| Kur zgjohesh më shqiptar
As përvoja më e pabesueshme nuk do të na ofronte qoftë dhe një rast të vetëm, ku të marrë përsipër të na dëshmojë se një ndeshje futbollit, një fushë e blertë, apo një fitore e ekipt kombëtar ndaj një ekipi tjetër, të shndërrohet në një kthesë shumë të rëndësishme historike. Konkretisht zgjimi i ndjenjës kombëtare ndër shqiptarë, ndjenjë kjo shumë e brishtë dhe aspak bindëse deri më sot. Do të duhej një ndeshjë futbolli, ajo Shqiperi-Greqi, e vlefshme për eliminatoret e Botërori 2006, që do të zhvillohen në Gjermani, që shqiptarët, padyshim dhe unë së bashku me ta të ndjehem krenarë se jam shqiptar. Jo se deri asokohe nuk kishim se çfarë t’i merrnim atdheut dhe çfarë ai të na jeptë, që ne të ishim gati, si një amerikan që të vriste për flamurë, apo të vritej për të, por se deri atëherë mbase s’kishim arsye aq bindëse për marrë si një katalizator të zgjimit të përgjegjësisë kombëtare ndër ne. Vështirësitë e papërmasshme, me të cilat shqiptarët janë ndeshur në të gjithë kalvarin e tyre historike, shpesh duke menduar edhe për një mallkim të mundshëm që kish rënë mbi ne si një vetëtimë, regjimet tonat dhe të huaja, që mbytën sa dhe si mundën çdo ndjenjë kombëtare, politikat e sotme që thanë çdo dammar të limfës së të qënit shqiptar, sëbashku bënë atë që deri dje besohej, të moz ndjenim asgjë në veten tonë, ndër ndjesitë tona për emrin shqiptar. E skishte se si të ndodhte ndryshe, vetëm të ngrihej tifozëria e futbollit në një arsye të pakontestueshme për të besuar se ka ende Shqipëri, ka ende shqiptar. Nesër askush s’do na besojë nëse do të kemi kurajon t’I themi të vërtetën se kush është zanafilla e ringjalljes së ndjenjës sonë kombëtare, ndjenjë të cilën e kishin mbytur, apo kishim lindur pa të. E megjithatë gjithçka ndodh, dhe ajo gjithnjë duhet të ketë një shkak, për tu bërë më pas në një busull orjentimi drejt së natyrshmes, dashurisë për vendin ku ke lindur. Ndaj Greqisë jo vetëm fitore Ajo që ngja para, gjatë dhe pas ndeshjes është një dëshmi e qartë se fitorja ndaj Greqisë ishte shumë e shumë më tepër se sa një fitore për Botërorin 2006. Atmosfera që shoqëroi shumë ditë para se të luhej ndeshja Shqipëri-Greqi, ngarkesa mediatike, më të cilën u mbart ajo, dëshmoi se zhvillimi i kësaj i saj në “Qemal Stafa”, nuk do të ishte vetëm një eliminatore, siç çdo tjetër më parë, dhe besoj, si edhe të tjerat që do të rendin më pas. Shqiptarët shikonin tek ekipi grek, jo vetëm kundërshtarin më të fortë në grup, as kampionin evropian, por një kundërshtar, i cili duhet të mundej me çdo kusht. Fitorja ndaj ekipit grek do të ishte më shumë se fitore, për faktin se diçka shqiptare më shumë se çdo gjë tjetër shqiptare, do të duhej të zgjohej në këtë ndeshje. Eshtë një arsye që buron nga një lloj patologjije përbuzjeje, shkombëtarizimi dhe nënshtrimi, që kanë ushtruar dhe vijojnë të ushtrojnë grekët ndaj shqiptarëve, në vendin e tyre, por edhe në Shqipëri. Eshtë fakt se shqiptarët trajtohen në Greqi si skllevër, kjo e artikuluar që nga politikat e shpërbërjes që Athina zyrtare ka demonstruar ndaj shqiptarëve që nga trysnia për të ndryshuar emrin, besimin, e pse jo dhe kombësinë. E gjitha kjo në kuadrin e një zaptimi shpirtëror, tamam në kushtet e mbijetesës. Duke shfrytëzuar kushtet e vështira ekonomike, shteti grek dhe gjithçka tjetër greke që vjen pas ndërzeu gjithçka për të anatemuar shqiptarët. Sikur ky komb do të ishte më i madhi mëkatar dhe se kishte borxhet më të mëdha historike këtij vendi, këtij, populli, e jo e kundërta e kësaj. i gjithë mllefi i kësaj padrejtësie, e gjithë qënja shqiptare, do të zgjohej ato ditë dhe do të mbushte Tiranën e gjithë hapsirën shqipfolëse, për ta finalizuar me një fitore që do të mbetet një moment shumë i rëndësishëm, jo vetëm një historinë e futbollit shqiptar, por në historinë e kombit shqiptar. Fitorja, një erë e re e shqiptarisë E pabesueshme, e papërshkrueshme ishte atmosfera e asaj nate, kur ekipi ynë kombëtar arriti një fitore të merituar ndaj Greqisë, kampione e Evropës në futboll. Tirana i ngjante kraterit të një vullkani. E kuqja ishte ngjyra që mbushi çdo pjesë të tablosë së kryeqendrës së botës shqiptare, Tirana. Ishin të gjithë në zenitin e gëzimit. Atë natë nuk kishte zemër që nuk kishte provuar emocione të forta, gazmend dhe një dritë shpërthyese shpirti. Flamuri ynë kombëtar ishte edhe flamur, edhe qiell. Asnjë betejë në historinë e Shqipërisë nuk mund të ketë qënë më e rëndësishme se ajo që vinte nga një fushë e blertë për tu bërë më pas një ngadhnjim shpirtëror që nuk do të kishte të shuar. Askush nuk do ta besonte se në një situatë të tillë amullie politike, pasigurie për jetën dhe pronën, varfërie dhe papunësie, shqiptarët do të zgjoheshin më atdhetar se çdo popull tjetër. Atë natë shumëkush mësoi se diçka shumë e rëndësishme na kishte munguar, diçka brenda nesh kishte vdekur, për t’u ringjallur atë natë plot jetë e pathos.Deri atëherë flamuri ynë kombëtar ishte për shumëkënd vetëm një konvension zyrtar, një copë beze më një shqiponjë dykrenore në mes, apo një symbol me të cilin identifikoheshim në kompeticione botërore. Zgjimi i flamurit dhe së bashku me të i ndjenjës deri dhe flijuese për të do të vinte atë natë. Vdekja për flamurë Deri dje do të ishte paradoksale për këdo që do të dëgjonte se “ai vdiq për flamur”, “dha jetën për flamur”, u flijua për Shqipëri. Historia deri më sot ka mbartur ndër gojëdhëna, përvoja historike, të thëna e bëma tagre të tilla për shumë individë, grupe njerëzish, epoka. E besueshme është ajo që është më e prekshme, sepse është më bindëse. Duhej të vritej emigranti nga Kukësi, Gramoz Palushi, që edhe më skeptiku të besonte se ka edhe shqiptarë që dinë të japin jëtën për flamur. Vdekja e të riut shqiptar në ishullin grek, ishte një tjetër arsye e triumfit të shqiptarëve, pavarësisht se ai triumph kishte zanafillën tek një ndeshje futbolli. Në fund të fundit atë që dot nuk e bëri politika tek shqiptarët, do ta bënte Gramoz Palushi, jo vetëm një tifoz, por një shqiptar i denj, i cili u flijua për të mbetur i gjallë në jetë të jetëve, si shqiptari që zgjoi ndjenjën shqiptare, përgjegjësinë për kombin shqiptar. Grekët, me dhunën e ushtruar ndaj tifozëve shqiptarë, me vrasjen e të riut kuksjan dëshmuan se janë një popull që nuk meriton të jetë në familjen evropiane, pavarësisht konjukturave polititike që e kanë pozicionuar atë në këtë rrang. Ata dëshmuan gjithashtu, jo vetm armiqësinë ndaj shqiptarëve, por fudullekun dhe meskinitetin e një kombi që pretendon se trashëgon një bazament ndër më të vyerit e historisë së njerëzimit, përfshi këtu dhe Kalin e Trojës. Megjithatë Gramoz Palushi dhe dhjetrat e shqiptarëve që ranë pre e nacionalizmit ekstremist grek, dëshmuan se janë jo viktima por apostuj të një populli të lashtë, të qytetëruar, që di të jetojë në paqe dhe di të gëzojë për fitoret e tij. Grekët treguan se nuk janë asgjë më shumë se grekë, pikërisht ata ndaj të cilëve ne fituam jo vetëm një ndeshje futbolli por një luftë qytetërimesh. Ka Shqipëri Skepticizmi se diçka shqiptare kishte mbetur në këtë vend të dërmuar nga padrejtësitë historike dhe politike, do të merrte fund me një ndeshje futbolli. Do të rrëzoheshin të gjithë pretendimet se në Shqipëri nuk ka shqiptarë. Atë natë e në vijim i treguam Botës, po i tregojmë dhe do t’I tregojmë se Shqipëria ka zot shqiptarët, edhe pse ajo nuk ka ditur të përfaqësohet si e tillë nga klasa politike, e cila ka luajtur dhe vazhdon të luaj servilin në lojën e marrëdhënieve me shtetet e tjera, pse, vetëm e vetëm se ndodhen në një bazament më të fortë politik dhe ekonomik. Ne dëshmuam se shpirti atdhetar bën mrekulli, vendos veton kombëtare më çmimin më të shtrenjtë, pa u kursyer e dhe para çmimit të jetës. Gazeta Greke “TA NEA” një nga më të mëdhatë në vënd, në një reportazh të gazetares Martha Katanidhi shkruan se Vrasësi i shqiptarit 20 vjeçar Gramoz Palushi “shpesh herë përzihej në ngatërrësa” Ngjarja… Katër të rinjë shqiptarë në biçikletat e tyre kaluan nga pjaca e fshatit. Gëzoheshin për fitoren e kombëtares së tyre. Mes tyre dhe 20 vjeçari Gramoz Palushi. Kladhis dhe Palushi që kishin lindur dhe rritur pothuajse në të njëjtën periudhë, u takuan një dhe të vetmen herë në jetën e tyre; Për pak minuta G.P gjëndet i vdekur në asfalt. Vrasësi vazhdonte të mbante në dorë thikën që i mori jetën këtij të fundit. Gramoz Palushi varroset në Tiranë. E shoqëronte vëllai i tij në këtë udhëtim të fundit nga Greqi në Shqipëri. Sa për Kladhin, ai të vetmën gjë që mundi të thoshte ishte “se sikur të kishte mundësi ta kthente kohën mbrapsh….do të ndryshoja gjithçka” “Nuk duhej të kishte ndodhur kështu. Është një tragjedi. Më tragjikja nga të gjitha ështe së nipi im nuk kishte asnje lidhje me futbollin. Atë natë ai as po e ndiqte ndeshjen. Kishte dale me një shokun e tij. Nuk ishte shpërthim i një ndjenje kombëtare. Nuka ka patur dhe nuk ka asgje kundër shqiptarve. “sa sjell momenti, nuk e sjell e gjith koha”, thotë Nikos Kladhis, xhaxhai i Panajotit për gazetën Greke “Ta Nea”. Nga Çikago… P. Kladhis lindi dhe u rrit në Çikago të Amerikës nga baba Grek, Kristodhulo Kladhi dhe nënë Amerikane. Mbas ikjes së Kristodhulos drejt Amerikës e ndoqë dhe dy prej tre vëllezërve të tij të cilët emigruan atje. Në fillim punuan nëpër restorante ku më vonë hapën një të tyren. Atje punuan të gjithë sëbashku. Dhe pas shumë vitesh vëllezrit vayhduan të punojnë sëbashku. Sot vendasit thonë së “nuk ju shkoi mundi dëm”. Bojaxhinjë…. Ishte arsyeja ekonomike qe 20 vjeçari Gramoz Palushi dhe 25 vjeçari vëllai i tij të merrnin udhët e kurbetit. Të dy vëllezrit punoni sëbashku si bojaxhinjë. Punëdhënësi i tyre është Kryetari i fshatit. Ata jetonin në një dhomë, në fshatin Tragaki, të cëlë kishin marrë me qera. “Vëllai i madh kishte ardhur në Zakintho me 1995, ndërsa Gramozi në vitin 2000” Si gjithë ne, erdhën për të gjetur punë dhe një shans për tju larguar varfërisë. Mblidhnin para dhe jau dërgonin prindërve në Tiranë. Ata kanë dhe një vëlla tjetër që punon në Kretë, na thotë Kryetari i Fshatit, zoti Daniel.. Në përiudhën kur Gramoz Palushi arriti në Greqi, Panajotis bashkë me të jatin ishin kthyer në Zakintho dhe punonin në punët e tyre familjare. Nëna e tij dhe dy motrat kishin ndënjur në Amerikë. “Në denoncimin e tij, panajoti thoshte se prindrit e tij duheshin, por kishin disa mosmarrveshje”. Babai i vdiq i kish vdekur tashmë përpara dy vitesh. Ai vendosi të rrinte me gjyshen dhe xhaxhallarët. Xhaxhallarët……… Xhaxhai, Nikos Kladhis thotë se Pnajoti ishte karakter i vështirë “përpiqeshim sa mundeshim ta kishim nën kontroll. Është e vështirë të kujdesesh për një jetim. Shpesh herë përzihej në ngatërresa. Para dy muajsh ishte shtruar në spital, pas një ngatërresë me pasoja të renda për të me një grup të rrezikshëm të panjohurish. Përfundoi në spital me mjekër dhe këmbë të thyer. Ndofta nga kjo mbante atë biçakun me vete. Pas zënkës së fundit ishte friksuar shumë. Natyrisht që kjo nuk është shkak që ai ta kishte me vete biçakun. E keqja u bë dhe nuk përpiqem aspak ta mbroj. Dy të rinjtë nuk ishin njohur më përpara me njëri tjetrin. Atë natë pas përfundimit të ndeshjes Shqipëri – Greqi , ishte hera e parë dhe e fundit ku njëri do të takontë tjetrin. Gramoz Palushin e dërguan në spital shokët e tij, por ai kish vdekur. Panajoti Kladhi sillej nëpër fshat sikur të mos kish ndjerë se çfarë kishte bërë pak përpara,deri kur e arrestoi policia. Shtypi grek dhe vrasja e tifozit shqiptar Media greke pasqyron gjeresisht incidentet qe ndodhen pas ndeshjes Shqiperi-Greqi, midis tifozeve greke dhe shqiptare. Ne shtypin e sotem, pershkrimet e incidenteve ne Tirane dhe Greqi, si dhe intervistat e shumta te personaliteteve te medias dhe sportit zene nje vend te konsiderueshem. Gazeta politike, “Eleftherotipia”, duke i kushtuar komenteve rreth tre faqe nga editoriali i saj sportiv, pervec atyre me karakter teknik sportiv ka vene theksin te deklaratat zyrtare te qeverise dhe te perfaqesuesve te forcave politike greke. Pas deklarates se Ministrit te Shtetit dhe Zedhenesit te Qeverise, Z. Rusopulos, jepet e plote edhe deklarata e Kryetarit te partise “PASOK”, J. Papandreu, si me poshte vijon: ”Incidentet e dhunes i perkasin me keqardhje nje epoke tjeter, nje mentaliteti te semure dhe nje ideologjie raciste, e cila nuk duhet te kete asnje lidhje me Greqine e 2004. Greqia, e cila tashme mund te fitoje betejat me te veshtira, duhet ne te njejten kohe te denoje dhe te izoloje fenomene te tilla te papranueshme”. Partia SINASPIZMOS ne lidhje me vrasjen tragjike te te riut shqiptar ne Zakintho, si dhe me gjithe incidentet e tjera te dt. 04. 