Intervistë me klarinetistin Profesor Indrit Kodraliu, fizarmoniçistin Bashkim Kasemi, i cili jeton në SH.B.A, Boston dhe tastieristin Dritan Shega.
Nga Qamil Gjyrezi
Para disa ditësh muzika shkodrane ka humbur një prej figurave të saj më të çmuara. U nda nga jeta Agim Molla, i njohur si një nga ‘këngëtarët e fundit i ahengut shkodran’ dhe një nga mbrojtësit më të mëdhenj të kësaj traditë. Me një repertor të pasur prej mbi 400 këngësh, Agim Molla ishte kthyer në simbol të gjallë të ahengut, duke e përcjellë me një zë të pastër e të fuqishëm, ashtu siç e kishte trashëguar brez pas brezi. Për të, ahengu nuk ishte vetëm muzikë, por vetë jeta e tij. Prej më shumë se 45 vitesh, Agim Molla ka qenë pjesë e pandarë e gëzimeve familjare të shkodranëve, duke i shoqëruar me muzikë e duke mbajtur gjallë një traditë që përbën identitetin kulturor të qytetit. Ndarja nga jeta e Agim Mollës lë një boshllëk të madh në ahengun shkodran, por zëri dhe kontributi i tij do të mbeten përjetësisht pjesë e historisë muzikore dhe shpirtit të qytetit të Shkodrës.
Historiku i ahengut shkodran
Repertori i këngës qytetare shkodrane është shumë i pasur dhe i larmishëm. Një rol të rëndësishëm në këtë repertor kanë luajtur këngët e ahengut shkodran, të cilat kanë shoqëruar dhe vazhdojnë të shoqërojnë ditët më të rëndësishme të jetës së çdo shkodrani. Të lindura në ambient e në rrethana të caktuara historike, këto këngë kanë fituar tipare të veçanta duke u bërë shumë të dashura për njerëzit. Ato përbëjnë tharmin e shpirtit artistik të qytetit dhe janë ndër pasuritë shpirtërore më të vyera të tij. Këngët e ahengut, si krijim muzikor, lindën nga fundi i shek. XVIII e deri në vitet 40 të shek.XX. Ato u trashëguan brez pas brezi nga mjeshtrat popullorë, duke rritur pa reshtur shprehjen, forcën dhe bukurinë e tyre. Ahengu i vjetër shkodran përmban në repertorin e tij 700 këngë, ku në shumicën e tyre janë ruajtur me fanatizëm edhe në tekst e në muzikë. Sa i takon orkestrës me të cilën luheshin, instrument që luanin ahengegjijtë ishin: sazja, qemania (violina), dajria, etj. Në ahengun Shkodran sazja ka patur rolin e udhëheqësit të melodisë dhe ka mbi 150 vite që ajo mbijeton bashkë me këngët e ahengut.
Ndjenjat dhe emocionet që transmetonte Agim Molla me këngët e tija, 2 intervista me Profesor Indrit Kodraliu, Bashkim Kasemi dhe Dritan Shega.
Në vazhdin të studimit të anës emocionale dhe mesazheve që transmeton muzika, kam bërë një studim të shkurtër për këngëtarin Agim Molla. Në pjesën e parë, do ta trajtoj teorikisht ndjenjat dhe emocionet që transmetonte Agim Molla me këngët e tija. Kam zhvilluar gjithashtu 2 intervista me muzikantë që kanë bashkëpunuar me Agim Mollën në dasma, ambiente familjare dhe në skenë, me klarinetistin e njohur Indrit Kodraliu, fizarmoniçistin Bashkim Kasemi, i cili jeton në SH.B.A, Boston dhe tastieristin Dritan Shega që kanë bashkëpunuar me Agim Mollën. Në këtë studim do të analizoj gjithashtu disa këngë të këngëtarit Agim Molla të publikuara në You-tube.
Semiotika e këngëtarit të ahengut shkodran Agim Molla
Këngëtari Agim Molla përfaqëson një nga figurat e rëndësishme të traditës vokale urbane të Shkodrës, duke mishëruar në interpretimin e tij ‘shenjat kulturore’, emocionale dhe identitare të ahengut shkodran. Në këndvështrimin semiotik, arti i tij është një ‘sistem’ shenjash ku ndërthuren teksti poetik, melodia, intonacioni dhe gjuha trupore.
Në interpretimin e Agim Mollës, zëri bëhet një shenjuar i ndjenjës qytetare, i dashurisë së përmbajtur dhe i nostalgjisë që karakterizon shpirtin shkodran. Timbri i butë dhe artikulimi i qartë janë shenja që përfaqësojnë elegancën dhe qytetarinë e këngës shkodrane. Në këtë mënyrë, semiotika e performancës së tij shfaq marrëdhënien midis kulturës orale dhe kujtesës kolektive.
