Nr. 19 i gazetës në print

(Një kujtesë historike z. Mark Bregu në lidhje me shkrimin e dt. 12. 02. 2002 në gazetën “Shqipëria Etnike”)

“Të mos zemërohesh kur lypset, është budallallëk”

Aristoteli

I merakosur nga që Këshilli Bashkiak i qytetit të Shkodrës i zgjidhkej “dilemat e veta me mediokritetin klanor e partiak”, z. Mark Bregu ia ka njohur vetes privilegjin për të përzgjedhur se cilët qenkëshin të denjët për Panteonin e Kombit, artibute që për botën e përtejme, njerëzimi deri tani ia pat njohur Shën Pjetrit me ato çelësat e tij legjendarë. Me këtë obsesion dhe me autosugjestionimin se qenkej “mecenat” i kulturës e i historisë sonë, me një të rënë të “kalemit” Kara Mahmut Pashë Bushatliun e etiketon jo më pak por një nga “pashallarët kolaboracionistë”, (alias kuislingë-shkurt tradhëtarë) (?!). Pasojë e këtij “verdikti” të prerë, Bushatliu nuk e meritueka t’i projektohej një shtatore, kuptohet, përderisa nuk paskej ndonjë “meritë të mjaftueshme për këtë vend” (!?) Madje “fajet” e tij qenkëshin të tilla sa që jo tani, por asnjëherë ai s’duhej ta përfitojë një homazh të tillë. Në vend që artikullshkruesi, të na shpaloste “kundra – argumentet” që ia ushqyen një gjetje të tillë “origjinale”, ai i jep krahë imagjinatës dhe harton një listë ku përfshihen 30-40 emra personalitetesh e figurash të nderuara, me qëllimin e qartë që me këtë kundërvënie të justifikojë shtrembërimin trashanik që i bën historisë. Derisa M. Bregu u shqetësueka për komisione specialistësh, përse i dublon ato dhe harton lista, apo me lista kryhen dy punë: serviret erudicion dhe kryesisht krijohet tymnajë për të fshehur mllefin e vërtetë, ndoshta një mllef të vjetër e jo vetëm të tij (fatkeqësisht këtë mllefe po bëhen dukuri të rrezikshme!)

Dhe për të bërë më të fortë tymnajën që lexuesi të çorientohet edhe më shumë, autorit i hapet oreksi i dalldisjes pas emrash dhe nuk vë kufinj as në kohë as në hapësirë; brenda një harku kohor 2 mijë vjeçar ai shëtit në një areal që fillon nga Grykat e Kotorrit, e Teutës, kalon në Zetën e Balshajve, i vazhdon në Alpet tona, pastaj në Kosovë e Maqedoni për të përfunduar në Dibër-Mat duke harruar se Këshilli Bashkiak i Qytetit përtej 4 urave nuk ka tagër, veç po të ishte një miniqeveri ose miniakademi e krejt Shqipërisë Veriore e Veri-lindore, pra asaj etnike!

Ne nuk duam sherre, udhëhiqemi nga qëllime të mira bashkëkohore qytetarie dhe atdhedashurie, por nuk mund të lejojmë askënd që pa të drejtë të hedhë baltë jo vetëm mbi Kara Mahmut Pashën, por mbi asnjë bir të denjë të Shkodrës, e përsërisim të Shkodërloces.

Falsifikimin e qëllimshëm të artikullshkruesit e konsiderojmë provokacion fyes, përderisa nuk ka asnjë mbështetje shkencore. Ndërkaq ne disponojmë volume të tëra me fakte të dokumentuara, shkruar nga historianët shqiptarë e ata botërorë, ku të gjithë, pothuaj njëzëri japin vlerësimet optimale e maksimale (herë-herë dhe me nuanca apologjie) për personalitetin e Kara Mahmut Pashës, këtij shqiptari të madh që nuk është i asnjë klani apo partie, por që i takon Shkodrës dhe Kombit, sepse për ta luftoi dhe u flijua.

Duke iu shmangur rolit të lektorëve të historisë, po ua lëmë fjalën vetë historianëve në shenjë respekti për lexuesit:

Ndre Mjeda:

“Mahmut Pasha!… Qe n’vorr Skandërbegu

Ngrehi kryetin te kisha e shën Kollit

Kqyri nipin luftues ndej te shtegu

E lumnoi, e ndoqi gjumin e vet!”

(“Mahmut Pasha” Juvenilja 1917)

Arqipeshkëvia e Shkodrës, libri i vdekjeve 1786-1799, fq. 153:

“…Në këtë ditë vdiq dhe i Madhi Mahmut Pasha i Shkodrës.”

Regjistrimi i vdekjes së Zef Velisë, 3 tetor 1896)

Nga Relacioni i një prifti:

“Megjithëse Mahmut Pasha ka qenë me besimin muhamedan, po guxoj, për guximin e tij, për zellin në punët ushtarake, për fitoret e famshme e të shumtë edhe pse të kota e të lodhshme dhe për drejtësinë e ligjes civile, po guxoj, po them ta krahasoj me një Makabe dhe me të shkëlqyeshmin Kastriot, sepes sipas mendimit tim, në qoftë se nuk do t’i kishte mungue feja asnjërit as tjetrit nuk do t’u kishte ndenjur mbrapa”

(Gaspër Gurakuqi në revistën “Hylli i Dritës”, 1931, fq. 24)

P. Marin Sirdani, O.F.M.

“Kah mjesi i shek. XVIII përfitoi Mehmet Bushati të shtinte në dorë Kryeqeverimin e Shkodrës e të ngrehte nji princni të lirë shqyptare, të cilën ua la trashëgim të birve… si shihet katër vilajetet e Shqypnis, ose ma mirë me thanë Shqypnija etnografike, ishte në dorë të shqyptarëve…

(“Shqypnija e shqyptarët”, v. 1941, fq. 24-25)

Princesha Elena Gjika (Dora d’Istria)

“Bushatllinjtë qenë një dinasti sovranësh kombëtarë, vasalë të sulltanit por jo shtetas të bindur të tij.

Veprimtaria politike e ushtarake e Kara Mahmudit qe një përpjekje këmbëngulëse që të siguronte bashkimin e Toskërisë dhe Gegërisë nën një pushtet të vetëm politik.

(“Gli Albanesi, musulmani, Scutari e i Bushatli”)

D. N. Nikaj:

“Disa nder Begai e Pashaha shqyptarë t’ktyne krahinave i dolën përballë luftës Mbretënore t’Stambollës e luftuene për lirie t’vet tuej lanë mas vedit nji histori t’ndershme.

(Historia e Shqypnis, Shkodër, 1917)

Nikë Barcolla.

“Musulmant edhe mbasi ndrruene fe, ruajtne gjuhën, besën, burrninë e doket  dallueme të shqiptarit. Nuk duruen sundimin e të huajit, bane një numër të madh lëvizjesh dhe themeluen dyer të forta si Begollajt, Bushatlijtë e Ali Pashë Tepelena.”

(“Skandali Cordignano”, fq. 35, v. 1941)

Vaso Pasha:

“Katolikët e Shkodrës, qytetarë e malësorë, shkojshin një jetë jo të keqe. Prandaj kishin interesë të mbrojshin me armë postin e Vezirit Bushatli. Të huajt nuk gjejshin rast të ndërhyjshin e të intrigojshin me anën e katolikëve.”

(“E vërteta mbi Shqypninë e shqiptarët”, v. 1879, fq. 75)

Tajar Zavalani:

Në Shqipërinë e Veriut u krijua një dinasti sundimtarësh vendas, të cilët qeverisën për gati një shekull ato krahina tue qenë gati krejt të pamvaruna nga pushteti i Sulltanit.

………..

Kara Mahmut Pasha ndoqi edhe ma me energji politikën e të jatit për me e ba Shqipëninë e Veriut një principatë praktikisht të pamvarun.

(“Historia e Shqipnisë”, botim II, v. 1998, fq. 162)

Prof. Abaz Ermenji

“Kara Mahmut Pasha është figura më e shquar e Bushallinjve dhe një ndër figurat mët ë forta që ka nxjerrë Shqipëria gjatë sundimit turk. Me vrasjen e Kara Mahmut Bushatit e humbi edhe Shqipëria një farë shprese për t’u bërë autonome ose edhe e pavarur.”

(“Vendi që zë Skënderbeu në historinë e Shqipërisë”, bot.II, Tiranë 1996, fq. 141, 145)

Stavri Naçi, historian, kandidat e shkencave:

“Me rëndësi është fakti se nëpunësit e administratës së re ishin të besimit të krishterë, kjo tregon se nuk ka qenë i pari Ali Pashë Tepelena që bëri këtë hap, por Kara Mahmut Pasha. Vendosja e tolerancës fetare gjet shprehjen e vet me përfshirjen e elementit katolik edhe në ushtri.

Lufta e udhëhqequr nga Kara Mahmut Pasha është vazhdim i luftës çlirimtare të popullit tonë kundër zgjedhës turke. Pashallëku i Shkodrës u bë bërthama e shtetit të ardhshëm për të cilin në fund të fundit bëhej një luftë çlirimtare.

Sundimi i Bushatlinjve ka një rëndësi të veçantë historike jo vetëm në kuadrin lokal, por edhe në kuadrin kombëtar. Nuk është e rastit që kujtimi i tyre u ruajt në kujtesën e gojën e popullit si periudhë lufte çlirimtare dhe si e tillë ndikoi thellë edhe në rilindasit, në ideologët e lëvizjes kombëtare të mëvonshme.”

Pashallëku i Shkodrës, v. 1964, fq. 179, 249-250)

Prof. Ligor Mile, kandidati i shkencave, historian:

“Ishte e qartë se me veprimet luftarake e antagoniste, Kara Mahmut Pasha orvatej të shkëputej nga vartësia administrative osmane, kështu që dy herë është numëruar rebel dhe është dënuar me vdekje.”

(“Bashkimi”, 13. XI. 1963, nr. 271)

Prof. Dr. Petrika Thëngjilli:

“Kara Mahmut Pasha qe më i madhi ndër të mëdhenjtë e kohës, Bushatllinjtë dhe Ali Pashë Tepelena.”

(Sesion shkencor – Shkodër, shtator 2001)

Prof. Gazmend Shpuza

“Gjithë shqiptarët ua kanë borxh në përkujtimore Bushatllinjve të Shkodrës”

(Sesion shkencor – Shkodër, shtator 2001)

Dr. Bajram Xhafa:

“Është mjerim shpirtëror dhe qortues i madh për Shkodrën që mbi truallin e saj të mos shihet një memorial për të na kujtuar Pashallëkun e Shkodrës, një periudhë e denjë për t’u krenuar gjithë shqiptarët.”

(Sesion shkencor – Shkodër, shtator 2001)

P. Aravanitos, historian grek:

“…ndër toskët, Kara Mahmudi, sundimtari gjysmë i pavarur gegë, kishte fituar famë kaq të madhe saqë mbahej për pasardhës i Skënderbeut.”

(Hrnografia tis Ipiru-Athinë, 1850)

Derivo, konsulli freng në Raguzë:

“Kara Mahmut Shkodra është rrëmbyer prej entuziasmit kur dëgjon tregimet e veprave të Skënderbeut të famshëm… Ai e quan vetes se rrjedh prej Skënderbeut dhe shpall me krenari të ndjekë gjurmët e tij.”

(viti 1790)

L’allemand, ambasadori freng në Venedik:

“Kara Mahmutin e donin të gjithë shqiptarët, veçanërisht të krishterët, me anë të të cilëve bënte tregti. Ai ua kishte rrëmyer gjer në atë shkallë zemrat shqiptarëve, sepse ai e mbajti vendin të pavarur gjer në atë shkallë sa u duk se synonte të bëhej absolut.”

(viti 1796)

Fr. Pouqueville, kryekonsull i Francës në Janinë:

“Atëherë filluan intrigat që shpunë më 1786 Mahmud Bushatllinë, të nxitur prej perandorit Jozef II, të ngrinte krye kundër sulltanit Abdyl Hamid. Adhurues i Skënderbeut nga i cili mbahej se zbriste dhe se dëshironte të ndiqte gjurmët e tij, ai mblodhi në një kuvend që u mbajt në Podgoricë kapitenët e Malit të Zi e Hercegovinës, të cilët duke u betuar mbi Ungjill e Kuran i dhanë besën se do të përqafonin rrugën e tij. Lufta për pavarësi u shpall menjëherë. Raguza i dërgoi kryetarit të Konfederatës së Ilirisë përgëzime me anën e një senatori të saj Benard Kalaja. Perandori Jozef II i dërgoi një kryq të argjentë.

(“Voyage de la Greece, Paris 1826, v. I, fq. 411)

Konsulli freng në Raguzë:

“Shqiptarët e kanë dashur Kara Mahmutin… Ai ka patur natyrë të ashpër, por njerëzore. Talenti i tij, trimëria e tij, pasuria e tij dhe bindja e popullit që sundonte kanë treguar pavarësinë e tij të vërtetë.”

(23 Tetor 1796)

Gazeta “Moniteur”

“Nga letrat që kemi marrë, shqiptarët janë betuar të hakmerreshin për vrasjen e tij sepse ata, nën qeverisjen e Bushatlliut, kanë jetuar shumë të lumtur.”

Paris, 18 dhjetor 1796)

F. Cordignano:

“Bushati është një fshat i përmendur në historinë e Shqipërisë, sepse i ka dhënë emrin Derës së famshme të Bushallinjve që gjatë gjysmës së shek. XVIII i dhanë Shkodrës një seri vezirësh që, pavarësisht nga despotizmi i tyre i egër, i sollën bamirësi të mëdha vendit të tyre, dhe bënë të dridhet Porta e Lartë.”

(“L’Albania attraverso l’opera…” Vol. II, Roma, viti 1934, fq. 39)

D. Milakoviq, historian serb:

“Kara Mahmut Pasha zuri këmbën e vezirnisë së babait të vet, Mehmet Pashës dhe sikur i ati që shumë vite para vdekjes ishte rebeluar kundër Sulltanit, është edhe i biri jetoi në kundërshtim me Portën. Duke e konsideruar princ absolut dhe të pavarur, Porta dërgoi disa herësh trupa për ta nënshtruar, por pa asnjë rezultat.”

(“Storia del Montenegro” Ragusa, 1877, fq. 136)

A. Baldacci, studiues i njohur italian:

“Politika, arti, aftësia për të sunduar njerëzit, shpirti për t’ia arritur një sundimi shtetëror, janë dhurata të jo pak shqiptarëve; M. Bushatlliu, Ali Pashë Tepelena, Mehmet Aliu i Egjiptit, janë tre shqiptarë, figurat, të cilëve konsiderohen të pajisura me cilësira të larta për të drejtuar një shtet, ndonëse ata u ndodhën në një mjedis të egër…”

(“L’Albania” Roma, fq. 163)

A. Galanti, albanolog Italian:

“Kara Mahmut Bushatlliu trashëgoi pushtetin e paraardhësve (i ati dhe i vëllai qenë helmuar nga agjentët e Stambollit) dhe e bëri emrin e tij tepër të tmerrshëm për grekët, toskët, sllavët, turqit.”

(L’Albania”, Roma, 1901, fq. 183, 186)

The Ippen, konsull i përgjithshëm i Austrisë:

“Kah mbarimi i XVIII qindvjetë, Mehmet Pashë Bushatlija dijti me ia sigurue edhe të vetve kambën (zyrën) që, si sundimtar i vilajetit të Shkodrës, la trashigim. Diq në vjetin 1770 i therun nga djali i rojes për urdhën të Stambollës, pse nuk pat marrë pjesë në luftë kundër Rusisë.

Kambën e tij e trashigoi Mustafë Pasha, djali i madh i tij, por Porta e Lartë, tue ia drashtë rrezikun, e helmatosi. Sundimin e Shkodrës e mori vëllai mai vogël, Mahmud Pasha, i cili mbas sa provnave që pat pasë familja e tij, nuk mujte me i besue ma Stambollës, prandej kërkoi me sjellë mbi vedi mprojen e njenes nder pushtetet e mëdha”

(sipas rev. “Leka”, viti 1931, fq. 233)

Geoges Castellan, historian i njohur francez:

“Pas vdekjes së Mehmet Pashës, Porta u përpoq të emëronte një governator të bindur, por hasi në qëndrimin e armatosur të djalit të madh, Msutafait, të cilin e helmoi si të atin.

Djali i dytë, Kara Mahmudi, hyri në konflikt të hapur me Stambollin dhe filloi marëdhëniet me Vjenën e Shën Petërburgun, pastaj me Francën. Më 1795 ai priti në Shkodër një konsull francez, pastaj shtatë specialistë ushtarakë të dërguar nga Bonaparti. Ai ishte me katër prej tyre kur më 1796 ra në një pritë të malazezëve.”

(“Historia e Ballkanit”, Paris 1991, fq. 224)

Prof. Noel Malkolm, Universiteti i Harwardit, USA:

“Në shek. XVIII vetëm një familje fisnikësh e sfidoi sulltanin, familja Bushati ose Bushatli. Mehmet Bushati ishte guvernator i snaxhakut të Shkodrës. Ai donte të bëhej një princ i pavarur por vdiq papritur. I biri, Mahmudi kishte të njëjtat plane. Ai e qunante veten Skënderbeg, krijoi Konfederatën e Ilirisë. Dy herë Sulltani dërgoi ekspedita ndëshkimore kundra tij, por ata u thyen. Arqipeshkvi Mazrreku e quan sundimtar të pabindur.”

(“Kosovo”, USA 1999)

Këshilli Drejtues i Shoqatës “Kara Mahmud Pasha” Shkodër, 21. 02. 2002

Terapia e dhimbjes shqiptare

Për librin në italisht “L’aquila ferita” të Fadil Krajës, botim i Altanës-Roma, 2001

Ngjet rëndom që, teksa lexon diçka të zymtë, të egër, ku ndihet gjithandej era e gjakut, e krimit, e marrëzisë kolektive, ku breshëritë e plumbave fryjnë si erë e tërbuar mbi kufoma të pafajshme e ku ti nuk sheh dot thuajse asgjë, as një hojëz drite diku për të dalë nga tuneli i errët i anarkisë, kërkon asiherë të strukesh një grim brenda vetes për të marrë cazë frymë, për të gjetur drejtpeshimin nga trandja e shkaktuar, për t’u kthjelluar, për të fituar arsyen. Libri i Fadil Krajës “Shqiponja e plagosur-Shqipëria zëri yt”, i botuar në italisht nga Altana, është pasqyrë e një realiteti të ashpër, me shumë tmerre, me shumë rënkime nënash, me plagë të hapura shqiptarësh të trallisur. Është një peizazh i rëndë, si i thatë, si i shkretë, si i hirtë, bjerran; golle dhe humnera jetësh të thyera dysh. Ai ndahet në disa sythe, si “1994. Purgatori shqiptar”, “Kanali i shpresës, i ëndrrave, i vdekjes”, “Ku kanuni është ligj”, “Shkodra ende digjet e digjet”, “Të ardhurit e rinj”, “Festa e Busmit”, “Qyteti im”, “Legjenda e murimit”. Duke i lexuar këto sythe vë re se ato pranëvihen e krijojnë së toku imazhin e njësuar të Shqipërisë së viteve ‘90. Magma e emocioneve lëviz ngadalë nëpër rrëfimet dhe ankthet e autorit. Gjithçka poetike, e brishtë, e bukur, e ëndshme, vezulluese, duket se ka rënë kryengulthi. Peshorja e rendit, e mirëkuptimit, e paqes, e dashurisë është zëvendësuar nga hallavitja e një bote kaos, të zhytur në krim, në djegie e shkatërrim. Po të kujt, vallë? Sigurisht, të vetvetes më së pari. Po pse? Sepse… Dhe këtu, pena e shkrimtarit ngec një hop mbi letër, e ngarkuar nga mendimi, dhe sikur s’do që të shpjegojë. Shumë nga arsyet nënkuptohen, shumë të tjera paraqiten në trajtë kritike nëpërmjet qëndrimit qytetar.

Paçka se skicat, rrëfimet apo episodet elibrit i ngjajnë kronikave të zeza të krimit, paçka se ato duken edhe si tragjeditë greke gjak e tmerr, gjithsesi lexuesi ndjen thellë-thellë dhimbje për atë çka ngjet brenda tij dhe rreth tij. Faktet e sjella të tronditin, dhe nëpërmjet tronditjes, ashtu si në katarsisin e lashtë të tragjedive greke, po ashtu edhe në shpirtrat e trazuar të shqiptarëve nis e kryhet kundërvënia, spastrimi nga e keqja dhe e shëmtuara. Autori ka një timon: arsyen e kthjellët të shkrimtarit për ta shndërruar dhimbjen në një kumt qytetarie, në tolerancë, nder dhe paqe. Lexuesi sikur nxiton t’i largohet fakteve të rënda dramatike e tragjike që përshkruhen në faqet e librit, për të ndërtuar të tjera raporte me jetën, institucione të tjera morale, një tjetër gjasë, që i vendos themelet e saj mbi të bukurën, mbi arsyen, mbi vlerat humane.

Autori përpiqet të bëjë një prerje të thellë në indin e infektuar social politik të shoqërisë shqiptare të pasdiktaturës, në periudhën që ende quhet “tranzicion”. Bisturia e tij kritike e analitike mbrin aty ku çibanët e qelbëzuar kënë shprishur e vazhdojnë të shprishin gjakun e pastër shqiptar. Janë një mori shkaqesh, ca të shpjeguara e ca të hamendësuara, politike e sociale, të trashëgimisë historike por, sidomos, të rrethanave ekonomike aktuale. Dukuritë e dhimbshme të tranzicionit nuk merren si të shkëputura e më vehte, por në optrinë e shkrimtarit që i dhemb fati i popullit të tij, i atdheut të tij; që i dhembin fort plagët e hapura, prandaj dhe nuk pajtohet me shkatërrimin (ose vetëshkatërrimin), me demagogjinë e partive, me perversitetin politik, me populizmin, me marrëzinë kolektive të fenomenit grotesk të “piramidave”, me zgripin fatal të luftës civile ku gati u gjend vendi ynë prej keqadministrimit të klasës politike, por edhe prej keqkuptimeve të ekonomisë së tregut dhe të lirisë.

