Shkruan Aurel Plasari
Më 1994, kur më në fund u botua e plotë satira politike e Fishtës “Gomari i Babatasit”, d.m.th. tok me pjesën e saj të dytë të mbetur në dorëshkrim, kam pas shkruar në Parathënien e botimit:
“Nëse britanikët e meritonin ‘Udhëtimet e Guliverit’, rusët ‘Shpirtrat e vdekur’ ose gjermanët ‘Përrallën e dimrit’, shqiptarët duhet t’i kenë pasur hak hem ‘Gomarin”, hem ‘Zogun e gomarit’”.
Listën e identifikimit të personazheve me barasvlerësit e tyre si persona realë të Parlamentit shqiptar dhe të politikës shqiptare, që Fishta i kishte mbërthyer si karkaleca në satirën e tij, e kam pas postuar më parë. Duhet edhe një herë t’i njihet z. Kolec Çefa merita që, nga shënimet e zbuluara në dorëshkrimet e Fishtës, e ka njoftuar publikisht faktin se kush ishte personi që Fishta, në pjesën e dytë të veprës, e shndërroi në “gomar”. Kush?
Ky ishte Markashan Shirqi ose Shan Shirqi, i aktivizuar shumë në fushata elektorale si njeri i Zogut. Ishte “njeri i hajmë”, me gjasë edhe neurastenik. Kishte studiuar në Austri, ishte shuguruar prift dhe ishte suspenduar nga priftëria për arsye që më mirë të mos përmenden… Por kishte edhe aftësinë për të qitur bejte, duke kontribuar ashtu në fushatë elektorale me talljet në shtyp për kandidatët për deputetë, si Fishta, Mjeda, Gurakuqi. Me këta e kishte mllefin.
Nuk vihet në dyshim, siç e kam pohuar njëherë, që motivin e metamorfozës, d.m.th. të shndërrimit të njeriut në gomar dhe të gomarit në njeri, Fishta e ka huajtur nga vepra e latinit Luc Apuleu të shek. II “Metamorfozat” ose “Gomari i artë”. Mirëpo, në ndryshim nga personazhi i Apuleut, personi që Fishta e shndërroi në Gomar ishte kryekëput mediokër. Mishërim i mediokritetit. Është fat që Çefa ka regjistruar, nga kujtimet e At Viktor Volajt, një vizitë të këtij së toku me imzot Thaçin në spitalin e Barit ku personazhi i Fishtës ishte shtruar për “çështje nervash”. Fjala nxjerr fjalën dhe At Viktori i thotë: “A e ke lexue Fishtën? Me ty e ka…”. Markashan Shirqi i përgjigjet: “Jam konden [i kënaqur] që u bana sebep me u shkrue nji kryevepër satiret”.
Pjesa e dytë e veprës, që titullohet “Visku i Babatasit”, nuk ka të bëjë me ndonjë emër të trilluar. Visk Babatasi, një nga të rrallët personazhe me emër të vërtetë në vepër, është person real i jetës sociale dhe politike shqiptare, i përgojuar dendur edhe nga Konica. Ishte korçar, jo vetëm antikatolik, por edhe antigegë. Por ishte demokrat nga pikëpamjet dhe kishte shumë humor. Fishtës i pëlqente humori i tij. Babatasi e kishte bërë zakon të vente në punë me gomar dhe ta lidhte gomarin te dritarja e kryeministrisë, që ishte njëherësh edhe ministri e jashtme. Një ditë, ndërsa po lidhte gomarin për hekurash të dritares, i afrohet roja e i thotë: “Ka urdhnue zoti ministër mos me e lidhë ma gomarin këtu”. Atëherë Babatasi i kthehet e i thotë: “Ka të drejtë, dy gomerë në një ministri nuk bën të lidhen”.
