Shkruan Jamie Dettmer
Kur Volodymyr Zelensky u pyet nëse ishte i shqetësuar nga përpjekjet ruse për ta vrarë atë, ai u përgjigj se nuk e mendonte diçka të tillë.
“Nëse do të mendoja vazhdimisht për këtë, thjesht do të izolohesha, si Putini tani që nuk largohet nga bunkeri i tij. Sigurisht, truprojat e mi duhet të mendojnë se si të parandalojnë që kjo të ndodhë dhe kjo është detyra e tyre. Nuk e mendoj fare këtë”, tha udhëheqësi ukrainas në një intervistë për CNN muajin e kaluar.
Ndonëse ekziston një pyetje që Zelensky, natyrisht, nuk dëshiron ta mendojë, është gjithashtu një pyetje që mbështetësit e tij brenda dhe jashtë vendit nuk mund ta injorojnë.
Që kur ai refuzoi një ofertë për tu larguar duke u thënë shpëtimtarëve të tij të mundshëm amerikanë, “Kam nevojë për municione jo një udhëtim”, presidenti ukrainas ka luajtur një rol kyç në mbështetjen ndërkombëtare për luftën kundër Rusisë.
Nuk është çudi që ligjvënësit rusë dhe blogerët ushtarakë ultra-nacionalistë kanë kërkuar që ai të vihet në shënjestër.
Statusi i Zelensky si një simbol i asaj që Perëndimi e sheh si një luftë të drejtë, aftësia e tij për të kërkuar dhe qortuar aleatët e tij derisa të arrijë qëllimet e tij dhe gatishmëria drejt fitores dhe vizita në vijës e parë të fronit dhe paraqitjeve parlamentare, këto e kanë bërë atë si një hero.
Disa javë pas pushtimit të plotë në shkurt të vitit 2022, një këshilltar i lartë i Zelensky, Mikhail Podolyak, zbuloi se kishte pasur të paktën një duzinë atentatesh ndaj shefit të tij nga ekipet ruse të sabotimit dhe inteligjencës, duke përfshirë çeçenë dhe mercenarë të Wagner që përpiqeshin të shkelnin në lagjen e Kievit të mbrojtur dhe të monitoruar shumë.
Vetë Zelensky thuhet se zhvilloi një takim në Zoom me senatorët amerikanë menjëherë pas pushtimit duke thënë se mund të ishte hera e fundit që ata do ta shihnin atë të gjallë.
Është e qartë se rreziqet tani janë më të vogla se sa ishin në javët e para kaotike të luftës, kur tanket ruse po goditnin kryeqytetin ukrainas dhe pakkush mendonte se kombi ukrainas do të mbijetonte.
Por askush në qeverinë e Ukrainës apo parlamentin e vendit nuk dyshon se rreziku mbetet i lartë. Në mars, pati thirrje të përsëritura që Zelensky të vritej pasi diversantët rusë të mbështetur nga Ukraina, anti-Putin sulmuan kufirin dhe pushtuan dy fshatra rusë në rajonin e Bryansk. Ligjvënësi Mikhail Delyagin tha se “e vetmja përgjigje normale” ndaj incidentit është “eliminimi i menjëhershëm i Zelensky”.
Për shkak të kërcënimeve të vazhdueshme për jetën e tij, vizitat jashtë shtetit të Zelenskyt janë planifikuar me fshehtësinë më të madhe. Zyrtarët ukrainas u zemëruan shkurtin e kaluar kur një vizitë e planifikuar në Bruksel u zbulua tre ditë përpara mbërritjes së tij të pritshme, duke rrezikuar udhëtimin e tij.
Në mënyrë të ngjashme, qeveria e Bullgarisë u ankua se një udhëtim mund të anulohej muajin e kaluar pasi detajet u bënë publike në shtyp.
Dhe, sigurisht, Kremlini ka një histori të tmerrshme në operacionet e vrasjes. Mendoni Alexander Litvinenko, një oficer i inteligjencës ruse që dezertoi në Mbretërinë e Bashkuar dhe u helmua në vitin 2006, ose helmimi i dështuar me Novichok në vitin 2018 i Sergei Skripal, një agjent i dyfishtë britanik në Salisbury, Angli.
Duke pasur parasysh aksionet dhe rrezikun, nuk është për t’u habitur që zyrtarët ukrainas priren të refuzojnë kërkesat për të diskutuar se çfarë do të ndodhte nëse Rusia do të kishte sukses ose ata refuzojnë të vazhdojnë, duke u shqetësuar se tema duket shumë makabre.
Formalisht, sipas kushtetutës, linja e trashëgimisë është e qartë. “Kur presidenti nuk është në gjendje të përmbushë detyrat e tij, kryetari i Verkhovna Rada të Ukrainës parlamenti ukrainas merr përsipër përgjegjësitë e tij”, tha Mykola Knyazhytsky, një ligjvënës i opozitës nga qyteti perëndimor i Lviv.
Kryetari i Verkhovna Rada, Ruslan Stefanchuk, një anëtar i partisë se Zelensky nuk ka besueshmëri të lartë në sondazhet e opinionit. Është rreth 40 për qind, më pak se gjysma e Zelensky.