Shumë dashuri ka ky libër për Shqipërinë dhe historinë e saj, veçanërisht për Shkodrën, qytetin e lindjes dhe të jetës së Fadil Krajës. Këtë dashuri unë prej vitesh e kamm ndjerë në veprën e dramaturgut të shquar shqiptar. Një dashuri që shkon drejt adhurimit. Ka dhe një krenari të ligjshme, doemos. Një lumnajë faktesh e njohurish vërshojnë në faqet e librit lidhur me shestimin e traditave morale të shqiptarëve, veçanërisht përsa i takon normave e ligjeve të Kanunit të Lekë Dukagjinit. Shumë drama ka shkruar F. Kraja me këtë temë, ku janë mpiksur tragjedi e situata ekzistenciale për malësorin shqiptar, si arketip i parapëlqyer i krijimtarisë së vetë Fadil Krajës. Dikur një “Kushtetutë” e rreptë që rregullonte marrëdhëniet me shqiptarëve nën sundimin e pushtuesit turk, sot rishtazi “kanuni” ka nxjerrë kryet dhe trufullon duke lënë pas përrenjë gjaku e pirgje viktimash. 50 vjetët e komunizmit ai u duk sikur rreshti, u “shua”, sikur u zbyth e u mpak. Por, jo. “Ariu” bënte gjumin e tij letargjik të dimrit, për t’u rizgjuar sërish në format më makabre, kur komunizmi do të binte. Dhe tashmë s’ka më rregulla “klasike”, por vrasje barbare e barazvlefshme me krimin e pastër. Është ky shfrytyrimi i çdo forme fisnikërie ë “dikurshme”, që respektonte gjithsesi një kod kalorësie të ardhur qysh herët nga epoka e Skënderbeut. Dhe andaj, nëpërmjet paradigmave dhe asociacioneve, nga komentet për ligjin e vjetër të quajtur “Kanun” deri tek stigmatizimi i trajtave kriminale të tij sot, nga ligjet e shkruara tek “ligjet e pashkruara”, autori apelon për konsolidimin e shtetit të së drejtës, e shtetit si rivendikuesi i vetëm dhe ai më sublimi, i cili është në gjendje dhe e ka për detyrë të parandalojë dhe asgjësojë hakmarrjet individuale. Vetëm kështu mund të shmanget rrethqarkullimi vicioz i krimit, i cili ka ngujuar nëpër shtëpitë e malësorëve, madje deri në qytetin e kulturës e civilizimit shqiptar, Shkodrës, mijra e mijra të rinj, burra, deri edhe fëmijë; sepse plumbi i hasmit nuk kursen as bebet. Veprimi i sotëm i pjesës së errët, feudale të kanunit, në trajtën e hakmarrjes së verbër që s’njeh normë e rregull, është pjesa fatale e riciklimit absurd të krimit, që çon pafundësisht nga vrasja në vrasje, në karuselin tragjik të vetë kombit.

Kryekreje unë e quajta mbresën që fitova nga libri i Fadil Krajës si “Terapi të dhimbjes”. Në fakt, nëpër faqet e librit ndjen gjithandej erën e gjakut dhe të krimit, përfytyron e shëmbëllen pamje të tmerrit, të shkatërrimit; institucionet e shtetit në flakë, turmat e hakërruara të njerëzve që i bien vetvetes me grushta, ankthin, bjerrjen, eksodet biblike mbi anijet e rrëmbyera drejt brigjeve të Italisë, shkërmoqjen e shtetit, tanket e rrëmyera nga banditët, këngët vdekjeprurëse të kallashëve nëpër duart e fëmijëve dhe gjithë peizazhin mortor të viteve të tranzicionit, veçmas vitin e mbrapshtë 1997. Sheh pastaj mërgatën e madhe të kosovarëve të dëbuar me dhunë nga trojet e tyre prej genocidit serb, peshën e madhe të dhimbjes që ata e mbartin mbi shpinë, kalvarin dhe Golgotën e rikryqëzimit, krimet e kryera ndaj tyre që sfidojnë edhe hipomanitë më të skajshme, ankthin, tmerrin, por edhe dyert e hapura të vëllezërve të tyre në Shqipëri, për ta ndarë së bashku tragjedinë. Një dhimbje e madhe vërtetë, një ulërimë, por, megjithatë, edhe një sfidë po aq e madhe.

Pas leximit të librit, ti nuk ndodhesh më në udhëkryqin fatal: jetë apo vdekje? Jo, ti tashmë rrugën e ke të zgjedhur, i ke dhënë vetë krahun e duhur, në mënyrë të vetvetishme, gati si pa e kuptuar. Instinkti yt prej shqiptari që e do këtë truall ku ke lindur, që e do jetën dhe shpresën për vete dhe fëmijët e tu, të ka rreshtuar prerazi edhe ti pikërisht përkrah këtij trualli që quhet ndryshe Atdhe, Shqipëri. Të ka drejtuar pikërisht, pra, nga jeta, nga shpresa, nga e ardhmja. Dhe në mënyrë të pakthyeshme. Sado të errta e të dendura qofshin retë e kohës, ti e ndjen se ato po çahen dhe kaltërsia e qiellit të shumëdëshiruar po shfaqet edhe për ty. Ti nis të shohësh fronin sakral të Shën Pjetrit. Brenda teje është kryer, pra, ajo: terapia, katarsa. Dhe prej krimit, gjakut, vdekjes, shkatërrimit, tragjedisë, ti ke rindërtuar në psikën tënde institucionet sublime të së drejtës, të qytetarisë, të ndërtimit, të progresit, të shpresës, të ëndrrës. Është, sigurisht, një dorë e “padukshme” qëju ka drejtuar këtu, një mendje e kthjellët që ju ka orientuar. Është Fadil Kraja, pikërisht mendimi i tij, përjetimi i tij; ajo që ai nuk e deklaron, por e nënkupton i rrahje zemre. Prandaj unë do të çmoja tek libri i Fadil Krajës pikërisht këto të dytat, pasojat dhe apelin qytetar për kapërcim të vështirësive; energjinë shpirtërore pozitive të shqiptarëve që, me siguri, do të mposhtin recidivet dhe gërmadhat e shkuara të një jete që tashmë ka perënduar apo po perëndon, për hir të një tjetër jete që ka lindur apo po lind: jetës në komunitetin e popujve evropjanë, pjesëtar i të cilit ai ka qenë historikisht, është dhe do të mbetet përjetësisht. “Shqiponja” (vendi i shqiptarëve), me unazë hekuri në këmbë për t’u njohur nga simotrat e saj, vite e shekuj larguar nga foleja prej pushtuesit, burgosur në një tjetër botë, po kthehet më në fund, siç shprehet Kadare, tek vendi i saj i lindjes, tek Atdheu i saj, tek fisi e raca e saj, paçka se e përgjakur dhe e dobësuar nga lodhja, nga koha, nga rruga e gjatë dhe tortura tinzare. Po ktheht në Evropë!…

Prof. Dr. Josif Papagjoni

Dukuri të tolerancës fetare në Shkodër e Rrethina…

Nga: Fadil Kraja

– Laiçizmi i shtetit duhet të shoqërohet edhe me laiçizmin e politikës që formon shtetin

– Mediat janë armë e fuqishme për sensibilizimin e opinionit. Thirrjet për t’i fryrë ngjarjet dhe fenomenet negative, sjellin vetëm dëm

Që të flasësh për tolerancën apo intolerancën fetare, konkretisht në Shkodër, si metropoli i veriut të atdheut tonë, duhet bërë patjetër një vështrim historik në të kaluarën për të nxjerrë në dritë sadopak shkaqet dhe pasojat e këtij fenomeni, mjerisht të theksuar në këtë trevë. Them mjerisht, sepse kaq të theksuar nuk e gjen në asnjë pjesë tjetër të atdheut. Sepse, në këtë aspekt Shkodra njeh pasoja të dhimbshme ashtu siç njeh dhe shembuj të një kundërvënje fisnike dhe patriotike ndaj këtij fenomeni.

Dihet se hopet dhe përmbysjet e mëdha të karakterit politik, pasohen gjithmonë me fenomene të karakterit social, etnik dhe fetar. Shpërthejnë ndryshimet demografike drejt qendrave rurale, eksode masive, krijohen ngrehina të reja banorësh ardhacakë, që, duke formuar etnitete ruajnë me xhelozi dhe fanatizëm doket, zakonet, ritet dhe besimin e tyre, dhe reagojnë nganjëherë keq dhe me pasoja sa herë që mendojnë se dikush ua prek këto pasuri të trashëguara, shpirtërore. E natyrisht, këtë reagim mbrojtës nuk ka si të mos ua ushqejë faktori i jashtëm, shtetëror, fetar, etnik, pra një elitë me ngjyrime politike dhe ekspansioniste. Shkodra, si trevë pararojë dhe front i parë për mbrojtjen e kombësisë shqiptare ndaj invazioneve sllave, fenomenin e tolerancës dhe intolerancës fetare e ka jetuar më shumë se trevat e tjera shqiptare, sepse invazionet i ka pësuar më shumë se të tjerët, për vetë natyrën shumë bujare që e rrethon dhe zhvillimin ekonomik e social që ka patur si qendër e rëndësishme iliro-shqiptare. Toponimet që e rrethojnë Shkodrën flasin shumë dhe janë një pasqyrë e këtyre invazioneve. Kështu, Ura e Katilinës, Kroi i saracineve, Drivast, Domën, Myselim, Mes, Dragoç, Postribë e kështu me radhë, janë gjurmë në radhë të parë të Etnisë ilire, pastaj të pushtimeve romake, sllave, osmane, arabe, veneciane etj. Po kështu edhe konvertimi shqiptar ndaj fesë kristiane ka lënë gjurmë në toponime, sidomos po të përshkosh Bunën që nga rrjedha në detë e deri në liqen. Të duket se ndjek udhëtimin e Shën Palit apostull, sepse Buna në dy anët e saj ka toponime të tilla si Sh’Pal, Sh’Koll, Sh’As, Shirq e kështu me radhë.

Por le të kthehemi tek hopet e përmbysjes me pasoja demografike në Shkodër. Sipas Barletit, tek “Rrethimi i Shkodrës”, kur Qyteti (në juridiksion venedikas) iu dorëzua ushtrisë osmane të gjeneralit Daut Ganjolla; më 1479, sipas marrëveshjesm gjithë familjet shkodrane emigruan në Venedik dhe qyteti u boshatis. Qëndruan vetëm dy familje Suma dhe Duoda, njëra shkodrane tjetra venedikase që do të përfaqësonin konsullatën venedikase. Banorët e parë që u vendosën në Shkodër ishin prapavija e ushtrisë pushtuese, familje kovaçësh dhe mbatharësh ciganë (kujto shprehjen “banorët e parë të Shkodrës janë magjypët”). Pastaj, sipas Barletit qyteti u popullua nga rrethinat, familje që u ngujuan këtu duke mbajtur mbiemrin e fshatrave apo krahinave nga kishin ardhur si një lloj garancie dhe mbrojtje. Siç e dini edhe sot, Shkodra është unikale në këtë drejtim sepse nuk ka fshat apo krahinë që e rrethon që të mos përjetohet në mbiemrat e shkodranëve. Dhe vëreni në fakt pozitiv që flet për bashkëjetesë dhe tolerancë. Janë po këta ardhacakë që Shkodrës së boshatisur ia kthyen lavdinë e hershme ilire, duke e bërë këtë qytet ndër më të rëndësishmet qendra ekonomike të Ballkanit dhe më përtej, dhe, duke krijuar një pazar me mbi 3000 dyqane, fama e të cilit i kaloi detrat, famën e të cilit do e kishin stoli edhe shtete si Gjermani apo Anglia.

Natyrisht, dyndja osmane u pasua jo vetëm me shprishje demografike, por edhe me fenomenin negativ të myslimanizimit të popullsisë, duke përdorur forma të ndryshme, herë imponuese herë joshëse, pra duke përdorur edhe mjaltin edhe kamzhikun. Ky fenomen ngjau në gjithë Shqipërinë, por, vetëm Shkodra me rrethinat u mbrojt më shumë se trevat e tjera. Kristianizmi, ose më mirë katoliçizmi i mbijetoi të gjitha raprezaljet dhe me kohë u bë qendra e katoliçzimit në Shqipëri. Sidomos, pas lëshimit pozitiv që u bëri Karamahmut pashë Bushatliu katolikëve duke i lejuar të shpërnguleshin nga përtej Bunës brenda në qytet, (Kisha e parë në Tophanë, lagjet e para Dudas e Ndocej, falja e Arës së Pashës) ata formuan ngujimet e tyre, lagje dhe vende kulti, në një anë të qytetit aq sa, deri në gjysmën e parë të shekullit të kaluar rruga e Fushë Qelës ose piaca e sotme u bë si një vijë demarkacioni që e ndante qytetin në dyshë sipas besimeve. Bile edhe një kishë dhe një xhami (Kisha e Fretënve dhe xhamia e Fushë Qelës) u vendosën në periferi të këtyre ngujimeve dhe sikur i hakërreheshin njëra-tjetrës. Natyrisht edhe për fat të keq hakërrimi nganjëherë nxitej, ushqehej dhe pasohej me veprime të dhinshme e të dhimbshme. Nxiteshin konfrontime me pasoja të përgjakshme mes banorëve me besime të ndryshme. Dikush therrte një derr pranë xhamisë së Kuqe dhe ndizej sherri i armatosur. Dikush guxonte tëdashurohej dhe martohej me një vajzë kristiane dhe ndërronte fe e pasojat shkonin deri në vëllavrasje. Dhe, prapa këtyre konfrontimeve gjithnjë ishte hija e atyre që kishin interes pushtues, osmanët dhe sllavët.

Arrinte përpjekja përçarëse deri aty sa edhe banorët e dy besimeve të dalloheshin edhe në të folur dhe në gjuhë. Ana myslimane mbronte me fanatizëm turqizmat, ndërsa ana katolike soliçizmat, mos shqiptimi i germave të alfabetit Q dhe Gj, duke i zëvendësuar me C dhe Xh, duke harruar se kryetari i grupit të Manastirit që krijoi alfabetin që kemi sot ishte i madhi Gjergj Fishta. Shkurt, Shkodra ruajti karakteristikat e një qyteti të ndarë në dy kantone, (ortodoksët mbetën gjithnjë minorancë e parëndësishme) ai mysliman dhe ai katolik. Dhe duke u kantonizuar, besimi u ruajt me fanatizëm regresiv, saqë skandalizohej martesa mes dy feve. Edhe sot ruhet ky ritual negativ dhe dukuritë që mundohen ta shuajnë këtë ritual shkaktojnë zhurmë dhe reagim më shumë se në qytete të tjera të vendit.

Mirëpo, gjithë përpjekjeve ndasore negative, megjithë kantonizimin, megjithë cytjet e të huajve me synime ekspansioniste, shkodrani iu kundërvu me shembuj pozitivë. Klerikë dhe intelektualë me bindje dhe formim përparimtar perëndimor luftuan që Shkodra të mbjellë dhe lulëzojë tolerancën. Shembulli i Kupë Danes (1880) i Lajes së Tophanës që mbajti në shtëpi vrasësin e të vëllait, një katolik nga familja Shiroka, krijimi i orkestrave popullore mikse, popullarizimi dhe përjetësimi i ngjarjeve që flasin për tolerancë, arriti kulmin më 1938 kur, me nismën e Gjergj Fishtës, myftiut të Shkodrës dhe kryetarit të Bashkisë Zenel Prodani, kompanjeli i Kishës së Fretënve u lidh me një kavo me minaren e xhamisë së Fushë Qelës dhe përgjatë këtij teli u valëvitën dhjetra flamuj të Shqipërisë. Ishte domethënës ky gjest, sepse provonte atë që mbruajtën rilindasit tanë se mbi fenë është Kombi, dhe siç thotë kënga e Kupe Danës “Nder e komb i kena bashkë, myslimanë e të kështenë”.

Mikja e madhe e Shqipërisë, Edit Durham, në librin e saj “20 vjet ngatërresa ballkanike” thekson se shqiptari mbi fenë ka vënë kombin. Këtë thekson edhe Pashko Vasa se “Feja e shqiptarit është shqitparia”. Pa i absolutizuar këto dy pohime, themi se Shkodra është një shembull i mirë i mbijetesës së dy besimevenë harmoni, falë edhe origjinës krahinore të shkodranëve dhe embrionit pagan të ruajtur, falë pozicionit gjeografik të fshatrave, jetës së kullave, besimit në fenomenet e natyrës etj. Parimi “jeto e më lër të jetoj” ka qenë karakteristik në Shkodër, prandaj dhe përpjekjeve përçarëse mes besimeve i është kundërvënë toleranca dhe kombësia.

Këta dhjetë vitet e fundit, pas hopit dhe përmbysjes së madhe u panë po ato fenomene që përmendëm në fillim, shprishja demografike, eksodi, dyndja e malësorëve dhe fshatarëve në qytet. Si rrjedhojë edhe dukuritë fetare nxorën krye. Edhe pse Shkodra pas viteve 1950 pësoi ndryshime urbanistike, u çelën rrugë të reja dhe në një farë mënyre u shprish kantonizmi dhe pallatet e reja që u ngritën sollën banorë të dy besimeve, prapë ndasia të reja në periferi me monobesim, kryesisht katolik. Pati tendenca revanshizmi fetar duke u bazuar tek raprezaljet e 50 viteve të shkuara në monizëm. Shfaqje të tilla sporadike të në vetëizolimi fetar u dukën në dy besimet. Përpjekjet për të krijuar shoqata monofetare (Ajo e mësuesve myslimanë, e rinisë katolike, deri dhe organe me theks provokues si “Organ i letrarëve dhe publiçistëve katolikë” etj), deri dhe ringjyrim fetar i politikës (theksimi i besimit të një kandidati për deputet apo kryetar bashkie), deri dhe thirrje për kantonizim katolik (rasti i Mirditës) të cilat nuk gjetën përkrahje dhe nuk mbijetuan falë asaj tolerance që e ka theksuar shkodrani dhe që e cekëm më lart.

Por, megjithë shembujt pozitivë dhe negativë që cituam për këtë fenomen, duhet të jemi koshientë se deri sa ekziston qënia e besimeve të ndryshme në Shkodër, dhe, një lloj ndarjeje territoriale, ekziston edhe mundësia e fërkimeve dhe reagimeve negative. As nuk duhet mbivlerësuar toleranca fetare, as nuk duhet neglizhuar dhe minimizuar intoleranca. Bashkëjetesa do të na ballafaqojë edhe në të ardhmen me këtë fenomen.. ndaj duhet patur kujdes, sidomos me brezin e ri që po rritet dhe që do të konturojë Shkodrën e nesërme. Këtu, rol të madh do të luajë infrastruktura, ndërtimet e reja, kujdesi për trupat arsimorë të shkollave, institucinet kulturore dhe artistike dhe sidomos brezi i ri i klerikëve që po formohet. Laiçizmi i shtetit duhet të shoqërohet edhe ma laiçizmin e politikës që formon shtetin. Dhe mediat në këtë drejtim janë armë të fuqishme për sensibilizimin e opinionit. Thirrjet për t’i fryrë ngjarjet dhe fenomenet negative sjellin vetëm dëm. Synimi për të popullarizuar pozitiven është në parim të medias kurdoherë, sidomos në Shkodër. Shqetësimi jonë e përforcon këtë parim imediat të shtypit shqiptar.

Perëndia i faltë zyrtarët “humanë”!

Më në fund, nga ai korridor i zymtë, më erdhi radha mua. Hyra në atë zyrë të mallkuar, të cilën s’mund ta shohas sot e kësaj dite. Rëndë-rëndë, kishin zënë vend në karrige shefja e arsimit, shefi i kuadrit dhe disa “shefa” e “stërshefa” të tjerë, që disa as s’i njihnim dot. Shpesh qenë njerëz që nuk shquheshin, nuk shqiteshin, por që hetonin larg e larg, fshehurazi, ndonëse zyrtarë quheshin. Harronim se ata bënin ato “punët e bukura” në dëm të të tjerëve. Nejse, po e lëmë këtë kapitull se ishte zor të hapej me të gjitha ato “sekretet”, që vetëm Partia i dinte dhe vetëm ajo duhej t’i dinte. Na vjen çudi dhe mjaft e keq e përdreq që as në këto kohët e fundit të lirisë e të transparencës nuk u hapën këta kapituj, duke mbetur, kështu, të këqijat, të zezat, të tmerrshmet në hije, pa rreze drite e të vërtete, ndërsa autorët e tyre vetëm anonimë. Le të mos hapen dosjet, pra, por njerëzit nuk do të jenë kurrë të qetë për shkaqet dhe shkaktarët, që i bënë ata të stërvuajnë. Nuk është fjala këtu për hakmarrje, shpagim, luftë njerëzish, apo si u riquajt edhe në këta dhjetë vjet, “luftë klasash”. Largo, Zot, kështu! Mos të harrojmë se janë pikërisht njerëzit e vuajtur, të persekutuarit, që edhe sot heshtin, nuk shqetësojnë njeri, sillen hijshëm, duke mbetur përsëri njerëz, në kuptimin më të plotë dhe origjinal të fjalës fisnike “human”. Ata që shkuan krejt, prej atyre të zezave e të zinjve, u pushoftë, vërtet, shpirti në paqe! Shkofshin vetëm në parajsën e vërtetë, për ç’hoqën, duke parë vdekjen me sy më se një herë! Por, këtë e di vetëm Ai i Madhi në Qiell, ndërsa ne s’mund të gjykojmë, sepse Gjyqi më i drejtë është Gjyqi i Zotit. Ne vetëm dëshirojmë me gjithë zemër dhe lutemi pa pushuar.

Pa ma zgjatur, shkurt, shumë shkurt, prerazi, me një ton të ashpër e therës, shefja e arsimit më dha komunikimin: “Jeni caktuar në Toplanë, zona e Shoshit të Dukagjinit, të paraqiteni menjëherë!” Mbeta i shtangur ashtu në këmbë se as të ulesha nuk më tha kush. S’e pritja në gjë, një fat të tillë. Por, shqiptarët e shkretë janë mësuar të rezervohen, të regjen, të mos shpërthejnëm të ulin kokën e të pranojnë ç’u ofrohen, sidomos në atë kohën e zymtë të diktaturës. E. Në fund të fundit, hajde mos ul kokën, po të duash! Ta mbante, o njeri i gjorë, të shpërtheje!? Dihej, që jo, s’ta rezistonte kurresi as boshti, as kurrizi. Kush qëndronte, kush mbahej si “burrë i fortë”, ndonëse të pakët, fort të pakët, shpejt, shumë shpejt, shkonte atje në zgafellat, “birucat”, istikamet e Spaçit, Burrelit, Qafë-Barit, të konstruktuara “për bukuri” për njerëzit plangprishës, kokëfortë, heretikë.

Kështu bëra edhe unë, edhe pse kurrë nuk kam mbetur pa folur, por, natyrisht, me kufi e arsye, pavarësisht se sa m’i kanë marrë për bazë. Bëra, aty për aty, vetëm një pyetje:

– Po pse jam caktuar atje?

– Për përforcim, – m’u përgjigj shefja, pa asnjë sqarim a shkoqitje, së paku, kësaj here.

“Ç’përforcim!?” mendova me veten time. Ky ish vetëm justifikimi, gjithnjë pa asnjë logjikë brenda. Vetëm me ne, sipas politikës së kohës, s’përforconin asgjë, kur ne ihsin pa asnjë forcë. Përkundrazi, të çalë e me furkëza. Duke dalë nga ajo zyrë, përsëri vazhdova monologun tim të heshtur: “Të përforcoj gjuhën atje në Toplanën e largët, më i largëti fshat në të gjithë rrethin e Shkodrës, dhe besoj, në mbarë Shqipërinë”. E kuptoja se edhe atje banonin njerëz, kishte fëmijë, që edukoheshin. Por, pse, vallë, të bëheshin lëvizje e “përforcime” të tilla, gjithnjë të sforcuara? S’ish fjala këtu për përmirësime, as ndryshim gjendjeje për mirë. Ish fjala për “mish për top” ndaj njerëzve e për njerëzit. Aq më keq, kur përdoreshin, pikërisht, vendet më të vështira për këta “mishëra”. Nejse, edhe këtu po e lëmë logjikën e kohës.

Kur dola nga ai “gjyq zyrtar”, fatmirësisht, askush nuk më pyeti se ku më katandisën e si më strapacuan, ndonëse isha familjar me dy fëmijë. Shyqyr thashë me vete. Duket se njerëzit e ndjenin këtë habi e dhembje, ashtu si vetë ata kishin dhe përjetonin të njëjtat ndjenja.