09.2004 ka dhene deklaraten e meposhtme: “Pas dyluftimeve te mbremshme, ballafaqimeve te dhunshme dhe ne vecanti pas ngjarjes tragjike ne Zakintho, nuk mjafton vetem denimi haptas i klimes nacionaliste dhe zemerngushtesise qe con persona ose grupe te caktuara ne kete veprime. “Le te marrin ne konsiderate pergjegjesite e tyre shkaktaret, “producentet e medhenj” (shenimi yne: behet fjale per presidentet e klubeve sportive qe jane edhe biznesmenet me te fuqishem ne Greqi dhe qe kane investuar ne krijimin e grupeve huligane mes tifozave greke) politikanet, perfaqesuesit e medias qe fatkeqesisht, ndezin here pas here ne shume vende huliganizmin dhe qe I japin nje mbulese ideologjike sukseseve dhe deshtimeve sportive, me ide dhe permbajtje nacionaliste dhe akte te tilla extreme te percartjes “nacionalist” ose gjoja te “tragjedise””. Nderkohe gazetat japin edhe deklaratet e Prefektit te Selanikut, duke shprehur edhe mospajtimin me to. Ne deklaraten e tij z. Psomiadhis shprehet se eshte I prekur me ate cka ndodhi ne stadiumin “Qemal Stafa” ne kohen kur jepej hymni kombetar grek dhe thekson se: “Ata qe kerkojne te drejtat e njeriut ne nje vend qe i strehon, duhet qe ne vendin e tyre te mos japin shkak te akuzohen per mosrespektim te tyre… Incidentet e Shqiptareve ne Greqi kane provokuar sedren e Grekeve, qe ndeshen me te saten here me pergojime e poshterime dhe pikerisht ne Greqi, ne vend qe te degjojne nje “faleminderit” nga emigrantet shqiptare per cka iu ofron atdheu i tyre i ri…. Zyrtaret shqiptare duhet t’i kerkojne falje qytetarit krenar grek…” Ne vijim Prefekti Psomiadhis akuzon qeverine e kaluar qe “i pranoi pa parapergatitje emigrantet shqiptare dhe iu dha edhe karta jeshile per arsye votash”. Ne vijim, gazeta vlereson intervistat e lojtareve greke dhe shqiptare te cilet e konsiderojne ndeshjen e te shtunes si nje loje sportive qe nuk e lidh asgje me politiken dhe se nga ana e lojtareve greke humbja ka te beje me gabime te skuadres se tyre dhe aspak me atmosferen e krijuar ne stadium, sic pretendojne komente te gazetareve te ndryshem. Gjeresisht jane pasqyruar incidentet edhe ne gazeten “Ta Nea” te dites se sotme. Ne artikujt qe lidhen me keto ngjarje pershkruhen me hollesi episodet ne qytete te ndryshme te Greqise, duke e cilesuar si te pazonjen policine greke te evitonte situatat e krijuara megjithe se ishte e parapergatitur per keto incidente. Te dhenat mbi te plagosurit ndryshojne nga nje shkrim ne tjetrin, nje here behet fjale per tre te plagosur, ne shkrimin tjeter per pese shqiptare, etj Theksohet se ne disa nga qytetet greke incidentet u frymezuan nga anetare te organizates extranacionaliste “Krisi Avgji”, nderkohe qe nuk rezulton te jete arrestuar asnje prej tyre. Sipas te dhenave te policise, nenvizohet ne shkrimin e kesaj gazete, jane arrestuar gjashte shqiptare dhe asnje grek, pervec greko- amerikanit dhe bashkepunetorit te tij qe kryen vrasjen e 20 vjecarit shqiptar ne Zakintho. Edhe edicionet e mbremshme informative ne te gjitha stacionet televizive greke, kane pasur nder lajmet e para incidentet mes tifozave greke dhe shqiptare. Ne te gjitha stacionet eshte dhene e plote deklarata zyrtare e zedhenesit te qeverise dhe perfaqesuesve te forcave te tjera politike, si dhe pervec pershkrimit te ngjarjeve ne qytete te ndrysme greke dhe ne kryeqytetin shqiptar, qe jane pasqyruar si nga stacionet shteterore ERT1 dhe ET3 ashtu edhe ne ato private si ANT, ALPHA, Mega, etj, ka pasur edhe intervista te gazetareve dhe perfaqesuesve te politikes greke, te cilet kane denuar ngjarjet e dhunes, aq me teper kur ato kane permasa tragjike si ne rastin e te riut shqiptar qe humbi jeten ne ishullin e Zakinthos. Nga Albert Vataj, Sokol Pepushaj Martohet me një katolike, bie në gjak me familjen e nuses! Shumë nuk e besojnë dhe kanë të drejtë, por ama është e vërtetë. Edhe pse jemi në fillimshekullin e ri, përsëri zakone të mbrapshta të ardhura deri në ditët tona si pjesët më të këqija të kanunit të maleve, aty-këtu nxjerrin krye e biles shkaktojnë edhe brenga e dhimbje me pasoja deri tragjike për njerëzit. Kështu ka ndodhur vitet e fundit me dy të rinjtë Gëzim Rexhep Brahaj, i datëlindjes 6 prill 1980 dhe Ariana Gjovalin Pjetërkolaj, e datëlindjes 5 prill 1985, të dy lindur e banorë të fshatit Gruemirçezme, i ndarë në dy pjesë të quajtura lagjet katolike e myslimane, 5-6km larg nga qyteti i Koplikut, fshat që bën pjesë në komunën e Gruemirës. Dy të rinjtë u lidhën përjetësisht me njëri-tjetrin përmes një dashurie të thellë e të pastër si uji i kthjellët i Rrjollit që buron diku në thellësitë e bjeshkëve e pasi përshkon mespërmes fshatin, derdhet i zhurmshëm në liqenin e Shkodrës. Ndërsa dy të rinjtë me besime të ndryshme fetare i gëzoheshin dashurisë së tyre, përkundrazi z.Gjovalin Pjetërkolaj, e shoqja Vera dhe të afërmit e familjes me origjinë nga Dukagjini, nuk e pranonin kurrsesi martesën e vajzës së tyre Ariana me një mysliman, edhe pse i përkiste një familje të respektuar dhe vetë djali, Gëzimi ishte me sjellje mjaft të mirë. Nëna e Gëzimit, Dushja, pasi babai, Rexhepi, kishte vite i vdekur, disa herë kishte dërguar shkuesit sipas zakonit për të kërkuar dorën e vajzës, e jo vetëm që nuk kishte gjetur mirëkuptim por edhe ishte kërcënuar me synimin për ta detyruar Gëzimin të hiqte dorë nga martesa me Arianën. Në këto kushte dy të rinjtë që i kishin dhënë besën njëri-tjetrit, vendosin të bashkohen përjetësisht edhe pa dëshirën e prindërve të Arianës, Gjovalinit e Verës. Më 15 mars 2004, Gëzimi e grabit Arianën. Pra, Gëzimi shkon fshehurazi në pjesën katolike të fshatit dhe merr Arianën që e priste diku afër shtëpisë, e të dy së bashku strehohen në shtëpinë e Gëzimit. Ky veprim i acaron edhe më shumë marrëdhëniet mes dy familjeve. Pjetërkolajt nuk e pranojnë turpin e vendosin të hakmerren. Gëzimi, Ariana, nëna Dushe e vëllai i gëzimit, Fatlumi, detyrohen të mbyllen brenda katër mureve të shtëpisë për t’i shpëtuar pushkës së Pjetërkolajve që në shënjestër kishin çiftin e sapomartuar pa dëshirën e tyre. Ata nuk zbuten as nga ndërhyrjet e krerëve të komunës së Gruemirës dhe misionarëve të paqes. Me ethet e hakmarrjes, një ditë rrahin egërsisht nënë Dushen, që po blinte ushqimet në dyqanin e fshatit, pasi i thyejnë këmbën e kërcënojnë edhe me vrasjen e Gëzimit e Arianës. 10 ditë më pas i djegin kasollen e bagëtive ngjitur me shtëpinë dhe i dërgojnë një letër kërcënuese se do t’i djegin të gjallë. Të gjendur në kushte të tilla kërcënuese dhe në rrezik për jetën, dy të rinjtë Gëzim e Ariana arratisen nga Shqipëria dhe instalohen në një shtet evropian, atje ku jeta, liritë dhe të drejtat e njeriut mbrohen e garantohen me ligj. Por ikja e tyre aspak nuk i ka zbutur Pjetërkolajt. Vetëm para disa ditësh, Fatlumi, vëllai i Gëzimit, përmes një letre, i lutet vëllait, Gëzimit e kunatës, Arianës, të ruhen pasi jeta e tyre është në rrezik. Ata kurrë s’do të mund të kthehen në vendlindjen e tyre pasi pushka e Pjetërkolajve rri e ngrehur për t’u shkrehur mbi trupat e tyre të pafajshëm. Faji i tyre i vetëm është pse u deshën dhe u lidhën përjetësisht me njëri-tjetrin. E pikërisht për këtë duhet të vriten. E nën Dushja me sytë e përlotur nga malli për djali e nusen do të mbyllë sytë e vetme, larg njerëzve më të shtrenjtë të saj. Ky rast është pjesë e atij realiteti të dhimbshëm që haset vetëm në Shqipëri, kryesisht në trevat e veriut, aty ku shteti është i dobët e kanuni i maleve nxjerr krye e hera-herës bëhet tepër kërcënues dhe i rrezikshëm për jetën e banorëve. Është vërtet tragjike. Një mysliman dashurohet e martohet me një katolike e bie në gjak me familjen e fisin e nuses! Disi e pabesueshme për kohën që jetojmë. Jemi në shekullin XXI… Rifat Ymeri Në veri të Shqipërisë hidhet në erë një shtëpi Në orët e para të mëngjesit të djeshëm, rreth orës 300 të 20 shtatorit, banesa e Arben Zef Gjinit, në Vig-Mnelë të komunës Mnelë-Vig është hedhur në erë nga një sasi lëndësh plasëse. Motivet ende janë të pazbardhura, por sipas prononcimit të kryekomunarit për gazetën “Shqipëria Etnike”, zotit Pjetër Lleshi, familja Gjini ka patur një konflikt të vjetër me një familje tjetër dhe mendohet se kriminelët kanë patur të dhëna se Arben Gjini, i cili prej kohësh nuk ishte në Shqipëri, është rikthyer. Pra, qëllimi duket ka qenë eliminimi fizik i tij dhe familjes së tij. Në fakt në atë shtëpi kanë ardhur ca miq, ku është menduar se është pikërisht Arben Gjini. Miqtë dhe njerëzit që banonin aty kanë fjetur tek axha i Arbenit, kështuqë shpërthimi i tritolit nuk ka arritur të vrasë apo plagosë askënd, vetëm të shkatërrojë e të bëjë të pabanueshme shtëpinë. Pak minuta pas shpërthimit, nga banorët atje janë dëgjuar në vendin e quajtur Kodra e Çelës, breshëri automatiku. Ky vend është rreth një kilometër larg nga vendi ku ndodhi shpërthimi. Këto krisma të kujtojnë zakonin shqiptar të Kanunit të Lekë Dukagjinit, ku pas një vrasjeje për gjakmarrje shprehet gëzimi e jepet haberi se nderi u vu në vend. Është hera e dytë që personi në fjalë vihet në shënjestër për t’u vrarë. Albert Vataj Një ditë ditari U ngrita si zakonisht e si zakonisht sintonizova radioaparatin në radiostacionin Radio Maria, e vetmja radio fetare e instalueme në Shkodrën e traditës së mrekullueshme të bashkëjetesës së tre besimeve fetare në harmoni shembullore. Rreth një orë dëgjova variete muzikore me secilën pjesë ma të bukur se tjetrën, cilësia e renditjes nuk asht në naltësinë e copave që transmetohen, e kjo ndodh kur nji njeri i del zot edhe ndonji pune që nuk asht e tija. Kësaj vërejtjeje drejtuesat e këtij institucioni i janë përgjigjë “Pjesët muzikore ne i shtimë në punë vetëm e vetëm për me plotsue orët e transmetimit që nuk bajnë fjalë për religjionin tonë”, unë mendoj se prestigji i një radiostacioni mvaret në çdo sekondë të transmetimit të saj. Pas orës muzikore filluen lutjet të cilat japin shkas me pyet: Pse Radio Maria, apo ma mirë me thanë drejtuesat e Radio Marisë kanë vu dorë në tekstet e lutjeve të trashigueme?! Këto ndryshime a i ka detyrue nevoja a çfarë?! Pse nuk i kanë vue edhe në gjuhët tjera?! Ma ndonji shembull ilustrues i këtyne ndryshimeve. Në Ati ynë ishte “Shejtnue qoftë Emni yt”. Tash thuhet “U shenjtëroft Emri yt”. Shejtnue qoftë, i përfshinë të gjitha kohët e foljes, “U shenjtëroftë” i përket vetëm kohës së ardhme. Vargu përmbyllës i kësaj urate ishte, “por largona prej gjith t’keq”. Tash thohet, “Por lirona nga i keqi”. Kuptimet e këtyne vargjeve, sipas meje bien ndesh me njani-tjetrin dhe ja përse. “Por largona prej gjith t’keq” ka kuptimin nga të gjitha të këqijat, qofshin ato të këqijat që kemi ne në veten tonë, qoftë nga të këqijat që mund të ndeshim tek të tjerët, ose që na i sjellin fatkeqësitë e rastësishme. E sotmja “Po lirona nga i keqi”, ka kuptimn nga individi i keq, pra duke lanë jashtë të këqijat tona të mbrendshme, si edhe të këqijat që mund të na i sjellin fatkeqësitë e rasteve. Protagonistat e ndryshimit të vargut të fundit të kësaj urate mundohen të justifikojnë ndryshimin e tyne duke thanë pas “Na liro nga i keqi” fjalët shtesë “E na liro nga të gjitha të këqijat”. Lind pyetja: Cilës domosdoshmëri iu deshte kjo shtesë?! Brenda kësaj urate asht e lejueshme lueja e fjalëve. Vullndesa në vullneti, largona me lirona dhe me tokë, por unë mendoj se asht krejtësisht i papranueshëm ndryshimi i kuptimeve të cekuna ma sipër. Në qoftë se të gjitha uratët janë të paprekshme, Ati Ynë asht ma e paprekshmja. Qoftë nga se nuk i ka psue kjo uratë ndryshimet në asnji gjuhë tjetër, qoftë se nuk na lejohet me nxjerrë gabim klerikët paraardhës të cilët nuk janë kurrësesi gabim, e kjo tregon se e drejta asht me ata që nuk kanë ndryshue. Unë mendoj se nuk ekziston asnji gja në këtë botë aq e pandryshueshme sa ç’janë uratët. Po thonë se ndryshimet e uratëve në shqip i përkasin vendimit të konferencës ipeshkëvnore shqiptare. Vallë a asht në kompetencën e kësaj konference nji vendim i tillë?! Sipas meje nji i tillë vendim do ta çudiste botën e edhe sikur të merrej nga vetë Papa mbasi uratët janë vendime të paluejtshme nga vendimet. Unë do ta falenderoja nji replikë bindëse, por kurrsesi nji përpjekje të dështueme replikimi. Ashtu si unë edhe nji pjesë e meshtarëve i kundërshtojnë këto ndryshime duke i ruejtë uratët e trashigueme, pyet “me cilin variant duhet të jemi”! Në përfundim të këtyne rreshtave, dëgjova pasqyrën e shtypit të ditës. Të gjitha gazetat i kanë fëlliqë faqet e tyne me nji rast inçesti e jo për tjetër veç për hir të biznesit. Nji gazetar i mirëfilltë nuk e ulë veten me gjurmue e zbulue e me botue turpe krejtësisht të panevojshme për informimin përkundrazi botimi i të tilla informatave ndikon në mënyrë makabre tek pjesa stërdërrmuese e popullsisë. Këto të dhana pise bajnë pis sa protagonistat e këtyne veprimeve, aq informuesat e këtyne veprimeve. Pas pasqyrës së shtypit të ditës vijnë lajmet. Ndër të tjerat flitet për veprimtarinë fisnike të Shoqatës së Pajtimit të Gjaqeve. Lajmi në fjalë i jep shkas pyetjes: A do të ishte e nevojshme Shoqata e Pajtimit të Gjaqeve nëse do të kishte shtet?! Populli thërret: O shtet. E shteti përgjigjet: Jam duke marrë rrogën e shpërblimin për punët shtetnore. Cilat punë – Çka po të duhet ty – Ndodhi nji krim – Tash po e kapi kriminelin – Kur?! – Kur të më vijë në dorë – E çka po i ban. Po e pyes sa e paguen mosdënimin – Të lumtë, këtij i thonë shtet. Arsyeja e kësaj flete ditari pa datë asht se të gjitha ditët kanë të tilla probleme, për të cilat shpresoj të shkruhet. Gjokë Vata Fenomeni i gjakmarrjes, kjo plagë e rëndë e shoqërisë Gjakmarrja, fenomeni që po detyron të largohen shqiptarët nga Shqipëria. Është tepër e rëndë të mendosh se kjo plagë e shoqërisë shqiptare, sidomos e Veriut të Shqipërisë dhe pikërisht Shkodrës, po shkatërron jetë njerëzish. Vetëm në qytetin e Shkodrës numërohen mbi 300 familje të ngujuara për shkak të gjakmarrjes dhe sipas statistikave të Qarkut të Shkodrës, nga viti 1997-2004 janë vrarë për shkak të gjakmarrjes 350 persona, ndër ta nuk mungojnë as fëmijë, as gra. Po sipas këtyre statistikave, këto 12 vitet e fundit kanë lënë shkollën përfundimisht nga frika e gjakmarrjes 460 nxënës e vetën në qytetin e Shkodrës janë aktualisht 80 fëmijë të ngujuar nga frika se mos vriten dhe këto janë të moshës 0-14 vjeç. Shembulli mjaft i mirë i këtyre fenomeneve që sapo përmendëm është edhe familja e Arif Dedës, i vrarë në Shkodër më 1 prill të vitit 2004, për motive gjakmarrjeje. Arif Deda, i datëlindjes 27.10.1976, ishte martuar me Xhensila Koka nga Bujanova-Serbi (fshati Konsul), kosovare. Megjithëse Arifi ishte evgjit (magjyp) dhe Xhensika ishte e bardhë, ato bënin jetë të rregullt në Shkodër. Por gjithçka shkatërrohet për këtë familje kur vëllai i Arif Dedës vret një evgjit (magjyp) tjetër. Familja e evgjitit të vrarë hakmerret duke vrarë Arif Dedën në sy të gruas së tij, Xhensilës, për gjakmarrje. Por, jo vetëm kaq, personat që vranë burrin e Xhensilës ishin njerëz biznesmenë me influencë dhe njiheshin si të fortë në qytet. Duke u nisur nga kjo ata kërcënuan se do të vrasin Xhensilën dhe vajzën e saj, Natashën. Të trembur nga kjo situatë, kur Xhensila shikon burrin tek vritet dhe po ata njerëz e kërcënojnë se do ta vrasin bashkë me vajzën, ajo largohet për në Angli bashkë me vajzën e saj, Natasha, nga frika e gjakmarrjes. Qyteti i Shkodrës mban mend shumë mirë se viktima të gjakmarrjes kanë qenë edhe fëmijë e gra. Rasti i fundit ishte në vitin 2000, në fshatin Berdicë, kur një fëmijë 11 vjeç vritet për gjakmarrje tek dera e shkollës duke ngrënë bukë. Adi Hoti
