Shkruan Ermira Qerimi Kondo, gazetare e pavarur investiguese, aktiviste për të drejtat e njeriut.
Në Shqipëri, ndërsa lufta kundër korrupsionit mbetet në qendër të prioriteteve të shoqërisë civile, një tjetër plagë, më e fshehtë dhe më e rrezikshme, po përhapet në shtresat e varfërisë — devijimet sektare.
Për shumë kohë të injoruara ose minimizuara, ato përbëjnë tashmë një rrezik gjithnjë në rritje për shëndetin mendor, kohezionin social dhe të drejtat themelore.
Pas bashkëpunimit të ngushtë dhe shkëmbimeve intensive përvoje me avokatin Ndue Pjetra, kjo çështje është kthyer tashmë në një betejë tjetër për Shoqatën e Avokatëve Kundër Korrupsionit, që ai drejton.
Krah për krah me avokatin Ndue Pjetra, themelues i kësaj shoqate, hapet një betejë e re: ajo e mbrojtjes së lirive individuale ndaj ndikimeve psikologjike shkatërruese.
Një kauzë pioniere në Ballkanin Perëndimor, ku çështja e shëndetit mendor mbetet ende tabu.
1. Një përhapje sektare po aq e heshtur sa shqetësuese.
Gjatë një dekade të fundit, po vërehet një zgjerim i heshtur por i vërtetë i grupeve me karakter pseudo-fetar, mistik, terapeutik apo “shpirtëror”, që shfrytëzojnë boshllëqet identitare dhe sociale në rajon.
Këto lëvizje shfaqen aty ku shteti mungon, ku popullsia është e pambrojtur dhe në kërkim të kuptimit të jetës.
Ato përhapen sidomos në:
– zonat rurale të margjinalizuara,
– rrjetet sociale,
– diasporat që kërkojnë përkatësi ose referenca kulturore.
Shënjestra e tyre është e qartë:
– të rinj të brishtë,
– të sëmurë kronikë që presin mrekulli,
– gra të vetmuara,
– persona në krizë psikologjike.
Megjithatë, në Shqipëri nuk ekziston ende një kuadër i qartë ligjor për të njohur, parandaluar ose ndëshkuar mekanizmat e kontrollit mendor që karakterizojnë fenomenet sektare.
2. Trashëgimia e një boshllëku shpirtëror pas diktaturës
Shqipëria, i vetmi vend që institucionalizoi ateizmin nën Enver Hoxhën, ndaloi për gati pesëdhjetë vjet çdo shprehje fetare.
Kjo represion nuk zhduku vetëm besimin, por ndërpreu edhe transmetimin ndërbrezor të kulturës shpirtërore.
Dhuna shtetërore ndaj besimit la pas një traumë kolektive dhe një boshllëk shpirtëror, që sot mbushet me ideologji zëvendësuese shpesh manipuluese.
Pa trashëgimi shpirtërore dhe pa mjete për të dalluar mes besimit të sinqertë dhe kontrollit psikologjik, shumë qytetarë janë të pambrojtur.
Liria për të besuar, ndonëse është rikthyer, mbetet ende e brishtë dhe e pambrojtur.
Edhe sot, shumë të rinj nuk kanë mjetet intelektuale apo referencat kulturore për të dalluar mes një spiritualiteti të vërtetë dhe një manipulimi mendor.
Në këtë boshllëk, struktura sektare vendosen me diskurse mashtruese shpirtërore për të ushtruar kontroll psikologjik, financiar, madje edhe fizik mbi personat në gjendje të cenueshme.
Ky boshllëk identitar kthehet në një terren pjellor për lëvizje sektare që kërkojnë të kontrollojnë mendjen dhe xhepat e ndjekësve të tyre.
3. Pse angazhohet një shoqatë avokatësh në këtë fushë?
“Korrupsioni shkatërron institucionet.
Sektet shkatërrojnë mendjet.”
Kjo është, padyshim, arsyeja që e ka shtyrë avokatin Pjetra të zgjerojë misionin e shoqatës së tij anti-korrupsion në luftën kundër sekteve.
Sepse sektet dhe korrupsioni ndajnë rrënjë të përbashkëta si:
– shfrytëzimi i dobësive njerëzore,
– manipulimi i besimit,
– pandëshkueshmëria që vjen nga mungesa e ligjit,
– dhe përdorimi pervers i pushtetit – qoftë politik, financiar apo psikologjik.
Me përvojën dhe përkushtimin e tij — ai ka themeluar edhe shkollën e parë të detektivëve në Ballkanin Perëndimor — avokati Pjetra synon të:
– përfshijë analizën e kontrollit mendor në reflektimin juridik,
– mbrojë viktimat që shpesh heshtin nga frika,
– kërkojë njohje juridike të cenimit të integritetit psikik.
4. Drejt një strategjie kombëtare: për një “MIVILUDES” shqiptare.
Franca (sikurse shtetet e tjera të BE-së) ka krijuar MIVILUDES (Misioni ndërministror për vigjilencë dhe luftë kundër devijimeve sektare), një model që Shqipëria mund ta marrë si shembull.
Sepse rreziku nuk është hipotetik: kontrolli mendor është një shkelje e dinjitetit njerëzor, një pengesë ndaj autonomisë, një krim ende i panjohur në ligjin shqiptar.
Prandaj kërkojmë:
– krijimin e një strukture kombëtare të pavarur që monitoron sektet dhe koordinon përgjigjet,
– reformim të kodit penal për të përfshirë qartë nocionin e “kontrollit psikologjik”,
– trajnim të specializuar për gjyqtarët, avokatët, policët, psikologët dhe mësuesit,
– fushata edukimi për mendimin kritik, që nga shkolla,
– një mbështetje ndërdisiplinare për viktimat: psikologjike, sociale dhe ligjore.
5. Një aleancë rajonale, një përgjegjësi evropiane.
Angazhimi i GEMPPI (Grupi i Studimeve mbi Lëvizjet e Mendimit për Mbrojtjen e Individit) dhe i presidentit të tij Didier Pachoud — vetë një ish-anëtar i një sekti — ka mundësuar lidhjen e Shoqatës së avokatit Pjetra me FECRIS, Federata Evropiane e Qendrave të Kërkimit mbi Sektarizmin.
Kjo lidhje i jep Shqipërisë një kornizë evropiane të ekspertizës dhe një legjitimitet për të alarmuar, propozuar dhe bashkëpunuar.
Ajo krijon një dinamikë rajonale në Ballkan për vigjilencë, parandalim dhe mbrojtje.
Përfundim: një emergjencë njerëzore, një detyrë demokratike
Në një kontekst post-totalitar ende të brishtë, drejtësia nuk mund të kufizohet vetëm në ndëshkimin e korrupsionit apo abuzimit me pushtetin e dukshëm.
Ajo duhet të mbrojë edhe të drejtat e padukshme: ato të mendjes, ndërgjegjes dhe lirisë së brendshme.
Lufta kundër sekteve është një sfidë madhore demokratike, në kryqëzimin mes shëndetit mendor, të drejtave të njeriut, lirisë për të besuar dhe integritetit personal.
Vetëm duke bashkuar forcat — avokatë, gazetarë, studiues, sinjalizues — mund të rindërtojmë një hapësirë publike të shëndetshme, ku të mendosh, të besosh, të zgjedhësh dhe të thuash “jo” të mbrohen në mënyrë reale.
Sepse e vërteta mbrohet me fytyrë të zbuluar.
Ndërsa kontrolli, gjithmonë fshihet pas maskës.