Filloi kështu kalvari i vuajtjeve të këtyre njerëzve. Disa, në përputhje me vendin ku ishin caktuar, shkuan në punë dhe vendin “e ri”. Të tjerë, si puna ime, nuk shkuan, duke u përplasur sa në një zyrë në një tjetër, megjithëse, pak e më shumë aspak, e zgjidhnin problemin. Kishte prej tyre që  me muaj e vite mbeteshin ndër ato zyra, duke i kthyer halli në gangrenë brejtëse. Edhe unë nisa ankesat ndër zyra, sa në njërën, në tjetrën, për të cilat kam harruar se sa e sa herë kam qenë, bile në të njëjtën zyrë e me po ata zyrtarë. Përgjigjet, kuptohet që ishin formale, pa arsye e argumente duke mos thënë kurrë të vërtetën, pa nxjerrë thembrën e Akilit. Përgjigja refren ishte më tepër: “Pse nuk shkon në punë? Pa filluar punën, s’mund të zgjidhësh asgjë. Fillo nga puna, pastaj ndiqe çështjen!” Por, dihej se këto përgjigje nuk sillnin asnjë të mirë, as pa punë, as me punë, gjë që u vërtetua plotësisht më vonë, edhe pas shtatë vjetësh të qëndrimit në malet e Dukagjinit. Gjithë ky hall i madh i atyre zyrtarëve “humanë” për punën e papunësinë time, thua se jetoja me paratë e tyre! Për fat të keq të familjes, edhe gruan, po në këtë periudhë 6-mujore pa punë, kisha edhe gruan mësuese zëvendësuese. Më shumë pa punë se me punë, një ditë po e tri jo.

Pas gjithë atyre ankesave dyer më dyer, pas pritjeve zyrtare nëpër “ audienca”, “me ceremoni të panumëruara”, vetëm pas gjashtë muajsh, prej hallit të madh, dhe vetëm për bukën e gojës të fëmijëve, në shkurtin e vitit 1976 u nisa në “detyrë”, duke kaptuar malet e thepisura të Shoshit, ku s’kisha qenë kurrë. Dhe, s’ndenja pak, por vetëm “një pesëvjeçar” e gjysmë!… Aty shtohet edhe një vit tjetër, ndonëse kësaj here veç, pa punë. Mjaft “bukur”, besa, gjithsej një vit e gjysëm pa rrogë, pa asnjë të ardhur tjetër. Si e kaluam atë periudhë të vështirë e të zymtë, veç ne e Zoti e dimë. Pa ia shtrirë dorën askujt, as të afërmit, as të largëtit. Por, për çka dhe kujt do t’i drejtoheshe. I tregoje një trastë, të tregonte një thes. Vërtetë, që kishin halle e skamllëk njerëzit, ndonëse edhe zemra ish e vogël, frika e politizimi kishin bërë të tyren, ndoshta, edhe tek më të afërmit. Ish hall i madh kur i afërmi yt ndodhte që të sillte shpinën në rrugë të madhe, edhe pse fukarallëku ndikonte, por veç, ama, të lëshonte hije aty edhe “biografia”, kjo nuk falej kurrsesi, kur me të njëjtën biografi ishim.

Fran Luli

Shqipëria e vogël e çudirave të mëdha

Prifti lakuriq

Një vajzë po vente drejt pyllit një mbrëmje vjeshte. Roja i del para dhe i thotë:

– Mos hyjnë pyll se ka qindra ushtarë. Ata po ndërtojnë trashë dhe janë të çmendur, më kupton besoj, ka edhe nga ata që nuk kanë dalë nga pylli tash katër muaj…

– Mos u shqetëso, xhaxha, unë lavire jam…

Dhe vajza ia dha vrapit drejt pyllit, duke hequr edhe rrobat.

Po kur doli nga pylli, si doli ajo femër! Pyetni rojën ose merreni me mend. E hëngri e gjora dhe iku për kurim.

Kështu ngjau edhe me ish ministrin e shtetit për energjitikën Dritan Priftin. Kur hyri në “pyll”, pra në qeverinë Meta, shkoi me qejf, kur doli, e patë vetë si tha: Fatos Nano është kriminel, është hajdut, është imoral, qeveria është çerdhe horash, ka edhe nga ata që ju u besoni, por vendin e kanë në Hagë, unë jam i ndershëm, u bëra viktimë…”

Pra, me pak fjalë, qeveria jonë është si puna e atyre ushtarëve që, kush futet, o ngel brenda, o del lakuriq si prifti i energjitikës e si vajza e pyllit. Edhe prifti e hëngri dhe iku për kurim.

Luiza Hoxha kërkon të pijë gjak

Ish deputetja socialiste Luiza Hoxha, thuhet nga gojë të këqia se ka zënë shtratin. Dikush thotë se ka sëmundjen e karrierës, pasi nuk është më deputete dhe në Shqipëri jemi mësuar që të gjithë i zë një sëmundje e tillë, duan të jenë deputetë të përjetshëm duke bërë gjithmonë premtime të njëjta e duke ndjekur gjithherë taktika të njëjta, pra një herë në katër vjet të shtrohen e të qajnë halle bashkë me elektoratin dhe mbi njëmijë e katërqind herë, të paktën një herë në ditë, ta përbuzin, ta përçmojnë, ta tallin elektoratin. Por le të merremi me ish deputeten Luiza Hoxha. Mendohet se një sëmundje e tillë të ketë patur edhe më 28 shkurt 1997, por pasi gëlltiti një klorofenikol, u ngrit si u ngrit nga shtrati, vajti para studentëve grevistë të urisë së Universitetit të Vlorës, ngriti disa glënka shampanjë, u dha edhe ca kontraceptivë dhe iu turr si arushë mali ish punonjësit të SHIK-u, oficerit Lekë Çoku duke i pirë gjakun deri sa oficeri vdiq. Njerëzit që kanë parë ngjarjen thonë se atë çasat u shërua. Të nesërmen, më 1 mars, qeveria Meksi dha dorëheqjen. Luiza Hoxha rroku jataganin dhe doli partizane derisa shkoi deputete në Parlament si shumica e deputetëve që kemi sot e mos i paçim nesër.

Sidoqoftë, sëmundja sëmundje është. Gruaja trupvockël me një zemër të madhe sa të Dreqit, sot duhet të jetë sërish kaq përderisa ka fjalë. Ndoshta ajo ka nevojë të pijë gjak sërish. Po të jetë puna për gjak femra apo gjak të huaji, ajo ka boll. Gjak kurdësh, kinezësh, rusësh, turqish… ka me okë, pasi nga Vlora nisen shumë prostituta e vijnë e blihen diçka më shumë, pasi në brigjet e Karaburunit mbyten shumë njerëz, por siç duket Luiza shërohet vetëm po të pijë gjak demokratësh nga Veriu i Shqipërisi!

Sabri Godo po bën një kushtetutë tjetër

Mjeshtri i kushtetutave, i besuari i të gjithëve, Sabri Godo, pasi pat bërë një kushtetutë të Berishës dhe pasi e grisi për të bërë atë të Nanos, u bë shumë i “besueshëm” në popull, duke vërtetuar shprehjen “populli po i beson atij që gënjen më shumë”. Por Sabriu, pasi nxiu kushtetutën e Fatos Nanos ia dha vrapit sërish tek Berisha në këto zgjedhjet e fundit, apo jo? Pas pa rezultatet e votimeve të 24 qershorit 2001, megjithëse thuhet se gjatë fushatës pat përfunduar një tjetër kushtetutë, e grisi. Megjithatë, edhe Godon edhe shumë të tjerë i njohim nga Veprat “Madhore”. Shkurt puna, ky mjeshtër kushtetutash, është i gatshëm të hartojë në Shqipëri edhe kushtetutën e Sllobodanit për paksa “Magazinë” Sabrushi unë është gjithherë në merak të madh për hallet e shqetësimet e popullit shqiptar. Ai gjithmonë di ti marrë me të mirë, di të bjerë në sevda me ata që kanë pushtetin duke i pyetur urtë e butë: “He mo, ç’kemi andej nga magazina?”

Ish prefekti i veriut shqiptar ankohet

Është fakt se Fatos Nano ia ka bërë me hile ish prefektit të Veriut shqiptar Jetmir Shpuzës. Jetmiri vërtet qe bërë prefekt duke shkelur kushtetutën që përcakonte prerë se prefekt nuk mund të bëhet askush pa mbushur moshën 30 vjeç. Jetmiri thonë se kishte raport dhe s’ka bërë asnjë ditë as ushtri as zbor, por nejse ne kishim edhe ish ministrin e mbrojtjes Safet Xhulali të paaftë për shërbim ushtarak. Por ne fjalën e kishim jo tek hiulet që i pat bërë Jetmiri e ligji popullit, por tek hilet që i janë bërë ish prefektit. Shpuzës ka disa vite që nuk i është gjetur punë, kur dihet se paraardhësve të tij u është siguruar gjithçka, përjashto Ali Laçejn që i bëri udhë vetes si kur nuk ishte prefekt sikur ishte prefekt, pasi qe ndër më të aftët dhe më të respektuarit.

Ish prefekti Shpuza nuk ka patur të “drejtë” as të vejë jashtë shtetii. Arsyet nuk dihen, por dihet se ankesat i ka paraqitur tek Nikollë Lesi të paktën ta marrë gazetar tek “Koha Jonë”. Por edhe Nikolla duket se kërkon profesionalizëm dhe është për të ardhur keq për fatin e një ish prefekti…

Dy kapterrë bëjnë zap Shkodrën

Vërtet policia e Shkodrës po punon jashtë emocioneve e pasioneve politike dhe stafi i ri është shumë i çelur me mediat, duke krijuar mundësi informimi. Por është fakt se sektori më problematik, më i paaftë është ai i Qarkullimit Rrugor. Janë dy kapterra që terrorizojnë mbajtësit e automjeteve, saqë, sipas informacioneve që kemi në shumë raste ka patur edhe rrahje njerëzish të pafajshëm, qoftë edhe për një perde xhami. Policët e rrugës nuk zbatojnë ligjin, por xhindosen si të jenë ulur dje nga mali.

Kapterrët e policisë rrugore që nuk dinë as tabelën e shumëzimit po punojnë. Ata groposin makina përditë në komisariat vetëm se i teket kapterrit. Atje makinat thuhet se xhveshen dhe sërish kapterri nuk “di” gjë kush i volli.

Gazeta jonë do e ketë në vëmendje këtë problem, këtë shqetësim qytetar, pasi Shkodra nuk bëhet zap se “Ashtu do një kapterr”.

Sokol Pepushaj

In Memoriam…

Nacionalisti Abaz Kupi në një monografi shkruar nga Makensen bungo

Një libër i ri nga diaspora në SHBA

Shumë rrallë dhe për më tepër vetëm në vitet e demokracisë në Shqipëri është folur dhe shkruar për veprimtarinë dhe jetën e nacionalistit Abaz Kupi. Aktiviteti dhe puna e tij në dobi të nacionit tonë është ende e panjohur dhe për më tepër, gjatë sistemit të anatemimit të vlerave shqiptare komunizmi dhe “studiuesit” komunistë hodhën baltë dhe nxinë aktivitetin patriotik të nacionalistit Abaz Kupi. Kjo vepër letrare si një pronë e punës së palodhshme krijuese, hulumtuese dhe shkencore e studiuesit skrupuloz Makesen Bungo është e mirëpritur në qarqet e kulturës mbarëshqiptare dhe në veçanti në diasporë SHBA, Shqipëri, Kosovë dhe Çamëri, si një punë e mirëfilltë shkencore me vlera të veçanta në llojin e vet. Redaktori i kujdesshëm dhe i talentuar Dalip Greca, është përkujdesur njësoj sikurse autori Makesen Bungo duke i dhuruar Atdheut dhe trojeve etnike shqiptare Abazin të gjallë dhe në përjetësi. Duke lexuar dhe rilexuar ndihesh sikur je pranë personalitetit të madh të shquar Abaz Kupit. Stili dhe mënyra e të rrëfyerit e gërshetuar me finesë me materialet e dokumentat historike origjinale janë një mjeshtëri e art në të shkruarit të autorit Bungo. Për të tillë burra të shquar të nacionales shqiptare ka nevojë të edukohet dhe të ripërtërihet në vlera patriotike populli ynë i lodhur nga historiografia e shterpër komuniste dhe shërbëtorët e saj që përsëri shkruajnë dhe zhgarravisin si në kohën e të largqoftit diktator hixhizmit. Duke depërtuar nëpër arteriet e kapitujve të veprës monografike kushdo e kupton, se je futur në vërtetësinë e ngjarjeve e fakteve historike të ofruar me kulturë nga Makesen Bungo, duke na shpalosur shembullin e shërbestarit të nacionit dhe të Flamurit shqiptar, me të cilin ishte rritur personaliteti i Abaz Kupit. Ai ishte një fytyrë e ndritshme e dashurisë, sakrificës, përkushtimit ndaj nacionit dhe Atdheut të tij të dashur për shumë dekada dhe një jetë të tërë në shërbim të vatrave martire shqiptare. Shumë studiues ka raste që bijnë në përsëritje në stil dhe në mënyrën se si e ndërtojnë monografinë e tyre shkencore, duke sakrifikuar kështu gjithë atë material të pasur që kanë vjelur dhe mos të arrijnë në qëllimin e tyre të mirë. Por tërësisht i veçantë paraqitet studiuesi e letrari Makesen Bungo dhe redaktori i kujdesshëm Dalip Greca. 5 dekadat e jetës e aktivitetit patriotik të personazhit kryesor Abaz Kupi lexohen kandshëm, duke e dalluar atë si luftëtar, si organizues dhe si udhëheqës në përpjekje të reja e të pashtershme për të fituar lirinë dhe pavarësinë shtetërore dhe po ashtu për forcimin dhe sigurimin e kësaj qenie të lirë shqiptare. Kontributi i shquar i Abaz Kupit, është e mbushur me përpjekje për këtë ideal dhe si një rrymë atdhedashurie pëshkon tërë monografinë përkushtuar me dashuri dhe theks shkencor dhe letrar nga vetë autori i veprës Bungo. Me interes mund të kundrohen aspektet e rëndësishme të aktivitetit të dendur dhe cilësor të patriotit Kupinë dobi të Atdheut, qoftë kundër ndërhyrjeve të shteteve fqinjë për të penguar nga brenda konsolidimin fillestar të shtetit të ri shqiptar, kundër qëllimeve pushtuese tështeteve megallomanë, ashtu sikurse natyrshëm është shquar për krijimin e një shoqërie shqiptare progresiste, duke iu larguar gjithnjë e më shumë rrymave politike bolshevike që si sëmundje kancerogjene kishin prekur si individët dhe një pjesë të shoqërisë shqiptare që nga Siberia e Leninit dhe Stalinit kishin importuar atë ideologji që për 50 vjet do të sundonte si xhandar në vendin tonë. E pra nëse ndonjë shqiptar nuk e di apo nuk ka pasur shansin dhe fatin të mësojë nga puna e madhe patriotike që ka bërë atdhetari nacionalist Abaz Kupi, tashmë sot ka mundësi që të ketë në dorë një vepër serioze monografike me të gjitha të vërtetat e historisë së jetës së tij brenda komunitetit shqiptar në vendlindje ashtu dhe në diasporë e në familjen e tij.

Vepra monografike kushtuar Abaz Kupit është ndarë në 10 kapituj. Ajo fillon me një kushtim, për të vijuar më pas me; Rinia, në vazhdim të jetës, oficeri i xhandarmarisë, kthimi në Atdhe, nga Peza në Mukje, pushtimi nazist, vëllavrasja, jeta e kampeve në SHBA, Vlerësimi, heronjtë nuk vdesin, përmbajtja dhe një resume në gjuhën angleze. Ndoshta do të ishte me rëndësi që të vihet në dukje, se autori Makesen Bungo për hartimin e kësaj vepre ka mbledhur me durim dhe qëllimin fisnik shumë të dhëna gojore të bashkëkohësve kujtime dhe dokumente të ndryshme nga zotërinjtë: Petrit Kupi, Enver Shaskaj, Fuat Myftija, Ndrecë Gjergji, Bradhok Ndreu, Atdhe Dungu, Nderim Kupi dhe sidomos Ramiz Dani, i cili autori thekson se është edhe nismëtari për hartimin dhe botimin e kësaj vepre, duke e ndihmuar shumë autorin për hartimin e kësaj monografie serioze shkencore. Autori në shenjë mirënjohje dhe respekti të falenderon të gjithë, mbasi pa kontributin e tyre kjo vepër do të ishte e pamundur që të botohej. Për hartimin e veprës është dlirë dhe hulumtuar një literaturë e pasur dhe e larmishme në diasporë dhe nga autorë të ndryshëm shqiptarë dhe të huaj, libra, dorëshkrime, shtypi i kohës, si “Atdheu”, “Balli i Kombit”, “Bota sot”, “Dielli”, “Illyria”, etj., në Shqipëri, Kosovë.

Vepra luksoze ka në ballinë portretin e patriotit dhe personalitetit të shquar në jetën politike dhe shoqërore në diasporë dhe vendlindje të Abaz Kupit dhe botuar me përkujdesje të veçantë nga Shtëpia e njohur Botuese dhe Shtypshkronja cilësore “Gjonlekaj Publishing” në New York të SHBA, në vitin 2001.

Kush është Abaz Kupi?

Duke respektuar të gjitha të drejtat e autorit të monografisë studiuesit dhe letrarit Makesen Bungo, nuk dua të shkruaj mbi të rejat që zbardhen në vepër për herë të parë nga autori, por në mënyrë telegrafike të përshkruaj truallin se ku punoi për 50 vjet me radhë intelektuali dhe personaliteti i spikatur Abaz Kupi brenda Shqipërisë dhe jashtë saj. Autori Bungo me të drejtë e fillon monografinë e tij me kapedanët që kanë pasur dhe kanë shtete e tjera të botës, princër, mbretër, perandorë, presidentë, apo personalitete të tjera të shquara të fushave të ndryshme që janë respektuar nga popujt e tyre gjatë shekujve. Ndryshe ndodhi e ndodh shpesh në vendin më të çuditshëm në botë që ka emrin e bukur Albania dhe albanët që jetojnë në trojet e tyre, (mbasi kështu na njeh bota). Afërsisht 200 faqet shoqërohen me shumë foto origjinale, të cilat hijeshojnë dhe e rrisin edhe më shumë dinjitetin dhe vërtetësinë e veprës në fjalë. Ky prijës i lirisë shqiptare radhitet sipas autorit të monografisë me të drejtë përkrah Mic Sokolit dhe Azem Galicës, Spiro Bellkamenit dhe Shaban Polluzhës, Isa Boletinit dhe Selam Salarisë, Çerçiz Topullit dhe Mihal Gramenos, Dedë Gjo Lulit dhe Bajram Currit, Idriz Seferit e Sef Kosharja, për të ardhur sipas mendimit tim tek mijëra e mijëra Adem Jasharë të UÇK-së në Kosovë që luftuan kundër makinës shfarosëse serbe në trojet etnike shqiptare detyrë të cilën e kishte edhe Abaz Kupi. Shepsh Kruja ka qenë vendi i heronjve të vërtetë dhe mbi të gjitha Gjergj Kastriotit që për 25 vjet me radhë bëri që të dridhet Evropa për qëndresën e tij kundër Perandorisë së “pathyeshme” turke, që kishte pushtuar vendin tonë dhe pas vdekjes së Heroit Nacional embajti vendin në morsën shkatërrimtare për 500 vjet me radhë…

Saktësisht 110 vjet më parë lindi Abaz Kupinë Krujë në një ditë të nxehtë gushti, më 6 gusht 1892. Autori është futur në thellësia të origjinës së Kupëve duke theksuar se ata nuk janë vendas po të ardhur në Krujë (Kurbini). Autori dora-dorës ka pëshkruar me hollësi gjithçka ka lexuar, mësuar dhe dëgjuar nga bashkëkohësit apo shtypi periodik në diasporë dhe pas 1991 në Shqipëri mbi Kupët dhe birin e tyre të denjë Abaz Kupi. Vepra e mirëseardhur, vjen në një kohë dhe situatë kur në Shqipëri po shkruhet shumë për “historitë” e lavdishme të diktatorëve shqiptarë në gazetat “Gazeta Shqiptare”, “Shekulli”, “ZP”, duke privuar shqiptarët për të parë edhe anën tjetër të medaljes, sekush kanë qenë bijtë më të denjë të popullit shqiptar. Sot harxhohen me mijëra ton letra, bojë dhe dollarë për t’i mbushur mendjen shqiptarëve se diktatori (kujtojmë vitin 1998 kur nga një anketë e gazetës “Koha Jonë” (Tyne) Nënë Tereza dhe Skënderbeu u radhitën pas Enver Hoxhës, Mehmet Shehut, etj., dhe të gjitha vlerësimet vinin nga Jugu i Shqipërisë.

Për më tepër edhe kapitujt e Historisë së Shqipërisë, nuk e përmendin Abaz Kupin, ose nëse rastësisht citohet ky personalitet më shumë trajtohet sipas syzeve të sistemit të Enver Hoxhës, mbasi ata që e rishkruajnë “historinë” janë të njëjtit persona që aknë zënë vendet kyçe në fondacione, ministri dhe departamente të “kulturës”. Për të qenë realisht të saktë është më mirë t’u thuhet edhe disa brezave se kurrë dhe asnjëherë nuk do ta mësoni historinë e Shqipërisë të saktë dhe pa anshmëri dhe ideologji komuniste. Mbasi ende vegjetojnë “studiuesit” dritëshkurtër. Po të lexosh me kujdes “veprat” e diktatorit E. Hoxha del se Abaz Kupi është një legalist tradhëtar, reaksionar, armik i popullit, agjent i CIA-s, KGB-së, UDB-së, Vatikanit, Serbisë, Greqisë e shumë epitete të tjera që për çudi kanë zënë rrënjë thellë edhe në mendjet e hartuesve të teksteve për shkollat e mesme dhe ciklin e Lartë Universitar.

Vepra “Abaz Kupi” shkruar me fakte dhe argumenta nga studiuesi dhe letrari Makesen Bungo është një vepër e mirëseardhur për qarqet atdhetare dhe nacionaliste që e kanë kujtuar gjithnjë në heshtje gjatë kohës së diktaturës dhe me shkrime e libra (të integruar me personazhe të tjera të personaliteteve të anatemuar shqiptarë), kumtesa dhe përvjetore në shenjë respekti dhe mirënjohje për misionin e tij të madh në përkushtim të Atdheut të dashur dhe njerëzve në diasporë në SHBA.