Kushtetuta siguron lirinë e fesë dhe Qeveria në përgjithësi e respekton këtë të drejtë në praktikë. Nuk pati ndonjë ndryshim në gjendjen e respektit për lirinë e fesë gjatë periudhës që mbulohet nga ky raport, dhe politika e qeverisë vazhdoi të kontribuonte për praktikimin përgjithësisht të lirë të fesë. Marrëdhënia përgjithësisht miqësore midis feve në shoqëri kontribuoi për lirinë fetare. Qeveria e Sh.B.A. i diskuton çështjet e lirisë fetare me Qeverinë si pjesë e politikës së saj të gjithanshme për të promovuar të drejtat e njeriut. Seksioni 1. Demografia Fetare Vendi ka një sipërfaqe totale prej 11,100 miljesh katrore dhe popullsia e tij është përafërsisht 3,069, 275. Ka një popullsi kryesisht homogjene, të përbërë nga gegët në veri dhe toskët në jug. Bashkësitë etnike greke, grupi më i madh i pakicës në vend, janë të vendosura në pjesën jugore të vendit. Pakica të tjera të vogla përfshijnë romët, bashkësinë egjiptiane (një grup etnik i ngjashëm me romët por që nuk flet gjuhën rome), vllehët, çamët dhe maqedonët. Shumica e qytetarëve janë shekullarë në orientim pas dhjetëvjeçarësh ateizmi të zbatuar fort nën regjimin komunist, i cili mori fund në vitin 1990. Pavarësisht nga ky shekullarizëm, shumica e qytetarëve zakonisht e identifikojnë veten me një grup fetar. Qytetarët me origjinë myslimane përbëjnë grupin më të madh fetar tradicional (i vlerësuar me 65 deri në 70 përqind të popullsisë) dhe janë të ndarë në dy bashkësi: ata që identifikohen me një formë të moderuar të islamizmit sunit dhe ata që identifikohen me shkollën bektashiane (një formë veçanërisht liberale e sufizmit shiit). Në vitin 1925, pas revolucionit të Ataturkut, vendi u bë qendra botërore e bektashizmit, megjithëse nuk është njohur si i tillë nga qeveria. Bektashinjtë vlerësohet se përfaqësojnë përafërsisht një të katërtën e popullsisë myslimane të vendit. Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë (referuar Ortodokse) dhe Kisha Katolike Romake janë dy përkatësitë e tjera. Afro 20 deri 25 përqind e popullsisë i përket bashkësive që janë tradicionalisht ortodokse shqiptare, dhe afërsisht 10 përqind janë katolikë romakë. Kisha Ortodokse u bë e pavarur nga autoriteti i Kostandinopojës në vitin 1929 por nuk u njoh si autoqefale, apo e pavarur, deri në vitin 1937. Statuti i Kishës i vitit 1954 pohon që të gjithë kryepeshkopët e saj duhet të kenë nënshtetësi shqiptare; megjithatë, kryepeshkopi i tanishëm është një nënshtetas grek, aplikimi i të cilit për nënshtetësi ka mbetur i pavendosur për një numër vitesh. Myslimanët janë të përhapur anembanë vendit, por janë përqëndruar kryesisht në mesin e vendit dhe më pak në jug. Ortodoksët mbeten kryesisht në jug, dhe katolikët në veriun e vendit; megjithatë, kjo ndarje nuk është e prerë, veçanërisht në rastin e shumë qendrave urbane, të cilat përbëhen nga popullsi të përziera. Pakica grek, e përqëndruar në jug, i përket Kishës Ortodokse. Nuk ka të dhëna në dispozicion mbi pjesëmarrjen aktive në shërbime fetare formale, por vlerësohet se 30 deri në 40 përqind e popullsisë praktikon një fe. Përfaqësues të huaj fetarë, përfshi klerikë myslimanë, misionarë kristianë dhe baha’i, anëtarë të Dëshmitarëve të Jehovait, anëtarë të Kishës së Jezu Krishtit të Shenjtëve të Ditës së Pasme (Mormonët), dhe shumë të tjerë kryejnë lirisht veprimtari fetare. Sipas Komitetit Shtetëror të Kulteve, gjatë periudhës së mbuluar nga ky raport, pati rreth 17 shoqëri dhe grupe të ndryshme myslimane ishin aktive në vend; disa prej këtyre grupeve ishin të huaja. Kishte 31 shoqëri kristiane që përfaqësonin më shumë se 45 organizata të ndryshme dhe 500 deri 600 misionarë kristianë dhe baha’i. Grupet më të mëdha misionare të huaja ishin amerikane, britanike, italiane, greke dhe arabe. Seksioni II. Gjendja e Lirisë Fetare Kuadri Ligjor/I Politikave
Kushtetuta siguron lirinë e fesë dhe qeveria përgjithësisht e respekton këtë të drejtë në praktikë. Sipas Kushtetutës së vitit 1998, nuk ka ndonjë fe zyrtare dhe të gjitha fetë janë të barabarta; megjithatë, bashkësitë fetare mbizotëruese (myslimane sunite, bektashiane, ortodokse dhe katolike romake) gëzojnë një shkallë më të madhe njohjeje zyrtare (p.sh., festat kombëtare) dhe statusi shoqëror mbi bazën e pranisë së tyre historike në vend. Të gjitha grupet e regjistruara fetare kanë të drejtën të mbajnë llogari bankare dhe të zotërojnë prona dhe ndërtesa. Festat zyrtare përfshijnë festa fetare nga të gjithë katër besimet mbizotëruese. Lëvizjet fetare mund të sigurojnë statusin zyrtar të një personi juridik duke u regjistruar në Gjykatën e Rrethit të Tiranës sipas Ligjit mbi Shoqatat, i cili njeh statusin e një shoqate jofitimprurëse pavarësisht nga nëse organizata ka karakter kulturor, argëtues, fetar apo humanitar. Qeveria nuk kërkon regjistrim apo licensim të grupeve fetare; megjithatë Komiteti Shtetëror i Kulteve mban të dhëna dhe statistika mbi organizatat fetare të huaja që e kontaktojnë atë për asistencë. Asnjë grup nuk raportoi vështirësi në regjistrim gjatë periudhës së mbuluar nga ky raport. Të gjitha bashkësitë fetare kanë kritikuar qeverinë për mosgatishmërinë për t’u akorduar atyre status që i përjashton nga taksat. Komiteti Shtetëror i Kulteve, i krijuar me anë të një urdhri ekzekutiv dhe i bazuar në Kushtetutë, është ngarkuar për rregullimin e marrëdhënieve midis qeverisë dhe të gjitha bashkësive fetare, të mëdha dhe të vogla. Kryetari i Komitetit ka statusin e një zëvendës ministri dhe përgjigjet drejtpërdrejt përpara Kryeministrit. Komiteti njeh barazinë e bashkësive fetare dhe respekton pavarësinë e tyre. Komiteti punon për të mbrojtur lirinë e fesë dhe për të promovuar bashkëpunimin dhe mirëkuptimin ndërfetar. Komiteti deklaron që regjistrat e tij mbi organizatat fetare lehtësojnë akordimin e lejeve të qëndrimit nga policia për punonjësit e huaj të organizatave të ndryshme fetare. Megjithatë, në të kaluarën, disa organizata të huaja fetare kanë pretenduar që angazhimi i Komitetit nuk e ka lehtësuar aksesin ndaj lejeve të qëndrimit. Asnjë organizatë nuk ngriti ndonjë pretendim të tillë gjatë periudhës së mbuluar nga ky raport. Nuk ka ndonjë ligj apo rregullore që t’i detyrojë organizatat fetare të njoftojnë Komitetin mbi veprimtaritë e tyre; megjithatë, Neni 10 i Kushtetutës kërkon marrëveshje të veçanta dypalëshe për të rregulluar marrëdhëniet midis qeverisë dhe bashkësive fetare. Nuk ekziston ndonjë marrëveshje e tillë deri tani. Komiteti Shtetëror i Kulteve po shqyrton hartimin e një ligji që do t’i trajtonte të gjitha bashkësitë fetare holistike; megjithatë, deri në fundin e periudhës së mbuluar nga ky raport, nuk ishte ndërmarrë ndonjë hap. Në vitin 2002, Komiteti bashkërendoi hartimin e një marrëveshjeje dypalëshe tip për t’u përdorur në negociatat e ardhshme me secilën bashkësi fetare. Përparimi i mëtejshëm në këtë drejtim është lënë pezull ndërkohë që Komiteti shqyrton Ligjin mbi Fenë të përmendur më sipër. Sipas të dhënave zyrtare, në vend ekzistojnë 14 shkolla fetare, me përafërsisht 2,600 nxënës. Ministria e Arsimit ka të drejtën të miratojë programin e shkollave fetare për të siguruar përputhjen e tyre me standartet kombëtare të arsimit, dhe Komiteti Shtetëror i Kulteve mbikqyr zbatimin. Ekzistojnë gjithashtu edhe 68 qendra trainimi profesional që administrohen nga bashkësi fetare.
Kufizime të Lirisë së Fesë Politika dhe praktika e qeverisë kontribuoi në praktikimin përgjithësisht të lirë të fesë. Qeveria është shekullare. Ministria e Arsimit siguron që shkollat publike në vend të jenë shekullare dhe ligji ndalon indoktrinimin ideologjik dhe fetar. Në shkolat publike nuk jepet mësim i fesë. Ndërkohë që nuk ka ligj që të ndalojë demonstrimin e përkatësisë fetare në shkollat publike, ka pasur raste kur nxënës nuk janë lejuar ta bëjnë këtë në praktikë. Në dhjetor 2003, një student mysliman u ndalua të dilte në fotografinë e diplomës sepse kishte mjekër. Në fund, studenti u lejua të diplomohej me anë të ndërhyrjes së Zyrës së Avokatit të Popullit (një institucion qeveritar i ngarkuar me hetimin e akuzave të qytetarëve për shkelje të të drejtave të njeriut dhe me mbrojtjen e lirive të tyre themelore). Mbi familjet nuk imponohet ndonjë kufizim në lidhje me mënyrën se si ata rrisin fëmijët e tyre në lidhje me praktikat fetare. Në vitin 1967, qeveria komuniste ndaloi të gjitha praktikat fetare dhe shpronësoi pronat e bashkësive islamike, ortodokse, katolike dhe të tjera. Qeveria nuk i ka kthyer ende të gjitha pronat dhe objektet fetare nën kontrollin e saj që kishin qenë konfiskuar gjatë regjimit komunist. Në rastet në të cilat ndërtesat fetare u kthyen, qeveria shpesh dështoi të kthente tokën që rrethon ndërtesat, shpesh për shkak të pretendimeve të rizhvillimit nga individë privatë që filluan ta punonin tokën apo ta përdornin për qëllime të tjera. Qeveria nuk i ka burimet që të kompensojë bashkësitë në mënyrë adekuate për dëmtimet e gjera që pësuan shumë prona fetare. Megjithëse ajo ka rikthyer disa prona të konfiskuara, përfshi një copë të madhe toke pranë sheshit qëndror të Tiranës ku po ndërtohet një katedrale, Kisha Ortodokse ka pretenduar për vonesa në miratime për ndërtimin e kishave dhe ndërtesave të tjera të lidhura me të nga qeveria e qytetit, dhe mungesa e veprimit në lidhje me një numër pretendimesh të tjera pronësie anembanë vendit, si edhe vështirësi për kthimin e disa ikonave fetare për restaurim dhe ruajtje. Edhe bashkësia katolike romake ka gjithashtu pretendime të pazgjidhura pronësie, por ishte në gjendje të bekonte një katedrale të re në qendrën e Tiranës në vitin 2002 mbi një tokë të ofruar nga qeveria si kompensim për të tjera toka konfiskuar gjatë epokës komuniste. Bashkësitë e myslimanëve sunitë dhe ajo bektashiane gjithashtu kanë kërkuar që qeveria të kthejë një numër pronash fetare, përfshi, në rastin e së parës, një pjesë të madhe toke të ndodhur përballë ndërtesës së Parlamenti në qendrën e Tiranës, në të cilën dikur ngrihej një xhami. Plani i Ri Urban për Tiranën ka vënë mënjanë tokë për një xhami të re mbi këtë tokë. Edhe bashkësia bektashiane kërkon kompensim nga qeveria për viktimat e persekutimit fetar gjatë regjimit komunist. Në maj, Parlamenti miratoi një ligj për kthimin e pronave, i cili përfshin dispozita që trajtojnë pronat fetare, të cilat mund të përmirësojnë situatën e përgjithshme për të gjitha bashkësitë fetare. Sipas ligjit të ri, bashkësitë fetare duhet të kenë të njëjtat të drejta si edhe individët privatë në çështje të kthimit apo kompensimit të pronave. Deri në fundin e periudhës së mbuluar nga ky raport, ligji (i debatueshëm për arsye që nuk lidhen me të) ishte refuzuar nga presidenti, i cili ia ktheu atë Parlamentit për shqyrtim të mëtejshëm. Aleanca Evangjeliste Shqiptare, një shoqatë e afërsisht 97 kishash protestante anembanë vendit, pretendoi që kishte hasur pengesa administrative në aksesin në media. Megjithatë, përfaqësues të Aleancës Evangjeliste deklaruan që nuk ishte e qartë nëse aksesi i kufizuar ishte për shkak të përmasave të vogla të organizatës apo prej përkatësive të veta fetare. Bashkësia evangjeliste në rritje ka zgjeruar marrëdhënien e saj me institucionet e ndryshme publike të vendit të tilla si universitetet. Nuk pati raportime për të burgosur apo të ndaluar fetarë.
Konvertimi Fetar i Detyruar Nuk pati raportime për konvertim fetar të detyruar, përfshi edhe të nënshtetasve minorenë amerikanë që të kishin qenë rrëmbyer apo larguar në mënyrë të jashtëligjshme nga Shtetet e Bashkuara, apo për refuzim për t’i lejuar nënshtetas të tillë që të ktheheshin në Shtetet e Bashkuara.
Abuzime nga Organizata Terroriste Nuk pati abuzime të raportuara që të vinin në shënjestër fe të caktuara nga organizata terorriste gjatë periudhës së mbuluar nga ky raport. Seksioni III. Qëndrimet Shoqërore Marrëdhënia përgjithësisht miqësore midis feve në shoqëri kontribuoi në lirinë fetare. Shoqëria është kryesisht shekullare. Ndërmartesat mes anëtarëve të feve të ndryshme janë jashtëzakonisht të zakonshme. Bashkësitë fetare krenohen me tolerancën dhe mirëkuptimin që mbizotëron midis tyre. Pas Sekretari i Përgjithshëm i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë, Sali Tivari, u qëllua dhe u vra në zyrat qendrore të Komunitetit në Janar 2003, Prokuroria e Përgjithshme ua ktheu çështjen autoriteteve për hetim të mëtejshëm. Çështja mbetej e pazgjidhur deri në fundin e periudhës së mbuluar nga ky raport. Në tetor 2003, policia arrestoi Kastriot Myftarin, autor i librit “Islamizmi Kombëtar Shqiptar” nën akuza të nxitjes së urrejtjes fetare. Libri përmbante opinionet e autorit mbi fenë islame dhe se si feja ka ndikuar jetën shqiptare. Sipas prokurorisë, një numër pohimesh në libër përdhosnin fenë islame. Prokuroria kishte kërkuar nga gjykata gjashtë muaj burgim për autorin. Në qershor, gjykata e çliroi Myftarin prej të gjitha akuzave. Në vitin 2002, disa bashkësi bektashiane jashtë Tiranës përjetuan kërcënim, vandalizëm dhe kërcënime për dhunë. Paskëtaj, autoritetet shqiptare zbuluan personat përgjegjës (shtetas joshqiptarë) dhe i dëbuan për shkelje të rregullave të imigracionit. Nuk pati raportime të reja për vandalizëm gjatë periudhës së mbuluar nga ky raport. Udhëheqësit bektashianë besojnë që ndikimet e huaja fetare që kërkojnë të minojnë përpjekjet e vendit për të ruajtur tolerancën dhe lirinë fetare qëndronin në rrënjë të këtyre incidenteve. Udhëheqës të tjerë fetarë kanë shprehur shqetësime të ngjashme mbi rolin potencialisht përçarës që luhet nga ekstremistët fetarë jonënshtetas. Seksioni IV. Politika e Qeverisë së Sh.B.A.
