës qoftë edhe për arsyen e thjeshtë, por madhore se ishin më në fund të lira. Por fatkeqësisht kjo nuk qenka e mundur për të gjithë. Sabrije Zeneli në Kosovë ka lënë varrin e bashkëshortit të saj Isal Zeneli, i cili në dhjetorin e vitit ‘98 do të vritej nga serbët në Prishtinë gjatë një demostrate. Dy djemtë e Sabrijes, Nardi e Mondi, nuk kthehen dot në Kosovë për të vendosur një lule mbi varrin e babës që u bë fli për të ardhmen e djemve të tij, që s’mundën ta shijojnë ende flladin e lirisë në Kosovën e tyre…! Këto i mësova gjatë një qëndrimi një javor në qytetin e vetëm në botë që mban emrin e gjakut, në Gjakovë pra! Pas vrasjes së babait Nardi e Mondi Zeneli do të ishin aktorët – spektatorë të një drame makabër të cilën Hajrija, një komshie e Sabrijes në një pallat të vjetër afër qendrës së Gjakovës na e tregon pa mundur t’i mbajë lotët, ndonëse kanë kaluar tre vjet e ca që nga arratisja e Sabrijes, Nardit e Mondit prej Gjakovës së tyre që aq fort e deshën…! Islami – vazhdon më tej plaka gjakovare, – ishte zëdhënës i LDK – së e kish rënë fort në sy të serbit, e kur e arrestuan atë në ‘97 vendin e tij nëpër mitingje e demostrata e zuri Sabrija me djemtë… E pasi ka marrë vesh se unë jam gazetar, burrnesha gjakovare më tregon arsyen e ikjes së Sabrijes, Mondit e Nardi Zenelit…

– Pak ditë pas vrasjes së Islamit, serbët pasi bastisën shtëpinë morën në pranga Sabrijen e Nardin dhe i çuan në një rajon policie këtu afër. Dhe kur Nardit i kishin thyer edhe shpatullën, duke parë pra se ata po ia mbysnin djalin në sytë e saj, por sidomos kur Nardit të njomë i vunë grykën e pistoletës në ballë, zemra e nënës nuk mundi të durojë më, por kallëzoi gjithçka dinte për UÇK – në e LDK – në. Unë e di se Sabrijen e vret ndërgjegja, po si mund të durojë një nënë, kur djalin, loçkën e zemrës po ia mbysin ndër sy? Ajo është penduar, po edhe unë, edhe gjithsecila nënë, njëlloj si ajo do të kisha vepruar…! Dhe e keqja më e madhe është se ata nuk vijnë dot më në Gjakovë! Është e vërtetë se prej kallëzimit të Sabrijes janë vrarë shumë djem të Kosovës që punonin në ilegalitet. Edhe pse s’ka faj, disa njerëz këtu në Gjakovë e kanë kërcënuar se po u kthye do ia vrasim djemtë, Nardin e Mondin… Po ta tregoj ty mor bir – përfundon e përlotur fqinja e Sabrije Zenelit, – që ta marrin vesh të gjithë se çka na ka gjetur ne kosovarëve, që as tash në liri s’po e shijojmë Kosovën tonë…

Dhe unë po e botoj, jo thjesht si ngjarje, por për të thënë se plagët e Kosovës ende rrjedhin gjak… Sabrije Zeneli bashkë me djemtë e saj jetojnë diku në Europë, por jam i bindur se do të falnin gjithë luksin e perëndimit për të jetuar të lirë në apartamentin e tyre me dy dhoma në një pallat të vjetër diku afër qendrës së Gjakovës, qytetit aq të bukur me emër gjaku, në Kosovë.

Artan Zekaj

Gjakovë 25 janar 2002

Demokratët e Malësisë së Madhe nën rrebeshin e tmerrit socialist

Pas vitit 1997, kur komunistët e rinj shqiptarë u rikthyen në pushtet, demokratët në përgjithësi, e ata të trevës së Malësisë së Madhe në veçanti filluan të përballen me një luftë të re klasash, e cila i vendos para alternativës, ose qëndro në Shqipëri e duro persekutime, dhunimet, burgosjet e deri vrasjet tragjike, ose në dëshiron të shpëtosh jetën largohu nga vendi yt, për në dhe të huaj. Janë me qindra të rinjtë e të rejat që e kanë pasë këtë “fat” të zi, por unë në këtë shkrim të shkurtër dua të kujtoj demokratin e antikomunistin e orëve të para zotin Sokol Gjergj Vecaj nga fshati Vrith i rrethit Malësi e Madhe i cili kishte lindur në vitin 1971 në një familje të lindur antikomuniste. Së pari axha i tij ishte shkolluar për prift katolik dhe quhej Dom Zef Vecaj (Gilaj) i cili me të ardhur pushteti komunist pas vitit 1945 atë e kishin burgosur në emër të komunizmit e kundër besimeve në përgjithësi e besimit kristian në veçanti. Pas kësaj siç e kishte zakon komunizmi fillon persekutimin e krejt familjes Vecaj, ku më vonë burgosin edhe babain e Sokolit, Gjergj Prenash Vecajpër motive thellësisht politike. Sokoli, ky demokrat ishte ndër nismëtarët e parë për krijimin e PD në Vrith e më gjerë, por edhe ishte nga ata demokratë që pa frikë kishte marrë pjesë në të gjitha mitingjet e protestat e para 1990 – 1992 kundër komunistëve, por këto protesta i vazhdoi edhe pas vitit 1997 kur komunistët e rinj rierdhën në pushtet. Zoti Sokol aktivitetin vërtetë të vështirë e kishte gjatë viteve 1997 – 2001 kur shquhej si një ndër pjesëmarrësit më aktivë në mitingje e protesta kundër shtetit e qeverisë socialiste, por mbi të gjitha spikat propaganda e mbështetja e alternativave e kandidatëve të Partisë Demokratike, ku falë aftësisë e qëndresës së Sokolit me shokë në trevën e Malësisë së Madhe vazhdimisht kanë fituar kandidatët e PD si në pushtetin lokal e Deputetë, por për fat të keq në trevat e tjera kishin fituar socialistët.

E pas kësaj zotin Sokol disa herë e kanë arrestuar e mbajtur në komisariatet e policisë nga 24 orë ku e kanë rrahur e torturuar, duke i kërkuar të heqë dorë nga bindjet antikomuniste ose do ta pësonte më keq se axha Zef e baba Gjergj. Gjithsesi zoti Sokol edhe pas këtyre presioneve nuk u tërhoq nga rruga e demokracisë  ku në zgjedhjet e fundit parlementare zotin Sokol komunistët e kanë rrezikuar e kërcënuar me jetën, ku për ta shpëtuar është detyruar të largohet nga Shqipëria që e deshi aq shumë. E pikërisht në ditët e fundit kur PD e rrethit kishte një aktiv të saj e kujtoi punën e tij duke shprehur keqardhje që shteti i ri komunist ia kishte mohuar jetën në Shqipëri.

Gëzim Zekaj