Pak fjalë për rautorin dhe redaktorin Dalip Greca

Dy autorë të ndryshëm Makesen Bungo dhe redaktori i talentuar dhe gazetar i njohur Dalip Greca, kanë bashkuar energjitë e tyre, talentin dhe dhuruar kohën për të nxjerrë në dritë një vepër shkrimore me të gjithë elementet bashkëkohorë që përmban hartimi i një monografie. Ndonëse larg shtetit amë Shqipërisë autori Bungo dhe redaktori Greca, janë përpjekur me korrektësi të shkruajnë në gjuhën e bukur shqipe çka nuk ngjet shpesh në shumë libra që vijnë nga diaspora në vendlindjedhe për më tepër nga SHBA që ndër shekuj bluan kultura dhe gjuhë të popujve nga vijnë dhe vendosen emigrantët. Me sa duket përvoja e pasur dhe talenti në të shkruar pa përsëritje dhe fjalë të huaja të pakuptueshme kanë bërë që vepra kushtuar nacionalistit të flaktë “Abaz Kupit” të radhitet me dinjitet në fondin e artë të librave monografikë si të veçantë në llojin e tyre. Puna voluminoze dhe përkushtimi atdhetar i autorit Bungo dhe redaktorit të kujdesshëm e të pasionuar Greca ka bërë që tashmë lexuesit shqiptarë të kenë në dorë një vepër të cilën me vështirësi ose aspak s’do ta kishin bërë një departament historie në Universitetin e Tiranës apo departamentet shkencore të Akademisë së Shkencave, që më shumë merret me promovimin e librave të diktatorëve komunistë se sa të nacionalistëve të vërtetë shqiptarë. Shpirti dhe dashuria për të kryer këtë shërbim ngaj popullit shqiptar dhe miqve ka bërë ka bërë që autori Makesen Bungo dhe redaktori i monografisë gazetari dhe redaktori i palodhur Dalip Greca të mirëpriten në Shkodër, Tiranë, Krujë dhe Kosovë për këtë vepër cilësore dhe luksoze që i kanë ofruar lexuesit dhe studiuesve të rinj shqiptarë. Urime dhe vepra të tjera presim nga Makesen Bungo e redaktori i saj Dalip Greca, që nderuan vetveten, mbasi një fjalë e urtë franceze thotë: “Lavdia e tij (në rastin tonë personalitetit Abaz Kupi) s’ka nevojë për asgjë (mbasi flet vetë vepra e tij) e jona (autorit e redaktorit) ka nevojë për Të”.

Klajd Kapinova

Njeriu që shëron plagët e jetës

Nga: Tomë Mrijaj

Viti 1999 do të jetë viti historik i Kosovës. Ky vit rilindi pavarësinë e Kosovës, rilindi heronj e dëshmorë. Nuk janë heronj vetëm ata që ranë në altarin e lirisë. Heronj janë edhe të gjallët qëdhanë çdo gjë për lirinë. Njëri prej tyre është Nikollë Grabanica, burri që i priu kalvarit – vargut pambarim të refugjatëve nga Rrafshi i Dukagjinit deri në kufirin shqiptaro-shqiptar gjatë kohës kur zhvillohej këtë vit lufta në Kosovë. Unë nuk isha gjeneral ushtarësh por një prijës i vargut të pambarim të fëmijëve, pleqve e plakave, thotë z. Grabanica. “Ushtarët” e mi kërkoni bukë e qumësht. Pas disa ditësh arritëm në kufi – të lodhur e të rraskapitur vazhdon z. Grabanica. U ndalëm të marrim frymë. Shikuam Kosovën e djegur. I dola para çetës sime t’i jipja kurajo duke i thënë: atje e lamë Kosovën. Atje do të kthehemi shpejt. Djemtë tanë do t’ia sjellin lirinë këtij vendi.

“Udhëtimi ishte shumë i mundimshëm. Ditët i kalonim duke u takuar e duke biseduar. Netët me pak gjumë, me ëndrra trishtuese për Kosovën që e lamë në tym e flakë. Në gjumë më përcillte vaji i fëmijëvel, lotët e nënave”, thotë z. Grabanica. Kur shkuam në Shqipëri, vazhon ai, vërejta se politikanët nuk jipnin kurrfarë shprese. Ardhmërinë e Kosovës e shihnim të zymtë. Unë nuk pajtohesha, e kisha bindjen se liria do të vinte për Kosovën.

Në simpoziumin e organizuar për At Shtjefën Gjeçovin në New York nga Shtëpia Botuese “Gjonlekaj” para disa ditësh takova njërin nga pjesëmarrësit, pater Zef Pëllumbin, kryeredaktor i revistës “Ylli i Dritës” në Tiranë. Kur mori vesh se jam nga Klina, më pyeti për Nikollë Grabanicën, të cilin e kishte takuar në Tiranë gjatë kohës kur NATO bombardonte Serbinë. Patër Pëllumbi më tha se z. Grabanica ishte një burrë mendjemprehtë, me të gjitha virtytet që i takojnë një burri të madh shqiptar. Ai kishte besim të fortë në sukseset e NATO-s kundër Serbisë, përkundër disa të tjerëve që ishin të dëshpëruar se aleanca veri-atlantike do të ndryshonte qëndrimet. Për disa ditë nuk e pashë Nikollën, vazhdoi patër Pëllumbi. Ditën e fitores së luftës kundër Serbisë e takova sërish në Tiranë. I uruam fitoren. Nikolla i heshtur duke buzëqeshur tha: mirupafshim në Kosovën e lirë. Unë ju arsyetoj për frikën që keni pasur se Kosova do të shlyhet nga harta e dheut. Kështu si ju kanë menduar edhe shumë e shumë të tjerë. Por unë kam qenë i bindur se fitoreja është në anën tonë. Faleminderit Zotit, UÇK-së dhe Amerikës me aleatët e saj që sollën këtë liri të shumëpritur.

Patër Zef Pëllumbi më tha se Nikolla ishte aq i brengosur për fatin e refugjatëve sa nuk kishte kohë të merrej as me veten e tij. Herë në një vend e herë në një tjetër, gjithnjë në mesin e bashkatdhetarëve të tij, ai u bë shpresa e njerëzve pa shpresa duke i ndihmuar ata për çdo nevojë që kishin.

Gjatë vizitës që bëra në Kosovë unë e takova disa herë Nikollë Grabanicën. Çdo ditë sillte nga një lajmë të ri. Sot në Llap, nesër në Drenicë, pasnesër në Junik. Kështu i kalonte ditët Baca Nikollë, duke e ndarë gëzimin dhe hidhërimin me të gjithë.

Oda shqiptare, sidomos në raste ngushëllimi, ishte e mbushur plot me burra. Baca Nikollë vendin e kishte në këndin e oxhakut. Dëshira e të gjithëve ishte që të dëgjonin nga ai ndonjë këshillë. Baca Nikollë flet e qetësia pllakos odën. Burrat shkojnë e vijnë – baca Nikollë i prin muhabetit. Sot isha në Drenicë, flet Nikolla. Vorrosëm Agim Durakun, i cili u gjet i vrarë në Burgun e Dubravës. Agimi nuk ka vdekur, vazhdon bacë Nikolla. Ai me shokët na sollën lirinë. Djemtë si ky do të mbesin gjallë në kujtimet tona. Do të këndohen në këngë, do të thuren vargje, do të shkruhen libra për ta. Me emrat e tyre do të pagëzohen shkolla e rrugë. Fjalët e bacë Nikollës janë siç thotë populli melhem për varrë kudo që ai shkon në Kosovë për të shëruar plagët jetësore. E Kosova sot ka shumë nevojë për njerëz si ai që dinë të ngushëllojnë. Ai është një emër shumë i njohur në gjithë Kosovën.

Pak “leksion” për nostalgjikët … e … “Babës”

Nga: Mark Bregu

Perandori Osmane, si perandoria më e fuqishme e tokës pushtoi një pjesë të konsiderueshme të Europës Qendrore, Azinë e Vogël dhe të gjitha shtetet e Ballkanit.

Dihet historikisht se Albanët (të “pagëzuar” shqiptarë) nga vetë pushtuesi për shërbimet që i sollën një pjesë e konsiderueshme, duke injoruar 24 fitore të Gjergj Kastriotit, dhe njëqind kryengritje mbas vdekjes së tij.

Askush nuk mund të aludojë për Turqinë moderne të Ataturkut, por të mburresh, se pushtuesit osmanë ishin tolerantë, se na shpëtuan nga asimilimi, se na islamizuan me dëshirë, është antihistorike, antikombëtare, antikulturore dhe mbi të gjitha antinjerëzore. Ata që kërkojnë ti quajnë “përçarës”, njerëzit që flasin të vërtetën bazuar në fakte historike të pakontestueshme, jo vetëm se janë përçarës dhe denigrues por janë armiq të betuar të nacionalizmit.

Nuk e kam ndërmend të zgjatem në këtë temë sepse e kam trajtuar edhe herë të tjera, por dua t’ju kujtoj të interesuarve se nuk lëkundem as një milimetër nga mendimi im dhe se kurrë nuk do të mposhtem nga asnjë lloj presioni.

Ka pasë ndonjë individ (pseudo intelektual), i cili ka vënë në dyshim edhe identitetin, por kjo nuk më shqetëson, sepse ai e di mirë se paraardhësit e mij kanë zbritë nga malet ashtu siç zbresin ortekët. Ndërsa zotëria në fjalë ka prejardhje aziatike dhe kur paraardhësit e mij zbritën nga bjeshkët, paraardhësit e tij dolën nga “çadrat” e arigjinjve që kishte sjellë pushtuesi. Nëse dëshiron të kërkosh “identitetin” tim, ja zbërthej nen për nen në 12 breza. Dhe vlen të kujtoj se fisi im i “vogël” shtrihet në tri kontinente dhe se në Shkodër e kalon shifrën 200.

Që të mos i largohemi temës, do të jap vetëm dy shembuj nga dhjetëra dhe qindra me të cilët mund të shkruaj disa romane.

Shembujt që do të citoj më poshtë dëshmojnë për “tolerancën”, “dashurinë” dhe “respektin” e “vëllezërve të një gjaku” – turq!…

“Nga fundi i gushtit 1908, u kap e u fut në burg i riu shqiptar Dervish Hima, mbasi kishte mbështetë publikisht autonominë shqiptare. Thirrur në gjyq për të mohuar opinionet e tij patriotike, veçanërisht për sa kishte thënë e shkruar me urretje kundër emrit Turk, rrefuzoi dhe duke folur, shtoi se po të kishin mundur të citonin qoftë edhe vetëm një qytet në botë ku emri Turk është i respektuar, ai do të kishte marrë mbrapa çfarë kishte pasë thënë. Më vonë u dërgua nga rruga GJakovë-Prizren në Selanik, për t’u gjykuar nga komiteti Xhon Turk”. Një vit para kësaj ngjarjeje kemi një letër të shkruar nga Çerçiz Topulli: “Nga malet e Shqipërisë – janar 1907”: ku citon:

Pas mendimit tim nuk ka rregjim më të prapambetur, çnjerëzor dhe gjakatar në botë, nga rregjimi Turk i cili përbëhet nga njerëz katilë, grabitqarë, moralisht të poshtër. Në krahinat e Shqipërisë, ku turqit mund të mbahen akoma dhe vazhdojnë grabitjet e tyre, shqiptarëve nuk u ka mbetur as shtëpi, as kasolle, as tokë… Megjithatë Turqia kërkon taksa e virgji të rënda dhe merr ushtarë dhe i dërgon dhe i tretë në Azinë  eVogël e gjetkë…

Nuk la dhënë asnjë shkollë, asnjë rrugë, nuk ka ndërtuar asnjë urë, asgjë që ka të bëjë me kulturën dhe ekonominë… Përveç kësaj u lejohet shërbëtorëve të ndryshëm të qeverisë e të sulltanit që të grabisin e të plaçkisin në mënyrë të veçantë… Për arsye të këtyre vuajtjeve e mundimeve që na kanë sjellë në një gjendje të tmerrshme të vazhduar ne kemi vendosur të luftojmë për jetë a për vdekje, kundër asaj hordhie të egër dhe grabitqare që quhet “shtet Turk”… Dhe prandaj ishte fare e drejtë kryengritja e jonë dhe lëvizja jonë revolucionare për të drejtat tona…

Rroftë kryengritja e Shqipërisë së robëtuar, e cila do ti sjellë asaj lirinë, lumturinë, mirëqenien.”

O vëllezër shqiptarë të vërtetë: Këta ishin burrat që i dolën zot Shqipërisë dhe që në mision të plotë me kreshnikët e maleve të veriut: Dedë Gjon Lulin, Mehmet Shpendin, Preng Bib Dodën, Gjin Pervizin, Luigj Gurakuqin e Dom Nikollë Kaçorrin, përgatitën ngritjen e Flamurit Kuq e Zi të Gjergj Kastriotit, në Bratinë të Deçiçit më 6 prill 1911.

Padyshim kjo është dita e shenjtë e ngritjes së Flamurit Nacional me shkronja shqipe, larë me gjakun e kulluar Arbër të gjashtë Martirëve të Deçiçit. Aktiviteti patriotik i trevave të Veriut, është “sfumuar” në mënyrë arbitrare, për të kthyer vlerat kombëtare në jugun e Shqipërisë, ku, pa mohuar aspak kontributin jugor, veriu shqiptar ka qenë, është dhe do të mbetet “palci” i Kombit.

Është detyrë e historianëve të “zdeshin” kostumin e konformizmit dhe të hipokrizisë orientale, dhe t’i kthehen Arbërisë dhe Kastriotizmit krenar. Emërtimi – “Shqiptar” i “pagëzuar” nga pushtuesi osman pesë shekullor, duhet të hiqet nga Fjalori, dhe të vetëquhemi me emrin tonë real – Albani, ashtu siç na njeh gjithë bota e qytetëruar dhe Europa – Nënë.

Stemën e Shqipes në Flamur e kanë edhe Gjermanët, por nuk mbajnë emrin e shqipes. Kemi shumë simbole që na japin atribute negative. Ne mburremi me emrat: Skifter, Petrit, Shqiponjë, Ujk, Luan etj, kur dihet fare mirë që këto janë sinonime të grabitjes dhe krimit. Kohët po evulojnë dhe bashkë me kohën duhet të evulojnë mendimi, ideja dhe mbi të gjitha vizioni progresist perëndimor.

Ata që japin shifra, dhe absolutizojnë shumicën e popullatës, me një besim të caktuar duhet të kenë parasysh një gjë dhe që është kryesore: që më 28 nëntor 1912, njihen nacionalistët Europian. Ndërsa qysh më 13 korrik 1913 ju është prerë rruga të gjithë atyre që deshën ta ruajnë autonominë nën Perandorinë Osmane.

Jemi Alban, me një Atdhe dhe një gjuhë – me rrënjë latine.

Të krishterë e muslimanë një e të pandarë, nëse kemi pakica, duhet të deklarohen pa mëdyshje. Sepse “me një lugë kos, prish një kazan qumësht”… Kush është shqiptar i vërtetë Krijuesit i thotë Zot. Kush është Italiano-Latin i thotë Dio, ndërsa Turko-Arabët – Allah. Ne do t’i lutemi Zotit, që të na sjellë Paqen, Harmoninë, Tolerancën. Nostalgjia për “babaën-dovlet” është regres…

Drejtorit të Telenorbës Shqiptare z. F. Burimi, i cili tallet me dhimbjet tona

Në emisionet televizve të Telenorbës Shqiptare është folur për tragjedinë e 28 marsit 1997, ku humbën jetën 85 veta, duke cituar se nga ajo kohë e mbrapa, nuk ka pasur incidente e as viktima.

Ne familjarët e viktimave të Otrantos 4 maj 2000 jemi të indinjuar nga dezinformimi që kanali juaj bën opinionit shqiptar, dhe ndërkombëtar dhe ne ju informojmë se mbas kësaj date kanë gjetur vdekjen nga policia Italiane, vetëm 5 mujorin e parë të shekullit të ri mbi 100 veta që çuditërisht, heshtja vazhdon edhe sot. Natën e vitit të ri 1999-2000 gjejnë vdekjen 59 vetë, më vonë gomonja 18 klandestinë, 12 klandestinë, 13 klandestin (dëshmi e drejtorit të policisë me ne familjarët në zyrë të tij) dhe rasti i fundit gomonja me 39 klandestinë, ku me faks kemi 17 veta të vdekur, në mes tyre nën fierake Eva Cikollari që nga goditja humb burrin, dështon fëmijën e saj në ujërat e ftohta të Otrantos shtrohet në spitalin e Leçes dhe mbas 8 ditësh zemra e nënës pushon në mënyrë që e vërteta të mos dihet. Ju, si TV ishit informuar më 12 maj 2000. Por kanali juaj dhe TV kombëtar shqiptar në atë kohë jepnin lajmin e lindjes së djalit të k/minstrit shqiptar dhe nuk ju interesonte tragjedia e fëmijëve tanë, çfarë kontrasti?

E dimë që televizioni juaj merr frymë nga kabzherri italian, po të spekullosh me tragjedinë e fëmijëve tanë ne nuk ju lejojmë ju dhe askënd tjetër. Politikën italiane bëjani në një mënyrë tjetër, e jo në këtë kohë kur ne kemi informuar gjithë organizmat Europianë e Ndërkombëtare dhe megjithëse ishin njoftuar, të shpëtuarit u mbajtën për 3 muaj e gjysmë në bodrumet e burgjeve italiane dhe u desh faksi i Papës dërguar nga familjarët që të lirohen.

Shqiptarët duhet të kenë gjak shqiptari, pavarësisht se nga kush paguhet dhe ne duam që TV juaj të jetë realist, mos të heshtë para krimit çfarëdo qoftë, aq më tepër për vëllezërit e tij që vriten dhe poshtërohen, dhe bota hesht.

TV juaj m.q.s ka dhënë para 10 ditësh informacionin e parë keqinfromuese, me dashje apo pa dashje, t’u tregojë palës italiane se këto veprime vrasëse i takojnë kohës së fashizmit 39-44.

Ne familjarët e viktimave kërkojmë nga TV juaj, që familjeve të viktimave t’u kërkohet falje, duke lexuar letrën tonë disa herë përndryshe ne do i drejtohemi Presidentit, Këshillit të Lartë të Drejtësisë, Prokurorisë dhe gjithë ambasadave në Tiranë, Shtypit të pavarur. Me fatkeqësinë e familjeve nuk ju lejojmë të luani. Ju ftojmë të reflektoni. Kjo është në të mirën tuaj.

Shoqata e tragjedisë “4 maj Otranto”, Shkodër

Letër e hapur e shoqatës “4 maj Otranto 2000”

Drejtuar:

1. Presidentit të Republikës, Kryetar i Këshillit të Drejtësisë z. Rexhep Meidanit

2. Kuvendit Popullor, z. N. Dokle: Kryeministrit Shqiptar z. P. Majko

3. Prokurorit të Përgjithshëm z. Y. Rakipi: Avokatit të Popullit z. E dobjani

4. Të gjithë ambasadave OSBE, Amerikane, Gjermane, Angleze, Franceze, etj.

5. Të gjithë opinionit shqiptar, organizatave dhe Partive Politike

Për një fëmijë kubanez i gjithë opinioni botëror u sensibilizua, kurse në Shqipëri vriten me 100 klandestinë dhe prokuroria e shteti shqiptar hesht. Kemi rreth 22 muaj që në tragjedinë e fundit të 4 maj 2000 humbën jetën 17 vetë, të gjithë të rinj, e megjithëse u njoftua prokuroria, Kryeministria e Ministria e Jashtme, asnjë masë dhe proces nuk është marrë nga shteti jonë kur presidenti dhe qeveritarët flasin në emër të popullit shqiptar në çdo tribunë të Europës dhe botës, kurse nga ana tjetër edhe të vrarë trupat e fëmijëve tanë na detyrojnë ti blejmë sepse jemi të pambrojtur.

Çudia më e madhe është se të rinjtë që shpëtuan u mbajtën për 3 muaj e gjysmë në burgjet italiane dhe ne u detyruam ti drejtohemi Papës që t’i lirojmë kur në Shqipëri kemi shtetin tonë që duhet të na mbrojë.

Telenorba Shqiptare dizinformon dhe kur ne i drejtohemi me një letër që lajmi i saj nuk është i saktë, një gazetar që vetëm emrin gazetar nuk e ka, thotë çfarë do na bëni do na vini dinamitin, në telefon, atëherë këtij fodulli po i urojmë paç fatin tonë.

Ju drejtuam këtë letër ne familjarët e viktimave ju, në mënyrë që ju të reflektoni dhe të na ndihmoni që njerëzit që kanë kryer krimin të dalin para drejtësisë. Fëmijët tonë jetën e kanë nga Zoti dhe vetëm ai ka të drejtë t’ua marrë.

Zotëri ne jemi të dëmtuarit, ju nuk duhet të heshtni, por të na ndihmoni.

Shoqata e tragjedisë “4 maj Otranto 2000”

Bashkia e Shkodrës dhunon taksistët e liçensuar

Policia shkel ligjin, duke mos njohur Kodin Rrugor Nr. 36

Së shpejti taksistët do bllokojnë rrugën nacionale

Shoqata e transportit të udhëtarëve, të shërbimit taksi, paraqet ankesën e saj pranë gazetës “Shqipëria Etnike”. Të indinjuar ngaj Bashkisë, Shkodër, dhe personalisht ndaj kryetarit të saj zotit Ormir Rusi. Për marrjen e vendimit të padrejtë, të largimit nga vendparkimi i automjeteve taksi. Dhe këtë shkelje z. Ormir Rusi e ka bërë publike nëpërmjet Tele “Rozafës” duke shfrytëzuar në emisionin “Ballë për ballë” në prani të Prefektit dhe Drejtorit të Policisë së prefekturës. I kujtojmë Bashkisë; se shoqata e transportit të udhëtarëve organizojnë dhe zhvillojnë transportin e udhëtarëve kombëtar dhe ndërkombëtar, pa interesa përfitimi (siç është në çdo vend të botës). Shërbimi taksi është shërbimi më i shpejtë që i bëhet qytetarëve. Dhe, në kuadrin e disiplinimit të qarkullimit rrugor në qytetin e Shkodrës ndërmerren aksione nga forcat e policisë, duke i rënë ndesh vendimit të Bashkisë për shoqatën e liçensuar. Të cilët kanë derdhur të gjitha detyrimet ligjore ngaj shtetit.

Nga ana tjetër, Bashkia pretendon, se punojnë edhe taksi të paliçensuara. Ëshët detyrë e Bashkisë që të bllokojë qarkullimin e shoferave të paliçensuar, dhe jo detyra e jonë.

Autovetura taksi, deri në 8 vende (mikrobuza siç i quajnë njerëzit) ishim mësuar t’io gjenim pranë RAdio-Shkodrës. Por për fatin e keq të qytetarëve, atyre i vihet “Rrota” e ligjit nga Bashkia, dhe me “kërbaçin” e policisë vendosen në të hyrë të qytetit në “pazar të vjetër”. Duke krijuar një anomali të udhëtarëve dhe një shqetësim qytetar. Pa harruar edhe konfliktet midis tregtarëve dhe shoferave. I kujtojmë Bashkisë, se aty ditën e dielë zhvillohet tregtia e shitjes së makinave, motorrave, fruta-zarzavate, etj., etj. Duke krijuar një kaos total, shpesh herë udhëtarët janë të detyruar të shohin të tmerruar dhe dhëmbët e armëva nga konfliktet… Duke e transformuar qytetin e Shkodrës në një provincë mesjetare. A është e drejtë kjo që po ndodh me shërbimin taksi? Këtu veprohet në kundërshtim me ligjin e Kodit Rrugor (sipas nenit 36).

Vetëm tabelat ndalojnë, ndalimin e mjeteve taksi. Dhe këtu ndërhyn policia me pa të drejtë, ku shoferat e liçensuar nga Bashkia, me të drejtë pretendojnë se ne qarkullojmë duke zbatuar rregullat e qarkullimit rrugor.

Është detyrë e Bashkisë, vendosja e tabelave, të vizimeve të rrugës, e lejes së vendparkimit (sipas ligjit të kodit rrugor, gjë që në Shkodër nuk zbatohet asnjëherë).