Qeveria e Sh.B.A. i diskuton çështjet e lirisë fetare me qeverinë dhe si pjesë e politikës së saj të gjithanshme për promovimin e të drejtave të njeriut. Qeveria e Sh.B.A. ka përdorur shumë nisma për përforcimin e zhvillimit të të drejtave të njeriut, demokracisë dhe shtetit ligjor në vend, si dhe për të çuar më tej lirinë dhe tolerancën fetare. Ambasada e Sh.B.A. vazhdon të nxisë qeverinë që të trajtojë pretendime të pazgjidhura për prona fetare dhe t’u kthejë tokat kulteve që i humbën ato gjatë sundimit komunist. Zyrtarë të ambasadës, përfshi edhe Shefin e Misionit, u takuan shpesh (si në vizita zyrtare formale ashtu edhe në veprimtari të tjera) me krerët e bashkësive kryesore fetare në vend. Shoqëria, megjithëse tradicionalisht tolerante në çështjet fetare, mbetet gjithsesi e prekshme nga një gamë ndikimesh të jashtme. Projektet që mbështesin mirëkuptimin ndërfetar dhe që forcojnë edukimin qytetar në shkollat fetare ndihmojnë që të sigurohet që tradita të ruhet ndërkohë që forma të fesë islame dhe kristiane, të reja për vendin, përpiqen të hedhin rrënjë. Ambasada ka qenë aktive në nxitjen e tolerancës dhe moderimit si një veçori e vazhduar e shoqërisë. Zyra e Marrëdhënieve me Publikun e Ambasadës u ka ofruar grante organizatave vendore për promovimin e tolerancës dhe mirëkuptimit ndërfetar dhe për të mbështetur mësimin e çështjeve qytetare dhe tolerancës fetare në shkollat tetëvjeçare, përfshi edhe shkollat e drejtuara nga organizata me bazë besimin. Një projekt, Projekti i Edukimit Qytetar dhe me Bazë Besimin, inicioi në mbarë vendin një seeri diskutimesh në tryeza të rrumbullakëta midis mësuesve, përfaqësuesve të medias, dhe udhëheqësve kombëtarë dhe vendorë për të eksploruar mënyra në të cilat edukimi qytetar të jetë një përpjekje e bashkësisë dhe që shtrihet përtej mureve të klasave. Duke punuar me Medresenë në Tiranë, skholla kryesore islamike në vend, Projekti zhvilloi “Projektin e Palestrës së Shkollës”. Nxënësit në këtë program mësonin mbi aplikimin e parimeve qytetare ndërkohë që vizitonin zyra bashkiake dhe kompani të shërbimeve për të mësuar mbi procedurat e licensimit dhe të tjera të lidhura me lejet e ndërtimit, lidhjet e ujit dhe ujërave të zeza, si dhe kërkesa të tjera të lidhura me zgjerimin e palestrës së shkollës. Një tjetër pikë kulmore e projektit ishte një përpjekje e përbashkët e kryer nga nxënës të Medresesë dhe një prej shkollave kryesore të mesme në Tiranë. Nxënësit e Medresesë vizituan shkollën e mesme për të marrë pjesë me homologët e tyre të shkollave publike në prezantime mbi ditët e shenjta përkkatëse të bashkësive fetare. Të rinj myslimanë mësuan dhe prezantuan ditët e shenjta kristiane, ndërkohë që të rinjtë kristianë shpjeguan rëndësinë e festave myslimane. Zyra e Marrëdhënieve me Publikun e Ambasadës gjithashtu mbështeti një seri diskutimesh në tryeza të rrumbullakëta mbi tolerancën fetare në bashkësitë lokale. Organizata joqeveritare zbatuese mblodhi sëbashku përfaqësues të qeverisë vendore, udhëheqës fetarë, si dhe anëtarë të tjerë të bashkësive në qytete më të vogla në mbarë vendin për diskutime të hapura mbi lidhjet ndërfetare, fushat e shqetësimit, si dhe mënyra për të forcuar bashkëpunimin për të promovuar mirëqenien e përgjithshme në shoqëri. Në maj, e njëjta organizatë, gjithashtu e mbështetur nga Ambasada, filloi një projekt vazhdimësie të quajtur “Ditët e Tolerancës në Shkollat Fetare” me anë të të cilit udhëheqës të bashkësive shekullare dhe fetare, zyrtarë të qeverisë, dhe të tjerë eksploruan se si të forcohet mirëkuptimi i ndërsjellë midis feve. Në maj, Agjencia për Zhvillim Ndërkombëtar e Shteteve të Bashkuara (USAID) lançoi një projekt dyvjeçar me vlerë 1.340 milionë dollarë ose 135 milionë lekë me anë të OJQ-së World Learning mbi përforcimin e tolerancës fetare në vend. Totali prej 1.340 milionë dollarë përbëhet nga 1.184 milionë dollarë financim nga Qeveria e Sh.B.A. dhe një kontribut prej 0.0156 milionë dollarë si kosto e ndarë nga WL. Projekti synon të mbështesë ekzistencën paqësore të grupeve të ndryshme fetare dhe të përforcojë mirëkuptim më të madh midis personave të besimeve të ndryshme.
Asnjë shans, asnjë perspektivë, asnjë mundësi rehabilitimi të konflikteve në Shqipëri Ashpërsimi i luftës politike në Shqipëri ka sjellë një mungesë perspektive për vendin postkomunist. Si zgjidhje e vetme për sigurinë e jetës shumë qytetarë kanë zgjedhur jetesën në ilegalitet, ose ikjen nga Shqipëria. Vrasja e kryemisionarit të pajtimit të gjaqeve, Emin Spahija ka rritur së tepërmi veprimtarinë e forcave anarshiste që nuk duan shtet ligjor. Duket se edhe policia shqiptare është përgjegjëse për një gjendje të tillë katastrofike, ku njeriu vritet në mes të ditës e në mes të natës. Policia shqiptare që gjoja dështoi në prangosjen e vrasësit të misionarit të paqes, i cili sipas shtypit u lajmërua nga policia vetë, duke dekonspiruar operacionin, flet fort shumë, pasi kjo polici as nuk publikoi emrin e vrasësit që në popull përflitet, as nuk u dha mediave fotografinë e tij, gjë që do e bënte të besuar hetimin dhe do mbërthente pa asnjë mëdyshje vrasësin, kushdo qoftë. Pra, edhe më optimisti nuk beson në këtë shtet. Aq më pak ata që kanë jetën të rrezikuar. Zëvendës kryetari i shoqatës ligjore Britaniko-Shqiptare, Mr. Robertson, shprehet se e konsideron problemin e gjakmarrjes si plagën më të madhe të politikës shqiptare, ku rreth 2100 familje jetojnë të ngujuara dhe shteti nuk ka marrë asnjë masë. Kjo kryesisht në pjesën veriore të Shqipërisë. Ky fenomen dirigjohet nga politika, ku krimi politik e ka shndërruar në një maskaradë jetën e shumë qytetarëve të pafajshëm shqiptarë. Edhe këta dy vëllezër që po publikojmë me fotografi, Përparim Shpata dhe Shpëtim Shpata, si rrjedhojë e aktivitetit të tyre të dendur në shërbim të çështjes demokratike, ku investuan për një Shqipëri pa dhunë e pa padrejtësi, njëlloj si Emin Spahija, tashmë i pushkatuar, janë të rrezikuar seriozisht me jetën, ku duket e largët dita kur mund të rikthehen në vendin e vet, pasi sot nuk kanë adresë. Përparim Shpata dhe Shpëtim Shpata kanë qenë në ballë të njerëzve që demonstruan protestim kundër diktaturës komuniste më 16 qershor 1990, kur u varros dëshmori i demokraci shqiptare Pëllumb Pëllumbi, kanë qenë në ballë, pra në pararojë, më 14 janar 1990, kur u rrëzua shtatorja e diktatorit rus Stalin në Shkodër, kanë qenë në pararojë më 13 dhjetor 1990, kur u rrëzua busti komunist i përbindëshit Enver Hoxha, kanë qenë në pararojë më 2 prill 1991, kur u protestua për votëvjedhjen e Ramiz Alisë, ku u pushkatuan katër vetë e u plagosën 163 të tjerë, kanë qenë edhe në varrimin e ish-deputetit të pushkatuar Azem Hajdarit, ku atë 14 shtator të vitit 1998, Përparimi e Shpëtimi, si shumë demokratë të tjerë u dhunuan. Jeta sot është e rrezikuar për shumë të tillë. Më 22 shkurt 2004, Përparim Shpata është plagosur me armë zjarri në kofshën e këmbës së djathtë, ndërsa Shpëtimi është rrahur e dhunuar nga persona të panjohur. Edhe familjet e tyre kanë qenë viktima të kërcënatave serioze. Një fenomen i tillë, ku jeta të merret, flet për një viktimizim të madh që përmasohet në vijimësi. Sokol Pepushaj Kurbin: Dhunohen të drejtat njerëzore Një ndër policët shqiptar është Arjan Lik Lika, i datëlindjes 10.10.1971, lindur dhe banues në qytetin e Laçit të rrethit të Kurbinit, i cili ka kaluar një kalvar vuajtjesh për të qenë i drejtë para ligjit. Pas shërbimit ushtarak të detyrueshëm, është organizuar në PD, dt. 15.7.1992 deri më 20.10.1994 dhe në nëntor të ’94 ka filluar si punonjës i policisë së rrethit Kurbin. Detyra e tij ishte komandant i forcave të ndërhyrjes së shpejtë në bashkëpunim me policinë e antikrimit ku ka marrë pjesë në arrestimin e shumë personave të cilët ishin kriminelë, banda grabitëse dhe trafikantë. Ka marrë pjesë për uljen e kryengritjes në Vlorë, e cila ishte një kryengritje mbarëpopullore e armatosur. Gjithmonë duke pasur parasysh se ka qenë një zbatues urdhërash dhe ligjesh, mbas marrjes së pushtetit nga Partia Socialiste, ndaj tij filluan një sërë akuzash të pabazuara nga asnjë lloj fakti sepse siç e theksova më sipër ka qenë vetëm një zbatues ligji, pa pranuar t’i shkelë, që i çmon si gjënë më të shtrenjtë. Shihej mirë arsyeja e pushtetarëve komunistë. Ata donin ta lironin nga puna dhe shumë kolegë të tij derisa ia arritën qëllimit, bënë reformën në polici, të cilët kishi plan të parë në program, mbasi e liruan nga detyra si punonjës policie më 13.2.1998, e nxorën në mes të rrugës pa asnjë lloj mbrojtjeje nga shteti përballë shumë kriminelëve ish të burgosur të cilët kishin thyer burgjet dhe ishin të lirë dhe të armatosur. Jeta e tij dhe e familjes rrezikoheshin dita-ditës. Në maj të 1998 është kthyer përsëri tek PD, si anëtar dhe më vonë si kryetar i forumit rinor të seksionit Gjorm. Në verën e vitit 1999 është arrestuar nga policia ku e kanë mbajtur për tre javë, arsyeja ishte gjoja se ai ishte organizator i një tubimi anti-ligjor, akuzë e cila ishte komplet fallso, sepse u faktua që ai nuk kish dorë në atë punë. Dhe kur ai bëri denoncimin që ishte i pafajshëm i është bërë presion deri në kërcënimin e jetës për të tërhequr denoncimin të cilin u detyrua ta tërheqë me ndërhyrjen e prindërve, familjes dhe njerëzve të tjerë që kishte përreth, të cilët e shikonin gjendjen jashtë e u detyrua të heqë dorë nga aktiviteti politik. Kjo gjë nuk i solli ndonjë ndryshim sepse vazhdonte hakmarrja ndaj tij. Në shtator të vitit 1999 i hodhën restorantin në erë, të cilën e kishte në pronësi të të vëllait, Pajtim Lika, por që punonin të dy bashkë. Kjo gjë i solli shumë pasoja në problemet familjare. Bëri denoncimin në polici por nuk gjeti asnjë lloj përkrahjeje të cilën këtë gjë e dinte por ishin gjëra që duheshin bërë. U detyrua më vonë të lërë qytetin e tij të lindjes dhe të shkojë në një qytet tjetër, i cili ishte Durrësi. Në këtë qytet mori një shtëpi me qera dhe jetonte me gruan dhe djalin e tij, por trazirat nga policia vazhduan, rrahjet në mes të qytetit, kontrollet e njëpasnjëshme në mes të natës. Çdo gjë që i ndodhte në drejtim të policisë ishte tashmë e ditur se e kishte shoqëruar biografia nga pas si në kohën e sistemit gjysëmshekullor të komunizmit. Pati edhe dy tentativa për vrasje, njëra përfundoi në plagosjen e shokut të tij që po drejtonte një autoveturë Benz, e cila ishte e tija. Në atë rast ai mori 4 plumba. Erdhi policia, e dërguan në spital dhe këtë e morën në pyetje se kush ishin ata, dhe ky u përgjigj se ata ishin me maska. Dhe tentativa tjetër për vrasje ishte kur ai ndodhej në shtëpinë e tij, atë natë i kishte ardhur djali i xhaxhait për qejf. Qëlluan nga dritarja e shtëpisë dhe plagosën djalin e xhaxhait. Mbas të gjitha problemeve që rrezikuan jetën e tij dhe të familjes, u detyrua të kthehet pranë prindërve të tij dhe më vonë të merrte rrugën larg vendit të tij për në një shtet tjetër ku jetën e tij dhe të familjes e ka më të sigurtë. Zef Nika
LSI, lëvizja e skraparllinjve të inatosur Populli fal ata që e mundojnë, por nuk ka për të falur kurrë ata që e rrejnë, ata që vjedhin pasurinë e popullit, vjedhin tenderat, ata që të vrasin natën dhe të qajnë ditën, siç ishte vrasja e prometeut të demokracisë më 12 shtator 1998, Azem Hajdari. Ambasadorja Mariza Lino në orën 1800 të dt. 5 janar 1999, i dorëzon Kryeministrit të Shqipërisë, Pandeli Majko, një mesazh personal të Presidentit të SHBA, Bill Klinton, me tekst “Ju uroj për dialogun”. Një nga temat e bisedave mes Presidentit Amerikan Klinton dhe Kryeministrit të Shqipërisë, Majko, mund të ishte edhe takimi i dytë me liderin demokrat, Berisha. Kjo ishte një “thikë me dy presa”. Takimi i shpejtë Majko-Berisha, ku zgjati afro 2 orë. Kryediplomatja amerikane, Lino, duket se ka mbyllur një cikël të takimeve të saj me liderët e politikës së Shqipërisë me kryetarin e partisë më të madhe, ish-kryeministrin Nano dhe shefin-kryetarin e opozitës, Berishën. 