Ahengu, si formë e muzikës urbane tradicionale, është një tekst i hapur (Umberto Ecco), ku çdo interpretim sjell kuptime të reja. Agim Molla, me stilin e tij të përmbajtur, e kthen këngën në një ‘diskurs shenjash identitare’ – një akt komunikimi midis brezave, që bart vlerat e ndjeshmërisë dhe dinjitetit shkodran.
Në planin ikonik, fytyra e qetë dhe qëndrimi i tij gjatë interpretimit përforcojnë dimensionin simbolik të ahengut si art i maturisë shpirtërore. Ai nuk këndon vetëm për dashurinë apo për Shkodrën, por për qetësinë e shpirtit qytetar, e cila përmes muzikës bëhet mesazh universal. Prandaj, në analizë semiotike, Agim Molla është një “shenjuar” i kulturës shkodrane, ku çdo notë, çdo frymëmarrje dhe çdo heshtje ndërmjet vargjeve mbart një kuptim të thellë estetik dhe antropologjik: një mënyrë për të ruajtur kujtesën dhe shpirtin e qytetit përmes artit të këngës.
Intervistë me klarinetistin Profesor Indrit Kodraliu, , fizarmoniçistin Bashkim Kasemi, i cili jeton në SH.B.A, Boston dhe tastieristin Dritan Shega.
-Bashkim, kur keni filluar të luani në instrumentin e fizarmonikës dhe kush ka qenë mësuesi juaj i parë?
-Kam filluar të luaj në instrumentin e fizarmonikës autodidact në vitin 1968, dhe më ka mësuar fizarmoniçisti Xhevat Duroviqi dhe Skënder Tahiri. Kam filluar të luaj pa ditë notat ose siç thotë populli ‘me vesh’.
-A keni luajtur në dasma Ahengun shkodrane dhe si është pritur nga dasmorët pjesmarrës?
-Ahengu shkodran është pritur shumë mire prej Shkodrës. Dasmorët këndonin në dasma, merrnin pjesë me orkestrën.
-Me cilët instrumentistë keni luajtur në orkestër, në atë periudhë?
-Fillimisht kemi qenë vetëm unë me fizarmonikë dhe Agimi me dajre, duet. Kemi luajtur më vonë e të birin e Zef Kolecit, klarinetistin Gjovalin Koleci. Mbas viteve 70-të shkuam ushtarë. Gjatë shërbimit ushtarak ishim me Agimin, në një repart ushtarak luanim muzikë bashkë. Mbasi jemi liruar nga ushtria në 73 kemi luajtur në dasma me Agim Mollën.
-Sa këngë mendoni se ka Ahengu shkodran?
Si numur nuk jam i saktë, ka shumë?!
-Kur e keni takuar për herë të parë Agim Mollën dhe çfarë mendimi keni për zërin dhe interpretimin e tij të Ahengut shkodran?
-Siç thashë më sipër para viteve 70-të. Mbas viteve 70-të shkuam ushtarë dhe kur u liruam nga ushtria kur erdhëm në Shkodër, vazhduam bashkë të shkonim në dasma. Duhet të shtoj se kena luajtë 24 orë Aheng në një dasmë tek B. Gucia. Familjarët tanë kishin dalë nëpër Shkodër dhe po na kërkonin ku jemi. Sëbashku me neve ka luajtur Jak Vokrri në violinë, Gjovalin Koleci në Klarinetë, Luigj Fierza në Kitarrë dhe Bashkim Barbullushi në klarinetë. Mbasi jemi liruar nga ushtria në 73 kemi luajtur në dasma me Agim Mollën.
-Po klarinetistin e njohur Profesor Indrit Kodraliu kur e keni takuar?
– Indritin e kemi takuar në vitin 1995, kur ishte student. Indritit i pëlqente muzika shkodrane, ahengu dhe luante me neve me shumë passion.
-Indrit kur keni filluar të merrni pjesë në dasma?
-Kam filluar të luaj në klarinetë në dasma, që 16 vjeç, që në vitin 1989-90.
-Cilat kanë qenë raportet tuaja artistike me këngëtarin Agim Molla?
-Raportet me Agim Mollën kanë qenë shume te mira e profesionale. Kam mësuar shumë këngë shkodrane të vjetra Agimit dhe Bashkimit.
– Indrit, në çfarë tonaliteti i këndonte Agimi këngët e Ahengut?
-Agimi i ka kënduar këngët e Ahengut në tonalitete me shumë diezis. Ai i këndonte këngët në Fa diezis, maxhorë, minor, dhe Si maxhor, minor.
-A i trajtonte këngët mirë, në karakter, si këngët e vjetra Agimi?
-Si kërkush, si asnjë këngëtar tjetër të ahengut. Ai i këndonte me shumë pasion dhe dashuri këta këngë.
-Bashkim çfarë mendoni për të ardhmen e Ahengut shkodranë?
-Ishalla po e vazhdojnë të rinjtë, muzikantët dhe instrumentistët e rinj.
-Cfarë duhet të bëjnë këngëtarët dhe instrumentistët e rinj për ta ruajtur Ahengun të pastër?