Dhe ky zbatim i kodit rrugor nuk zbatohet ligjshmërisht nga Bashkia. Dhe për t’iu shmangur përgjegjësive të veta, vë në lëvizje verbërisht forcat e policisë, për të dhunuar e gjobitur shoferat e liçensuar. Sepse shkelësit e vërtetë të ligjit ikin gjithnjë në “drejtim të paditur”. Megjithëse Bashkia i vjel taksat rregullisht nga shoferat e liçensuar, rrugët e dyta të qytetit të Shkodrës janë skandaloze, gjithë gropa. Por edhe ata që rregullojnë, nga cilësia e dobët, sa bie një shi dhe rrugët bëhen të pakalueshme. Me të drejtë pretendimi i shoferave dhe i gjithë qytetarëve të Shkodrës, është shqetësues, sepse stacionet e vendparkimeve duhet të jenë sa më afër qendrës së qyteteve, që ti shërbehet më mirë qytetarëve dhe ku është caktuar në “Pazar të vjetër” atje ku ka mbet dhe hija e frikës; se aty ndajnë paret, hajdutët.

Por a mundet të lëvizin qytetarët nga një periferi e qytetit në tjetrën në orët e errësirës së mëngjesit 4, 5, ku në këtë orë s’ka as transport urban. Si mund të lëvizet në orën 4 nga Dobraçi deri në “Pazar”, ose nga Fermentimi, nga Kirasi, pa përmendur fshatrat përreth. Po tregtarët e vegjël që qarkullojnë me dy lek në xhep për të blerë mallin në Tiranë, a mund të lëvizin lirshëm në atë orë, aq larg? Në një kohë të paqëndrueshme të klimës politike në vend, ku jeta asnjëherë s’është e sigurtë? A nuk do të ishte më e drejtë të përkrahin dhe të mbështesin mjetet e liçensuara, të mbështesin vendimet e Bashkisë, për vendet që që ajo ka miratuar. Shoqata e taksive të liçensuara është e indinjuar nga sjelljet jo dinjitoze të forcave të rendit, të cilat i kanë privuar të drejtën e punës, dhe sigurimit të jetës së përditëshmes së tyre, dhe për këtë problem shoqata zhvilloi një takim me prefektin e Shkodrës z. Gjergj Liqejza, ku premtimi i tij s’po jep frytet e veta. Si duket Bashkia e qytetit të Shkodrës, me kryetarin e saj z. O. Rusi mbetet e pushtetshme për të shkelur vendimet, të cilat ajo i merr vetë. Duke mos marrë parasysh as ligjet e kodit rrugor, që egzistojnë në gjithë botë njësoj. Zoti Ormir, ndoshta i njeh mirë këto ligje, pasi ai ka punuar shumë kohë xhenerik, dhe i ka shërbyer me zell automjeteve. Kurse sot është jurist. Nuk e di a i ka taku me i mësue ligjet mirë? Ndoshta po, ndoshta jo! Sepse në këtë kohë janë dipllomuar shumë juristë të fabrikuar në Universitetin e Shkodrës. Mjafton të jesh politikan, deputet a një kryetar partie dhe dipllomat e të ngjiten me zam nën rrotat e makinave, me targa të verdha a jeshile.

Megjithatë, do t’i kujtonim Kryetarit të Bashkisë, njëkohësisht si jurist pa përvojë, se qarkullimi rrugor realizohet nëpërmjet sinjalistikës (shenjave të qarkullimit rrugor). Sipas ligjit të miratuar nga parlamenti, të cilin çdo posedues mjeti është i detyruar ta zbatojë. Dhe jo urdhërat e titullarëve për të ushtruar dhunë ndaj përdoruesve të këtyre mjeteve.

Të nderuar zotër të Bashkisë! Ktheni vëmendjen ndaj taksapaguesve, përderisa ata janë korrekt me ligjin e shtetit, edhe ju ligji ju detyron t’i respektoni ata si bashkëpunëtorë korrektë. Dhe nëse ju nuk do të vendosni me gjuhën e së drejtës, shoqata e transportit të udhëtarëve paralajmëron Bashkinë: Për zhvillimin e një greve, qysh nga bllokimi i rrugëve, e deri në ekstrem, që do të thotë vetflijim (grevë urie).

Nga: Fatime Kulli

In Memoriam

Heroina atdhetare Marije Shllaku për 50 vjet e lënë në harresë

Pretenca e gjyqit komunist jugosllav dhe bolshevike shqiptare

Ndoshta si për të filluar për të folur për nacionalisten e shquar atdhetare Marije Shllaku, duhet thënë se figura e saj nuk mund të shihet e shkëputur nga patriotët e tjerë patriotë, si: atë Benard Llupi, Kolë Parubi, Gjergj Martini, Marsel Vuçaj e shumë të tjerë që përbëjnë numrin 27 të të dënuarve të akuzuar nga Partia Komuniste Jugosllave dhe bolshevikët shqiptarë të Shqipërisë, mbasi kishin krijuar organizatën patriotike me emrin kuptimplotë NDSH (Nacional Demokratike Shqiptare), duke vijuar për 13 ditë me radhë të vitit 1946, duke u dënuar me vdekje katër të parët dhe më 25 nëntor të vitit 1946 toga e zezë e vrastarëve të regjimit sllavo-komunist i privoi nga jeta, pikërisht në qytetin historik të Prizrenit, ku në vitin 1878 ishte bërë “Lidhja Shqiptare e Prizrenit”. Dy bashkëautorët Ramiz Kelmendi dhe Viktor Gashi, si për të përkujtuar jetën dhe veprën e dëshmorëve të shquar të kombit shqiptar vendosën një qiri drite në përkujtim të figurës së madhe të Marije Shllakut dhe shokëve të idealeve antisllavokomuniste në ish-Jugosllavi. Preludi i kësaj lavdie historike do të shënohet me germa gjaku në librin e artë të historisë së popullit martir të Kosovës dhe nacionalistëve të vërtetë, të cilët me stoicizëm mbrojtën pa iu termbur syri flamurin nacional të Skënderbeut, Dedë Gjo Lulit, Isa Boletinit e shumë të tjerëve në shekullin XX, duke vijuar më pas pas shembullit të tyre edhe Adem Jashari e luftëtarë të tjerë të lirisë që luftuan bishën fashiste serbe e tradhëtarët komunistë shqiptarë që i shërbyen verbërisht regjimit shtypës antishqiptar. Viktor Gashi si bir i denjë i Pejës, duke gërmuar nga kujtesa e historisë, dorëshkrimet, kujtimet e bashkëkohësve dhe të tijat personale, falë edhe kulturës së shëndoshë juridike hodhi në kartën e bardhë përjetësimin e figurës nacionaliste të Marije Shllakut dhe bashkëpunëtorëve të saj të lirisë. Viktori duke e ndjerë vetë peshën e përndjekjeve të komunistëve sllavë, ka prekur në shumë të vërteta historike duke zbardhur dhe ngritur në krenari portretin e Marijes e lënë në harresë për 50 vjet me radhë nga antishqiptarët sllavokomunistë. Ai u largua nga studimet dhe fillon të marrë zanatin tradicional të të afërmve të tij zejtarinë e punimeve të argjendarisë, duke e mbajtur thellë në kujtesë çdo episod historik të luftëtarëve të lirisë që qysh në vitin e parë të pushtuesve serbë mbante shënime e kujtime të njerëzve, shfletonte dokumenta, duke punuar kështu në heshtje të madhe për të dhuruar më së fundi këtë libër dinjitoz dhe me vlera historike e shumë serioz. Tashmë Viktori njihet shumë mirë nga qarqet patriotike në Kosovë dhe diasporë për aktivitetin e tij të dendur në shumë fusha, e prej disa vjetësh është edhe anëtar dhe Kryetar i Shoqatës Mirëbërëse me emrin kuptimplotë të “Nënë Terezës” në qytetin e Pejës. Si një studiues i kujdesshëm është duke punuar për të dhuruar një libër mbi zejtarinë e argjendarisë në Kosovë. E tillë është edhe figura e bashkëautorit tjetër atdhetar e bashkëqytetar nga Kosova kreshnike e Ramiz Kelmendi si një njohës shumë i mirë i jetës dhe veprës së patriotes së flaktë Marije Shllaku me nacionalistë të tjerë.

Marije Shllaku me një histori të dhimbshme por krenare shqiptare

Sot më shumë se kurrë studiuesit, analistët, historianët, monografët, krijuesit, kanë material dhe dëshmi të gjalla historike, sapo të rreken të gërmojnë mbi jetën dhe veprën e madhe të Marije Shllakut dhe shumë atdhetarëve të tjerë, që dhanë gjënë më të shtrenjtë edhe jetën për të mbrojtur gjuhën e nënës, trojet tona etnike shqiptare, dinjitetin shqiptar, kulturën e hershme të të parëve tanë, krenarinë e të qenurit autoktonë në trojet e stërgjyshërve, antikomunistë të vendosur dhe simbole të shqiponjave që duan të fluturojnë sa më lart të lira, të patrembur nga pushtuesit shekullorë sllavokomunistë serbë, që ndër shekuj kanë kryer masakra kundra bijve më të shquar të popullit martir kosovar.

Por ky emër i kësaj heroine është gdhendur thellë në memorien e popullit të Kosovës, ashtu sikurse kujtohen motrat dhe nënat trime suliote që pranuan të hidheshin nga shkëmbinjtë e thepisur vetëm e vetëm që të mos bijnë në dorë të pushtuesve turq. Ky emër autokton shqiptar kishte zënë rrënjë të thella në zemrën e atyre që e njohën nga afër dhe brezi më i ri që kishin dëgjuar për heroizmat e saj. Ajo krahas fjalës së gjuhës shqipe, doket e zakonet e të parëve të saj, guximin e trimërinë e Hodo Sokolit e Isa Boletinit, në odat e tymosura nga duhani i fortë i burrave të kuvendit mori edhe nektarin e dashurisë së trojeve shqiptare, si pasuri e shtrenjtë dhe e shenjtë për çdo shqiptar, në dimrat e gjatë të maleve në Kosovë, Marije Shllaku tashmë ishte rritur me flamurin nacional në kraharorin e saj duke e bërë të njohur për të gjithë brezat si një luftëtare sypatrembur. Për të mposhtur krenarinë dhe trimërinë e një vajze me të vërtetë kurajoze, pushtuesit dhe tradhëtarët e vendit kanë përdorur forma e metoda nga më të stërholluarat, por gjithnjë dështuan ashtu sikurse dështuan malazezët dhe serbët ndaj Shkurte Galicës. E Marije Shllaku isht enjë Norë e Kelmendit të Prekë Calit, një Shote Galicë e bjeshkëve shqiptare që luftonte krah për krah burrave të shquar të kombit kundra pushtuesve shekullorë serbë dhe komunistëve të regjimit të Beogradit.

Si bashkëatdhetarë e ndjeva si obligim përmes këtij shkrimi simbolik të vë një lule të freskët në fillimshekullin XXI për vajzën kreshnike të të gjithë Kosovës sonë, duke larguar pluhurin e madh të harresës ndaj kësaj kreshnike.

Marije Shllaku u përcoll gjatë bisedave në odat e ngrohta të vatrave shqiptare, u këndua përmes telave të çiftelisë nga rapsodët popullorë, që përjetuan kështu emrin e saj të madh, dashurinë që ruante dhe ruan Kosova dhe Shqipëria (Shkodra, vendlindja e saj) për këtë heroinë të pavdekshme në zemrat e historianëve të ditëve tona. Sado që të shkruhet sot për këtë heroinë, veçse hapet faqja e re e rivlerësimit të merituar ndaj kësaj kreshnike të denjë të nacionalizmit shqiptar.

Në moshë të re emrin e saj e përjetoi lahuta, duke zënë vend në gojën pavdekshme të rapsodëve, historisë gojore për të mbijetuar e freskët edhe në ditët tona. Me emrin e kësaj heroine, që në moshë të re u flijua për të mos u harruar nga brezat shqiptarë, në qytetin e Prizrenit, të asaj shtëpie të vogël dykatëshe që ruan thellë nga shekujt kujtimin e një ngjarje të madhe për popullin shqiptar, “Lidhjen Shqiptare të Prizrenit” ashtu sikurse ishte edhe lidhja për jetë a vdekje që Marije Shllaku bëri së bashku me shokët luftëtarë të idealeve nacionaliste që trevat tona kosovare të liroheshin nga pushtimi i egër serbo-sllavokomunist. Në Prizrenin historik rilindi nacionaliteti ynë, liria, krenaria nacionale, dashuria për gjithçka shqipe e të trashëguar nga ilirët tanë, krenaria e dardanëve bujarë, trima e të zgjuar.

Dhe historia për Marijen flet…

Nga sa kemi mundur të hulumtojmë me kujdes dhe në mënyrë vijuese rreth jetës e veprës heroike të Marije Shllakut, shënojmë se shkrimet e para për këtë vajzë 26 vjeçare u panë në shumë fejtone të gjata deri në 26 pjesë, ku shkroi shefi i UDB-së Gojko Medenica në gazetën e përditshm, pothuajse tërësisht bulevardeske të Beogradit me titull: “Veçernje Novosti” me titull në serbisht “Poraz pod Pastriko” (Disfata në Pashtrik). Për të hequr vëmendjen e popullit dhe të lexuesve të saj autori në fjalë e nisi fejtonin e tij kikometrik më 22 shkurt dhe e mbylli më 19 mars të vitit 1965. Si për të mos mjaftuar me kaq, por menjëherë do të vijnë fejtoni tjetër, por që për nga gjatësia ishte më i shkurtër se i pari dhe ka për autor Gojko Medenica edhe në gazetën shqiptare “Rilindja” për shtatë ditë me radhë nga 20 shkurti deri më 27 shkurt të vitit 1965, me titull: “Nata e Frorit”. Ajo që të bie në sy pasi i lexon dhe rilexon me kujdes çdo rresht e frazë të shkruar në tym, del se autorët denigrues kërkojnë të hedhin baltë mbi figurën e kreshnikes shqiptare Marije Shllaku, ku gjuha e djallëzisë dhe e anatemimit absolut është shumë i theksuar. Sigurisht që autorët janë vetëm zbatuesit e urdhërave të padronëve të tyre serbë, që i paguajnë për të bërë të tilla masakra përmes pendës shpifëse dhe trilluese, duke u nisur nga shprehja turke: “shpif, shpif se diçka do të mbijnë”. Këtu vërejmë dhelpëritë dhe poshtërsitë e OZN-së jugosllave që ishte mobilizuar për ta zënë me të gjitha mjetet një vajzë të re shqiptare, këtë trimëreshë të armatosur, që si sorkalle e shpejtë lëvizte nga një mal në tjetrin, nga një zonë në tjetrën për të bërë ndërgjegjësimin e popullit për t’u ngritur kundër pushtuesve barbarë serbë dhe komunistëve të pafe si në Jugosllavi dhe në Shqipëri. E rafinuar dhe shumë djallëzore ishte bashkëpunimi midis PKJ dhe PKSH, të cilët pasi kishin syrgjynosur popullin shqiptar në Shqipëri me ideologjinë e komunizmit shterpë, kërkonin që edhe në Kosovë të eleminonin çdo përpjekje të vërtetë nacionaliste, që ishte organizuar për t’i dhënë vlera patriotizmi popullit, duke çjerrë masën ideologjisë mashtruese komuniste që gjithnjë e më shumë po bënte kurbanë bij më të mirë të popullit tonë. Kështu atë ditë PKSH (bolshevike) ato ditë ksithe menduar të vepronte në këtë mënyrë duke dërguar në Kosovë për të folur me Marijen njeriun më të dashur të saj që ishte babai i saj Mark Simon Shllakun të ardhur nga qyteti i Shkodrës për t’u takuar. Por shqiponja e maleve kosovare Marije Shllaku duke e kuptuar veprimin djallëzor të komunistëve bolshevikë të Tiranës dhe Beogradit, nuk pranon të heq dorë nga qëllimet e saj fisnike, idealet më të pastra atdhetare e nacionaliste. Për fat të mirë takimi midis vajzës sokoleshë dhe babait të saj përfundoi pa sukses, dhe babai duke e parë se e bija e saj kishte vazhduar atë udhë që i kishte mëkuar ai, u bind se vjaza e tij trime nuk e kishte tradhëtuar, por si një trimëreshë fluturonte e lirë përkrah shqiponjës shqiptare pa yllin komunist të partizanëve. Ai u kthye në Shkodër i gëzuar për vajzën e vet, gëzim të cilin njerëzit ia lexonin në sytë e tij dhe asnjëherë nuk e tradhëtoi të bijën e vet që e donte aq shumë si sytë e ballit. Mark Simon Shllaku u kthye në Shkodër, duke thënë: “Nuk pati mundësi me taku Marijen”. Në të vërtetë, Marku e kishte parë Marijen tek fluturonte si një shqiponjë mali dhe me vështrimin e saj sypatrembur i përcillte mesazhe falenderimi babait të saj, se unë Marija, bija jote e dashur nuk të kam tradhëtuar ndonjëherë dhe përsëri jam ajo e pathyeshmja nga serbët dhe bolshevikët e Tiranës së kuqe. Por diktatura komuniste në Shqipëri, duke e pritur një fund të tillë të turpshëm (sepse komunistët kërkonin të shkatërronin zakonet e moçme shqiptare, ku shqiptari të presë në besë shqiptarin, për më tepër kur është baba e bijë, shënimi im T. Mrijaj) fillojnë menjëherë kalvarin e tmerrshëm të persekutimit të familjes Shllaku. Si bir i Shkodrës martire, që mbijetoi kalvarin e egër komunist gjatë 50 vjetëve familja Shllaku u detyrua të provonte të gjitha llojet e masakrimeve dhe presioneve psikologjike, fizike, ekonomike, internimet, për “fajin” e vetëm se Marija donte Shqipërinë dhe Kosovën të bashkuar pa sllavokomunistë në Kosovë e Shqipëri. Për të shpëtuar sa të jetë e mundur nga ajo që ka mbetur nga familja Shllaku (kujtojmë se mbiemri i familjes vjen nga emri i një zone me tradita patriotike, zakonesh, besimi dhe trimërie, ku ka lindur shkrimtari i madh prof. Martin Camaj, një antikomunist i vendosur) ndryshojnë mbiemrin nga Shllaku në Vercaku, mbasi diktatori Enver Hoxha kishte vendosur që t’i zhdukte të gjithë si familje.

Por vitet, do të kalojnë duke marrë me vete dhe shumë episode nga jeta dhe aktiviteti patriotik i Marije Shllakut. Ardhja e demokracisë në Shqipëri pas rrëzimit të murit të madh të hekurt që kishte mbërthyer Shqipërinë me Kosovën kishte filluar të binte. Njerëzit nisën të lëviznin me lehtësi nga një zonë në tjetrën për të takuar të afërmit e tyre, miqtë e vjetër, duke depërtuar në këtë mënyrë edhe episodet e historisë së dhimbshme të Marije Shllakut. Filluan të zgjohen kujtimet dhe historia të thotë fjalën e vet me vërtetësi, dokumente, dorëshkrime, fac-simile, fotografi që botohen për herë të parë, dëshmi rrënqethëse, qysh nga koha e izolimit të vendit të shqiponjave nga politika e Beogradit dhe Tiranës së kuqe zyrtare. Pluhuri i harresës filloi të largohet nga rrezet e diellit, të cilat kërkonin të depërtonin sa më thellë në labirinthet e vërtetësisë, duke zhdavaritur deformimet dhe zhgaravinat e historiografisë komuniste në Kosovë dhe në Shqipëri…

Kështu më 28 shtator të vitit 1995 u botua libri i parë “Shqipëria e Marije Shllakut – katër martirët shkodranë”, me autor Ramiz Kelmendin dhe Viktor Gashi. Në ballinën e librit të bie në sy në pikturë e realizuar në akuarel e ruajtur me shumë kujdes për vite me radhë nga piktori i njohur Engjëll Berisha, me emrin Nora e që ishte vetë Marije Shllaku. Ky është ruajtur në fshehtësi nga piktori në mënyrë që të mos bie asnjëherë në dorë të agjentëve të policisë serbe, duke e ruajtur thellë në zemër dhe kujtesë këtë heroinë shqiptare. Libri në fjalë është një homazh respekti dhe nderimi të veçantë për patrioten Marije Shllaku dhe katër martirët e tjerë shkodranë, i shkruar me përkushtim nga të dy bashkëvuajtësit dhe bashkëgjykuarit në gjyqin. Kur e lexon këtë libër shumë prekës menjëherë rifutesh në këto ngjarje që të rrënqethin nga vetë mënyra se si autorët i kanë sjellë të freskëta sot për lexuesit mbarëshqiptar, të gjithë të “harruarit e paharrueshëm” që dhanë jetën në altarin e Atdheut.

Në shumë shkrime e kujtime të atyre që Marijen e njohën nga afër bashkëpunuan dhe luftuan për të njëjtat ideale të zjarrta të atdhedashurisë, sheh nga afër ato skena që asokohe ishin të kobshme për të gjithë të akuzuarit në bankën e dënimit, gjyq e cila ishte tërësisht e montuar për të eleminuar elementët nacionalistë. Mbi të gjitha heroina kryesore e librit, shquhet për qëndresën e saj të vendosur, ndonëse në moshë të re dha shumë përgjigje sikur të ishte një juriste e vërtetë, duke mbrojtur idealet e saja dhe të popullit të cilin e donte dhe për të cilin ishte e gatshme të flijonte gjithçka edhe të shtrenjtën për njeriun që është jeta. UDB-ja gjithnjë e më tepër inatosej kur Marija pa iu trembur syri hidhte poshtë çdo shpifje e trillim të gatuar nga kuzhina e Beogradit, duke mohuar çdo gjë që kishte shkruar e thënë më përpara nga presioni i torturave dhe në hetuesinë e egër të organizuar kundër një vajze trimëreshë, që me koshiencë e dinte se e priste vdekja e sigurtë.

Shkrimi fillon me autorin dhe profesorin shumë të nderuar Shefqet Kelmendin dhe që sot jeton në qytetin e Shkodrës, ku lindi dhe u edukua qysh në djep Marija e vogël. Shefqetin të gjithë e njohin në Shkodër, sikurse të birin e tij shkrimtarin e talentuar (fituesin e “Pendës së Argjendë” për librat e tij) Shpëtim Kelmendin. Si familje ata kaluan maltrajtime, duke i syrgjynosur në internime në Lushnje për arsye të bindjeve të tyre antikomuniste. E Shefqeti ka qenë bashkë me Marijen në burgun e egër sllavokomunist. Ai i qetë përshkon sot rrugët e Shkodrës dhe i gëzuar që emrin dhe vepra atdhetare e patriotes së flaktë Marije Shllaku filloi të zbardhet në ardhë të parë nga vetë bashkëvuajtësit në Kosovë e Shqipëri. Shefqeti vargjet e tij plot nota dhembshurie dhe respekti për motrën e idealeve antikomuniste dhe antiserbe Marijen i shkroi në burgun e Zejmenit, në Lezhë, në vitin 1986. Edhe në atë gjendje vuajtjeje dhe privacioni të lirisë, Shefqetit i bie ndër mend të kujtojë historinë e viteve të rinisë, e mbushur me luftë dhe ideale të pastra atdhedashurie dhe demokracie të vërtetë pa hienat komuniste që po bënin që shqiptarët të vuanin të rrethuar me tela me gjemba në këtë burg gjigand të shtetit të diktaturës së Enver Hoxhës.