14 vite kanë kaluar nga rënia e komunizmit. Inisiativa e Nanos për të shkatërruar çka është ndërtuar tash 14 vite gjen një formë të përshtatshme për të hapur fushatën elektorale, për “shkatërrimin e ndërtesave pa leje ndërtimi” në bregdetin e Sarandës, dt.13 shtator 2004. Qeveria shqiptare të japë llogari për shpërdorimin e 38.5 miliard lekë të reja për 7 vjet ku i takon 5.5 miliard lekë nëvit, prandaj të krijohet një komision hetimor ku të dalin në shesh vjedhjet, se kush e ka fajin? Qeveria “guximtare” Nano të ia pasojë topin Metës, sot ka përballë një krizë… Zhurma e madhe për kushtetutën, pozicionet e njërës apo tjetrës parti, politikën e Shqipnisë gjithmonë e ka shoqnue korrupsioni, mungesa e hapun e popullit, energjia elektrike si dhe krimi i organizuar. Kjo është sëmundja e qeverisë të Shqipërisë për të mos i çue kurrë deri në fund punët, janë sabotuar me qëllim. Kur Partia Demokratike merr vendim për t’u larguar nga Parlamenti disa herë, por nga ana tjetër fillojnë alternativat ky hasin në “zonjat e hekurta” të forta. Partia Demokratike duhet me hy në Parlament, kur të plotësohen disa kushte nga ana e koalicionit qeveritar. Ka simpatizantë të tjerë që mbrojnë po me argumenta se nuk duhet me hy ma në Parlamentin e Shqipnisë. Duhet me iu përmbajtë “amanetit” të Azem Hajdarit, sa të jenë në pushtet Fatos Nano – Ilir Meta, ata po luajnë me fatet e popullit të Shqipnisë, “kush asht burrë sot o kurrë”. PD nuk duhet vlerësuar vendimet që marrin në Parlament deputetët e PS, duhet vlerësue vlerat e demokracisë kur një parti kërkon të çojë vlerat demokratike përpara. Tanë së bashku duhet marrë pjesë në Parlament, aty asht vendi ku debatohet për integrimin e Shqipnisë në Evropë, por jo me korrupsion, papunësi, pa prodhim. Vetëm asnjena parti nuk mund të bajnë asgja, por duhet me gjetë një alternativë të re, për me zgjidhë problemet që ka sot populli i Shqipnisë. Takimet që mund të bajë Dr. Berisha me Nanon-Metën duhet patur kujdes se ajo është “një kurth minjsh” për P.Demokratike. Përçarja e P.Socialiste brenda selizë rozë mund të çojë në zhbllokimin e P.Demokratike. situata politike sa vjen dhe rëndohet më shumë. Duhet të kemi parasysh deklaratat e Dr. Berishës në lidhje me korrupsionin e Nanos, dhe tanë qeverisë. Dialogu nuk mund të zëvendësojë zgjdhjen. Socialistët parashikojnë zgjedhje pa zgjedhje, probabiliteti PS+PAD+PSD+PAG+PAMB=LSI, Fatos Nano+Neritan Ceka+Skënder Gjinushi+Lufter Xhuveli+Ethem Ruka=Ilir Meta, janë një, social-komunistë. Këta mund t’i quajmë politikanët e “bixhozit” që bajnë thirrje për Evropë dhe më në fund tërhekun nga lindja e komunizmit. Largimi i Nanos nga skena politike paralajmëron se e ka përfundue periudhën e riprodhimit të specieve. Tashmë është “frikë” se përdor platformën e rikthimit të Ilir Metës me kapacitet të plotë. Kjo është platforma Nano-Meta. Qeveria e Shqipnisë e drejtuar nga zv/Kryeministri Ilir meta dhe Ermelinda Meksi, Organizata Botërore e Tregtisë (OBT) në fund të muajit nëntor 1998 në Gjenevë janë kthyer mbrapsht, ku pala e Shqipnisë asht treguar e paaftë për negociatat e zhvilluara në përgatitjen e dokumentacionit përkatës. Kushti kryesor: plotësimi i kuadrit ligjor, ku të krijojë kushte të njëjta me vendet e tjera anëtare për tregtinë e mallrave që prodhohen në vend (zero prodhim). Pa industri nuk ka prodhim, z. Nano-Meta, ku ishit juve duke prodhuar gomone për të mbytur klandestinët apo llojet e drogave të ndryshme që na sollët ju. Këta aleatët që ke mund t’i quaj “rriqna” ku mbështesin pushtetin politik, hajna të rritur për të fituar tendera me financë si Telekom, apo puset e naftës ku t’i dogjën, etj. Partia Demokratike dhe liderët e saj duhet të jenë ma të organizuar duke patur parasysh heshtjen e Metës dhe organizimin që më dt. 6 shtator 2004 krijoi LSI, që do të thotë: “Lëvizja e skraparllinjve të inatosur”. Përballë tyre tashmë do të jetë Ilir Meta, ku pretendon me marrë në dorë qeverinë. Tërheqja e Nanos i jep forcë për të rihyrë edhe një herë Dr. Berisha me atributet e kohës me të reja. Nano dhe Meta për të mos u ikur pushteti do të mundohen të gjejnë “fije” të padukshme për ta detyruar Dr. Berishën për t’u takuar, por kujdes se janë… Për të shuar orekset e mëdha këta janë shumë spekulativë në aritmetikë, ku synojnë minimumin e ndershmërisë me elektoratin që ata i votojnë, ku një pjesë mund t’i quajmë pa frikë “zagarë” elektoralë, që i liruan nga burgjet dhe u shkojnë mbrapa parlamentarëve nëpër kafe. Ku këta zotërinj na ngrehen si “gjeli” majë plehut, mbi këtë pasuni përrallore të vënë në kurriz të popullit fukara, duke marrë taksat dhe duke i përdorur për qejfet e tyre, duke ngritur vila dhe pallate 15-20 kate. Kjo nuk është “komedi”… Hasan Kurtaj
Kodi i besës në portretin e Nënë Terezës Tepër emocionues ishte takimi me mikun tim të hershëm, z. Skënder Hyka (i cili ka disa vite që banon në Bruksel të Belgjikës), por po aq emocionues dhe sugjestionues ishte tregimi i tij, i cili më befasoi për vetë karakterin e ngjarjes. Në kushtet që po kalojmë në këtë fillimshekulli të ri, ku besa, bujaria dhe nderi quhen “anakronike” (dhe ky fenomen nuk ndodh vetëm tek ne, por ka karakter global), ky akt që do të trajtojmë na inkurajon dhe na bën të krenohemi me emrin Shqipëtar. Ndërsa po pinim nga një kafe, shoqëruar me nga një teke raki, në lokalin e artistit të vërtetë, Sandër Ruçi, Skënderi (jo pa një ndjenjë krenarie) fillon tregimin të cilin do të përpiqem ta shtjelloj sa më shkurtimisht, duke i qëndruar besnik tregimit, pa asnjë ekzagjerim gazetaresk. Mark, më thotë Skënderi, në Belgjikë banoj tash gjashtë vjet dhe të jesh i bindur se ai vend është me të vërtetë i shenjtë. Njeriu trajtohet në mënyrë të përkryer (por gjithnjë kur ai respekton ligjin). Të siguroj, më tha Skënderi, se opinioni për shqiptarët është mjaft i mirë nga shteti belg. Ja se çfarë i ndodhi një ditë një mikut dhe adashit tim nga Kosova. Ai quhet Skënder Bajraktari (emigrant), intelektual i shquar dhe njeri me reputacion, qoftë nga ne shqiptarët, por edhe nga belgët. Një ditë, në shtëpinë e Skënderit “zbarkojnë” trembëdhjetë shqiptarë klandestinë të ardhur nga Shqipëria. Të kemi ardhur në shtëpi dhe të kemi rënë në besë, o Skënder Bajraktari, megjithëse nuk të njohim, por ta kemi dëgjuar zërin për djalë intelektual dhe njeri të besës. Nuk kishin kaluar dy orë kur në shtëpinë e Skënderit i vjen njoftimi që të nesërmen të paraqitej në kuesturë bashkë me klandestinët. Të nesërmen në mëngjes, në krye të “skalionit” klandestin, shqiptari besnik dhe bujar, Skënder Bajraktari, gjendet në kuesturë, ku bashkë me kuestorin ndodhej dhe prokurori. Zoti Bajraktari, i drejtohet kuestori Skënderit, ju keni shkelur ligjin duke strehuar trembëdhjetë emigrantë të cilët kanë hyrë në Belgjikë në mënyrë të paligjshme. E di, zoti kuestor, por këta më erdhën në besë dhe ne shqiptarët besën e konsiderojmë si gjënë më të çmuar dhe simbolin më të shenjtë. Ju garantoj në emër të kësaj bese se unë do të përgjigjem para ligjit për çdo shkelje që mund të bëjë cilido prej tyre. Ne, belgët, njohim vetëm ligjin, ndërhyri prokurori. Skënder Bajraktari, i zënë ngusht, në kërkim të gjetjes së ndonjë fraze për të ndihmuar bashkëkombasit ngre sytë lart (sikur do të kërkonte ndihmë prej Hyjit). Por për fatin e tij dhe të bashkatdhetarëve, mbi kokën e kuestorit shikon portretin e Nënë Terezës! Në gjoksin fisnik të Skënder Bajraktarit zemra fillon të rrahë me forcë, në sytë e tij u ndezën shkëndiat e shpresës, ishin bashkatdhetarë të Nënë Terezës. Nën trysninë e këtij entuziazmi krenar, menjëherë ndërtoi ligjëratën mbrojtëse që do të vendoste fatin e bashkatdhetarëve. Zotërinj të nderuar, vëllezërit e mi emigrantë janë bij të asaj nëne të madhe (dhe drejtoi dorën nga portreti), që është nëna e humanizmit të të gjithë botës. Nuk e besoj se Belgjika demokratike do të braktisë bijtë e kësaj nëne të madhe, model i humanizmit. Tashmë çdo gjë kishte marrë fund, të gjithë u akomoduan në Bruksel. Ky episod (informativ), i cili na vjen nga një intelektual dhe burrë i shquar me origjinë nga fshati Vorfë i Shkodrës, na bind plotësisht se propaganda anti-shqiptare që bëjnë mediat e shkruara dhe ato elektronike të disa shteteve fqinje, në rastet më të shumta nuk i përgjigjet realitetit dhe dizinformimet e tyre janë dashakeqe. Mesazhi apo informacioni (tepër i sigurtë) që na sjell qytetari i nderuar, Skënder Hyka, është mjaft kuptimplotë, inspirues dhe inkurajues. Respekt për informacionin e zotit Skënder Hyka, respekt dhe konsideratë për kosovarin patriot, Skënder Bajraktari. Respekt për të gjithë shqiptarët që punojnë jashtë atdheut dhe që me djersën e ndershme dhe mendjen e kthjellët ndërtojnë të ardhmen e tyre, duke ruajtur dhe lartësuar emrin Shqipëtarë. Mark Bregu
A do të ketë pasardhës At Fishta? Ishte hera e parë që mora pjesë në një meshë në Kishën e Fretërve të Gjuhadolit. Bahet shugurimi i dy fretërve. Kjo ishte një andërr. Interpretimi me shkathtësi i veglave muzikore të kishës që drejtohej nga drejtuesi. Krijohej vazhdimi i rrëshqitjes të dasisë së djalit nga familja e madhe në një familje tjetër të kushtuar për tanë jetën… Kjo ishte një gja madhore për këta dy të rinj që po studioni filozofinë dhe teologjinë për frat. Çdo sekond dhe çdo minut fjala e provincialit Padër Ndue Gashi bahej fli për kushtet e përjetshme të frat Aurel Gjerkaj dhe frat Dedë Gjoka, se Shkodra dhe Shqipnia ka pasë dhe ka nevojë për këta breza, ku mund të bahen pasardhësit e Fishtës… Tanë jetën e tyne frat Aureli dhe frat Deda do ua kushtojnë besimit ndaj të madhit Zot. Të falënderojmë Zotin për dhuratën që u ka dhanë. Ku këta dy vëllezër bane kushtet e përjetshme në prani tonë, bekimin solemnar, një mënyrë jete të re, me nda të mirën dhe të keqen me popullin. Ma e bukura ishte që familjarët e frat Aurel Gjerkaj dhe frat Dedë Gjoka, dy djem, dy azgana ia dhuruen Zotit. Prindërit ishin shumë të gëzuem që ishin zgjedhë nga shembulli i Shën Françeskut. Zoti duhet t’i ndihmojë e t’i shoqërojë duke ba betimin e përjetshëm me marrë titullin e fretërve. Kjo ishte në andër ku e kishin andërruar qysh kur kanë kenë të vegjël, por kjo na u ba zhgjandërr sot… Don Zoti dhe na u plotësua dëshira. Aureli ma bani qefin shumë, se më tha: Që ne jemi nxanësit e At Fishtës dhe foli me shumë epshe. Për mue është një “barrë”, ku unë ia kam vu vedit ndaj Provincës Françeskane të Shqipnisë. Kanë me kalue shumë vite dhe unë nuk kam me harrue, dhe me largue nga zemra takimin ku bana më dt. 6 shtator 2004 te porta e Kishës së Fretërve Gjuhadol. Ishte një djalë i gjatë afro 180cm, me flokë të zinj dhe sytë e zinj shumë tërheqës dhe të qeshur. Pamja e jashtme ta jepte malësor. Më bani çudi sjellja morale dhe muhabeti i ambël që më bani me shumë kulturë shpirtërore. Më afroi të hyja mbrenda oborrit të kishës dhe ku bani prezantimin: quhem Aurel Pjetër Gjerkaj, i lindur në Lezhë më 21 nëntor 1979, ka mbarue shkollën për frat dhe më dt. 8 shtator 2004 bahet shugurimi, bashkë me frat Dedë Pjetër Gjoka, i lindur në Kir-Dukagjin më 21 mars 1977. Premtimi që bajnë këta dy fretër në emër të kishës, premtimi je i pasun për të tjerë dhe i varfër për vedi. Aureli m’u pasqyrua një frat me vullnet të madh dhe moral të naltë. Ju, kush jeni? Më pyeti Aureli. Unë jam njeriu që shkruaj. Mirë të kuptova, qeshi me një ambëlsi… Moralisht shpirti jem u ba sa Taraboshi. Bamë biseda shumë të lezetshme dhe bashkëbiseduam për shkrimet që shkruaj, Aureli shkrihej duke qeshë për thonjëzat e “peshkaqenit” dhe të “krapit” të Shkodrës, ku ish ngatërrue edhe “trofta” e Valbonës. Në Shkodër është hera e parë ku këta dy fretën mbarojnë shkollën e lartë, filozofi-teologji në Shqipni duke ba edhe specializim në Itali. Hasan Kurtaj
PD do t’i fitojë zgjedhjet e 2005-ës në Malësinë e Madhe Në gazetën tuaj është shprehur shqetësimi për zgjedhjet e 2005-ës, ku me të drejtë shprehni mbështetje për Partinë Demokratike, por edhe jepni mendimin siç shihni ju që duke u organizuar si në fillimet e proceseve demokratike duhet të përgatitemi se me të vërtetë na pret një betejë edhe më e fortë se zgjedhjet e tjera. Kundërshtar kësaj radhe s’kemi vetëm të majtën, se po të ishte për parti apo bindje, Malësia e Madhe çdo herë do të votonte PD e të djathtën. Gjatë periudhës së diktaturës Malësia e Madhe u persekutua barbarisht jo vetëm për bindje antikomuniste, por edhe si një popull fetar e atdhetar. Pra sllavo-komunistët shqiptarë u sollën në mënyrën më barbare ndaj kësaj treve iliro-shqiptare. Malësia sot dihet, se për kë e jep votën, por siç e thashë më lart, këto zgjedhje s’kemi vetëm socialistët, por kemi një problem jo-malësor, e ai është pabesia e smira, duke shtuar blerjen e votave dhe grabitjen me polici të votave. Përbën me të vërtetë shqetësim e detyrimisht të gjithë duhet të ndërtojmë një mur të pakalueshëm ndaj këtyre fenomeneve të ditura. Unë personalisht jam optimist se duke nisur nga PD qendër e miqtë e mi të një ideali në Malësi, do të dimë të fitojmë zgjedhjet, por edhe t’i mbrojmë votat, se kemi një detyrim moral e atdhetar ndaj atyre malësorëve të shumtë që dhanë jetën për një Malësi e Shqipëri të përparuar e demokratike, prandaj në zgjedhjet e 2005-ës, me ndihmën e të madhit Zot, fitues do të jenë kandidatët e PD me aleatët e djathtë. Gjergj Termali
Haberret e akshamit në gazetën “Shqipëria Etnike” Një major prej Shkreli (M.Madhe) në ushtrinë greke Këto ditë në një gazetë të përditëshme u botua një intervistë e hershme e Gavril Meksit, i cili tregonte se pasi ishte shkolluar si ushtarak në Greqi, kishte shërbyer në ushtrinë greke në vitet 1922-1923, dhe kishte marrë pjesë në luftën Turko-Greke. Grada e Gavrilit në ushtrinë greke si oficer kishte qenë Major. Gjithsesi kjo luftë kishte përfunduar në favor të Turqisë të Ataturkut e jo të helenëve, dhe pas kësaj zoti Meksi kishte përfunduar në Tiranë si mësues historie. Në fakt për ne të rëndësishme kanë qenë deklaratat e djalit të Gavrilit, Aleksandër Meksit, i cili gjatë intervistave të tij në vitet 1995-1996, disa herë ka thënë se ai ishte safi shqiptar, madje nga zemra e shqiptarisë, Malësia e Madhe. Ku zoti kryeministër në atë kohë thotë se ne jemi nga Dedajt e Shkrelit, por të ardhur shekuj më parë në trevat e Shqipërisë Jugore, ose siç i thonë fqinjët helenë, në Vorio-Epir. Natyrisht zotit Meksi (i biri) ne i besojmë për dy arsye: Së pari, pasi ai është disi i zanatit të historisë (arkeolog), dhe së dyti ne i kemi pasë besuar për rreth 5 vite vetëm atij si kryeministër në qeverisjen e parë demokratike pas gjysëm shekulli diktaturë. Ne, duke grumbulluar tërë këto haberre të “mira” për trevën tonë kemi të drejtë të mburremi se nga Shkreli i Malësisë së Madhe kemi pasur një major në ushtrinë greke. Dy haberre nga “festa” e Reçit (Haberri i parë) Nuk thonë kot, se ai që shëtit shumë, ose diçka e gjen, ose diçka gjen, në fakt ne të haberreve të gazetës na ndodhi e dyta, ku gjetëm një haberr që ua “vjedhme” dy veteranëve që ishin në “festën e Reçit” dhe po kuvendonin me shtatë palë qejfe. Veteranët ishin njëri komunist dhe tjetri ballist (siç duket i emëruar nga socialistët). Biseda kishte të bënte me atë se përse lufta e Reçit e 31 gushtit 1943 përkujtohej me madhështi, kur në fakt ishte një luftë spontane dhe thuajse pa vlera, gjithashtu dëshmorët thuhet se ishin 4, kur njëri është vetë italian, ndërsa në Malësi të Madhe ka dhjetëra luftëra më të mëdha e heroike që përcaktuan fatin e trevës e shqiptarisë. Ne në fakt, për të marrë haberrin sa më origjinal vendosëm të riprodhojmë bisedën që “gjetëm”: Veterani (ballist): -Zoti veteran (komunist) përse thua tu i jepet kaq rëndësi e madhështi nga shteti juaj dje komunist e sot socialist, luftës së Reçit, kur në trevën tonë kemi shumë luftëra më të mëdha e heroike se kjo, që edhe ju vetë filluat ta kujtoni me dhjetë vjet me vonesë pas çlirimit? Veterani (komunist): -Mor budalla veteran që të bëmë ne, po cilat luftëra paska bërë Malësia më të mëdha se luftën e Reçit që e bëmë ne e tani po e festoni edhe ju? Veterani (ballist): -Po unë them se