Dhe ai nuk është i popullarizuar me ligjvënësit e opozitës. Këshilli qeverisës ka shumë të ngjarë të përbëhet nga Stefanchuk si figurë, së bashku me Andrii Yermak, i cili është kreu i zyrës së presidentit, ministrit të jashtëm Dmytro Kuleba dhe ministrit të mbrojtjes Oleksii Reznikov. Valery Zaluzhny do të mbetej si gjenerali më i lartë i vendit.
“Vendi ka arritur një pikë solidariteti dhe uniteti kombëtar shumë substancial, kështu që nëse diçka e tmerrshme do t’i ndodhte Zelenskyy-t, nuk do të ishte aq vendimtare sa mund të mendonit,” tha Karatnycky.
Ai vuri në dukje se Ukraina ka krijuar një makineri “të mirë-formuar” administrative, ushtarake dhe diplomatike.
“Nuk dua të them se Zelensky është i parëndësishëm për këtë. Por unë mendoj se uniteti i vendit është gjëja e domosdoshme. Vrasjet e autokratëve sjellin ndryshime thelbësore në institucionet e vendit, ndërsa atentatet ndaj demokratëve jo”, përfunduan ata.
“Vrasja nuk e ka ndryshuar kurrë historinë e botës,” tha kryeministri britanik Benjamin Disraeli disa javë pasi Presidenti Abraham Lincoln u qëllua për vdekje teksa po shikonte një shfaqje në Teatrin Ford të Uashington DC.
Vrasja me të vërtetë pati pak efekt në përmbysjen e reformave të administratës së tij. Në shembullin arketip, vrasësit e Jul Cezarit dështuan në qëllimin e tyre për të shpëtuar Republikën Romake nga diktatura, por në vend të kësaj vetëm shkaktuan luftërat civile që përshpejtuan tranzicionin në dukje të pashmangshëm në sistemi perandorak i cezarëve.
Natyrisht, sigurisht, gjysmë shekulli pasi Disraeli bëri komentin e tij, ndikimi i jashtëzakonshëm i vrasjes në qershor 1914 të trashëgimtarit të Habsburgëve, Archduke Franz Ferdinand, u ndje në të gjithë Europën për dekada të tëra.
Situata e Ukrainës është natyrisht, e veçantë. Me forcimin e institucioneve të saj demokratike, ajo është larg nga Republika Romake në kalbje, ditët e së cilës ishin pothuajse me siguri të numëruara. Dhe Europa është tashmë në luftë.
Megjithëse vdekja e Zelensky do të ishte një tronditje psikologjike.
Sulmi i Putinit pa dashje ndihmoi në krijimin e një ndjenje të re të fortë të kombësisë ukrainase dhe formimin e “institucioneve të sigurta”. Publiku është i bashkuar për sa i përket qëllimeve të tij.
“Është e rëndësishme të kujtojmë se faktorët kryesorë në luftën e Ukrainës kundër agresionit rus janë qëndrueshmëria e forcave të armatosura, aftësia e komandës së saj dhe fitoret në front, tha Knyazhytsky, ligjvënësi i opozitës.
“Kjo është ajo që ka më shumë rëndësi për sa i përket stabilitetit politik të Ukrainës.”
Nëse ka një hallkë të dobët në skenar, ndoshta nuk është në Ukrainë, por mes aleatëve të saj.
Ukrainasit kanë një pikëpamje më të ekuilibruar për Zelensky, duke parë si pikat e forta ashtu edhe dobësitë. Ndërsa ai është lavdëruar për udhëheqjen e tij të shkëlqyer, ai është kritikuar gjithashtu për hapa të gabuar, veçanërisht për dështimin për t’u përgatitur më mirë për një pushtim që ai e konsideronte të pamundur.
Media ndërkombëtare, nga ana tjetër, është magjepsur nga karizma e Zelensky dhe është magjepsur nga historia e thjeshtë e Davidit kundër Goliathit.
Retorika dhe oratoria e tij kanë rrëmbyer zemrat e audiencës nga Uashingtoni në Londër dhe nga Brukseli në Varshavë. Vdekja e tij ka të ngjarë të lërë shumë njerëz të habitur dhe të pasigurt se çfarë të bëjnë më pas.
Kjo mund të shtojë presionin për negociata dhe kompromis.
Sidoqoftë, kjo nuk është një luftë me një njeri. Dhe të paktën në Ukrainë, pakkush dyshon se liderë të tjerë, po aq të denjë.
Yaroslav Azhnyuk, një sipërmarrës ukrainas, hodhi poshtë mundësinë e një vrasjeje ruse si në “sferën e historisë alternative”. Por ai tha se nëse do të ndodhte, Ukraina nuk do të humbiste.
“Zelensky po e bën mirë rolin e tij udhëheqës në këto kohë sfiduese. Megjithatë, ndjenja e shumicës absolute të ukrainasve është se ne kurrë nuk do të dorëzohemi, nuk do t’i nënshtrohemi kurrë Rusisë”, tha ai.