Me të drejtë autori Kelmendi i ka vënë titullin poezisë së tij “Motrës” Marije Shllakut, ku ndër të tjera vargëzon: “Pranë një qyteti është një varr pa varr është një vajzë e re që prehet në qetësi, e varrin e saj askush sot s’e di… Nuk ia thau rininë dashuria e vrarë. Nuk ia shkimi dritën ndonjë e papritur. Hëna pesëmbëdhjetëshe e harroi vetveten. Theu pasqyrën e nusërisë. I dogji edhe studimet, se një zë nga brenda i thirri: “Bija ime, rininë tënde falma mua. Digje zemrën për mijëra zemra, që gufojnë sot anekënd!”.

Dhe shkodrania doli në ballë me flamurin e Skënderit.”

Autori, i shqetësuar për fatin e zi të popullit të tij, pas ripushtimit të trojeve shqiptare nga ideologjia komuniste e krahason këtë errësirë me re të zeza dhe vendin se po e mbulon ky tym i zi, që do të sillte për shumë dekada veçse vdekje, maririzime, keqtrajtime, burgime, litar, gjyqe farse, pushkatime, dhunime, djegie shtëpie e pasurie. E për çfarë nuk do të shquhet toka e martirëve gjatë kësaj kohe që ndoshta edhe shekujt e ardhshëm nuk kanë për të mundur për të zbardhur krimet dhe malin e madh të të vrarëve atdhetarë dhe nacionalistat e vërtetë shqiptarë. Tema  Shefqetit, është sokolesha Marije Shllaku. Ai ndër të tjera në vargjet e mëposhtme do të shkruajë me kujdes edhe këto vargje historike: “Sokolesha s’iku natën në dhé të huaj për të shpëtuar lëkurën.

Mali u bë çerdhe. Toka ujë i dha të pijë.

Po një ditë me mjegull shumë, pesëthepat të gjallë e zunë…

– Ti armike e popullit, – i thanë në një sallë, – fol për fajet e tua!

– Për tokat e të parëve luftova sa munda. Krevca veç detyrën.

– Po ti, a e di se për këto krime plumbi ty të pret?

– Nuk më trembet syri. Unë ia fala jetën Kosovës martire. Ndaj jam krenare, se mbi varrin tim lule do të sjellin të rinjtë e kësaj toke.”

Shefqeti duke qenë bir i Kosovës martire, e ndien se Kosova dhe vetë Prizreni do t’i jenë mirënjohës për gjithçka që ajo bëri për këto troje të larë me gjak trimash e trimëreshash. Ky mesazh nderimi dhe respekti i përhershëm si mirënjohje lexohet thekshëm edhe në vargëzimin e mëposhtëm të autorit Kelmendi, ku ndër të tjera vargëzon kështu: “- Kjo ka pak rëndësi. Emrin tim, zotëri, ju s’e zhdukni dot” e salla pikoi lot…

Brinjët ty t’i thyen, po nuk ta thyen zemrën…

Buzët t’i shkruamuan, po s’ta mbyllën gojën…

Sytë t’i shterruan, po në dritë u shndërruan…

Verë e vitit dyzetegjashtë…

Sot Prizreni në gji të vet.

Me xhelozi ruan një sekret.

Borxhlinj të jemi, motra jonë,

O Marije, o shqiponjë!”

Ndoshta në numrin e ardhshëm për bashkëqytetarët shkodranë dhe në veçanti për brezin më të ri do të sjellim fakte, dëshmi dhe heroizmin e kësaj shqiponje kreshnike, për të cilën komunistët shqiptarë dhe serbë hodhën baltë. Këtu në Amerikë dhe në Kosovë Marije Shllaku nderohet dhe respektohet me nderime të veçanta për tërë kontributin e madh të saj, për trimërinë dhe atdhedashurinë.

Tomë Mrijaj, New York USA

Partia socialiste “fusha e minuar” nga lobet antishqiptare greke

– Lobi i antishqiptarit Nikolla Gejxhi në fokusin tonë –

Duke njohur historinë e partisë socialiste, shumëkush luftën e saj brenda llojit deri vonë e quante një sherr artificial i krijuar enkas nga PS, për të çoroditur disi shpirtërat e shqiptarëve të rraskapitur nga mjerimi e varfërimi total që na servir socializma e re e rikthyer në pushtet që nga viti 1997 e këtej. Por tani nga shumica e shqiptarëve nuk mendohet më kështu, pasi lufta brenda PS-së ka marrë trajtat e një “lufte Civile”, ku sulmet e kundërsulmet nuk kanë të mbaruar, madje ato shtohen e perfeksionohen nga dita në ditë, duke pësuar ngritjet e zbritjet e luftës së ftohtë që po pëson përplasja e pashpallur në mes dy lobeve greke, por njëkohësisht edhe antishqiptare, të cilët janë të njohur si lobet e Nikola Gejxhit, që aktualisht banon në Perëndim (SHBA), por me fytyrë e shpirt është nga sllavo-ortodoksia lindore, si dhe lobi tjetër që drejtohet nga Sokrates Kokalis, që aktualisht banon në shtetin Helen, dhe është i lidhur jo vetëm thjeshtë me Lindjen Sllavo-Ortodokse, por mbi të gjitha me atë komuniste së cilës i ka shërbyer për rreth 30 vjet duke qenë edhe agjent i STAS-it, dhe i KGB-së, shpesh duke informuar edhe kundër vetë shtetit të tij helen. Gjithsesi këto dy lobe greke janë të njohura për lidhjet direkte e indirekte me drejtues të lartë të P. Socialiste e bishtave të saj, madje shpesh disa nga këta politikanë janë direkt investim i njërit apo tjetrit lob grek. Natyrisht investimet janë bërë me para në dorë apo me sponsorizime për “shkollime” e “Specializime” në Gerqi apo deri në Amerikën e largët, ku edhe kanë bërë “betimin solemn” për të drejtuar punët e Partisë (socialiste) e Shqipërisë në hullitë e interesave Greke. Fillimisht këto investime të këtyre dy lobeve u dukën në shërbimin me pendë e pushkë që kryen disa ish-opozitarë në kohën e revolucionit të vonuar “Demokratik” të vitit 1997, të cilët në krye të “turmave” të manipuluara jo vetëm dogjën institucionet e shtetit të brishtë demokratik, por mbi të gjitha bënë shkrumb e hi çdo dëshmi shqiptare të trevave jugore të Shqipërisë. E pas të gjitha këtyre këto “Investime” greke më 20 shkurt 1997 në Himarë ngritën flamurin Grek, duke shpallur njëkohësisht “pamvarësinë” e Vorio-Epirit, që sipas tyre kishte një popullsi Gerke gjoja prej rreth 500 mijë banorësh, shifër kjo e pranuar nga disa eksponentë të Partive të majta, në kohën kur ishin për “Specializime” në Amerikë e gjetkë me paratë e dy Lobeve Gerke, kur dihet se e vërteta e kësaj popullsie nuk përbën as 10 % të realitetit. Gjithsesi që nga viti 1997 e deri në 2001 “investimet” e dy lobeve të sipërshënuara u dukën se po ecnin sipas planit të tyre, duke pasur përparsi “Privatizimin” total të vetë shtetit e ekonomisë shqiptare. Ku dallohen privatizimet e mëdha në favor të miliarderit e bosit të telefonisë të lëvizëshme e stabël Sokrates Kokalis, si privatizimi i AMC-së dhe Vodafon-it, si dhe përgatitja e privatizimit të krejt sistemit të prodhmit energjitik, por që për t’ia privatizuar sa më badihava qeveritarët e shtetarët e “investuar” nga Lobi i Kokalisit filluan përpara të shkatërrojnë. Ndërsa “Investimet” e Gejxhit po përgatiteshin t’i privatizonin sistemin bankar dhe “mediat” e majta, por pa arritur ende gjë konkrete. Gjithsesi pas shumë rrokadave të qeveritarëve socialistë të investuar nga dy lobet greke të cilët i ngrinin e rrëzonin ministrat e mëkëmbësit e tyre si steka bilardosh, gjë që do të thoshte se ju nuk jeni ju por ne që investuam për ju, derisa erdhi momenti që bosi miliarder Nikola Gejxh të kërkojë që Shqipëria të jetë parcela ku mund të instalohen “Lavatriçet” e mafies Helene e më gjerë për të larë e shplarë, paratë e punët e pista, pasi lobi Kokalis i kishte mundur investimet e Lobit Gejxhit duke mos i lejuar që “Lavatriçet” e instaluara në Shqipëri t’i shërbejnë kujt tjetër veçse një emri-lob Sokrates Kokalis, duke bërë kështu një krisje të pariparueshme në mes tij e Gejxhit, i cili sapo kishte përgatitur tërë “Infrastrukturën” e pastrimit të parave të libit të tij e më gjerë në “parcelën” e qeveritarëve e shtetarëve socialistë për të cilët ai kishte “investuar” pamasë. Gjithsesi përplasja më e ashpër në mes Gejxhit e Kokalisit filloi të duket nga fillimi i vitit 2002, kur Kokalisit ju vërtetuan akuzat se ka qenë spiun i komunizmit lindor, gjë që Gejxhi nuk mund t’ia falë kurrë. E për këtë ndeshje “titanike” këto dy lobe zgjodhën në fushë në dukje asnjëanëse, pra Partinë Socialiste Shqiptare, në të cilën kanë “Investime” të mëdha njerëzore e monetare, e nga ku secili lob priste të “korrte” përfitimet e jo humbjet që ia shkaktonin këto dy lobe njëri-tjetrit, të cilët ndonëse ndryshojnë nga format e anët që janë të kundërta, janë vetëm anët e një medalje, asaj të Lobeve antishqiptare të shovenëve grek. Natyrisht lojtarët e blerë në PS nga njëri apo tjetri Lob, edhe pse kanë dalur në fushë të luajnë kundër njëri-tjetrit nuk dallohen mirë se me cilën skuadër të Lobit janë, këtë mesaduket e vështirëson disi ngjyra e njëjtë e kostumeve që është rozë në të jashtmet e kuq në të brendëshmet. Gjithashtu pas kësaj “beteje” në fushën e PS ende nuk mund të parashikohen fituesit, por vetëm humbësit Spektatori-popull, si dhe pasi kjo betejë të pushojë fusha e PS duket se do të mbetet e shkatërruar e dërmuar, por mbi të gjitha e minuar, ku ndezësat e “minave” i ruan e bën shantazh “Gardiani” i dreqsisë komuniste Arben Rakipi, që natyrisht me tërë këta ndezësa minash në dorë është kthyer njëherësh në një minë me sahat jo vetëm për Ps, por edhe për Shqipërinë, e cila pret Opozitën ta Ç’Minosë, …, por disa ende pyesin po ku është Opozita???

Ndue Bacaj

Shqipëria Etnike, trualli që lindi mbretër, por që humbi mbretërinë

Në rrugën e pafundme të mbijetesës të mundimshme, kombi shqiptar lindi “Idhuj” të shumtë të cilët bën që të kapërcejmë pengesat e pambarimta të baticave e zbaticave që historia i solli si prova “ferri” mbi shpinën “durimmadhe” të Shqipërisë Etnike. E që çuditërisht, si në asnjë trevë tjetër të kontinentit plak mbi “brigjet” tona u përplasën dallgët më mizore që shpesh kërkonin të coptojnë e rrafshojnë tokat e bekuara të Ilirisë së moçme, deri në ditët e Shqipërisë së sotme.

Padyshim “Idhujt” e trevës sonë janë të shumtë, sa vetë historia jonë, por duke dashur t’i qëndrojë besnik titullit të këtij shkrimi, po filloj të kujtoj si në Rivistë, vetë disa më kryesorët që ne i njohim si mbretër apo perandorë, që padyshim historia i ka “Varur” në Gjerdanin e saj të artë, e që shndrisin si meteor në shekujt e qytetërimit të vjetër që iku e atij të “Ri”, për themelet e të cilit paguam më shumë se asnjë popull tjetrë i Europës. E kjo “pagesë” shpesh ka ardhur vetëm se ne na “humbet” kujtesa, çfarë armiqve tanë të jashtëm e miqve të tyre të Brendshëm u jepte raste për të “akuzuar” trevën Shqiptare se nuk ka ditur kurrë të vetqeveriset, ku një nga këto shkaqe ka qenë se kësaj treve ikanë “munguar” Idhujt që ta drejtojnë nga njëri shekull në tjetrin, çfarë natyrisht nuk është kështu, pasi në gjirin e kombit tonë filluan të lindin Mbretër e perandorë të cilët vunë gurët e themelit për qytetërimin Ilir e atë Europian. Madje kjo periudhë filloi jo vetëm para Epokës së lindjes së qytetërimit modern (Kristianizmit), por edhe shumë shekuj më parë se komshinjve dashakeq t’u dëgjohej nami e nishani, pasi siç thotë poeti kombëtar Pater Gjergj Fishta në disa vargje të Lahutës:

“…E atje larg po kah Urali

Nëpër ato breshta të larta

Sillej shkjau (sllavi) si shkerbë mali

Tuj kërkua për molla t’tharbta…”

Me zhvillimin bashkëkohor të ekonomisë ndër fiset Ilire, si dhe me lindjen e nevojave të zhvillimit e mbrojtjes të territoreve Ilire (natyrisht të ndara sipas fiseve Ilire), filloi të lindë një organizim më i gjerë i vetë fiseve që përbënin të tërën Ilirinë, si rezultat rreth shekullit të VII-të para lindjes së Krishtit u krijuan “Federatat” e Taulantëve, e Molosëve dhe fiseve të tjera. Ndërsa nga fundi i shekullit V-të para Krishtit krijohet shteti Ilir, ku dhe shënon mbretin e parë (Ilir) me emrin Sirra. Qendra e kësaj mbretërie ndryshon disa herë që nga juglindja ku u formua mbretëria e Enkelejve, në jugperëndim në mbretërinë e Taulantëve, dhe më vonë në krahinat veriore tek Ardianët. Mbas mbretit Sirra në shekullin e IV-të erdhi Bardhyli, i cili rrëzoi nga froni paraardhësin dhe mori drejtimin e shtetit Ilir, duke themeluar dinastinë e tij me qendër rreth liqenit të Ohrit, tek fisi i Enkelejve. Bardhyli rridhte nga shtresa zanatçinjësh me profesion qymyrxhi. Vlen të theksohen luftërat e tij me fisin disi më të largët Ilir atë të Maqedonasve, i cili edhe pse në moshën 90 vjeçare nëvitin 359 (para Krishtit) u vu në krye të ushtrive të tij për të mbrojtur territoret e tij…

Pas mbretit Bardhyl, erdhi në fuqi djali i tij Kliti i cili ra disi nën mvartësinë e maqedonasve, ku në vitin 335 (para Krishtit) qendra e shtetit Ilir kaloi tek Taulantët, ku mbret u bë Glaukia i cili pasi krijoi dinastinë e tij. Ky mbret në vitin 323 (para Krishtit) e mbrapa arriti të çlironte tokat e pushtuara nga fisi i maqedonasve, ku pas kësaj Glaukia në vitin 312 (para K.) arriti të shfrytëzojë kryengritjet që u bënë në qytetet e Dyrrahut e Apollonisë, të cilat ranë nën pushtetin e Glaukias. Në vazhdën e forcimit të shtetit Ilir dhe bashkimit të trojeve etnike në vitin 309 (para K.) mbreti Glaukia në krye të një ushtrie të madhe zbriti në Epir (Iliria Jugore) duke vendosur në fron mbretin Pirro, ku kjo ndikoi në dobësimin e uzurpuesve pro maqedonas që sundonin Ilirinë Jugore (Epirin). Pas kësaj u realizua një bashkëpunim i ngushtë në mes dy mbretërive Ilire (Ilirisë dhe Epirit), ku kjo nuk zgjati shumë pasi Pirroja sa u forcua filloi të pushtojë territore për hesap të mbretërisë së tij deri në Shkumbin, ku këto marëdhënie pas kësaj u prishën nga mbreti pasardhës i Glaukias Bardhyli i Ri. Në vitin 280 (para K.) erdhi në pushtet mberti Monun i cili forcoi shtetin Ilir, duke arritur të zotërojë Dyrrahun ku prodhoi edhe monedha argjendi me emrin e tij, si përfundim mund të thuhet se gjatë sundimit të dinastisë së Glaukisë shteti Ilir shënon zhvillime të rëndësishme në historinë e tij. Ndër qytetet më të zhvilluara për kohën shënohen, Damastioni, Bylisi, Albanopoli, Dimali, Skodra, Lisi, Meteoni, Ulcini, Rizoni e tjerë. Kjo mbretëri (e Taulantëve) zgjati deri në vitin 231 (para Krishtit), kur vendin e kësaj mbretërie e zuri mbretëria e fisit tjetër të fuqishëm Ilir atyre të Ardianëve e cila zgjati nga viti 231 deri në vitin 168 para Krishtit. Mbretëria Ardiane ndoshta prëbën bashkimin më të fuqishëm politik të Shtetit Ilir. Themluesi i kësaj dinastie është mbreti Agroni i cili bashkoi nën pushtetin e tij gjithë tokat Ilire të veriut me ato që u përkisnin më parë Enkelejve dhe Taulantëve, duke shtrirë kufinjtë shtetërorë në jug që nga lumi Vjosa, deri në Dalmacinë e mesme në veri, dhe në lindje trevat rreth liqenit të Ohrit deri në bashkimin e dy Drinave, në Kukës. Kryqytet i Ilirisë u bë Shkodra. Pas vdekjes të mbretit Agron fronin e mori Teuta, e cila edhe kjo mbretëreshë e fuqishme vazhdoi rrugën e paraardhësve të saj, ku rol parësor kishte forcimin e shtetit Ilir. Në vitin 229 (para K.) detyruan vëllezërit Epiriot të shkëputen nga Aleancat me Grekët dhe të lidhen me shtetin Ilir të Ardianëve. Por tashmë në këtë vit kishte filluar edhe lufta e parë Iliro-Romake, ku pas tradhëtisë që i bëri një ndër komandantët e saj Demetër Fari, i etur për karrierë në viti 228 (para K.) mbretëresha Teuta u detyrua të tërhiqet (në gjirin e Kotorrit) duke kërkuar paqe, duke bërë kështu një zvogëlim të konsiderueshëm të Shtetit Ilir. Pas këtij “shërbimi” Demetër Fari nuk e kishte të vështirë të bëhet mbreti i shtetit të Ardianëve, i cili sapo realizoi ambiciet për pushtet filloi të ndjekë një politikë të pamvarur nga Romakët, në kundërshtim me paqen e nënshkruar (me Romakët). Mbreti Demetër filloi të bashkojë përsëri të gjitha territoret e mbretërisë së Ardianëve, duke lidhur aleancë edhe me fisin tjetër Ilir të mbretërisë Maqedonasve. Natyrisht pas kësaj filloi lufta e dytë Iliro-Romake, ku pas Demetër Farit mbret u bë në vitin 218 (para K.) Skerdilaidi i cili u bashkua me sundimtarët romakë të cilëve u paguante tribute vjetore, duke e bërë të varur mbretërinë e Ardianëve.

Në vitin 181 (para K.) në krye të mbretërisë Ardiane u vendos mbreti Genti i cili filloi të ndiqte një politikë antiromake, madje për të përforcuar këtë në vitin 171 (para K.) u krijua koalicioni Iliro.Maqedonas-Epiriot. Pas kësaj mbreti Genti forcoi edhe ushtrinë e tij Ilire për t’i bërë ballë luftës së III-të Iliro-Romake, e cila për fat të keq në vitin 167 (para K.) përfundoi me fitoren e Romakëve, ku Genti u zu rob nga Romakët, dhe Iliria ra nën sundimin e perandorisë Romake…

Njëkohësisht një histori mbretërish e perandorësh të ngjashme me Ilirinë kishte edhe Iliria Jugore e quajtur Epir e cila shtrihej që nga lumi Vjosa deri në gjirin e Ambrakisë. Mbreti i parë i Epirit konsideroht Admeti i cili ishte nga fisi i fortë i Molosëve që së bashku më 13 fise të tjera të mëdha e tjera të vogla përbënin mbertërinë e Molosëve e cila u formua në shekullin e V-të. Pas Admetit vjen një mbret tjetër Molos me merin Tharypa i cili mbretëroi nga viti 423 deri në vitin 385 (para K.), ky mbret dallohet për disa reforma në favor të forcimit të organizimit ushtarak të mbretërisë Molose. Pas Tharypës vjen mbreti tjetër Molos me emrin Alketa, i cili zgjeroi disi territoret e mbretërisë së tij, ku shpesh shkruhet për të “si sundimtar më i lartë i Epirit”.

Pasardhësi i mbretit Alketa është mbreti Neoptolemi i cili si paraardhësit e tij Molos vazhdoi të zgjerojë e forcojë territoret e mbretërisë së tij. Më pas mbert i Molosëve u bë Aleksandri i cili edhe ky u shqua për karakterin e forcën e tij në organizimin e mëtejshëm të mbretërisë Epiriote të Molosëve, që quhej ndryshe edhe lidhja Molose e cila shënon fundin e saj në vitin 330 (para Krishtit). Mbret i Epirit më pas u bë Pirroja, i cili shquhet për karakterin e vullnetin e tij luftarak në mbrojtjen, forcimin e zgjerimin e mbretërisë së tij. Mbreti Pirro lidhjen Molose tashmë të shkatërruar e organizoi në “Aleancën Epiriote” (Symahia Epiriote). Historia e mbretërimit të Pirros është nga më heroiket, por edhe nga më tragjiket. Ku për ta përshkruar jetën e tij si mbret janë dy momente të betejave të tij, në njërën fiton, por humb thuajse tërë ushtrinë e tij, prandaj një fitore tepër e kushtueshme edhe sot quhet fitore si e Pirros. Si dhe vdekja tragjke e tij në një betejë nga dora e në plake (me tullë në kokë). Pas vdekjes së Pirros siç thamë sipër Epiri u përfshi në grindje të brendëshme e cila i çoi në ngushtimin e kufijve të këtij shteti Ilir, derisa në vitin 234 (para K.) Epiri u shndërrua në një Republikë të federuar, deri në vitin 167 (para K.) që u shkatërrua nga pushtimet Romake.

Një histori mbretërish e mbretërimesh ka edhe Mbretëria Tjetër Ilire e njohur si ajo Dardane. Kjo mbretëri u krijua në shekullin e IV-të para Krishtit e cila shtrihej kryesisht në territorin e sotëm të Kosovës e rrethinat së bashku me qytetin e Nishit në veri, dhe në jug deri në Kukës e në rrjedhën e sipërme të Vardarit. Në historinë e mbretërve njihen këta tre mbretër të fuqishëm të saj: Longar, Bato, Monun.