lufta për ngritjen e flamurit e vitit 1911 është shumë më e madhe e heroike se kjo, madje sipas disa studiuesve thuhet se ka rreth 500 dëshmorë të flamurit. Gjithashtu edhe lufta e 1920 që njihet si lufta e Koplikut ka të paktën mbi 300 dëshmorë që ranë në mbrojtje të trojeve të Malësisë, Shkodrës e më gjerë… Veterani (komunist): -Mor, ti veterani i dreqit që paskemi gabuar që të morëm në gjirin tonë, a e di se me kë i bëmë ne këto luftëra? Luftën e 1911 e bëmë me turqit që Enveri ynë i kishte për zemër, dhe miqtë më të mirë nga vendet arabe i kishte, e përveç kësaj mos harro se ata të besimit islam ishin, si ti dhe unë, dhe si shumica e shqiptarëve ku partia jonë heroike ka shumicën e anëtarësisë. Ndërsa lufta e vitit 1920 është bërë me shkjetë e Serbisë e të Malit të Zi, ku po të mos ishin ata ne do të ishim pa Partinë Komuniste (P.Punës) dje e pa Partinë Socialiste sot. Madje janë këta shkje që zbuluan të madhin dhe të pavdekshmin Enver hoxha. Ndërsa lufta e Reçit ishte me italianët (katolikë) tek të cilët kishin bazën edhe kleri katolik të cilin siç e dini me porosi të miqve tanë ortodoksë (jugosllavë) e hodhëm në erë me kulm e themel për shumë vite… Tashmë shoku, zoti veteran (ballist) besoj se je i sqaruar përse ne ish-komunistët festojmë e përkujtojmë vetëm këtë ngjarje, që siç e shihni edhe nga pjesëmarrja populli po na e aprovon… Gëzuar festën e Reçit… Ndërsa ne që e “vodhëm” këtë haberr ndër dhëmbë na u dha e thamë gëzuar festën e dreqit, he dreqi na marrtë të tanëve si na ka marrë… Një veteran nga Shkodra lexon një përshëndetje të vitit 1980 (Haberri i dytë) Në tribunën ku përshëndeten disa personalitete, pjesëmarrësit në tubim përkujtimor të luftës së Reçit, u ngjit edhe një komunist veteran i moçëm, i cili në emër të veteranëve të “rrethit Shkodër” filloi të lexojë një dyzinë letrash të palosura. Nga goja e këtij veterani filluan të dalin fjalitë, se komunistët bënë këtë luftë kundër fashizmit italian, komunistët ishin në ballë të kësaj lufte çlirimtare, komunistët i prinë popullit të Reçit e përreth në këtë luftë vigane që vramë 150 italianë. Komunistët e partia jonë (komuniste) çliruan vendin dhe ndërtuan Shqipërinë. Partia jonë (komuniste) ju çliroi ju fshatarëve nga zgjedha e feudalëve e borgjezëve, ju siguroi punë e bukë, ju hapi shkolla, vatra kulture e tjerë, duke jua bërë jetën të lumtur në kooperativë bujqësore. Më tej ky veteran lexoi diçka që e kishte korrigjuar, ku tha se në vitin 1990 e 1991 disa reaksionarë e bij reaksionarësh ju prishën gjithçka ju kishte ndërtuar partia e ju nën shembullin e komunistëve. Por ne veteranët jemi vigjilentë e të pavdekshëm, ku qëndrojmë e ju trashëgojmë frymën e bashkimit, forcës e kurajos me të cilat duhet qëndruar e luftuar armiqtë e brendshëm që kanë ngritur krye në emër të pluralizmit e demokracisë së rreme, e themi demokraci e rreme pasi në këtë demokraci ju humbi tradita e festimit të kësaj feste që e kthyem ne mbasi erdhëm në pushtet (më 1997), dhe që kemi mësuar mend që të mos e lëshojmë më as pushtetin e as traditën e historinë tonë që i keni parë hajrin për rreth gjysëm shekulli… Rroftë festa e Reçit, rrofshin ata që ju sollën këto ditë… Mirëpo pas kësaj përshëndetjeje, dy veteranë dashamirës të veteranit që lexoi si më sipër, pasi u afruan afër të dërguarve të qeverisë filluan të hamendësojnë se populli i mbledhur këtu do ta ketë kuptuar se kjo përshëndetje thuajse mbi 90 përqind është e shkruar që në vitin 1980 dhe është lexuar disa herë. Për çudi një i ndodhur në tribunë, por që askush nuk e dinte pse kishte ardhur dhe kush ishte, iu drejtua të shqetësuarve: Hë, mos e çani kaptinën fare se ky popull nuk mban mend asgjë, se po qe se mbante mend, nuk do të dëgjonte me ëndje e duartrokiste këtë veteranin që për dhjetra vjet ka qenë kryeprokuror e hetues, që ka dënuar me pushkatime, varje, burgosje e internime qindra familje e pjesëtarë të këtyre malësorëve që janë mbledhur sot këtu… Dy veteranët e shqetësuar pas kësaj u qetësuan mjaft mirë, aq sa filluan të brohorasin nga gëzimi në tribunë me fjalët “Rroftë Harresa!”, “Poshtë Kujtesa!”, në vend që të thonin rroftë festa e Reçit. Gjithsesi populli përsëri nuk kuptonte çfarë thuhej veçse në këto momente duartrokiste e brohoriste gjithnjë e më fort, derisa mitingu mbaroi… Ndërsa fletët e kësaj përshëndetjeje u thanë se do të shtypen veçmas si një libër kujtimesh të veteranëve, ku abonimet për të blerë këtë libër filluan që nga ky moment… Numri 81 i shton anëtarësinë Lëvizjes Socialiste për Integrim (LSI) Për partinë e re të krijuar tashmë nga ish-kryeministri Ilir Meta, kishte një shpërfillje të dukshme nga veteranët dhe komunistët e dy partive kryesore (PS dhe PD). Mirëpo kur nga media u publikua se kjo parti kishte numrin 81, ndryshoi mendimi. Komunistët e të dy krahëve menjëherë u mallëngjyen si dikur për mbledhjen e 81 partive komuniste në Moskë, ku siç u është thënë, ligjëroi më i “bukuri”, Enveri i Partisë së Punës. Gjatë këtij mallëngjimi mësojmë se dhjetra veteranë e komunistë nga dy krahët e politikës kërkojnë të regjistrojnë emrin në Lëvizjen Socialiste për Integrim, që mban numrin e pavdekshëm 81, të partive të krijuara nga një popull pak më shumë se 3 milion banorë… Madje thuhet se që nga ky moment do t’i kërkohet parlamentit e qeverisë që të mos lejohet krijimi i asnjë partie tjetër që do të spostonte vëmendjen nga numri 81… në 82, 83 etj… Mbledhësi i haberreve Ndue Bacaj
PD do t’i fitojë zgjedhjet e 2005-ës në Malësinë e Madhe Në gazetën tuaj është shprehur shqetësimi për zgjedhjet e 2005-ës, ku me të drejtë shprehni mbështetje për Partinë Demokratike, por edhe jepni mendimin siç shihni ju që duke u organizuar si në fillimet e proceseve demokratike duhet të përgatitemi se me të vërtetë na pret një betejë edhe më e fortë se zgjedhjet e tjera. Kundërshtar kësaj radhe s’kemi vetëm të majtën, se po të ishte për parti apo bindje, Malësia e Madhe çdo herë do të votonte PD e të djathtën. Gjatë periudhës së diktaturës Malësia e Madhe u persekutua barbarisht jo ve-tëm për bindje antikomuniste, por edhe si një popull fetar e atdhetar. Pra sllavo-komu-nistët shqiptarë u sollën në mënyrën më barbare ndaj kësaj treve iliro-shqiptare. Malësia sot dihet, se për kë e jep votën, por siç e thashë më lart, këto zgjedhje s’kemi vetëm socialistët, por kemi një problem jo-malësor, e ai është pabesia e smira, duke shtuar blerjen e votave dhe grabitjen me polici të votave. Përbën me të vërtetë shqetësim e detyrimisht të gjithë duhet të ndërtojmë një mur të pakalueshëm ndaj këtyre fenomeneve të ditura. Unë personalisht jam optimist se duke nisur nga PD qendër e miqtë e mi të një ideali në Malësi, do të dimë të fitojmë zgjedhjet, por edhe t’i mbrojmë votat, se kemi një detyrim moral e atdhetar ndaj atyre malësorëve të shumtë që dhanë jetën për një Malësi e Shqipëri të përparuar e demokratike, prandaj në zgjedhjet e 2005-ës, me ndihmën e të madhit Zot, fitues do të jenë kandidatët e PD me aleatët e djathtë. Gjergj Termali
GREQIA DHE PROBLEME TË INTEGRIMIT EVROPIAN Prof. Asoc. Dr. Tonin Gjuraj, sociolog Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi” Bashkimi Evropian është ndoshta struktura më adeguate, që ofron mundësi të barabarta për qytetarët e Evropës Juglindore që t’u bashkohen radhëve të qytetarëve evropianë. Tashmë çdo qytetar i këtij rajoni lipset të kuptojë se nuk është vetëm qytetar i një vendi të caktuar, por edhe qytetar evropian. Ky është vizioni i të qënit evropian, ose të paktën supozohet që të jetë i tillë. Brenda Evropës Juglindore, Greqia është deri tani i vetmi vend anëtar i BE-së dhe NATOS-s. Si përfaqësues i BE-së në këte rajon, shteti grek me sjelljen, qëndrimet dhe veprimet politike e kulturore të kohëve të fundit nuk duket të ketë shfaqur gatishmëri në përqafimin e këtij vizioni. BE-ja ka tri anë të saj: anën institucionale, anën kulturore dhe atë emocionale. Së pari, institucionet supozohen që të hapin rrugën drejt Evropës dhe karrierës evropiane për çdo qytetar. Institucionet e përbashkëta ngrihen mbi vlera të përbashkëta, përndryshe nuk mund të jenë institucione të BE-së, por thjesht institucione kombëtare, që u shërbejnë vendeve të veçanta dhe që ruajnë me fanatizëm autonominë e tyre. Me institucione të tilla vetëm mund të bashkëpunohet, kurrësesi nuk mund të realizohet procesi i integrimit. A janë në fakt institucionet greke të tilla, që t’u shërbejnë njëlloj të gjithë qytetarëve të rajonit tonë? Indiferenca dhe mosveprimi në kohë i policisë dhe mjekësisë greke ndaj Gramoz Palushit (tashmë të vdekur) mund të konsiderohet një rast i izoluar, megjithkëtë ky rast dëshmon qartë sa vështirë është të kemi institucione të përbashkëta, që realizojnë integrimin. Së dyti, ana kulturore e BE-së shkon përtej shkëmbimit të produkteve të qytetërimeve kombëtare. Ajo zgjerohet dhe shkon drejt kulturës në kuptimin antropologjik të mënyrës së të menduarit, të ndjenjave dhe të veprimeve, që së bashku mund të quhen software-t e mendjes. Është pikërisht ky software i mendjes që varion fuqishëm brenda shteteve anëtare të BE-së dhe mesa duket do vazhdojë të jetë i tillë edhe për shumë vite. Greqia duket se e ka të dëmtuar, ose të infektuar nga virusi i racizmit “modern” software-n e vet. Herëpashere shfaq shok kulturor, humbje të rrugës së vet të lavdishme të demokracisë së lashtë, stereotipizime e modele të tjera të ndërveprimit racor e etnik të dëmshme për popujt e tjerë, vetëm për faktin se këta të fundit mund të manifestojnë shfaqje të zakonshme kulturore (të valvitesh flamurin për një ndeshje futbolli është thjesht kulturore – vetëm këtë bëri Gramoz Palushi), ose për arsye se nuk ndan më të të njëjtin element kulturor, siç ështe feja. Vrasja e Gramoz Palushit për arsyen e vetme se po i gëzohej fitores së një ndeshjeje futbolli në territorin e një vendi anëtar i BE-së është ilustrimi më i mirë i virusizimit të software-t të mendjes greke, të software-t kulturor të saj. E në fakt evropianët e rinj nuk duhet thjesht të mësojnë anglishten, të përdorin internetin, apo të punojnë tek njëri-tjetri, por të kuptojnë dhe të pranojnë ashtu siç është kulturën e një vendi tjetër, njerëzit e tij, që edhe pse të ndryshëm, në kornizën e re evropiane lipsen të jenë të barabartë. Së treti, ana emocionale e BE-së ka të bëjë me identitetin e njerëzve në atë masë, që përveç ose përtej identitetit të tyre kombëtar, ndjejnë që janë evropianë. Takimet, puna, studimi, lojrat olimpike etj. me evropianë të vendeve të tjera janë mënyra për të zhvilluar një identitet të tillë, që shënon pastaj hapjen e rrugës drejt BE-së, e cila nga ana vet është më shumë se shuma e pjesëve të saj. Sa më sipër, Greqia shfaq, jo radhë, probleme më të tria anët e BE-së. Ajo shfaqet intolerante. Intoleranca e atyre që janë të ndryshëm dhe mendojnë se kanë një pozicion dominues në rajon në raport më BE-në nuk është thjesht e brendshme, por duket më tepër të jetë produkt i përvojave sociale e politike, ose forcave dhe interesave të tjera. Pas viteve ’90-të, komunikimi ndërkulturor, në vend që të rriste shkallën e relativitetit kulturor, si kundërpërgjigje ndaj etnocentrizmit dhe prirjeve etnocentrike, çuditërisht ka shtuar dozat raciste, veçanërisht në vendin e Aristotelit, i cili qysh në kohën e vet do të thoshte: “Kur ka konkurrencë fisnike, ka fitore”. E pra, konkurrenca ishte fisnike, fitorja e ekipit shqitar ishte e tillë. Për atë çfarë ndodhi, vërejtëm të pezmatuar një reagim të thatë të qeverisë greke, jo falje; çuditërisht asnjë reagim të Kishës Ortodokse Greke ose të segmenteve të saj në mbrojtje të shqitarit të pafajshem si person njerëzor i papërsëritshëm. Reagimi i qeverisë shqiptare ishte edhe më i turpshëm, por kjo meriton një analize tjetër, në një kohë tjetër… . Nëse mendojmë vetëm të bashkëpunojmë në disa fusha të caktuara, atëherë nuk kemi shkuar më larg se një fqinjësi e mirë, që është përsëritur bezdisshëm sa herë edhe nga regjimet e mëparshme, por nëse flasim për procese integruese, atëherë kemi parasysh integrim në BE dhe NATO, ku bën pjesë Greqia. Integrimi evropian është plotësisht i mundur në shoqëri multietnike e multikulturore, megjithëse kjo e fundit kundërshtohet nga Samuel Huntington-i. Për të jetuar në paqe dhe harmoni, kemi nevojë jo vetëm për bashkëpunim agjencishë të përbashkëta udhëtimesh dhe telefonishë celulare, por për institucione të përbashkëta të ngritura mbi vlera të përbashkëta, të përputhshme me standardet e BE-së. Për grekët duket sikur kultura ka zëvendësuar ideologjinë e kohës së komunizmit, kështu që një prej elementeve të rëndësishëm kulturor manipulativ, që nxit paragjykimin dhe diskriminimin mbetet feja. Ndryshimi më i madh ndërmjet qytetërimit perëndimor dhe qytetërimeve të tjera janë marrëdhëniet ndërmjet politikës e fesë. Në kulturën perëndimore ata janë të ndara (po ashtu edhe në Shqipërinë multifetare), kurse në Greqi vështirë të gjendet një situatë e tillë. Nëse duam të jemi krenar për identitetin evropian, lipset të dalim jashtë vendeve tona. Qytetërimi grek lipset të ri-mendohet për kufijtë e tij, “dominanca” që preferon të shfaq nuk mund të pranohet më tej në një rajon që aspiron për integrim. Toleranca dhe pranimi i tjetrit janë detyrime kryesore për vende që sundohen nga “e drejta”. Kur mendon faktin tjetër që refugjatët shqiptarë janë detyruar të ndërrojnë edhe emrat e të konvertohen në ortodoks më qëllim që të sigurojnë një qëndrim të përkohshëm në Greqi për arsye të vështirësive ekonomike në Shqipëri, atëherë kemi të drejtë të mendojmë e të deklarojmë se këto mendësi shkojnë kundër zhvillimeve të sotme demokratike në vendin me demokraci të lashtë dhe moskuptim nga ana e tyre të evolucionit të mendësisë së re evropiane. Si përfundim, kjo analizë e shkurtër nuk ka për qëllim të cënojë kombin e qytetëruar grek, as njerëzit e tij të lashtë, por të paraqesë një pozicion aspak evropian të shtetit grek brenda kornizës së re të BE-së. Le të shpresojmë që të jetë vetëm një shok kalimtar kulturor…. .