-Duhet me i këndu këngët origjinal dhe tekstet origjinale.
– Indrit, a mendon se nxënësit e shkollës të muzikës ‘Prenk Jakova’ duhet të mësojnë këngët e Ahengut?
-Si program shkollor nuk e kanë, por duhet ta ruajnë traditën tonë të bashkëpunojnë me mësuesit dhe muzikantët e qytetit të Shkodrës.
Agim la një trashigimi shumë të pasur dhe ndikoi tek brezat e rinj për ahengun shkodran.
Bashkim Kasemi jeton sot në Amerikë në Boston. Ai është 73 vjeç. Ai thotë se nuk merret me muzikë. Ai përgjigjet se dëgjon muzikë shqiptare. Bashkimi ka disa libra me tekste këngësh të vjetra të dhuruara nga Adem Mani (1907-1983). Ademi ka luajtur në instrumentin e dajres dhe më ka dhuruar librat e Ahengut.
Intervistë me tastieristin dhe fizarmoniçistin Dritan Shega, i cili ka shoqëruar këngëtarin e Agim Molla.
-Dritan kur keni filluar të merrni me muzikë, a keni filluar të luani në Fizarmonikë apo në sintetizator?
-Kam filluar të merrem me muzike që 16 vjeç nëvitin 1995. Kam filluar mësimet në instrumentin e fizarmoniskës me Zija Dragovojën. Zijaja i njihte notat muzikore dhe mësova notat dhe akordet, dmth mësime në solfexh dhe fizarmonikë. Zijaja ishte mësues i mirë. Kurse instrumentin e Organos e kam filluar në vitin 2001.
-Si mendoni a është më mirë të shoqërohen këngët e Ahengut me fizarmonikë apo me organo?
-Këngët e Ahengut luhen më mirë me instrumentin e Fizarmonikës. Organon e kam përdorë për arësye praktike në dasma dhe evente familjare
-Kur e keni takuar për herë të parë këngëtarin Agim Molla dhe kur ka filluar bashkëpunimi?
-Agimin e kam takuar 17 vjet përpara, në vitin 2004, në një dasëm vajze në tek ish-SMT-ja e Shkodrës. Ishte hera e parë, që e kam takuar, mbasi unë kam bashkëpunuar me këngëtaren Donika Vuçini, Lulzim Bajrami etjerë.
-Agimi nuk ka ditur solfexh, si gjeje tonalitet që këndonte ai, lartësinë e zërit?
-Ai ka ditë me i përmendë tingujt e parë të akordeve, për shembull kur këndonte, si La, Si, Fa diezis, ose thonte nuk është në rregull, dmth në tonalitetin që këndonte. Thonte edhe për shembull oktavë poshtë, regjistër të mesëm, ose fillinte vetë këngën dhe unë i shkoja mbas këngës. Kishte vesh të mirë siç thonë ahengxhitë ose mësuesit e teorive, kishte vesh të brendshëm.
-Cilat këngë të Ahengut të Shkodrës i këndonte më me deshirë Agimi?
-Këngët shkodrane, perdet, Kangën ‘Hallah u shofsh moj karahase’, ‘Shabanaga del në derë’, etjerë disa këngë ‘ashikësh’ siç thotë populli, shkodranët.
-Me cilët instrumentistë të tjerë keni bashkëpunuar dhe si e mendoni formacionin orkestral sot?
-Kam bashkëpunuar me disa instrumentisë edhe me Profesor Indrit Kodraliun.
-A keni bashkëpunuar me klarinetistin e njohur Indrit Kodraliu mbasi e njeh mirë Ahengun dhe ka kenduar qe herët me Agimin, qëkur ka qenë në shkollën e mesme?
-Po, siç e thashë më lart, kam bashkëpunuar me klarinestistin Indrit Kodraliu dhe ka ndikuar shumë mirë tek unë, në planin muzikorë. Indriti ka përfunduar studimet e larta për muzikë, ka mbaruar Akademinë e arteve dhe kishte bashkëpunuar me Bashkim Kasemin, që ka shoqëruar Agimin që në rini, fillimet e tija në muzikë.
-Cfarë mendon për të ardhmen e Ahengut dhe me cilin këngëtarë Po bashkëpunon tani?
– Hëpërhë nuk kam ndonjë emër, do të bashkëpunoj me këngëtarë të mirë që e njohin muzikën shkodrane dhe këngët popullore dhe të reja shqiptare.
Mendoj që Ahengu duhet të ketë origjinalitet, jaret të jenë origjinale, të ruhen 12 mekamet e ahengut, të ruhet tradita, tesktet dhe melodia e këngëve.
-Ku banoni aktualisht dhe si shkoni në dasma, në mëngjez kur merret nusja?
Unë jam 46 vjeç, jam nga Mëlgusha, prej nga është edhe këngëtraja e njohur Alma Velaj. Sot në dasma, kur merret nusja loz në instrumentin e fizarmonikës dhe instrumente të tjerë perkusioni, dajra, tarabuk edhe klarinetë.