Mbreti i parë që njihet është Mbreti Longar, i dyti Bato dhe i treti Monun. Historia e mbretërisë së Dardanëve përshkruhet si një histori e gjatë luftërash e mbijetesë si me fiset e tjera Ilire (me maqedonët) dhe me perandorinë pushtuese Romake. Kjo mbretëri është e fundit që u pushtua nga Romakët vetëm në shekullin e parë para Krishtit, ku sipas burimeve të trashëguara mbretëria e Dardanëve ishte bërë tmerri i pushtuesve Romakë të cilët i krahasoni Dardanët me Kulçedrën e Lernës së cilës edhe kur i priten kokat i dalin përsëri të tjera…

Tashmë pas mbretërisë së Dardanisë Iliria totalisht ra nën pushtimin e perandorisë Romake e cila pas ndarje së saj ajo lindore u quajt Perandoria e Bizantit, që gjithsesi ky pushtim zgjati rreth 15 shekuj së bashku. Natyrisht pas pushtimit Romak nga trevat Ilire lindën Perandorë që sunduan jo vetëm Ilirinë të tërën, por edhe krejt Perandorinë. Perandori i parë Ilir që sundoi perandorinë Romake qe Klaudi i cili u bë perandor në vitin 268, tashmë mbas lindjes së Krishtit, ky perandor kishte lindur në trevën Ilire të Dardanisë (Kosovë), mbretëroi vetëm dy vjet dhe vdiq. Pas Klaudit përsëri vjen një perandor tjetër Ilir i cili kishte lindur në kryeqendrën e Panonisë në sirmium (në atë kohë trevë Ilire e banuar po prej Ilirëve autokton), njihet me emrin Aureliani. Aureliani mbretëroi më pas se pesë vjet, por vepra e tij mbeti shumë më gjatë, edhe pse jeta e Aurelianit kishte marrë fund në mënyrë tragjike.

Pas një periudhe të shkurtë që u zgjodh një plakë 75 vjeçare i erdhi radha përsëri një perandori nga Iliria me emrin Probi, i cili kishte lindur edhe ky në Sirmium të Ilirisë. Edhe perandori Probi kishte një fund tragjik i cili vdiq nga “duart” e ushtarëve të tij që deri në atë moment e adhuronin, pra vdiq në vitin 282 mbas Krishtit. Dhe tre vjet më vonë në vitin 285 (mbas Krishtit) përsëri hypi në fron një perandor Ilir me merin Diokleciani i cili ishte nga fisi Ilir i Dioklesë (sot në Mal të Zi). Mbretërimi i Dioklecianit ishte i gjatë, ai sundoi rreth 21 vjet, duke konsoliduar pa masë veprën e nisur të perandorëve paraardhës Ilirë. Gjithashtu ai reformoi pushtetin duke e ndarë edhe në tre duar të tjera. Madje ky është i pari sundimtar në historinë e perandorisë që e lëshoi pushtetin me vullnetin e tij në moshën 59 vjeçare, ku pas kësaj jetoi edhe 10 vite të tjera…

Pas tërheqjes së Dioklecianit nga froni i perandorit, për rreth 20 vjet kishte një luftë për pushtet, që shpesh herë çonte në luftëra civile të vetë perandorisë. Pas kësaj periudhe të errët përsëri i vjen radha që perandor i Romës të bëhet një Ilirian me emrin domethënës Kostandini i Madh i cili kishte lindur në një familje fisnike Ilire në Naissus (Nishi i sotëm) që atëherë ishte brenda territoreve etnike të Ilirisë. Kostandini i Madh, ka lënë mbrapa si vepra të tij dy “margaritarë” që shëndrisin pa fund historinë deri në ditët e sotme, së pari ky është Perandori i cili pranoi Kristianizmin si Fe zyrtare të krejt perandorisë, gjë e cila shënoi përhapjen e kësaj doktrine shpëtimtare në të gjithë banorët e kësaj perandorie të madhe, si dhe më gjerë, pasi deri në sundimin e Kostandinit të Madh Kristianizmi ishte i ndaluar të përhapej në këtë perandori që mbisundonte paganizmi antihuman. Së dyti në brigjet e Bosforit ndërtoi, kryeqytetin e perandorisë Romake (Bizantit) që iu vu emri i tij e njihet si Kostandinopoli, ndërtimi i së cilës filloi në vitin 324 dhe përfundoi në vitin 334, mbas lindjes së Krishtit, tashmë ky qytet madhështor njihet me emrin Stambolla. Kostandini i Madh vdiq në vitin 337…

Ndue Bacaj

Shkodra kërkon bukë më shumë se bukuri, o Kryetar

Përsëri Kryetari i Bashkisë së Shkodrës Z. Ormir Rusi u zë bukën në fyt dhe i lë pa gjumë qytetarët e tij që me votën e tyre e bënë Kryetar Bashkie. Është shkruar edhe më parë po gazetën “Shqipëria Etnike” një artikull ku Z. Ormir i vihej në dukje që të jetonte me hallet e qytetarëve shkodranë. Duket se ai është ngjitur dhe jeton disa kat sipër nga ku jetojnë ata që i shkuan me aq pasion prapa në fushatën elektorale e cila e vuri në karrrigen e Kryetarit të qytetarëve shkodranë. Meduam që ta trajtojmë këtë shkrim si vazhdimësi i të parit me idenë e mirë se ky do të çojë më tek atë që e trajtuam në shkrimin tjetër. Kësaj radhe Z. Ormir ishte edhe i shqetësuar edhe shumë kërcënues për të gjetur rrugë që të shpëtonte nga ky shqetësim. U pa z. Kryetar në televizion në një mbledhje të këshillit bashkiak duke i kalitur dhe duke i tronditur njëkohësisht ata që ishin duke e ndekur në ekran. Shkodra tha kryetari i bashkisë është qyteti më i parregullt as nuk ia gjen shokun në të gjithë Shqipërinë. Rrëmujë e madhe që është për ne të gjithë një shqetësim i madh. Rregulluam trafikun duke u gjetur vendin taksive dhe mikrobuzave interurban. Filloi zhurma por ne nuk kthehemi prapa sepse jemi të vendosur t’ia ndërrojmë pamjen Shkodrës. Po kundërshtoi kush e ka kot sepse unë do të përdor kopetencat e mia që të mos bëjmë një hap para e dy hapa prapa. Kështu do të ndeshemi edhe kur të heqim tregtinë ambulante nga trotuarët sepse ne na interesojnë hallet e 120 mijë qytetarëve shkodranë më shumë se hallet e disa qytetarëve që u preken interesat e tyre. Për Bashkinë me Kryetarin e saj janë hedhur në sulm sepse i ka mbytur shqetësimi se Shkodra nuk është e bukur si qytetet e tjera të Shqipërisë dhe se po u bë ndonjë konkurs për “Mis qyteti” Shkodra pa tjetër duhet të konkurojë për vend të parë. Çdo njëri duhet ta ndjejë veten keq kur e sheh veten në rolin e dëshmitarit për këtë hall të Bashkisë dhe njëkohësisht është patjetër tepër i shqetësuar me këtë portret jo qytetar të atyre që sot bëjnë plane për t’iu kundërvënë atyre që i quajnë bashkëqytetarë. Tashti them se na lind e drejta për të pyetur Z. Ormir dhe ato që janë në krah të tij për masa drastike në Shkodër në emër të një “Bukurije që vret”. Pse nuk mendojnë se Shkodra është kampione në Shqipëri për shkallën e varfërisë dhe të një mjerimi që qytetarët shkodranë i ka kapur për fyti. Sa e ndiejnë shkallën e obligimit që kanë ata ndaj qytetarëve shkodranë për t’ia zbutur këtë fatkeqësi. A kanë plane konkrete dhe sa e lodhin mendjen për të hapë vende pune vetë si Bashki ose duke luftuar me çdo mjet për të “zhvatë” fonde pushtetit qendror që të shohin qytetarët shkodranë duke shkuar në punë të punësuar dhe jo të vetpunësuar. Ju shohim Z. Ormir në ekran me personalitete të huaja duke drekuar dhe duke na premtuar binjakëzime me turq, italianë, austriakë dhe nuk dimë sa binjakëzime i premtohen shkodranëve aq sa atyre u mbushet mendaj se me të vërtetë shpëtuam nga hallet veçse këto binjakëzime po mbesin në mendjet e qytetarëve shkodranë si fantazma e Bankos tek Shekspiri. Askund investime. Askund punë. Veçse mashtrime po hanë sot qytetarët në vend të bukës. Nuk ka diskutim se këto takime pompoze që shkrihen si krypa në ujë janë pjesë e paaftësisë që ka ky staf bashkie, janë pjesë e një angazhimi formal dhe të pjesshëm të këtij stafi. Kurse kur është puna për të zbukuruar qytetin e Shkodrës duket se u vijnë edhe u ngrihen në kulm aftësitë dhe mendimet e tyre. Trotuare të pastërta me pllaka të bëra copë ku gjithkush mund të thyejë qafën dhe mijëra familje pa bukë. Këtë rezultat do të njohim kur të fillojë “dajaku” antiambulant në Shkodër. Por çdo dajak ka një pasojë sepse susta kur shtypet dhe pastaj hiqet mjeti që e ka shtypur ajo vepron dhe krijon energji. Dhe energjia e vërtetë që do të shpërthejë do të jetë reagimi dhe pa tjetër do të jetë një reagim jo fort i këndshëm sepse njerëzit do ta shohin veten në rrugë të madhe jo duke shëtitur por duke kërkuar mundësi për të jetuar. Dhe këto mundësi do t’i kërkojnë pikërisht nga ato që i kanë hequr mundësinë për të jetuar. Dikush do të reagojë, dikush do të “shfarosë” paret që ka akumuluar dhe do të marrë rrugën e emigrimit duke i mallkuar ata që e detyruan t’i thojë Shqipërisë “Më larguan ata që kanë detyrë të më ndihmojnë që të qëndroj me ty”. A munde pra Z. Ormir me bashkiakët e tjerë që të mos u vendosë këmbën në gjak qytetarëve shkodranë. Ne mendojmë se po për arsye se këto qytetarë që mbesin pa rracionin e bukës nuk janë me qindra, por janë me mijra duke krijuar një shumicë të tillë të cilën Z. Ormir tha se i ka në konsideratë interesat e tyre. Artikullshkruesi nuk e trajton këtë problem nga këndi i interesit personal. Jo! Për asnjë rast jo! Këtë e them lirshëm sepse artikullshkruesi nuk është “në pikë të hallit” si shumica e atyre mijrave të cilët Bashkia me Z. Ormir po u përgatit “rrugën e madhe”. Interesant është edhe autokritika e Z. Rusi se ky shtet është tolerant dhe i dhimbsen njerëz duke i lënë të punojnë duke i prishë bukurinë Shkodrës duke bërë kështu një gabim që i ka sjellë dëm bukurisë së Shkodrës. Ne i përgjigjemi Z. Ormir se ky shtet është jo tolerant por i pamëshirshëm sepse i la shkodranët pa mundësi jetese dhe Shkodrën e ka kthyer në një qytet varrezë ku janë varrosur investimet, binjakëzimet dhe punësimi. Prandaj Zoti Ormir me bashkiakët e tij diktatura ose dhuna mbi qytetarë nuk është qytetari. Toleranca dhe dhembshuria në qytetarët është qytetari. Prandaj lartësoni veten tuaj dhe zini vendin që u takon ju dhe prejardhjes suaj duke u bërë qytetar të nderuar në shërbim të qytetarëve shkodranë që ju nderojnë dhe ju respektojnë kur ju i meritoni këto vlera.

Selim Gogaj

Lekë Dukagjini, babai i së drejtës shqiptare

Në qoftë se mesjeta për shumicën e popujve evropian është quajtur e quhet si epoka më e errët për ne shqiptarët mesjeta mbetet epoka më inkandeshente më heroike e më madhështore në histori.

Populli shqiptar në udhëheqjen e Gjergj Kastriotit u bë shpata dhe mburoja e qytetërimit evropian. Shqipëria ishte porta ku u përplasën baticat dhe zbaticat mes lindjes Aziatike dhe perëndimit Evropian, prandaj nuk është as pak e rastësishme që prijësi ynë legjendar të pagëzohej nga vetë Evropianët si atleti i Krishtit.

Dy biografitë e gjata të Skënderbeut e Antivarnos dhe e Marin Barletit, kjo e fundit  e shkruar mes viteve 1505 e 1506 janë baza e historive të pa numërta të shkruara mbi Skënderbeun. Marin Barleti me një latinishte elegante dhe me stilin e tij të kujdesur shkruan Noli fitoi këndonjës në mbarë botën dhe e bëri të pavdekur kujtimin e Skënderbeut në Evropë. Skënderbeu është një figurë e papërsëritëshme në Historinë e Shqipërisë prandaj ndoshta dhe jo pa xhelozi e përçmim për ne shqiptarët shumë historianë të huaj e kanë quajtur si një meteorit që kaloi rastësishtnë qiellin e Shqipërisë. Skënderbeu bëri epokë në histori dhe kësaj epoke i dha emrin e tij, prandaj epoka Skënderbejane ka qenë e mbetet në qendër të fokusimit nga letërsia, historia, publicistika qysh në epokën e Rilindjes e deri në ditët e sotme. Ndoshta rendja e të gjthë studiuesve nga dëshira e mirë për të sjellë secili nga një risi nga universi Skënderjan pa mohuar edhe terrin informativ dhe varfërinë e burimeve të mirëfillta të kohës, pa mohuar shtigjet e vështira të tatpjetat e zigzaket e historisë, pa mohuar fenomenin kohor aq të largët, duhet thënë se perceptimi historik për shumë personazhe e aktorë të mëdhenj të skenës shqiptare është i paplotë për të mos thënë gjysmak qoftë edhe për personalitete të tillë si Lekë Dukagjini që padyshim pas Skënderbeut është e mbetet figura më e madhe e mesjetës sonë krenare. Më defiçitare në këtë aspekt mbetet letërsia e cila nuk është provokuar as joshur sa duhet as nga eposi as aventurat politike as erosi dhe veprat e dobishme në dobi të atdheut të shumë princërve shqiptarë si Pal e Lekë Dukagjini, karl e Muzhiq Topia, Stres e Gjergj Balsha, Sinan e Dep Zenebishi, Vrana Konti, Gjergj Arjaniti, Pjetër Spani etj. Leka ishte i biri i Pal Dukagjinit, Pali mbretëroi për 40 vjet principatën e tij. Ai ishte një kapedan i pajisur me të gjitha cilësitë më të mira bujare, besnik, dorëhaput, zemër mirë, i squar, i zoti e trim. Noli shkruanse Skënderbeu ka thënë se me disa kapedanë të tjerë si Pal Dukagjini Shqipëria do tësihte vendi më i lulëzuar i botës. Në fund të vitit 1446 në moshën 61 vjeçare Pal Dukagjini vdes, vdekja e të cilit e hidhëroi shumë Skënderbaun jo vetëm se humbi një shok të ngushtë por ai humbi edhe një aleat të fortë, i cili me besnikërinë e tij shembullore mbante të bashkuar Ligën e Kapedanëve. Pas Palit në krye të principatës së Dukagjinëve erdhi Leka i cili në ndryshim nga i ati nuk ishte asnjë herë një aleat i urtë e i bindur i Skënderbeut, por një rival i pabindur, xheloz, egoist, mospërfillës e intrigues ndaj tendencave të përqendrimit të pushtetit personal të Kastriotit. Leka ishte një personalitet i komplikuar, një dyzim cilësishë të kundërta, kishte një grindë të veçantë si sundimtar ushtarak dhe ligjvënës, kishte karezëm të jashtëzakonshme aq sa nuk arriti të eklipsohej nga shkëlqimi e brilandizmi universal i Skënderbeut as nga errësira e gjatë pesë shekullore pjellë e perandorisë së frikëshme të territ otoman. Emri i Lekës është përcjellë brez më brez e shteg më shteg të historisë si simbol i zgjuarsisë, atdhetarizmit, qëndresës, virtyteve më të mira e pse jo edhe i veseve e nostalgjive arkaike shqiptare. Nga Skënderbeu trashëguam flamurin kuq e zi, simbolin më të fuqishëm kombëtar të shqiptarëve kudo që janë.

Nga Leka trashëguam Kanunin, të drejtën tonë zakonore që është embrioni i mbarsur i fjalës shtet, që për fatin e keq të shqiptarëve, jo për mungesë geni por për shkak të traumave të rënda tragjiko-komike, foshnja shtet lindi jo pas 9 muajsh por pasi qëndroi shumëmë tepër në barkun e nënës së plakur Shqipëri, dhe ç’është më e keqja, shqiptarët nuk ditën apo nuk deshën asnjëherë as ta ushqejnë as ta rrisin, as ta duan shtetin e tyre. Prandaj u hakërruan e deruan e vazhdojmë ta mallkojmë Kanunë së bashku me Lekën që na paska lënë pas këtë farë të keqe, e cila nuk është gjë tjetër veçse e drejta jonë zakonore kombëtare, shumë më moderne e progresiste se e drejta zakonore e fqinjëve tanë, e drejta jonë zakonore përbën një argument të pakontestueshëm për aftësinë shtet formuese të shqiptarëve pavarësisht se nuk arritën as sto të formojnë një shtet të konsoliduar e solid. Është më e ndershme të mallkojmë vetveten se a këtë relike të shekullit 15 e cila jo për fajin e vetë shqiptarëve ka fituar më tepër qytetari se shteti ynë në “fytyrë evropiane”.

I lindur në një familje të madhe fisnikësh, i arsimuar në Veneti, i edukuar me normat e mënyrën e jetës më aristokratike të kohës, Lekë Dukagjini personifikoi një ushtarak të talentuar që i provoi të gjitha në jetë, fitoret ngallnjyese, aleancat, kompromiset, armëpushimet, tërheqjet e detyruara e taktike, pritat e pusitë e befasishme, duelet e pamëshirshme në fushë të mejdanit dhe disfatat e hidhura. Leka është pinjolli më i rëndësishëm i familjes princërore të Dukagjinëve, një sundimtar i shquar, energjik, largpamës, mendjendritur, egoist, ambicioz, karrierist, intrigues, shpesh herë sa tiran e despot, aq i çiltër, bujar e fisnik, rrenegat e demagog i lindur, populist fenomenal, mjeshtër i bërjes së njerëzve për vete, orator i shkëlqyer e gojë mjaltë, ironik i papërmbajtshëm e thumbues si grenxa, herë i ftohtë e mos përfillës, herë i dashur i ngrohtë e zemër zjarrtë. I urtë mbi gjithë të tjerët, i sinqertë si foshnje, por edhe dinak si dhelpër kur ia lypte nevoja. I patundur si shkëmb graniti dhe këmbëngulës për t’ia arritur qëllimit me çdo mjet, dyshues e inatçor, por edhe avokat i së drejtës, e drejta ishte ashtu siç e mendonte ai dhe pikë.

Leka ishte imponues e sugjestionues sa edhe të zezën ta bënte të bardhë e shiun ta bënte breshër. Burrë besnik por jo si i ati, të gjithë e çmonin si më besnikun e bujarve shqiptarë, të gjithë e çmonin si të virgjër por nuk ishte i tillë, të gjithë e çmonin si burrë hije rëndë me sedër krenare e namuzqar të madh, si padron i mejdanit dhe askush s’e dyshonte se ishte pirat i papërmbajtur fustanesh, Leka kishte një pamje madhështore siç i ka hije një princi që për nga zotësia meritonte një principatë shumë më të madhe se ajo që kish. Kishte një mimikë plastike që dinte të dhuronte buzëqeshjen, buzëqeshje që të bënte për vete. Shikimi i tij zhbirilues të zbërthente lakuriq, pastaj merrje qortimin e ndëshkimin fatal, apo faljen që ishte dhuratë e mëshirës dhe zemërgjerësisë që nuk i mungonte. Leka kishte një inteligjencë të lartë dhe emocione të fuqishme të cilat dinte t’i mshehte me qetësinë më të admirueshme, aq sa njerëzit e zakonshëm nuk mund t’ia lexonin kurrë as ndjenjat, as brengat, as gëzimet. Nuk dua të zgjatem pasi mjaft janë marrë historianët me kanunin e Lekës, por baza substanciale e tij pavarësisht nga pasurimet e mëvonshme përbëhet nga elemente të së drejtës në përgjithësi të zbatuara në principatën e Lekës e gjetkë.

Këta elementë mbeten fatkeqësisht të pashkruara se gjuha shqipe akoma nuk kishte fjalorin e saj, prandaj u deshën edhe disa shekuj që të lindte alfabeti ynë e pastaj Gjeçovi të përmblidhte kodin më të vjetër të shqiptarëve, prandaj për Lekën ne duhet të ndihemi po aq krenarë sa ndihen pasardhësit e babilonasve për Hamurabin e grekët për Ligurgun.

Lekë Dukagjinit

Lahutari çdo natë dimnit

ulë kam kryq n’lkurë t’dashit

u kno trimnitë e Lekë Dukagjinit

nipave n’ball t’oxhakut.

Nëpër shekuj vallzon zani

kanga e Lekës fluturon

si burim që del nga shkami

si burim si gurgullon.

Historia e mesjetës

përballë botës na ban krenarë

meteorit është emni i Lekës

përkrah yllit tonë komtarë.

N’të gjith princat e Shqipnisë

Dukagjini ish ma i pari

ish ustaj i urtësisë

ma finsiku ma bujari.

Burr vigan e hije ranë

faqe kuq e mustaqe zi

n’tirq të bardhë e xhamadan

hunën shkabë e sy shkëndi.

Sahat serme me qystek

n’mantel prej lastrafini

gradat arta mbi jelek

shpatën t’ngjeshun prej florini.

Xhogun t’zi me balush

në mejdan kërkush si doli

goj bilbili zemër prush

në dava kërkush s’ja drodhi.

Kishte tokë lumë e det

kish ushtri tregje e thesare

donte t’ish i pari vet

n’të gjitha trojet shqipëtare.

Ish brilant për intriga

mbahej princi ma fanatik

Zeharinë e vrau për t’liga

Gjergjin e ndeshi me venedik.

Ishte ujk e qime dhelpër

ishte djall e ishte engjull

mendjemadh si askush tjetër

i pjellte menja por si femën.

Nuk i bindej as vetë zotit

lene ma robit për tokë

nga kundërshtar e Kastriotit

u ban ni shqipe me dy kokë.

Gjithkun vetit lan ja pat

n’çdo dava e ç’do kuvend

në dashni kurr s’pati fat

dhe pse kish ni qerr me mend.

Leka hyni në Histori

si strateg e kordhëtar

na la kanun me tapi

ky është Ligurgu Shqiptar.

E Drejta jonë zakonore

që ka marrë emnin Lekë

ajo është A-ja zanore

nga fillon emni shtet.

Skënderbeu kur ka vdekë

nis ka gjamën Lek Dukagjini

mjer Shqipnia ç’ka gjetë

sot pa shpatë ka metë kshtenimi.

E vajtoj si burri burrin

shkul mustaqet e flokët e kresë

po kjanë Shqipja për flamurin

dhe betohet për qëndresë.

E vazhdoj qëndresën Leka

gjer sa vdiq e shkoj n’atë jetë

kur vdiq Leka ra Fortesa

dhe pa zot Shqipnia met.

Gusht 2001

Profil poetik i Lekë Dukagjinit

Në qoftë se themi se Leka pas Skënderbeut ishte dyshi i princave shqiptarë nuk gabohemi fare, në qoftë se them se ishte princi më mendjendritur ushtarak “ligjvënës” e diplomat i shquar kemi thënë prapë një të vërtetë të pamohueshme, në qoftë se heqim një paralele në histori Lekë Dukagjinit mund t’i vëmë shenjën e ngjashmërisë me sundimtarin e Janinës Kapedan Ali Pashë Tepelena. Temperamenti, sjelljet, karakteri, ambiciet, mënyra e të sunduarit, antagonizmi dhe prapaskenat e dyshimta, diplomacia, prepotenca, fikolleku, dëshira për pushtet të pakufizuar janë pikat e përbashkëta të takimit të dy kapedanëve më të shquar të epokave përkatëse. Gjithsesi Lekë Dukagjini në raport me Ali Pashën edhe pse është pararendës i tij, është më fisnik, shumë e shumë më pak mizor, më modern dhe liberal e më etik se Alia. Leka është sinonimi i mençurisë burrërore shqiptare, dhe aq sa është më i vjetër se Aliu aq është i ndërgjegjësuar më tepër në memorien kolektive shiptare.