A e ha “peshkaqeni” i Tiranës “krapin” e Shkodrës? Eh, moj Shkodër! Si s’u ngine një herë me gjak? Shkodrës nuk mund t’i shuhet etja për demokraci, ku ajo është shumë e djegur… Asht kenë 14 dhetori i 1990. Djepi i Shkodrës përkundi heronjtë e luftës, heronjtë e 2 prillit, trimat, djelmoshat që shkatërruan diktatorin Enver Hoxha para prefekturës dhe më në fund vrasja e Emin Spahisë. Shkodra diti dhe grumbulloi gjithmonë autoritete diplomatike të Evropës, por gjithmonë para vdekjes pe shpëtimin, forcën dhe fitoren e popullit trim, fisnik dhe plot nderë. Shkodranët… që banojnë dhe punojnë në Tiranë në lumin e Lanës na paskan pa një “peshkaqen” ku ndanë bashkinë dhe qeverinë, uji verës ka fillue me shterrë dhe “peshkaqenin” e kanë pa duke ikur për në veri. Thonë që J.V.Stalin i paska falur Enver Hoxhës këtë lloj specie peshku “peshkaqen” dhe Enveri si i “mençur” ia paska dhanë Thanasit, një kokërr fute në qendër, kurse të dytin kaloje në detin Jon të Sarandës se ju shtoka rraca shumë, le ta kemi nga jugu se na duhen për në veri. Hak e hyqmet ashtu bani Thanasi. 14 fëmijë të sapolindur duke u larë në të nxehtin e verës në ujin e Lumit Drin e kanë pa këtë “peshkaqen” duke hy tek ura e Bahçallekut, për në dajlan. Këtë e tregojnë 14 nëna memece që “peshkaqeni” po futet në Liqenin e Shkodrës dhe po druhen se po na han “krapin” e Shkodrës. “Peshkaqeni” nganjëherë është i rrezikshëm sulmon edhe njerëzit. Në stadiumin kombëtar “Q.Stafa” në një beze të kuqe ishte shkruar me germa kapitale “Ti Shqipëri Etnike më jep nder, më jep emrin shqipëtar”. Luante kombëtarja e Shqipnisë me kombëtaren greke, rezultati 2:0 për Shqipninë. Ku asht pa ti je shqiptar, unë jam grek dhe therin me thika për vdekje djaloshin 20-vjeçar nga Veriu. Qeveria! Hesht, nuk prononcohet për notë proteste, atë ditë. Pse? Kush mban përgjegjësi, ku asht Kryeministri apo Presidenti e tjerë? Drejtësia të veprojë kushdo qoftë ai, para ligjit të gjithë janë barabar. Populli me polic nuk bashkohet, janë interesat ato që i bashkon shqiptarët. Besa e Shqipnisë asht e shenjtë, populi nuk tradhëtohet me be të bame në klube apo diskoteka. Qeveria ka veç një të “mirë”, veç rrin tue shitë e tue rrejtë që në vitin 1997. Dami ma i madh dhe ma i randë është në popull, se rrena nuk ka ma dobi. Populli thotë: Peshku qelbet prej krejet, prej ku kreja asht qeveria. Egoizmi asht zhvilluar tmerrshëm, ku ia merr fuqinë dashnisë së popullit dhe e pengon popullin të ecë dhe të vendosë për fatet e tij. Egoizmi është si ujku, ku ndërron qimen dhe jo lëkurën”. Mendimi i çdo njeriu për të shprehur idetë e veta nuk ka “taksë doganore” për në bashki, prefekturë apo qark. Ku asht Shkodra tash 14 vjet? Ju parlamentarë shkodranë mos fleni gjumë. Lind pyetja, ku asht pushteti parlamentar lokal? Mos e tradhëtoni këtë popull që ju dha votën me shpresë se një ditë do të lulëzojë edhe për këtë popull do të hapet një dritë jeshile. Populli shkodran është i lirë me një ndërgjegje dhe karakter të lartë, por ju mos u bani të pashpirt. Mjerisht kjo po ndodh shpesh në Bashkinë Shkodër, me Filip Guraziun, Bari Boriçin, Ormir Rusin, gjithashtu vazhdë e tyre janë duke penalizuar edhe Artan Haxhin. Filip Guraziu u riatdhesua nga mërgimi. Bari Boriçi u largua për në mërgim – Amerikë. Shkodra ka një fjalë të urtë: “Po e pate ta presin, po s’e pate ta ngjesin”. Thonë që Ormir Rusi ka ba vilë në Durrës, ka dhanë leje ndërtimi në lulishta, bile është ba ortak vilash në Velipojë. Ndoshta nesër një ditë do të flasin edhe për Artan Haxhin. Shkodra t’i nxjerr laknat sheshit. Zoti… e fal njeriun që të mbrojë veten në bazë të të vërtetës që po ju shkruaj si më poshtë: Shkrimi nuk është sulmues por due me diftue se si asht duke u shkelur e drejta qytetarëve shkodranë duke ba dallime farefisnie në sistemin e qytetarëve të dy krahëve politikë djathtas e majtas në punë dhe vende “kyçe” bashkiake dhe rang prefekture dhe qarku Shkodër. U themi këtyre dy kundërshtarëve ku duen me i çue, dhe ku duen me i futë në punë ata që nuk kanë farefisni, krushqi në bashki e prefekturë apo qark? Populli i thjeshtë na delka jetim! Çka doni me ba ju zotërinj me këtë popull? Kur doni me i ofrue vende pune? Sa biznesmenë të ardhur nga Evropa keni afrue ju për të sistemuar këtë popull fukara në vende pune? Popull: Ku janë zotërinjtë prefekta, këta atdhetarë të flakët që nga 1990 deri në 2004? Gëzim Podgorica në Radiotelevizionin Shqiptar. Ali Laçej në shoqatat e ndryshme, Shkodër. Jetmir Shpuza në INSIG, Shkodër. Gjergj Leqejza na shkon zv/Ministër Energjitike, ku edhe tash Shkodrën na e len me 9 orë drita në 24 orë. Me i vu kapak na vjen nga tropoja tue pasë Shkodra boll intelektualë, Kolë Malaj që arrin deri aty sa me hedhë poshtë 45 anëtarë të Këshillit Bashkiak për strehimin (tek Divizioni). Me sa duket djali i Thanasit don me ngatërrue “troftën” e Valbonës së Tropojës me “krapin” e Shkodrës… Pushtetarët nuk duhet të tjetërsohen në pushtet, si p.sh. në qarkun Shkodër tash 14 vjet një sekretar qarku, kush e ka fajin? Pse vetëm ai punon? Nuk kaë anëtarë të tjerë veç Shyqyri Selhani? Këto janë të palejueshme në parimet e partisë dhe moralit të tij, duhet ta lirojë vetë. A janë me dije të plota dhe me kompetenca policia bashkiake që është krijuar dhe si e ka filluar ajo punën? A thue kanë nevojë këta policë bashkiakë me i msue sa lagje ka bashkia? Sa rrugica ka Shkodra? Këta zotërinj duhet ta njohin mirë Shkodrën dhe ta bindin mirë komunitetin, tregtarët, për punën që bëjnë dhe jo si më dt. 8 shtator 2004, ku një grup tregtarësh prej 300 vetësh të tregut Zdralej ua kanë mbyllur tregun kur erdhën dhe protestuan para Bashkisë. Shikoni foton ku ndërhyn policia për të qetësuar. Bashkia u ka marrë paratë dhe nuk u ka plotësuar 4 kushte, tregon Fadil Bajraku: mbulimin e territorit, ujin, drita, banjo WC dhe pastrim territori. Populli është i zgjuar në fund të fundit e pyet veten, pse t’i nënshtrohem ligjit kur unë jam i pafaj. Këshilltarë, qeveritarë, bashkia dhe qarku Shkodër nuk ka dashtni ma të madhe se t’i qash hallet popullit. Kjo nuk mjafton vetëm moral, por ai ka nevojë për punë, shlyejani detyrimet ndaj familjeve sadopak. Tash 14 vjet populli shkodran në jetën e përditëshme mundi të shkruajë shifra, të bajë llogari dhe në fund të numërojë yjet në qiell të hapur… Duke e mbyllur… A ka forcë shkodrani me kthye Shkodrën në identitet? …A ka nevojë Shkodra për një kryetar bashkie, qarku apo prefekt me mendime dhe ide më të reja, më kohore, më evropiane? Them se po… Shpresojmë. Hulumtimet vazhdojnë… Hasan Kurtaj
Shqipëria është e pasur me monumente besimi e qytetërimi Në fund të Malit Maranaj, ngjitur me rrugën që ulej nga Rrjolli në Fushë të Shtojit të Vjetër, në fshatin e Rrashit, sot shohim një grumbull gurësh e rrënojash që bimësia spontane gati i ka “fshehur” nga syri i çdo kalimtari të pavëmendshëm. Në fakt këtu “fle” e qetë një ndër kishat apo manstiret më të vjetra të Malësisë së Madhe dhe më gjerë, kisha e Shën Gjonit. Sipas dokumenteve që zotërojmë ne kjo kishë ka rreth700 vjet që ishte ndërtuar këtu, për t’u shërbyer banorëve të këtyre trevave që në atë kohë kishin të njëjtin besim, atë kristian të ritit latin, pra katolik. Kjo kishë apo manastir ishte e pagëzuar me emrin e Shën Gjon Pagëzorit, që njihet si paraardhës i Jezus Krishtit dhe pagëzuesi i vetë Mesisë në Lumin Jordan. Duke e ditur se popullsia ilire në përgjithësi, dhe fiset ilire që banonin në Veri të Ilirisë në veçanti e kishin përqafuar pa mëdyshje besimin kristian që në shekullin e parë të përhapjes së kësaj doktrine jetëdhënëse, ne na lind e drejta të mendojmë se kisha e Shën Gjon Pagëzorit do të jetë shumë më e vjetër se 700 vjetët e dokumentuar… Gjithsesi për kishën e Shën Gjonit edhe sot qarkullojnë gojëdhëna të cilat tregojnë mrekullitë shpirtërore dhe hyjnore, por edhe kalvarin e hequr ndër shekuj nga persekutimi i të pafeve aziatikë, dhe marifetet për ta përvetësuar skizmatikët (ortodoksët jabanxhinj). Natyrisht gojëdhënat, sado të “vërteta” të jenë, janë gojëdhëna, por ne për të vërtetuar disi rrugën e mundimshme të kësaj kishe famëmadhe të ritit katolik po u drejtohemi disa studiuesve dhe dokumenteve përkatës të cilët vërtetojnë moshën e kësaj kishe, por edhe rrugën e mundimshme të kishës dhe besimtarëve të saj. Së pari, po citojmë studiuesin e njohur, konsullin austro-hungarez, Theodor Ippen, i cili në librin e tij “Shqipëria e Vjetër”, në fq.249-251, ndër të tjera shkruan: “…Në Fushën e Shtojit, në veri të Shkodrës, në rrëzë të Malit Maranaj shtrihet fshati Rrash, i përbërë nga pak shtëpi. Ai dallohet nga larg prej një kulle të lartë drejtëkëndëshe të shkatërruar… Kjo kullë shënon rrënojat e një manastiri të vjetër të Shën Gjonit… Nga populli, këto rrënoja sot quhen kisha e Shën Gjonit në Rrash… Për këtë kishë, ati jezuit… ka gjetur dokumentet e mëposhtme në Arkivin e Vatikanit (Regjistri AN.IV, Tom.XII, fleta 71), që bën fjalë për vitin 1356, ku thuhet se Ipeshkvi i Balesiumit (Ballëzës-Rrjoll, shën.ynë) merr si dhuratë manastirin Benediktin të Shën Gjonit në Rashia, Dioqeza e Drivastit (Drishtit, shën.ynë)… Pasi pas vdekjes së abatit të fundit, Andreas, ai ka mbetur vakant. Një dokument i senatit venedikas i datës 7 maj 1403 liron nga e dhjeta tokat e Abacisë së Shën Gjonit… Një dokument tjetër i 16 shtatorit 1445 përmban të dhëna mbi juridiksionin e abacisë së Shën Gjonit të Shtojit në distriktin e Drivastros. Një letër e Papës Piu II, të vitit 1459, drejtuar Ipeshkvit Manuel të Shkodrës përmendet abati Pjetër Czavon i manastirit Benediktin të Shën Gjonit…”. Një dokument interesant për kishën e Shën Gjonit e gjejmë në dorëshkrimet arkivore të Dioqezës së Shkodrës gjatë shekullit XVIII, dokumenti 8, i vitit 1745, ku ndër të tjera citojmë: “…Rashi ka 10 shtëpi katolike të fshehta me 62 frymë. Gruda ka 6 shtëpi katolike të fshehta me 38 frymë. Kanë kishën abaciale nën bekimin e Shën Gjon Pagëzuesit. Është një ndërtesë madhështore. Thuhet se ka qenë e Etërve Benediktinë. Terrenet e saj thuhet se zotërohen nga otomanët. Ka pranë një pus uji të thellë… Kisha dhe kuvendi janë të vendosura në një pllajë të bukur… (Nevila Nika, “Dioqeza e Shkodrës…”, fq.155). Për këtë kishë shkruan edhe konsulli francez, A.Degrand në librin e tij “Kujtime nga Shqipëria e Epërme”, ku ndër të tjera mësojmë se: “…Mbeturina muresh rrethojnë vendin në mes të të cilit ngrihet një kullë. Ndërtesa duhet të kishte qenë e rëndësishme, në përpjestim me përmasat e kullës që ende sot është e gjatë 35 metra dhe e gjerë 4.5 metra. Këto rrënoja janë gjithë ç’ka mbetur nga manastiri i vjetër i Benediktinëve…”. Në librin e tij, konsulli francez rikonfirmon edhe datat, vitet dhe dokumentet rreth 700-vjeçare të kësaj kishe, madje Degrand thotë se kjo kishë ishte shkatërruar një herë nga serbët (me sa duket në kohën e Stefan Dushanit, në shekullin XIV), por ishte rindërtuar më vonë. Duke vazhduar citimin e autorit në fjalë, lexojmë: “…Sllavët kishin kohë që e kishin braktisur Shqipërinë dhe nëse manastiri kishte qenë pushtuar nga skizmatikët, më pas ishte kthyer në duart e rregulltarëve latinë. Por ora e furtunës nuk ishte larguar, pushtimi otoman afrohej kërcënues, si ato retë e zeza nga të cilat lindte stuhia shkatërrimtare. Mbrojtja në fushë të hapur ishte e pamundur. Që në atë kohë manastirin e mbuloi errësira. Fati i keq ndoqi këto rrënoja, të cilat ende sot nuk kanë mundur të gjejnë pushim në paqen e harresës, edhe pse tekstet që citova më parë flasin për origjinën e tyre latine e katolike. Fshati sllav i Vrakës që shtrihet aty pranë, ka pretenduar me ngulm se ishin rrënoja të një kishe serbe. Malësorët kanë qenë gjithmonë të gatshëm për të mbrojtur fenë e tyre…”. Kjo trazirë shpirtërore për katolikët, sipas Theodor Ippen (në librin që citova), së pari kishte ardhur që në vitet 1820-1830, kur në zonat përreth Rashit kishin ardhur refugjatë nga Spici i Malit të Zi, që atëherë ishte nën sundimin turk. Refugjatët, vazhdon Ippen, kishin ardhur disa për arsye të gjakmarrjeve dhe disa të tjerë për arsye varfërie. Meqenëse ata deri në vitin 1857 nuk kishin as kishën e as varret e tyre, malësorët katolikë i lejuan ortodoksët të varrosin të vdekurit e tyre në varrezat rreth kishës së Rashit. Por më vonë, në vitet 1859-1869, bashkësia serbo-ortodokse, e vogël në numër e Shkodrës ngriti kundër katolikëve pretendimin se kisha e Rashit u përkiste atyre… Gjithsesi, sipas Th. Ippen, në vitin 1869, për të shmangur një konflikt të mundshëm në mes katolikëve dhe ortodoksëve, Valiu i Shkodrës ndaloi “pronësinë” mbi këtë kishë e truall për të dyja palët, madje rrënojat i shpalli pronë myslimane… Mjerisht, gjatë këtyre viteve “hali” të këtij monumenti që rrezatonte besim e qytetërim europerëndimor, fqinjët myslimanë rrënuan mjaft nga ky monument duke marrë gurë të latuar e përpunuar për qoshet e shtëpive të tyre. Lumturisht nuk u prekën gurët e zbukuruar e me kryqa të varreve, të cilët deri vonë kanë qenë dëshmitarë të kësaj historie të mundimshme si vetë jeta e shqiptarëve ndër shekuj. Ne mendojmë se duhet sqaruar se dy studiuesit e sipërcituar kanë jetuar në Shqipëri e Shkodër, dhe kanë shkruar librat e tyre në fundin e shekullit XIX dhe fillimin e atij XX. Gjithashtu ia vlen të theksohet se kjo kishë apo manastir që rrezaton besim e qytetërim, që tani është vetëm një rrënojë e “harruar” është bërë objekt pretendimesh për pronësi edhe sot në fillimet e shekullit XXI nga komuniteti ardhacak i serbo-malazezëve ortodoksë, por që tashmë jetojmë kohë të tjera, ku hyn në punë historia e dokumentacioni që favorizojnë shqiptarët. Duke e mbyllur këtë vëzhdim tonin, konstatojmë me keqardhje se as pushteti dje e as ai sot, që të paktën deklarohen se janë shqiptarë, nuk e kanë në vëmendje këtë objekt-monument besimi e qytetërimi, pse jo, jo vetëm për ta ruajtur e inventarizuar, por edhe për ta rikonstruktuar, si një “dokument” plus për qytetërimin europerëndimor të cilit i përkasim dhe kërkojmë t’i bashkohemi… Përgatiti: Ndue Bacaj