Në qoftë se Aliu mishëronte veset e virtytet e jetës së vezirëve të Anadollit dhe ëndërronte disa ditë të bëhej sovran i vetëm i Shqipërisë duke i dhënë individualitetit të tij tipik kolorit shqiptar. Të njëjën linjë në kahje të kundërta kishte ndjekur edhe Lekë Dukagjini në mesjetë linjën e emetimit të dukëve e kontëve evropianë duke u shtuar kolorin e ndezur shqiptar.

Binomi Kastrioti Dukagjini si binomi Nano Berisha

Në qoftë se heqim një paralele më të gjatë deri në ditët tona nuk kemi bërë ndonjë gabim logjik po të themi se binomi Skënderbeu Leka ngjason deri diku me binomin Nano Berisha.

Anarkia e thellë feudale dhe invadimi osman shtronte si detyrë imperative bashkimin e potencialeve ushtarake, politike dhe ekonomike të shqiptarëve, ky shans u buzëqeshi shqiptarëve vetëm me kthimin e Gjergj Kastriotit i cili pasi rifitoi principatën e të atit u vu në krye të luftës kundër pushtesve turq dhe në krye të përpjekjeve të bashkimit të principatave shqiptare në një llogore të përbashkët. Hapi i parë i rëndësishëm ishte Kuvendi i Lezhës ku inicjue krijimi i Besëlidhjes ose i Ligës së princërve shqiptarë. Me kalimin e kohës në një situatë luftrash të vazhdueshme, roli i ligës erdhi duke u zbehur për shkak të mos angazhimit e mos përmbushjes së detyrimeve nga vetë anëtarët e barabartë të lidhjes, prandaj në këto kushte lindi nevoja për një pushtet të fortë e të centralizuar nga vetë shpirti e autori kryeso i qëndresës shqiptare Skënderbeu, gjë që bëri gradualisht, por forcimi i pushtetit të Kastriotit nuk u pa me sy të mirë nga shumë princër shqiptarë, se u rrezikohej pushteti i tyre, Skënderbau me anën e bindjes, me anë të krushqive, por edhe me anën e forcës, hyri në zotërimet e feudalëve që i bënë bisht luftës apo ishin kundërshtarë të tij, ky fenomen u përshkallëzua në vitet gjashtëdhjetë. Principata më e fuqishme ishte ajo e Dukagjinëve, në ndryshim nga Pali, Leka ishte shumë më ambicioz në synimet e veta, ai tek Skënderbeu shihte një kundërshtar potencial i cili po forcohej e për më tepër po mbushej me lavdi dita-ditës, Leka ndjente se krahas faktorit kyç që luante në qëndresën shqiptare, Skënderbeu nuk dëshironte të kishte kundërshtarë të fuqishëm një aleat shpesh të lëkundur e të pabindur me të cilin ishte fatalitet konfrontimi kur përballë kishin një armik të përbashkët tëegër që përbënte përbindëshin më të fuqishëm të kohës.

Të ftohta, të ngrira, armiqësore dhe në sajë të pragmatizmit dhe kushteve e rrethanave të imponuara marëdhëniet mes këtyre dy liderve kanë kaluar nga armiqësia n miqësi, nga kundërshtia në aleancë, nga egoizmi e mos besimi në sinqeritet e mirëbesim e sakrifica vetmohuese, aq sa në vitet e fundit Leka ishte aleati më i fuqishëm e më serioz i Gjergjit, i vetmi Kapedan që edhe për disa vite të tjera u vu me zotësi në krye të qëndresës shqiptare.

Leka nuk merr pjesë në dasmën e Skënderbeut (vijon në numrin tjetër)

Autobuzi për shqiptar

Si e kam ndie unë prej Januzit,

Më tha se një farë shoferit

Ka sha shpiksin e autobuzit

Që s’e bëri me ecë për s’gjërit,

mbasi or mik çdo shqiptarit,

Don të rrijë në vend të parë:

E me ba me e vu të dytin,

Ai mundohet me t’nxjerrë fytin.

Nëse don ti mirë me e pa,

Çka kam thanë a asht e vërtetë,

Urdhno tash e shihe vetë

Ndër parti gjashtëdhetë e sa

Që Shqipnia sot i ka

Po them sot se nesër s’dihet,

Por them shpejt qindi do t’mbrrihet.

A e din si pse kjo gja ndodhë?!

Nuk po hy me ta thanë hollë,

Se kjo gja nuk don hiç shkollë.

E prandej ia kupton krye cilit do shqiptar

S’don kurrkush me qenë i dytë,

Don të jetë kryetar

Edhe ata që hynë antar,

Hynë me shpresë me u ba kryetar.

Tash ma thuej more zotni,

Si mund t’jetë kjo punë normale

Kemi ne aq ideale,

Sa kemi parti?!

Amerika ka veç dy

Ne kush di sa do t’arrimë

Deri sa në Europë të hymë,

Paj pasha Bajram e Pashkë,

Si po shihet në Shqipni

Ne do t’bajmë ma shumë parti,

Se ka t’gjith Europa bashkë

Me çka shihet në Shqipni,

I ra pikës nana Tone:

Në ktë vend nu ka parti,

Ktu ka vetëm fraksione,

Ndaj Europa ka mendue,

me na lanë si jemi msue,

Poshtë ma poshtë gjithnji me u zhytë

Si kudo sundon i keqi

Thotë Europa a la s’janë mbytë

Kroshin kryet e nxjerrshin sytë,

Ala s’i ka hanger dreqi.

Gjokë Vata

Një faltore për Metin

Ja mori Meti tituj shtetit

siç i marrim krypen detit

100 her qimen e ndrrove

të gjitha partitë i dashurove

nga anëtarë i PPSH-së

u bane bishtuk i demokracisë

ish vullnetari i Enverit

i pari u ba qytetar nderit

mjeshtër i merituar i fërrnetit

agjent i sigurimit të shtetit

me gotë e lugë për mëmëdhenë

more Naimin more Skënderbenë

një herë trim i Ballit pastaj partizan

qindra tufë delesh pa ugiç ke lanë

luftove me kordhë bombe e dyfek

pas grash ke ra dëshmorë në hanek

Dollibash i vjetër në ball të furtunës

dje ishe hero sot mjeshtër i punës

tre herë sulmues në aksione ke kenë

gjithë këto dekorata gjoksi nuk ti zen

Emrin e ndërrove në dhena të tjerë

ti o nderi i kombit pa ni gram nderë

me maturë nate doktorr profesor

nga kapterr i katërt gjeneral major

misjonari i pajtimit t’gjaqeve Mete

i ngujuar e në gjak për vete

dikur në tërbim ti i theve kryqat

u turre i pari për të rihapë kishat

me urdhrin Nanë Tereza ti u dekorove

me nima fukarajsh tre vila ndërtove

për pelegrinazh çdo vit shko në Mekë

shkon e ban biznes ti nuk shkon me dekë

dhe me Bin Ladenin u puthe faqe m’faqe

o kandidat për nobel, nobel për paqe

Ardit Gjebrea të shpalli mister

nana parti të bani ministër

s’të mungon as gja veç ni kapistër

Pasi do të vdesish ti o Meti

do ngremë ni faltore

do falet mileti

si në nevojtore

Ka apo s’ka nderë shteti

kur dekoratat ja blene Meti?

Satira politiko shoqërore

Po kthehen hebrejt në tokën e vet

Nga: Prelë Milani

Po zbresin malsorët nga malet si ortek

mallkim, mallkim mbi ta mallkim

po kthehen hebrejt në tokën e vet

po vinë po vinë dukagjinsit po vinë.

Po vinë ashtu si ikën qindra vjet më parë

n’tokën e vet i quajnë hordhi

po vinë si dikurë me shoshë e me shalë

me kryqin e Krishtit të vetmen pasuri.

Rrokë me malet pesqind vjet

me pahirë prej gazepit

su ç’burrnoj krajl as mbret

mos ja blini të këqijat qytetit.

Se ua vratë qytetarinë

po u akuzojnë dembabaxhitë e vjetër

ti pyesësh kush e shkatërroj Babiloninë

malësorët do të thonë ata pa tjetër.

Mos mbillni përçarje o qytetas

me tapi nuk bëhet kush qytetar

s’ka më fat se të jesh breg detas

s’ìka më keq se pranë detit i palarë.

Edhe virgjër të bën mjeku

Ju djem të pa besë e renegat

që plasni zemra e vrisni dashuri

natën e martesës kërkoni në shtrat

si burra namuzqarë kërkoni virgjëri.

Po su skuq bahet kjameti

në provim nusja mbetet pa diplomë

me 20 mijë virgjër të bën mjeku

kështu e meroto djalëria jonë.

Romantizmi mori fund

U mpleksa me një bjondinë

bukuria e saj ishte kryevepër hyjnore

më tha të dua veç po pate makinë

më duaj o shpirt i thashë se kam makinë rroje.

Atë makinë çoja plakës tane

unë nuk të dua po s’pate mercedes

sot kërkohet jetë mondane

ti s’bën as për dashnor as për shef.

Mora një mësim filozofik

nga kjo dallandyshe bisht gërshërë

o qëndroj idalizmit tan besnik

o vepro si gjitarët në stepë.

Bylbylat nuk knojnë si sorrat

Doli një ditë e bleu një kasetë

këngëtari bylbyl Shyqyri Alushi

për krye të fmive nuk jam vetë

më solle raki fiku të lypa raki rrushi.

Me ba dasëm s’po na lanë horat

ç’do kënga ime fallso në treg

bilbili nuk knon si sorrat

mi vollën këngët për ni mij lek.

Kangën shkodrane e rujta si sytë

të pastrë si ujtë e kulluem

lakuriq po e çveshin të ritë

të ritë lakuriq që emitojnë si majmun.

Faleminderit shoku Enver

Kur ishim mirë e rehat

bunkerët i mbushëm me menermethanë

kur lufta trokiti në prak

thirrëm bunkerët bunkerët ku janë.

Kur u ba n’Kosovë luftë e poterë

ishim gati të banim autokritikë

faliminderit shumë shoku Enver

e të pshurruna i hangrëm qershitë.

Nga: Prelë Milani

Fati i zi i malaziut Marjan Rrihna

Kërkesat e Malit të zi për shkëputje nga e ashtuquajtura Federatë e ish-Jugosllavisë e kanë bërë Evropën të “mendohet”. Ish-Jugosllavia, megjithëse situata po i rrëshqet nga duart, duket se e “kërcënon” Evropën për një tensionim në Ballkan nëse Mali i Zi përkrahet në kërkesat e ligjshme. Malazezët, megjithëse janë mbi dy të tretat shqiptarë në trojet e veta etnike, si rrjedhojë e shtypjes nga regjimi diktatorial i Serbisë, e kanë ndier dhe po e ndiejnë veten të huaj në shtëpinë e vet. Politika e spastrimit etnik nga Serbia si në Kosovë ashtu edhe në Mal të Zi është shoqëruar me nxitje të tensioneve edhe mes etnive. Kështu Marjan Rrok Rrihna nga fshati Nenhelm i Tuzit që fëmijë kërkohet me forcë nga policia serbe për t’u veshur ushtar. Marjani është i datëlindjes 13. 7. 1983 dhe ka mbi tre vjet që serbët e kishin futur në listat e atyre ushtarëve që do të luftonin kundër popullit të pafajshëm të Kosovës. Ai nuk i përgjigjet thirrjes dhe gjatë kohës së luftës në Kosovë babai i tij Rroku u bë faktor në ndihmë të UÇK-së. Rroku grumbulloi të holla dhe ndihma për Ushtrinë e Kosovës. Eh, ky shqiptar i mirë malazez u rrah e torturua disa herë nga forcat serbe të kriminelit të njerëzimit Sllobodan Millosheviç, deri atë ditë të zezë që një serb nga Mali i Zi e vrau me gjithë gruan Terezën. Komunikata policore ka qenë bajate. Vrasja ndodhi për hakmarrje, pasi Pjetër Rrihna kohë më parë kishte vrarë një serb për mosmarrëveshje pronësie. Dhe Pjetri i takon të jetë vëllai i Rrokut të vrarë. Ditën e vrasjes humbi edhe vajza e Rrokut, Arta, fati i së cilës nuk dihet as sot. Dhe familja Rrihna dihet nga gjithkush se është në tokat e veta, në pronat e veta. Por ky fis u shkatërrua. Edhe djali i shtëpisë Marjani thuhet ka marrë udhët pa udhë të Botës. Ja pra, ky është fati i zi i këtij fisi malazez.

Nga: Sokol Pepushaj

Shqiptarëve u vritet shpresa

Shqipëria nëse ka fituar nga këto 12 vite pluralizëm korrupsion, trafik, varfëri, diferencime politike, është edhe një fenomen tjetër që përbën shqetësim. Është pra vrasja e shpresave. Ja kryetarit të partisë Konservatore të qytetit më të madh të Veriut shqiptar zotit Kolë Zefi, komunistët ia kanë bërë jetën të padurueshme. Është dhunuar shumë herë dhe jo vetëm ai, por edhe e shoqja Albana Pashko Zefi. Në gusht 2000 banesa e këtij çifti u bë objekt i një shpërthimi me lëndë plasëse, ku fati ka qenë me ta, pasi nuk ndodheshin në banesë. Ndërsa më 6 tetor 2000 ky çift antikomunist u arrestua nga policia fashiste duke e çuar në 64 numrin e të arrestuarve politikë si kundërshtarë të socialkomunistëve lidhur e vjedhjen e votave të 1 tetorit 2000. Socialistët “fituan” me tanke e dhunë. Ky antikomunist i njohur i politikës shqiptare ka një veprimtari të gjerë në përpjekje për liri e të drejta njerëzore. Që në themelimin e Partisë Demokratike, deri në 1996 kur kaloi në partinë Konservatore, ishte mjaft impulsiv si demokrat. Por edhe më pastaj, pasi partia konservatore është e djathtë, aleate e PD-së dhe përkrahëse e monarkisë ka dhënë shumë. Pa radhitur këtu demostratat, protestat antikomuniste, përballjen me dhunën dhe kërcënimin familjarisht, mund të themi se qëllimi i diktatorëve socialkomunistë sot është të vrasë shpresat e intelektualëve më së pari, t’u presë hovin atytre për të zgjatur ditët në pushtet. Rasti i antikomunistit Kolë Zefi është një akuzë e rëndë.

Nga: Vasel Gilaj

Ikja pa kthim e Bashkim Zef Lekës

Vetëm katër vite jetuan në paqe e qetësi banorët e komunës së Kastratit në rrethin e Malësisë së Madhe. Pas rikthimit të dhunshëm të ish-komunistëve dhe bijve të tyre në pushtet, për trevën patriotike e antikomuniste të Kastratit u rikthyen sërish kohërat e diktaturës, të ndjekjeve e torturave për të gjithë ata që e mendonin ndryshe. Ashtu si baballarët e tyre këta të sotmit duke se asgjë nuk kanë harruar, biles ndjehen më të fuqishëm e shumë herë më agresivë se Ata, dhe duket se e kanë tepër të vështirë, në mos të pamundur, t’ua falin bajzjanëve aktin sa heroik as njerëzor të organizimit të kryengritjes së armatosur në vitin 1946, e cila edhe pse nuk arriti të merrte përmasa kombëtare, përsëri në vetvete ishte kushtrim për të ndalur natën e gjatë të diktaturës që po vinte. Janë me dhjetra demokratët nga komuna e Kastratit të vrarë, të arrestuar e dhunuar nga pushtetarët e sotëm të cilët i kanë vërtetuar më së fundi edhe organizmat ndërkombëtarë. Më e dukshme dhuna shtetërore është veçanërisht pas zgjedhjeve parlamentare të Qershorit 2001. Oganizatat kundër dhunës vazhdojnë të japin të dhëna rrënqethëse rreth tragjedisë elektorale që kaloi vendi. Njëri ndër to, aktivisti Bashkim Zef Lekaj nga Bajza, qendër e komunës së Kastratit ka qenë viktima e radhës, por as e para dhe as e fundit, e represionit të shtuar të shtetit policoro-mafioz të instaluar pas viteve 97-të në Shqipëri. I lindur më 19. 02. 1970 në një familje patriote dhe i rritur me shumë mundim, i riu Bashkim Lekaj në vitet 90-të ka qenë ndër të parat që ju bashkua lëvizjes studentore për rrëzimin e pushtetit komunist 50 vjeçar të Envr Hoxhës. Në ato vite përfundon edhe studimet e larta në Universitetin e Tiranës e kthehet në vendlindje për të kontribuar në ringritjen e saj. Por rikthimi i ish-komunistëvenë pushtet ka prerë në mes edhe dëshirat e ëndrra e të riut demokrat që prej vitesh ishte vënë në shënjestrën e shikasve e agjentëve të ish-sigurimit të shtetit. Disa herë persona të maskuar dhe të armatosur kishin shkuar në shtëpinë e tij që ndodhet veçse disa metra poshtë qendrës së Komunës, dhe i kishin bërë presion për të mos mbështetur forcat opozitare të Bashkimit për Demokraci. Ndërkaq telefonata anonime e letra nën derë me kërcënime deri me eleminim fizik për probleme politike dhe ekonomike e kanë bërë thuajse të pamundur qëndrimin e mëtejshëm të tij në Shqipëri. I gjendur në këto kushte të presionit psikologjik të shtuar, Bashkim Zef Lekaj me ndihmën e të afërmëve të familjes ka mundur të gjejë mënyrën për t’u larguar nga Shqipëria e të instalohet diku jashtë shtetit. Edhe pas largimit të tij, përsëri persona të armatosur e të maskuar knaë “vizituar” si rastësisht shtëpinë e Bashkimit në Bajzë, pa lënë të kuptohet qartë se cili është në të vërtetë qëllimi i tyre, pëveç majtjes nën presion të dy prindërve të tij të moshuar që me lot në sy vështrojnë drejt derës e presin me ankth se mos marrin ndonjë letër a lajm nd djali i tyre që ndoshta kurrë më s’do të kthejë në vendlindjen e tij të shtrenjtë. Kaosi politik dhe pasiguria e shtuar për jetën janë dy elementet bazë që po detyrojnë mijra shqiptarë të marrin rrugët e mundimshme të mërgimit në fillimshekullin e ri, me shpresën për të shëruar plagët e mjerimit ekonomik dhe pasigurinë për jetën që kanë krijuar qeveritarët e sotëm.

Nga: Kreshnik Kopliku

Shteti ndjek e persekuton demokratët

Në një dëshmi të lëshuar nga Partia Demokratike nga Shoqata Politike Antikomuniste “13 Dhjetori 1990”, ndër të tjera shkruhet: “Në kohën e sotme rreth katër vjet qeverisjeje, të kësaj qeverije nga më të korruptuarat në Europë, ku zotëron frika për të nesërmen e pasigurtë, korrupsioni që nga Kryeministri deri tek polici më i thjeshtë, bandat e armatosura, që mbijnë si kërpudhat në çdo vend, jeta e shumë demokratëve është bërë e pasigurtë dhe e padurueshme. Një ndër këto demokratë është edhe Marsel Ndoc Prela, për të cilin morëm shkas të shkruajmë në këtë numër të gazetës sonë. Në moshën 18 vjeç është plagosur nga forcat e policisë për arsye politike, mbasi ai dhe familja e tij ka qenë gjithnjë antikomuniste e vendosur”.

Ai sot vazhdon të ndiqet në mënyrë sistematike nga Sigurimi i shtetit komunist dhe mbeturinat e tij në pushtet.

Fenomene të tilla janë të lidhura ngushtë me spastrimin e kundërshtarëve politikë, që ndjek regjimi komunist në Shqipëri.

Nga: Andi Sokoli

“U ktheve në Prishtinë, të pret vdekja”

Kosova e pasluftës është kthyer në arenë të përleshjeve mes vetë shqiptarëve.ajo që po ngjet sot atje mund të krahasohet vetëm me vitet 1944-1953 në Shqipëri, kur klani i Enver Hoxhës me synimin për të përjetësuar pushtetin e vet gjakatar komunist përdorte të gjitha mjetet e mënyrat për të eleminuar ish-bashkëpunëtorët e tij dhe rivalët e pushtetit. Ndonëse jo në ato përmasa, por po aq egërsisht struktura të specializuara të grupeve ekstremiste radikale në Kosovë po eleminojnë të gjithë ata që i janë shmangur luftës dhe inkuadrimit në formacionet e UÇK-së ose edhe ata që mendohet se për një arsye ose një tjetër kanë patur bashkëpunim me agjenturat e specializuara serbe. Edhe pse ndoshta nuk kanë kryer krim në dëm të bashkëqytetarëve të tyre e vendit të vet, pësëri ultimatumi është i njëjtë për të gjithë; Kudo që të jesh e kurdo që të kthehesh vetëm një fat të pret. Vetëm vdekja mund ta lajë aktin e dezertimit nga lufta ose spiunimit për llogari të bishës gjakatare serbe. Një fat i tillë është përgatitur edhe për të riun Ledian Doda i datëlindjes 24 Qershor 1983 nga lagjia “Dardania” në Kodrën e Trimave të Prishtinës. Grupe të caktuara ekstremiste kosovare që veprojnë nën siglën e UÇK-së kanë arritur në përfundimin se në shkollën e lagjes “Dardania” agjenturat serbe kanë arritur të rekrutojnë nxonës të saj dhe i kanë përdorur si spiunë të tyre në radhët e lëvizjes çlirimtare për çlirimin e Kosovës. Fillimisht banorët e kësaj lagje patën tentuar të vrasin një shokun e Ledianit, Besmir Shkelzenin, i cili i ndihmuar edhe nga fati ka mundur të shpëtojë i plagosur rëndë, duke gjetur më pas si rrugë shpëtimi emigrimi jashtë shtetit. Po këta persona të lagjes ka muaj që kanë shpallur kërkimin edhe për 18 vjeçarin Ledian doda, i shpallur spiun iu strukturave të specializuara serbe dhe i strehuar diku jashtë Kosovës. Edhe pse njerëz të familjes dhe të afërm të tij janë përpjekur të bindin banorët e lagjes se ai nuk kishte kurrfarë faji dhe nuk kishte bashkëpunuar me serbët në dëm të luftëtarëve të ushtrisë çlirimtare të Kosovës, përsëri këta të fundit ashtu si për qindra të tjerë të akuzuar si dezertorë të luftës e bashkëpunëtorë të armikut, edhe për të riun Ledian doda kanë paracaktuar të njëjtin fat. Dënimi i tij me vdekje kudo që to ndodhet e kurdo që të kthehet në vendlindjen e tij. Prandaj ai e ka të pamundur kthimin e tij në Prishtinë pasi kërcënimi është i qartë dhe shumë i lexueshëm… “U ktheve në Prishtinë të pret vdekja”. Një tragjedi e re në Kosovën e pasluftës. Shqiptarët kudo që ndodhen, më frikë kanë nga njëri-tjetri se nga të tjerët. Një realitet i hidhur në fillimshekullin e ri…

Nga: Artan Shkreli