THANK YOU ALBANIA’S BROTHERS! Shkruan nga Nju Jorku Hamdi DEGA Prej nje jave ndeshja nismetare e Kampionatit Boteror Gjermania 2006 midis Kampiones se Evropes Greqise dhe Shqiperise modeste eshte teme dite midis shqiptareve te Amerikes. Ne klubet shqiptare te Nju Jorkut, ne vendtakimet e tyre ne Staten Island, Brooklyn, Queens, Manhattan e sidomos ne kryeqendren e tubimeve te tyre ne Bronx, por edhe ne shtetet perreth tyre, Nju Xhersi, Connecticut, Pensylvania, Massachusetts e deri ne Detroit, Teksas e Kaliforni,ne takime e biseda telephonike kjo ndeshje eshte kryeteme e tyre. Parashikimet e tyre jane per fitore, per fitore me cdo kusht e me cdo cmim. Asnje prej emigranteve shqiptare ne kryeqytetin e botes Nju Jork nuk ve ne dyshim kete fitore. Asnjehere ne keto me shume se dhjete vjet ne Amerike nuk jane shitur me shume flamuj, simbole me ngjyrat kuq e zi te flamurit tone kombetare sa javen e fundit ne Nju Jork. Shites ambulante te te gjitha racave e ngyrave nga te pese kontinentet e kane nuhatur kete jave kuq e zi ne Nju Jork dhe shesin ne rruge, ne trena, ne autobuze, ne metro, kudo. Atmosfera kudo eshte kuq e zi. Nje mungese e madhe e pajusitifkuar Per fatin e e keq te mungeses se nje kanali te mirefillte satelitor shqiptar ne SHBA pervec Kanalit 21 me qender ne Prishtine, i cili per cudi nuk transmetoi kete ndeshje negjithe qindra mijera dollare te paguar nga shqiptaret e Amerikes per ta pasur ate jo vetem ne klube, por edhe ne familjet e tyre ne mbare Ameriken. Pagesa vjetore per kete kanal mjaft te varfer nga permbajtja dhe larmia e tij shkon mbi 250 dollare pa llogaritur dhe nje shume me te madhe se kaq te paguar per kutine e tij satellite nuk e justifikoi aspak mostransmetimin e nje ndeshjeje te tille, e cila e shkriu cdo kufi ndershqiptar. Eshte nje mungese e pajustifikuar ne cdo kendveshtrimi. Eshte nje mungese qe po te perseritet do ti kushtoje jo pak burokracise kombetare e nderkombetare te ketij kanali qe mori nje mungese te madhe pa aresye nga qindra mijera shqiptare te Nju Jorkut e krejt Amerikes e besoj edhe me gjere ne Europe e mbare boten. Eshte nje mungese qe burokratet e Prishtines duhet at korri gjojne shpejet nese duan qe te marrin pagesat e shqiptareve te Amerikes. Ndryshe mungesat e pajusitfikuara do te kene paga te munguara krejt te justifikuara dhe kjo nisme e mire por e varfer do te kaloje shpejt ne black-out te plote midis shqiptareve jashte trojeve shqiptare…. Akoma me e madhe kjo mungese eshte per Ministrine e Jashtme dhe Qeverine e sotme te Tiranes dhe politiken e tyre “offside” me diasporen shqiptare, megjithe thirrjet e perseritura te Presidentit Moisiu per nje Ministri per Emigrantet, per cka nje intelektual i shquar nga vendlindja ime Tropoja ka bere projekte konkrete qe kur ishte emigrant ne Gjermani ketu e 7-8 vjet me pare , te cilat i ka perfeksionuar edhe me shume pas ardhjes ne Amerike. Behet fjale per gati gjysmen e popullsise se Shqiperise qe politika e mbrapshte e ketyre 14 vjeteve tranzicion u ka hapur rrugen e kurbetit si te vetmen rrugedalje per nje jete me te mire. Behet fjale per burimin kryesor te investimeve dhe te ardhurave kombetare te Shqiperise. Behet fjale per bijt e bijat nga me te miret e me te perkushtuarit qe ka lindur toka e Arberit qe shesin trurin dhe djersen e tyre ne te pese koninentet , pasi truri i korruptuar dhe i sklerotizuar i politikaneve shqiptare ua ka dhene e po ua jep rruget e botes… “Mesymje” miqesore kuq e zi drejt kryeqendres greke te Amerikes Perballe kesaj varferie profesionale, perballe kesaj skamje intelektuale te politikaneve shqiptare, perballe kesaj injorance komerciale te 21-it e shume kanaleve televizive shqiptare, shqiptareve te Nju Jorkut me rrethina nuk u mbetej tjeter vecse “te mesynin” zemren e Komunitetit Grek te Nju Jorkut dhe mbare Amerikes, Astorian e Queensit. Ishte nje mesymje krejt miqesore dhe vellazerore pa asnje ndjenje revanshi ose armiqesie me fqinjin tone jugor qe u be strehe jo shume ngrohte per qindra mijera vellezer tane shqiptare. Aq me pak kishte ndonje ndjesi inferioriteti apo perulesie ketu ne altarin e demokracise boterore, SHBA, ku liria, barazia dhe vellazeria midis popujve, racave, kombeve e kombesive eshte nje realitet i perditshem dhe i prekshem. Selite perkujtimore te klubeve sportive greke ne Brodway apo Astoria Bulevard, ne 41 apo 31 Street, kafenete apo restorantet greke jane te mbushura plot e perplot emigrante shqiptare. Mbi 1000 veta jane plasuar me njeri tjetrin ne nje salle qe nuk eshte llogaritur per me shume se 100 veta ne Broadway. Kati i dyte i nje Qendre Mjekesore ne 41 Street gjithnje ne Astoria sot ka brenda mbi 1100 shqiptare te ardhur nga qindra kilometra larg. Secili prej tyre paguan 20 e me shume dollare amerikane per te gjetur nje vend ne nje hapesire qe nuk ze me shume se 120 veta ne kushte normale. Eshte nje dite zhegu me lageshtire qe shenon mbi 90 per qind. Asnje nuk ankohet nga vapa qe nuk ka air- kondicioner ta freskoje. Ka vajza te reja e nuse me femije, djem te rinj e te moshuar te ngjitur me njeri tjetrin. Njoh midis tyre shqiptare nga cdo kend i trevave shqiptare nga Bujanovci e Medvegja e deri ne Konispol, nga Korca e e deri ne Plave e Guci, nga Peja e Vlora, Shkodra e Struga, Tetova e Kraja, nga Tepelena e Tropoja… Gjithcka eshte kuq e zi… Me flamuj kombetar te lidhur mbas trupit apo duke i valvitur ne ajer, me rrobat kuq e zi, me thirrjet kumbuese ala shqiptare ata kane veshur sot Astorian e klubet greke te saj me vellon kuq e zi…. Jo vetem kaq… Atmosfere e ndezur kuq e zi ne krejt Nju Jorkun Ludovik e Fran Kacaj, vellezerit e ish- lojtarit te Perfaqesueses shqiptare Salvador Kacaj, tani anetar i Keshillit Ekzekutiv te Federates Shqiptare te Futbollit diskutojne me pasion per “ fitoren e padiskutueshme te Kuq e Zinjve” “ Ceshtja nuk eshte fitorja… Ceshtja eshte se sot Shqiperia i rremben Kampiones se Evropes ne fuqi titullin e sapofituar ne Portugali”, thote Ludoviku, ndersa mesymja jone dhe e mijera shqiptareve te tjere per te gjetur qofte edhe nje biruce ne klubet greke deshtojne njera pas tjetres. Kin Maracaj nga Shkodra terhiqet vullnetarisht nga kjo mesymje megjithese kurre ne jeten e tij nuk eshte terhequr por ka dale fituese mbi shume sfida te jetes. Keshtu vepron edhe Arben Mucollari, nje mik imi nga Korca. Keshtu veprojne edhe mijera shqiptare te tjere qe sillen rreth e perqark rrugeve te Astorias per te gjetur nje “vrime miu” sa per te vjedhur nje pamje nga tribunat e zjarrta Kuq e Zi te “Qemal Stafes”. Goli i pare i Muratit qe ne minuten e dyte te ndeshjes se madhe ngre peshe dhe ben te oshetije gjithe Astorian. Brenda dhjete minutash kuq e zinjte jo vetem ne “Qemal Stafa” e Sheshin Nene Tereza por ne mbare trojet shqiptare ngrene peshe entusiazmin kuq e zi. Akoma me shume peshe merr kjo ndjenje ketu ne kryeqendren e e Komunitetit Grek ne Nju Jork e mbare Ameriken. Ka midis tyre edhe greke qe bashke me shqiptaret festuan fitoret e njepasnjeshme te perfaqesues greke ne Portugali. Mbas grekeve asnje kombesi tjeter si shqiptaret nuk e ndjene fitoren e merituar dhe te zgjuar te fqinjve jugore, na thote Dimitiris, nje emigrant grek nga Athina me banim ne Astoria. 3 “Ne nuk mund te harrojme edhe djersen e gjakun e qindra shqiptareve qe contraband per ndertimin e qndrave dhe stadiumeve olimpike per Lojrat e Athines- 2004”, shton e dashura e tij nga Selaniku, Katerina. Bashke festuam. Bashke duartrokitem. Bashke edhe fituam. Sot ky raport ka ndryshuar. Kuq e zinjte duatrokasin per vesllezerit e tyre kuq e zi. Greket sot ketu ne Nju Jork jane shokuar po aq sa edhe kampoionet ne fuqi te Evropes ne fushen e gjelber dhe po aq sa dhe tifozet e tyre ne shkallet e Qemal Stafes. Megjithate gjithcka shkon ne menyre te qyteteruar ketu ne kryeqytetin e botes dhe qyteterimit boteror, Nju Jork… Dy qyteterime te lashta qe duhet te respektojne me shume njeri tjetrin Fishkellima e fundit e gjyqtarit spangle ne “ Qemal Stafa” eshte fishkelllima e fillimit te festes kuq e zi ne Astoria, ne Nju Jork e ne krejt Ameriken. Qindra makina e xhipa te markave me te fundit si “Mercedes Benz” apo “Hummer”, “Cadillac” apo “ Chrysler” “Chervolet “ apo “BMW” vershojne si nje lum i papermbajtur neper rruget e Astorias. Qindra mijera shqiptare kane nxjerre trupin dhe valvitin flamujt kuqe e zi mbi to. Qindra te tjere kane mbushur plot e perplot kafenete dhe rruget e Astorias. “Shqiperia”…. “Shqiperia”” ne shqip kushtron ne ajrin e nxehur nga kuq e zija. Kafenete e restorantet greke jane sot plot e perplot shqiptare. Vallja dhe kenga shhqiptare oshetin dhe duket sikur bene jehone ne gratacielat e Manhatanit perballe. Qindra mijera dollare fituan sot pronaret greke te tyre…. Dalloj mbi lumin e makinave Bashkim Byberin kuq e zi nga Tropoja e Mimoza Dhimen nga Himara, David Lumen nga Bajza e Altin Arapin nga Tepelena, Vladimir Bajkon nga Korca e Ndue Shabanin nga Gjakova, Vjollca Selmanin nga Prishtina e Kristina Ndojen nga Mirdita, Irfan Hoxhen nga Tirana e Themi Tushen nga Fieri, Naim Celen nga Plava e… nje pafundesi shqiptaresh. Makinat mbajne targat e pothuajse cdo qyteti te madh te Amerikes. Por sot ato flasin vetem kuq e zi. Femije te bukur si shqiptaret e vajza shojzovalle si shqiptaret, djeme bandilla si shqiptaret e burra te pashem e mencur si shqiptaret si nje trup I vetem si nje kor I vetem bucasin ne nje ze “ Thank You Albania’s brothers! Thank You German Brother Brigel! Kam pare valle te hidhen ne skena kombetare e nderkombetare. Kam valle dasmash e valle trimerie ne livadhe e logje burrash ne malesi. Kam pare valle te hidhen edhe ne tepsi! Por as une dhe askush deri sot ne Astoria te Nju Jorkut nuk kishim pare valle te hidhet mbi tavanet e makinave nga djem e vajza shqiptare te te gjithe moshave. “Kurre nuk kam pare nje feste te tille” me thote nje bukuroshe irlandeze me emrin Ana Smith ne “Kafe Athina” te Astorias. Asnje aksident. Asnje incident. Asnje sharje. Asnje fije e bari e shkelur. Asnje xham i krisur. Asnje filxhan kaefeje apo gote pije e thyer. As nje lule e prekur. Pershendetje , valle, kenge…. Shqiptaret e Nju Jorkut dhe mbare Amerikes festuan keshtu deri ne oret e vona te nates jo vetem ne Astoria por edhe ne te pese lagjet e qytetit te Nju Jorkut, ne mijera familje ne mbare Ameriken e me gjere. Ishte nje feste e zjarrte. Ishte nje feste e qyteteruar, pa teprime, pa nota nacionalizmi te semure. Qyteterim nga dy qyteterimet me te lashta ne Ballakn, Europe e per pasoje ne mbare boten. Qyteterim iliro – Helen, ku secila pale e respektoj tjetren duke dashur fitoren per vete. Ti Shqiperi me ep nder ! “Ketu ne Ditroit, gjithcka eshte ndezur kuq e zi” i thote Franit djali i tij qe bashke me shoket e vet kane ndjekur ndeshjen ne nje kafene greke atje. “ Zemrat e shqiptareve ketu ne Tajlor te Teksasit jane ndezur peshe dhe po festojme deri tani” me thote ne telefon ne nje ze Haredin Plava nga Mali i Zi dhe vellami i tij tropojan Zek Nokshiqi “ i arratisur “ nga “perdja e hekurt ish- komuniste. “ Na kenaqen locken djemte e shqipes” me thote ne telefon Nazar Mehmeti , atdhetari i shquar strugan nga Dallasi qe kontribuoi aq shume per clirimin e Kosoves dhe te drejtat e vellezerve te tij ne Maqedoni. “ Ti nuk e merr me mend se si eshte ndezur sonte Bostoni nga kuq e zija shqiptare “ me thote ne telefon gjithe entusiazem cami zemerbujar dhe i mencur Ismail Zenelaj bashke me te shoqen Suzanen. Vajza e tij dhjetvjecare kembengul duke mu lutur te shkruaj dicka per festen mbareshqiptare te 4 Shtatorit. Eshte dite feste e paharruar ne Tirane, lexoj ne internet tek “Koha Jone” ndersa detyrohem qe mbas mesit te nates te filloj te pershkruaj kete pamje jo te plote por mjaft domethenese te festes mbareshqiptare ketu ne Amerike. “Na zbardhen faqen kuq e zinjte sot “ me thote pejani Blerim Rogova nga Kalifornia, ku tani eshte ora 10 e mbremjes, ose tre ore me pak se ora e Nju Jorkut. Jemi mbi 50 shqiptare duke festuar se bashku me miqte tane amerikane, me informnon ai. Nje epilog i festes pa mbarim “Thank You Brothers! You make us proud of you ! You Make us proud of Albania!“ Faleminderit vellezer! Ju na bete krenar per ju! Ju na bete krenar per Shqiperine! Eshte emeruesi i perbashket e kesaj feste ne kete mbremje te nxehte njujorkeze. Nje mbremje e nxehte qe u ndez edhe me shume nga kuq e zija shqiptare… E nga kasetofoni i automoblilit te mikut tim te nderuar Ndue, nje prej pese vellezerve milionere Vataj nga trevat shqiptare nen Malin e Zi, qe kalon ketu prane dritares sime ne kete ore 3 pas mesnate deperton zeri kumbues i bilbilit te Tropojes Gezim Nikes “ Ti Shqiperi me ep nder….Me ep emrin shqiptar !” Tingujt nga goja e bilbilit te Tropojes e >kane burimin tek shpirti atdhetar rilindas i bilbilit te Zagorise Anton Zako Cajupi. E keshtu Shqiperia nje pellembe deperton ne veshet tane, ne syte tane, ne mendjet tona edhe ketu ne Kryeqytetin e Botes, Nju Jork, qindra mijera kilometra larg! Mbani shenim politikane: para se te jini politikane jini shqiptare! Na beni krenar per atdheun tone si djemte kuq e zi te saj kudo ne bote ose haram u qofte e mri i tij ! “ Ti Shqiperi me ep nder …me ep emrin shqiptar” eshte epilogu i festes pa mbarim kuq e zi edhe ketu ne Ameriken e enderrave te medha, i enderrave qe behen realitet ne saje te lirise, democracise, qyteterimit,pjese e pandare e te cilit jemi edhe ne shqiptaret…. |
